π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Ἀπό συζήτηση θέματος τυπικοῦ πού ξετιλύχθηκε σέ ἄλλο θέμα θά ἤθελα νά καταθέσω καί τόν δικό μου προβληματισμό γιά τίς μνῆμες τῶν εὐαγγελιστῶν καί μάλιστα σέ ἡμέρα Κυριακή.
Ὄντως οἱ ἐν τῷ Μηναίῳ ἀκολουθίες τῶν εὐαγγελιστῶν, τῶν τριῶν συγκεκριμένως, Λουκᾶ, Ματθαίου καί Μάρκου, ἐξαιρουμένου τοῦ Ἰωάννου, παρουσιάζουν μιά ἐλλειπτικότητα, συνήθη σέ παλαιές ἀκολουθίες ἁγίων πού ἀνάγονται στούς πρώτους χρόνους, χωρίς αὐτό νά εἶναι ἀπόλυτο, καθόσον στήν διαδρομή τῶν αἰώνων ἄλλες παράμετροι, πού δέν εἶναι τοῦ παρόντος, ἐπλήρωσαν τίς ἀκολουθίες, ὥστε αὐτές νά εἶναι πλήρως ἑορτάσιμες, ἐν καθημερινῇ ἐννοεῖται, γιατί πάντα τίς Κυριακές, προηγουμένης τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, αὕται ὑποχωροῦν σέ μέτρο καί βαθμό πού ἡ ἐξέλιξη ἀπό τά παλαιότερα στά νεώτερα ἰσχύοντα τυπικά διαφέρει, καθώς διαφέρει ἡ ἐν γένει ἐκτίμηση τῆς τιμῆς τῶν ἀγίων ἔναντι τοῦ Κυρίου ἤ μᾶλλον τοῦ ἐν Τριάδι προσκυνουμένου Θεοῦ, ὅπως ἔχουμε ξανατονίσει (εἶναι βαθύ θέμα) σέ σχέση μάλιστα (σᾶς θυμίζω) μέ τήν χρήση τῆς Παρακλητικῆς, ἔναντι τῆς δημιουργίας πλήθους ἑορτασίμων ἀκολουθιῶν.
Ἡ μνήμη τοῦ εὐαγγελιστοῦ Μάρκου, συμπίπτουσα μέ ὀρθό ἡμερολόγιο καί ὀρθό πασχάλιο (ἤ μέ λάθος ἡμερολόγιο καί λάθος πασχάλιο -τό ἴδιο εἶναι-) ἀπό τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα μέχρι τοῦ Σαββάτου τῆς Σαμαρείτιδος, καλύπτεται ἀπό τό Πεντηκοστάριον, ἄν καί ἐδῶ σύμφωνα μέ τό ἰσχῦον τυπικό (ΤΜΕ) μόνο τήν Κυριακή τοῦ Θωμᾶ καί τῶν Μυροφόρων δέν προβλέπεται τό δοξαστικό τοῦ εὐαγγελιστοῦ στούς αἴνους. Ὁ π. Κ. Παπαγιάννης στό ΣΤ τό προβλέπει τήν Κυριακή τοῦ Θωμᾶ καί καμμία ἄλλη. Αὐτές εἶναι οἱ διαφορετικές ἐκτιμήσεις τῶν τυπικάρηδων, ὅπως ἔχει γραφτεῖ ἐδῶ.
Γιά τό παράξενο τῆς ἐπιλογῆς ὑπό τοῦ ΤΜΕ τοῦ δοξαστικοῦ τῶν εὐαγγελιστῶν ἔναντι τῶν ἑωθινῶν, σέ ἀντίθεση μέ τό ΤΑΣ τό ὁποῖον τό ἐντάσσει ὡς η΄ στιχηρό τῶν αἴνων, αὐτό νομίζω ἔγινε (ὅπως σταδιακά ἔγινε καί γιά ἄλλους ἑορταζομένους ἁγίους, βλ. ΤΜΕ σσ. 27, 28) λόγῳ τοῦ ὅτι προετιμήθη σταθερῶς καί τό εὐαγγελικό, στή λειτουργία, ἀνάγνωσμα τῶν εὐαγγελιστῶν, πού κατά τό ΤΑΣ, μέ τό σύστημα τῶν διπλῶν ἀναγνωσμάτων, δέν ἐτίθετο πρόβλημα.
Πάντως, γιά νά μήν μακρηγορῶ, τό αἴτημα τῆς συμπληρώσεως τῶν ἀκολουθιῶν τῶν δύο κυρίως εὐαγγελιστῶν, Λουκᾶ καί Ματθαίου, εἶναι φαίνεται παλαιό, καθ᾿ ὅσον ὁ ἀείμνηστος καθηγητής Ἰω. Φουντούλης μᾶς διέσωσε ποιήματα τοῦ ἀγίου Συμεών Θεσσαλονίκης (παρακαλῶ) συμπληρωματικά στίς ἀκολουθίες τῶν προειρημένων εὐαγγελιστῶν (Ἰω. Φουντούλη, Συμεών Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλιμίκης, Τά λειτουργικά συγγράμματα, Εὐχαί καί ὕμνοι, Θεσσαλονίκη 1968, σσ. 86-87, 171-177, 134-135), ἀλλά καί στούς νεώτερους χρόνους τό θέμα τό ἔχει ἀντιμετωπίσει ὁ π. Κων/νος Παπαγιάννης καί στό ΣΤ καί σέ ἔκδοση τοῦ ναοῦ του γιά τό εὐαγγελιστῆ Ματθαῖο, γιά τόν δέ εὐαγγελιστῆ Λουκᾶ ἔχουν κατατεθεῖ σημαντικά στοιχεῖα ἐδῶ, ἀλλά καί ἔχει καλυφθεῖ τό θέμα μέ νεώτερες ἐκδόσεις γνωστές.
Ὄντως οἱ ἐν τῷ Μηναίῳ ἀκολουθίες τῶν εὐαγγελιστῶν, τῶν τριῶν συγκεκριμένως, Λουκᾶ, Ματθαίου καί Μάρκου, ἐξαιρουμένου τοῦ Ἰωάννου, παρουσιάζουν μιά ἐλλειπτικότητα, συνήθη σέ παλαιές ἀκολουθίες ἁγίων πού ἀνάγονται στούς πρώτους χρόνους, χωρίς αὐτό νά εἶναι ἀπόλυτο, καθόσον στήν διαδρομή τῶν αἰώνων ἄλλες παράμετροι, πού δέν εἶναι τοῦ παρόντος, ἐπλήρωσαν τίς ἀκολουθίες, ὥστε αὐτές νά εἶναι πλήρως ἑορτάσιμες, ἐν καθημερινῇ ἐννοεῖται, γιατί πάντα τίς Κυριακές, προηγουμένης τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, αὕται ὑποχωροῦν σέ μέτρο καί βαθμό πού ἡ ἐξέλιξη ἀπό τά παλαιότερα στά νεώτερα ἰσχύοντα τυπικά διαφέρει, καθώς διαφέρει ἡ ἐν γένει ἐκτίμηση τῆς τιμῆς τῶν ἀγίων ἔναντι τοῦ Κυρίου ἤ μᾶλλον τοῦ ἐν Τριάδι προσκυνουμένου Θεοῦ, ὅπως ἔχουμε ξανατονίσει (εἶναι βαθύ θέμα) σέ σχέση μάλιστα (σᾶς θυμίζω) μέ τήν χρήση τῆς Παρακλητικῆς, ἔναντι τῆς δημιουργίας πλήθους ἑορτασίμων ἀκολουθιῶν.
Ἡ μνήμη τοῦ εὐαγγελιστοῦ Μάρκου, συμπίπτουσα μέ ὀρθό ἡμερολόγιο καί ὀρθό πασχάλιο (ἤ μέ λάθος ἡμερολόγιο καί λάθος πασχάλιο -τό ἴδιο εἶναι-) ἀπό τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα μέχρι τοῦ Σαββάτου τῆς Σαμαρείτιδος, καλύπτεται ἀπό τό Πεντηκοστάριον, ἄν καί ἐδῶ σύμφωνα μέ τό ἰσχῦον τυπικό (ΤΜΕ) μόνο τήν Κυριακή τοῦ Θωμᾶ καί τῶν Μυροφόρων δέν προβλέπεται τό δοξαστικό τοῦ εὐαγγελιστοῦ στούς αἴνους. Ὁ π. Κ. Παπαγιάννης στό ΣΤ τό προβλέπει τήν Κυριακή τοῦ Θωμᾶ καί καμμία ἄλλη. Αὐτές εἶναι οἱ διαφορετικές ἐκτιμήσεις τῶν τυπικάρηδων, ὅπως ἔχει γραφτεῖ ἐδῶ.
Γιά τό παράξενο τῆς ἐπιλογῆς ὑπό τοῦ ΤΜΕ τοῦ δοξαστικοῦ τῶν εὐαγγελιστῶν ἔναντι τῶν ἑωθινῶν, σέ ἀντίθεση μέ τό ΤΑΣ τό ὁποῖον τό ἐντάσσει ὡς η΄ στιχηρό τῶν αἴνων, αὐτό νομίζω ἔγινε (ὅπως σταδιακά ἔγινε καί γιά ἄλλους ἑορταζομένους ἁγίους, βλ. ΤΜΕ σσ. 27, 28) λόγῳ τοῦ ὅτι προετιμήθη σταθερῶς καί τό εὐαγγελικό, στή λειτουργία, ἀνάγνωσμα τῶν εὐαγγελιστῶν, πού κατά τό ΤΑΣ, μέ τό σύστημα τῶν διπλῶν ἀναγνωσμάτων, δέν ἐτίθετο πρόβλημα.
Πάντως, γιά νά μήν μακρηγορῶ, τό αἴτημα τῆς συμπληρώσεως τῶν ἀκολουθιῶν τῶν δύο κυρίως εὐαγγελιστῶν, Λουκᾶ καί Ματθαίου, εἶναι φαίνεται παλαιό, καθ᾿ ὅσον ὁ ἀείμνηστος καθηγητής Ἰω. Φουντούλης μᾶς διέσωσε ποιήματα τοῦ ἀγίου Συμεών Θεσσαλονίκης (παρακαλῶ) συμπληρωματικά στίς ἀκολουθίες τῶν προειρημένων εὐαγγελιστῶν (Ἰω. Φουντούλη, Συμεών Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλιμίκης, Τά λειτουργικά συγγράμματα, Εὐχαί καί ὕμνοι, Θεσσαλονίκη 1968, σσ. 86-87, 171-177, 134-135), ἀλλά καί στούς νεώτερους χρόνους τό θέμα τό ἔχει ἀντιμετωπίσει ὁ π. Κων/νος Παπαγιάννης καί στό ΣΤ καί σέ ἔκδοση τοῦ ναοῦ του γιά τό εὐαγγελιστῆ Ματθαῖο, γιά τόν δέ εὐαγγελιστῆ Λουκᾶ ἔχουν κατατεθεῖ σημαντικά στοιχεῖα ἐδῶ, ἀλλά καί ἔχει καλυφθεῖ τό θέμα μέ νεώτερες ἐκδόσεις γνωστές.
