πρὸς ναὸν ἅγιόν σου

π. Μάξιμος

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Δυστυχῶς ἔχει περάσει στά λειτουργικά βιβλία ὁ β΄ στίχος τοῦ πρώτου πεντηκοσταρίου τροπαρίου πού ψάλλουμε τήν περίοδο τοῦ Τριῳδίου ὡς «ὀρθρίζει γὰρ τὸ πνεῦμά μου, πρὸς ναὸν τὸν ἅγιόν σου». Ἔτσι ὅμως παρουσιάζει μετρικήν ἀνωμαλίαν, διότι ἔχει 16 συλλαβές. Αὐτή ἡ ἀνωμαλία ἐκλείπει ἄν ἀφαιρεθεῖ τό ἄρθρο τὸν, τό ὁποῖο ἄλλωστε δέν ὑπάρχει καί στόν ψαλμικό στίχο, τόν ὁποῖο χρησιμοποίησε ὁ ὑμνογράφος «ἐγὼ δὲ ἐν τῷ πλήθει τοῦ ἐλέους σου εἰσελεύσομαι εἰς τὸν οἶκόν σου, προσκυνήσω πρὸς ναὸν ἅγιόν σου ἐν φόβῳ σου» (Ψαλμ. ε΄, 8) στήν σύνταξη τοῦ ὕμνου.

Ὁπότε τό ὀρθόν καί σύμμετρον εἶναι:

Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα·
ὀρθρίζει γὰρ τὸ πνεῦμά μου, πρὸς ναὸν ἅγιόν σου,
ναὸν φέρον τοῦ σώματος, ὅλον ἐσπιλωμένον·
ἀλλ᾿ ὡς οἰκτίρμων κάθαρον, εὐσπλάγχνῳ σου ἐλέει.​
Ὁ ἀντίστοιχος στίχος στό δεύτερο τροπάριο εἶναι ὀρθός στό μέτρο «αἰσχραῖς γὰρ κατερρύπωσα, τὴν ψυχὴν ἁμαρτίαις».

Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι τρίβους, Θεοτόκε·
αἰσχραῖς γὰρ κατερρύπωσα, τὴν ψυχὴν ἁμαρτίαις,
ὡς ῥαθύμως τὸν βίον μου, ὅλον ἐκδαπανήσας,
ταῖς σαῖς πρεσβείαις ῥῦσαί με, πάσης ἀκαθαρσίας.​

Αὐτό καί πολλά ἄλλα ἔχει ἐπισημάνει ὁ π. Κωνσταντῖνος Παπαγιάννης στό Διορθώσεις καί Παρατηρήσεις εἰς τό Τριῴδιον. Τό ἔχει διορθωμένο καί στό νέο Ἐγκόλπιον Ἀναγνώστου καί Ψάλτου.


 
Πάτερ μου,
σκέπτομαι μήπως θά πρέπει νά λάβωμεν ὑπ' ὄψιν ὅτι εἶναι ἰαμβικός 15σύλλαβος, ἄν καί εἰς τό β΄τροπάριον χάνεται τελείως τό ἰαμβικόν μέτρον μετά τό "κατερρύπωσα" καί ἐπανέρχεται εἰς τόν δ' στίχον;
Νομίζω ὅτι ἡ πρόθεσις "πρός" διασαλεύει τό μέτρον καί ὄχι τό ἄρθρον "τόν".

Τῆς -με/ τα-νοί/ ας -ἄ/ νοι-ξόν/ μοι -πύ/ λας -Ζω/ ο-δό/ τα,
ὀρ-θρί/ ζει -γάρ/ τό -πνεῦ/ μά -μου,/ πρός /να-όν/ τόν -ἅ/ γι-όν/ σου,
να-όν/ φέ-ρον/ τοῦ -σώ/ μα-τος,/ ὅ-λον/ ἐ-σπι/ λω-μέ/ νον΄
ἀλλ' -ὡς/ οἰ-κτίρ/ μων -κά/ θα-ρον,/ εὐ-σπλά/ χνῳ -σου/ ἐ-λέ/ ει.

Βεβαίως, ἐπειδή τό "πρός" εἶναι ἀπαραίτητον διά τό νόημα, εὐκολώτερον εἶναι νά ἐξοβελισθῇ τό ἄρθρον "τόν".
Παρά ταῦτα, ἐάν δέν ὑπάρχει ἡ διόρθωσις σέ παλαιότερη γραφή τοῦ τροπαρίου, γνώμη μου εἶναι ὅτι, καλόν εἶναι νά παραμείνῃ τό ἄρθρο "τόν" ἀφοῦ ἔτσι μάθαμε νά τό ἀκοῦμε καί νά τό ψάλλωμε. Σεβαστή ἡ γνώμη τοῦ π. Κων. Παπαγιάννη, ἀλλά ἐάν ὁ ὑμνογράφος τό ἔγραψε ἔτσι...;

Εὔχεσθε!
 
Last edited:

Πάτερ μου,
ἀπό τούς κώδικες πού εἶχεν ὑπ᾿ ὄψιν του ὁ π. Κωνσταντῖνος, ὁ ἀρχαιότερος τοῦ ιβ΄ αἰ. Παντελεήμονος 45, δέν ἔχει τό ἄρθρον. Στόν ποιητή εἶναι δύσκολο νά φθάσωμεν, ἀλλά ἄν λάβωμεν ὑπ᾿ ὄψιν ὅτι ἐχρησιμοποίουν αὐτούσια κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἐνισχύεται ἡ ἀποβολή τοῦ ἄρθρου, ὑπερμέτρου ὄντος.
Τώρα γιά συνήθεια μή μοῦ λέτε. Ἔχω ἕνα ἱερέα πού (ἔτσι τό ἄκουσε στό χωριό του) λέει: ...καί τάς ψυχάς τῶν δούλων σου, Σῶτερ ἀνάπαυσον...
Ἄντε νά τοῦ τό ξεκολλήσεις...


 
ἀπό τούς κώδικες πού εἶχεν ὑπ᾿ ὄψιν του ὁ π. Κωνσταντῖνος, ὁ ἀρχαιότερος τοῦ ιβ΄ αἰ. Παντελεήμονος 45, δέν ἔχει τό ἄρθρον. Στόν ποιητή εἶναι δύσκολο νά φθάσωμεν, ἀλλά ἄν λάβωμεν ὑπ᾿ ὄψιν ὅτι ἐχρησιμοποίουν αὐτούσια κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἐνισχύεται ἡ ἀποβολή τοῦ ἄρθρου, ὑπερμέτρου ὄντος.
Click to expand...

Ἔγραψα "ἐάν δέν ὑπάρχει ἡ διόρθωσις σέ παλαιοτέρα γραφή". Τοῦ ἀνωτέρω κώδικος ὑπάρχοντος δέν εἶναι ἀνάγκη νά φθάσωμε στόν ποιητή οὔτε νά ἐπιμείνω εἰς τήν ἄποψίν μου.

Ἀλλά,

Τώρα γιά συνήθεια μή μοῦ λέτε. Ἔχω ἕνα ἱερέα πού (ἔτσι τό ἄκουσε στό χωριό του) λέει: ...καί τάς ψυχάς τῶν δούλων σου, Σῶτερ ἀνάπαυσον...
Ἄντε νά τοῦ τό ξεκολλήσεις...
Click to expand...

δέν νομίζω ὅτι εἶναι τό ἴδιο΄ τό "καί" δέν ὑπάρχει γραμμένο πουθενά.

Πάντως, σᾶς εὐχαριστῶ.
 
Το ότι οι περισσσότεροι ψάλλουμε "νάον φέρων του σώματος" είναι άλλη μια ενδιαφέρουσα παράμετρος. :rolleyes:

Ευτυχώς στο Μουσικόν Τριώδιον του π. Κων. Παπαγιάννη είναι τονισμένο σωστά, όπως και πολλά άλλα ακόμη.
 
Βασίλειος Χλαμπάνης said:


...οὔτε νά ἐπιμείνω εἰς τήν ἄποψίν μου.
Click to expand...
Πάτερ μου,
Νά ἐπιμείνετε. Γιατί ὄχι.
Ἀναγνωρίζω τήν δύναμη τῆς συνηθείας καί τήν παγίωση τῆς μελοποιήσεως.
Ἀλλά εἶναι εὔκολο νά τό καταλάβουμε, ἄν πᾶμε στήν μελοποίηση τοῦ Τῆς σωτηρίας καί συγκεκριμένα στό την ψυ χην α, τότε εὔκολα καταλαβαίνουμε τό προς να ον α. Δέν εἶναι δύσκολο...


 


«Μετὰ τὸν ν' τὸ πεντηκοστάριον μετὰ μέλους, ἦχος πλ. δ'· Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας ζωοδότα, ὀρθρίζει γὰρ τὸ πνεῦμά μου πρὸς ναὸν ἅγιόν σου, ψυχὴν φέρω τοῦ σώματος ὅλην ἐσπιλωμένην, ἀλλ' ὡς οἰκτίρμων κάθαρον εὐσπλάχνῳ σου ἐλέει. Τὸ αὐτὸ ὁ ἕτερος χορός, πλὴν ἀντὶ τοῦ ζωοδότα λέγει παρθένε, εἰς δὲ τὸ τὸ τέλος· ἀλλ' ὡς οἰτίρμων πάναγνε κάθαρον σαῖς πρεσβείαις. Καὶ τοῦτο μὲν τὸ πεντηκοστάριον ψάλλεται οὕτως καθ' ἕκαστον ὄρθρον ἐκτὸς σαββάτων καὶ κυριακῶν, μέχρι μεσασμοῦ τῆς ἁγίας τεσσαρακοστῆς. Ἀπεκεῖθεν δὲ τετράδαν καὶ παρασκευὴν καὶ τὴν μεγάλην ἑβδομάδα, μέχρι αὐτῆς τῆς ἁγίας τετράδος, ψάλλομεν εἰς τὸν αὐτὸν ἦχον· Γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν, εἶπεν ὁ Κύριος. Τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δὲ σάρξ ἀσθενής, διὰ τοῦτο γρηγορεῖτε· καὶ τοῦτο ἐκ β'». (τυπικὸν μονῆς Σωτῆρος Μεσσήνης Σικελίας τοῦ ἔτους 1131 καθαρὰ Δευτέρα σ. 198. Ἡ ἴδια διάταξις σώζεται καὶ στὸ τυπικὸν τῆς μονῆς Θεοτόκου τοῦ Μίλι τοῦ ἔτους 1292 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σ. 868).
«Εὐθὺς τὸ Ἐλέησόν με ὁ Θεὸς κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου (ὁ ψαλμὸς). Τροπάριον· ἦχος πλ. β' Τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν...Δόξα (καὶ νῦν) Τὴν ὑπερένδοξον τοῦ Χριστοῦ μητέρα...» (τυπικὸν τοῦ ναοῦ τῆς ἀναστάσεως Ἱεροσολύμων τοῦ ἔτους 1122 μεγάλη Τρίτη σ. 54).
Τὰ ἐκτεταμένα αὐτὰ θρηνητικὰ πεντηκοστάρια ἀγνοοῦνται ἀπὸ τὰ παλαιὰ χφφ. ΤΑΣ καὶ δὲν συνετέθησαν γιὰ Κυριακές.
 
[
Πάτερ μου,
Νά ἐπιμείνετε. Γιατί ὄχι.
Ἀναγνωρίζω τήν δύναμη τῆς συνηθείας καί τήν παγίωση τῆς μελοποιήσεως.
Ἀλλά εἶναι εὔκολο νά τό καταλάβουμε, ἄν πᾶμε στήν μελοποίηση τοῦ Τῆς σωτηρίας καί συγκεκριμένα στό την ψυ χην α, τότε εὔκολα καταλαβαίνουμε τό προς να ον α. Δέν εἶναι δύσκολο...
Click to expand...

Πάτερ μου,
Ἄς κάνωμε μίαν ἀνακεφαλαίωσιν:

1) Στόν β' στίχον τοῦ τροπαρίου ὑπάρχουν 16 ἀντι 15 συλλαβῶν,
-Τοῦτο διορθώνεται ἐάν ἀφαιρέσωμεν τό ἄρθρον "τόν" ὁπότε ἡ φρᾶσις "πρός ναόν ἅγιόν σου" συμπίπτει καί μέ τόν ψαλμικόν στίχον, ἀφ' ἑνός, ἀλλά συμφωνεῖ καί μέ τόν κώδικα τοῦ ιβ' αἰῶνος πού ἀναφέρατε, ἀφ' ἑτέρου. ( Δέν ἐπιμένω...)

2) Ἡ πρόθεσις "πρός" διασαλεύει τό ἰαμβικόν μέτρον τοῦ στίχου, ἀλλά δέν μπορεῖ νά ἀφαιρεθῇ διότι εἶναι ἀπαραίτητος εἰς τήν σύνταξιν καί τό νόημα, ὅπως διασαλευμένο εἶναι τό ἰαμβικόν μέτρον καί εἰς τήν ἀντίστοιχον φρᾶσιν τοῦ β' τροπαρίου, ἐξ οὗ καί ἡ μελική συμφωνία. (Ἐπιμένω...)

3) Θά ἦτο ἐνδιαφέρον νά γνωρίζαμε πότε εἰσήχθη τό ἄρθρο "τόν" εἰς τό τροπάριον ὥστε νά ἀξιολογούσαμε τό δεδικαιολογημένον τῆς συνηθείας καί τῆς παγιώσεως τῆς μελοποιήσεως. ( Ἐπιμένω...(;)...)
 
Last edited:
Βασίλειος Χλαμπάνης said:

2) Ἡ πρόθεσις "πρός" διασαλεύει τό ἰαμβικόν μέτρον τοῦ στίχου, ἀλλά δέν μπορεῖ νά ἀφαιρεθῇ διότι εἶναι ἀπαραίτητος εἰς τήν σύνταξιν καί τό νόημα, ὅπως διασαλευμένο εἶναι τό ἰαμβικόν μέτρον καί εἰς τήν ἀντίστοιχον φρᾶσιν τοῦ β' τροπαρίου, ἐξ οὗ καί ἡ μελική συμφωνία. (Ἐπιμένω...)
Click to expand...
Διαβᾶστε ἐδῶ καί ξεχᾶστε τό ἰαμβικό μέτρο. Δέν λαμβάνεται ὑπ᾿ ὄψιν. Ἄλλωστε ἐσεῖς γράψατε «χάνεται τελείως τό ἰαμβικόν μέτρον». Ἄλλο οἱ συλλαβές. Ἔχουν σχέση μέ τήν προσομοίωση.

Βασίλειος Χλαμπάνης said:
3) Θά ἦτο ἐνδιαφέρον νά γνωρίζαμε πότε εἰσήχθη τό ἄρθρο "τόν" εἰς τό τροπάριον ὥστε νά ἀξιολογούσαμε τό δεδικαιολογημένον τῆς συνηθείας καί τῆς παγιώσεως τῆς μελοποιήσεως. ( Ἐπιμένω...(;)...)
Click to expand...
Δέν τό γνωρίζω αὐτό. Εἶναι τό μόνον πού εἰσήχθη; Πότε εἰσήχθη τό «τρανῶς» στό γνωστό εὐλογητάριο;


 
... και οι γνωρίζοντες περί ιαμβικού μέτρου...... σιωπούν... ένεκα 'βιβλιοθήκης'......
 
Διαβᾶστε ἐδῶ καί ξεχᾶστε τό ἰαμβικό μέτρο. Δέν λαμβάνεται ὑπ᾿ ὄψιν. Ἄλλωστε ἐσεῖς γράψατε «χάνεται τελείως τό ἰαμβικόν μέτρον». Ἄλλο οἱ συλλαβές. Ἔχουν σχέση μέ τήν προσομοίωση.
Click to expand...

Ἐνδιαφέρουσα, πράγματι, ἡ παραπομπή σας καί διδακτικά τά μηνύματα τῶν φίλων πού συμμετεῖχαν εἰς τήν σχετικήν συζήτησιν, ἡ ὁποία ἐγένετο πρό τῆς εἰσόδου μου εἰς τό forum καί δέν ἔτυχε νά τήν παρακολουθήσω ὅπως καί ἄλλα πολλά θέματα.

Εὐχαριστῶ.
 
You must log in or register to reply here.
Back
Top