Θα ήταν πράγματι ενδιαφέρον με τα σύγχρονα μέσα που διαθέτουμε πλέον, να δούμε όντως τι ψάλλει ομόφωνα η ακουστική παράδοση όλων των ειρμολογικών του β' ήχου...με 6 - 20 - 4 ? η με 8 - 14 - 8 ?
Έχω απαντήσει στην ερώτησή σου, σε
αυτό το μνμ, με αναλυτικές μετρήσεις στο συνημμένο pdf που περιέχει. Αν και στη συγκεκριμένη περίπτωση συγκρίνουμε με την λογική που περιγράφεις 6 - 20 - 4 (ΠΑ-ΒΟΥ-ΓΑ-ΔΙ του σκληρού χρ.) με 8 - 12 - 8 (ΒΟΥ-ΓΑ-ΔΙ-ΚΕ του μαλακού χρ.), δηλάδή καμιά σχέση!
Για να είμαστε όμως στο θέμα μας, ο Ματθαίος κάνει στη Δοξολογία του Ιακώβου (όπως και ο Χουρμούζιος) ότι ακριβώς και στο Χερουβικό του οποίου συγγραφέας είναι ο ίδιος ο Γρηγόριος: εξισώνει τα διαστήματα ΒΟΥ ΓΑ ΔΙ ΚΕ της μαλακής χρωματικής με τα διαστήματα ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΙ της σκληρης χρωματικής που προτιμά ο Γρηγόριος. Στο Χερουβικό μάλιστα, ούτε λίγο ούτε πολύ, επεμβαίνει στο έργο και "διορθώνει" διαστηματικά τη σύνθεση του Γρηγορίου!
Με την ακατανόητη (για να μη χρησιμοποιήσω βαρύτερο χαρακτηρισμό) σε επιστημονικό επίπεδο, λογική, ορισμένων "μελετητών" να θέλουν να περιγράφουν τα διαστήματα μαθημάτων που γράφηκαν ή εξηγήθηκαν στη Νέα Μέθοδο πολύ πριν το 1880, με τα διαστήματα της Επιτροπής του 1881, έχουμε οπωσδήποτε πρόβλημα ακανθώδες και ουσιαστικά άλυτο! Ενώ το μόνο σίγουρο είναι πως το ίδιο μάθημα ήθελαν να καταγράψουν και οι δύο "λογικές έξήγησης".
Μόνο χρησιμοποιώντας τα διαστήματα του Χρυσάνθου -τα οποία ουσιαστικά μέσω της Κρηπίδος του Φωκαέα, είναι τα διαστήματα που διδάχθηκαν όλοι οι παραδοσιακοί λεγόμενοι δάσκαλοι, έως και τη δεκαετία του 1960 ή και 1970- μπορούμε να προσεγγίσουμε αυτά τα προβλήματα.
Θα διαπιστώσουμε τότε, πως στο τετράχορδο ΒΟΥ ΓΑ ΔΙ ΚΕ του μαλακού χρώματος και στο τετράχορδο ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΙ του σκληρού, ο μόνος φθόγγος που διαφέρει είναι ο ΔΙ του μαλακού με τον ΓΑ του σκληρού. Κάτ' αρχάς το ΒΟΥ-ΚΕ του μαλακού (και με τις τελευταίες παρατηρήσεις του Χουρμουζίου, αρκετά μετά τον θάνατο του Γρηγορίου) αποτελέι πλέον τέλειο 4χορδο. Βέβαια, όπως έχω ουσιαστικά αποδείξει στα θέματα για τις Όμοιες Διφωνίες και πριν ήταν σχεδόν τέλειο, καθώς με την κλασματική περιγραφή των διαστημάτων από το Χρύσανθο (αυτά που άκουγαν και στο εποπτικό όργανο της πανδουρίδας ή σε οποιοδήποτε μονόχορδο) το τετράχορδο Ελάχιστου-Μείζονα-Ελάχιστου, διέφερε αμελητέο διάστημα από το τέλειο τετράχορδο και αριθμητικά θα περιγράφονταν 9-12-9 στην 72άρα, όπως ακριβώς και το τέλειο τετράχορδο Ελάχιστου-Μείζονα-Ελάσσονα. Κατά τον Οικονόμο Χαράλαμπο, ο Ελάσσων είναι επιενδέκατος (12/11) και ο ελάχιστος "επιενδέκατος κολοβός" (88/81).
Ο Χουρμούζιος είχε λύσει αυτή τη θεωρητική "ατέλεια" (που παρουσιάζονταν διογκωμένη λόγω της λανθασμένης αριθμητικής περιγραφής του Χρυσάνθου με ελάσσονα 9 και ελάχιστο 7 στην 68άρα κλίμακά του), υιοθετώντας τον ελάσσονα μετά τον ΔΙ. Είχε δηλ. δυό τέλεια τετράχορδα, ΒΟΥ 7 ΓΑ 12 ΔΙ 9 ΚΕ και ΔΙ 9 ΚΕ 12 ΖΩ 7 ΝΗ στον Β' ήχο (στην 68άρα). Βέβαια, οι όμοιες διφωνίες, με την σχεδόν εξίσωση του ελάσσονα με τον ελάχιστο που διατηρούσε η προφορική παράδοση, ήταν πιο βολικές, καθώς στις πρώτες εξηγήσεις με τη λογική της Όμοιας (και όχι παρόμοιας του Χουρμούζιου, όπως εύστοχα χαρακτήρισε ο Γ. Αρβανίτης) Διφωνίας, είτε από ΒΟΥ ξεκινούσες, είτε από ΔΙ, στο Δεύτερο Ήχο, ουσιαστικά ίδια διαστήματα εφάρμοζες.
Ο Γρηγόριος όμως, ο οποίος έφυγε πρόωρα από το προσκήνιο, δεν γνωρίζει τίποτε άλλο για μαλακό χρώμα, παρά τις Όμοιες Διφωνίες. Και μάλιστα εκφρασμένες κατά Χρύσανθο με τα αριθμητικά 7 και 12, άρα δεν μπορεί θεωρητικά να τεκμηριώσει τέλειο τετράχορδο στον ΒΟΥ. Οπότε, οποιοδήποτε μάθημα μαλακού χρωματικού γένους που δουλεύει με τετράχορδα και πεντάχορδα, οφείλει να καταγραφεί με κλίμακα σκληρού χρώματος. Η οποία, όπως έγραψα στην αρχή του μηνύματος, όπως παρουσιάστηκε από τον Χρύσανθο, δεν ήταν και τόσο σκληρή στον ΒΟΥ (ο οποίος ουσιαστικά απέχει ελάχιστο τόνο από τον ΠΑ, ήτοι όσο και το ΒΟΥ-ΓΑ του μαλακού), παρά μόνον στον ΓΑ που τον ήθελε αρκετά ψηλά. Στην πράξη όμως όλοι γνώριζαν πως ο ΓΑ συχνότατα εκτελούνταν αρκετά χαμηλότερα, ειδικά σε μαθήματα με θέσεις που στέκονταν στον ΓΑ.
Με τη λογική τους λοιπόν, είχαν και οι δύο δίκιο! Με τη νέα λογική όμως (διαστήματα επιτροπής), αν εφαρμόσουμε τα διαστήματα της Επιτροπής στην εξήγηση του Χουρμουζίου (ή του Ματθαίου), ουσιαστικά
δεν έχουμε τέλειο τετράχορδο από τη βάση του ήχου, σε μαθήματα που τριφωνούν! (καθώς τα διάστηματα ΒΟΥ-ΓΑ-ΔΙ-ΚΕ του Δευτέρου είναι 8-12-8). Οπότε, μόνο η εξήγηση του Γρηγορίου είναι αποδεκτή (επαναλαμβάνω με τη νέα λογική των διαστημάτων), καθώς στην πράξη και κατά παράδοση, όντως το σκληρό χρώμα εμφανίζεται στις πλέιστες των περιπτώσεων πολύ μαλακώτερο. Γι αυτό και η εκδοχή αυτή (του Γρηγορίου), κυκλοφόρησε σχεδόν αποκλειστικά, γι αυτό και το:
...όπως την ψάλλει ομόφωνα η καταγεγραμμένη ακουστικά παράδοση όλων των ειρμολογικών του β ήχου, όπως την έλεγε ο διακο-Διονύσης, και όλοι ζώντες και τεθνεώτες, πλην...
Άλλωστε είπαμε: το μαλακό χρώμα είναι Όμοιες Διφωνίες, ήτοι ημιχρωματικό! :wink: Όλα τα άλλα χρώματα, από τα μαλακώτερα (όπως αυτά που συζητάμε) έως τα σκληρώτερα (νενανώ), ανήκουν στο σκληρό χρώμα και σημαίνονται με τις σκληρές χρωματικές φθορές.
Χαραλάμπης
