Ἅς ξεκινήσουμε ἀπό τόν χαρακτηρισμό «κατανυκτικά». Γιατί; Συμπεριλαμβάνονται στά τῆς Παρακλητικῆς; Ἔστω. Αἴρεται ὁ κατανυκτικός καί ἐξιλαστικός χαρακτῆρας τοῦ Τριῳδίου τίς Κυριακές; Τότε, δέν ἔχουν θέση τά θέματα καί τά τροπάρια τῶν Κυριακῶν Τελώνου καί Φαρισαίου, Ἀσώτου, Ἀπόκρεω κλπ..
Πολλῷ δέ μᾶλλον ὅταν αὐτός οὗτος ὁ Ν΄ ψαλμός, ἡ παλαιά ἔναρξη τοῦ ἀρχαίου μοναχικοῦ ὄρθρου, τίθεται ἀκριβῶς «διά τήν ζωηράν ἔκφρασιν τῆς μετανοίας καί τῆς συντριβῆς τῆς χαρακτηριζούσης αὐτόν.… ἡ αἴτησις συγχωρήσεως ἀποτελεῖ προϋπόθεσιν διά τήν ἀναφοράν εὐπροσδέκτου εἰς τόν Θεόν προσευχῆς» (᾿Ι. Μ. Φουντούλη, Λειτουργική –Σημειώσεις πρός χρῆσιν τῶν φοιτητῶν–, Τεῦχος Ε΄, Ἀκολουθίαι τοῦ νυχθημέρου» σελ. 84 & 116).
Ὑπό στίχον ἐψάλλοντο πεντηκοστάρια, τῶν Κυριακῶν 8 σέ κάθε ἦχο καί ἄλλα στίς ἑορτές (ΕΒΕ 2061 & ΕΒΕ 2622 στό· Δημ. Κ. Μπαλαγεώργου, Ἡ ψαλτική παράδοση τῶν ἀκολουθιῶν τοῦ βυζαντινοῦ κοσμικοῦ τυπικοῦ, σ. 250, 251). Στά περισσότερα ἐξ αὐτῶν ὑπάρχουν λέξεις αὐτούσιες ἀπό τόν Ν΄. Στά τῶν ἑορτῶν ὑπάρχει τό «Ἀναστὰς ὁ Ἰησοῦς, ἀπό τοῦ τάφου...» (πλ. β΄ - μᾶλλον γιά τήν ἑορτή τῆς Ἀναστάσεως) καί τό «Τῆς μετανοίας ἄνοιξον μοι πύλαςΖωοδότα…» (πλ. δ΄), πού δέν ξέρω γιά ποιά ἑορτή. Ὑπάρχει καί τό «Ὡς οἰκτίρμων Κύριε…» (πλ. α΄) τῆς ᾀσματικῆς παννυχίδος, πού ὅπως γνωρίζουμε, ἐξ αὐτῆς εἰσήχθη τό εὐαγγέλιον τῆς μοναχικῆς ἀκολουθίας τοῦ ὄρθρου.
Στά πεντηκοστάρια αὐτά, ὅ που διασῴζονται σέ παλαιά τυπικά, δέν ὑπάρχουν τά ὑπό τήν μικράν δοξολογίαν σήμερον ψαλλόμενα κατά τάς Κυριακάς δύο τροπάρια καταλήγοντα στό «ἐξάλειψον τὰ πλήθη, τῶν ἐμῶν ἐγκλημάτων».
Ἡ πρόβλεψη τοῦ «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα…» γιά τήν α΄ ἑβδομάδα τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς στό Ὡρολόγιον Κρυπτοφέρρης καί στά Τυπικά Μεσσήνης καί Μίλι (Εὐαγγελίας Χ. Σπυράκου, Οἱ χοροί ψαλτῶν κατά τήν βυζαντινή παράδοση, σ. 360) προϋποθέτει τήν παλαιάν τάξιν, ὅπως ἐκθέσαμε. Πάντως, ἐξ αὐτοῦ, μοῦ δίδεται ἡ εὐκαιρία νά ἐξηγήσω τήν ὕπαρξη τῆς ἱκεσίας «Σῶσον, ὁ Θεός, τὸν λαόν σου» κατά τούς ὄρθρους τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, πού διασῴζει προφανῶς ἀρχαία διάταξη ψαλμωδίας πεντηκοστοῦ καί πεντηκοσταρίου.
Συμπέρασμα: Καλῶς προβλέπονται αὐτά τά πεντηκοστάρια τήν περίοδο τοῦ Τριῳδίου κατά τό ΤΑΣ καί τό Τριῴδιον καί τό κυριώτερο: Δέν ἀπάδουν!