ΓΑ δίεση στον Πρώτο Ήχο

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Ο Ευστράτιος Παπαδόπουλος αναφέρεται στην ύπαρξη (στην πράξη της ψαλτικής της εποχής του, 1881) της έλξης του ΓΑ προς τον ΔΙ στον Πρώτο ήχο εν αναβάσει. Αν κατάλαβα καλά λέει οτι το διάστημα ΓΑ-ΔΙ γίνεται από τους ψάλτες της εποχής του ημιτόνιο στην ανάβαση. Δείτε τη διατριβή του στο:

Παναγιώτης Κηλτζανίδης: Περί του ζητήματος της μουσικής της Ορθοδόξου Ανατολικής Ελληνικής Εκκλησίας.

Παρόλαυτά φαίνεται να τη θεωρεί αποτέλεσμα της αμάθειας των ιεροψαλτών και επίδρασης της Ανατολικής μουσικής όπως και βασικά όλες τις άλλες μελωδικές έλξεις (!), αν διαβάζω σωστά και παραπονείται για τη διαφωνία θεωρίας και πράξης.

Αν θυμάμαι καλά, ο Ευστράτιος Παπαδόπουλος χαρακτηρίζεται σαν "ευρωπαϊστής" από τον Άγγελο Βουδούρη, διευθύνων πολυφωνική χορωδία στο ναό των Εισοδίων. Παρότι μέλος της Πατριαρχικής Επιτροπής του 1881-83 φαίνεται οτι ή συμορφώθηκε με τις απόψεις των άλλων ή μειοψήφισε η άποψή του. Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να διαβάζαμε τα πρακτικά των συνεδριάσεων της επιτροπής (εάν ακόμα υπάρχουν). Βιογραφικά βρήκα και εδώ.
 
Last edited:

nikosthe

Νίκος Θεοτοκάτος
Dimitris said:
Αν κατάλαβα καλά λέει οτι το διάστημα ΓΑ-ΔΙ γίνεται από τους ψάλτες της εποχής του ημιτόνιο στην ανάβαση.
Εδώ ισχύει αυτό που λέει ο mmamais για μένα και τον Κωνσταντίνου, ότι διαβάζουμε τα ίδια από το θεωρητικό του Χρυσάνθου και καταλαβαίνουμε διαφορετικά...

Καταρχήν ο Παπαδόπουλος διαμαρτύρεται για την "ανακολουθία" στην εκτέλεση των διαστημάτων εν αναβάσει και εν καταβάσει από τους ψάλτες, θεωρώντας ότι τα διαστήματα πρέπει να εκτελούνται το ίδιο και στην ανάβαση και στην κατάβαση! Έτσι, κάνει λόγο π.χ. για το ΝΗ-ΠΑ και το ΔΙ-ΚΕ στους ήχους πλ. δ' και άγια αντίστοιχα. Κατακρίνει τους ψάλτες που εν αναβάσει τα λένε μεγαλύτερα του τόνου και εν καταβάσει τόνο. Αυτό φυσικά οφείλεται στις γνωστές έλξεις των δύο αυτών ήχων. Επίσης, ο Παπαδόπουλος θεωρεί ότι πρέπει γενικά να ψέλνουμε μόνο κατά "τόνο και ημιτόνιο"!! Αυτό για να καταλάβουμε γενικώς τα πιστεύω του. Μάλλον λοιπόν δικαίως χαρακτηρίστηκε ως ευρωπαϊστής...

Σε ό,τι αφορά το ΓΑ-ΔΙ του α' ήχου, ΔΕΝ γράφει ότι οι ψάλτες της εποχής του εκτελούν ημίτονο στην ανάβαση (ας μη χαίρονται λοιπόν οι οπαδοί της θεωρίας του Καρά). Αλλά ας παραθέσω το κείμενο, για να μη θεωρηθεί πάλι ότι βγάζω δικά μου συμπεράσματα: αφού λοιπόν ο Παπαδόπουλος γράφει για τις παραπάνω διαστηματικές αυξομειώσεις που παρατηρεί στην πράξη (αναφέρει συγκεκριμένα τα διαστήματα ΝΗ-ΠΑ στον πλ. α', ΔΙ-ΚΕ στον άγια, ΚΕ-ΖΩ στον α' και ΠΑ-ΒΟΥ πάλι στον α', πουθενά το ΓΑ-ΔΙ) στη συνέχεια κάνει λόγο για τη θεωρία και γράφει:
Διατριβή Ευστρατίου Παπαδόπουλου (απόσπασμα) said:
Εξεπλάγην δε μεγάλως ότε τας ανωτέρω αυξομειώσεις ήκουσα ου μόνον εν τη εκκλησία εκτελουμένας εν τη ψαλμωδία, αλλά και διά του τύπου είδον συστηματοποιηθείσας. Διότι είδον εις το υπο του κ. Bourgolt du Coudray το 1877 εκδοθέν εν Παρισίοις σύγγραμμα [...] μέλη ανήκοντα εις τον Α', εις τον Δ' και εις τον πλ. Α' ήχον εις το Κύριε εκέκραξα, όπερ ο κ. Βιολάκης έδωκε τω συγγραφεί τον ΠΑ-ΒΟΥ εν αναβάσει μεν τόνον εν καταβάσει δε τρία τέταρτα του τόνου. Κατά συνέπειαν δε και τον ΓΑ-ΔΙ εν μεν τη αναβάσει ημιτόνιον, εν δε τη καταβάσει τρία τέταρτα του τόνου...
Επομένως:
α. Δεν αναφέρει πουθενά Δημήτρη ότι "το διάστημα ΓΑ-ΔΙ γίνεται από τους ψάλτες της εποχής του ημιτόνιο στην ανάβαση", αφού στο απόσπασμα που αναφέρει συνήθειες ψαλτών της εποχής του δεν γίνεται λόγος για το ΓΑ-ΔΙ του Α' ήχου.
β. Λόγος για το ΓΑ-ΔΙ του α' ήχου γίνεται μόνο στην παράγραφο που μιλάει για τις αυξομειώσεις στα διαστήματα "διά του τύπου συστηματοποιηθείσας". Εκεί όντως μιλάει για το διάστημα αυτό, για το οποίο όμως δεν είχε κάνει λόγο προηγουμένως ως ψαλτική συνήθεια. Κι αυτό που λέει είναι ότι ο Βιολάκης "έδωσε" κάποια διαστήματα στον du Coudray. Σ' αυτά αναφέρει ξεκάθαρα το ΠΑ-ΒΟΥ ως τόνο στην ανάβαση και ως 9άρι στην κατάβαση και "κατά συνέπεια" το ΓΑ-ΔΙ ως ημιτόνιο στην ανάβαση και 9άρι στην κατάβαση. Αυτό το "κατά συνέπεια" δεν ξέρουμε αν είναι συμπέρασμα του Παπαδόπουλου ή αν όντως αναφέρεται στο σύγγραμμα του du Coudray.

Πρόσεξε όμως και την εξής λεπτομέρεια: αναφέρει ότι αυτά τα λένε οι du Coudray / Βιολάκης στους ήχους α, άγια και πλ. α'. Έτσι εξομοιώνει την ελκτική συμπεριφορά του ΓΑ στους 3 αυτούς ήχους. Δεν ξέρω κατά πόσο μπορεί να γίνει αυτό σήμερα αποδεκτό. Εγώ στη συζήτησή μου με τον κ. Κωνσταντίνου έχω τοποθετηθεί ότι η έλξη του ΓΑ-ΔΙ στο διατονικό γένος δίνει σαφώς χρώμα άγια. Αλλά είναι και αρκετά πιθανό να εννοεί την 1η αυξομείωση (δηλ. του ΠΑ-ΒΟΥ) για τον α' ήχο, ενώ τη 2η αυξομείωση (του ΓΑ-ΔΙ) για τον άγια (αυτή είναι και η σειρά που αναφέρει τους ήχους).
Και μιλάμε πάντα για ΘΕΩΡΙΑ. Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει καμία ρητή αναφορά, ως συνήθεια στην ψαλτική πράξη, της εκτέλεσης ημιτονίου ΓΑ-ΔΙ στον α' ήχο σε απλή ανάβαση.

Να πούμε τέλος ότι τα συμπεράσματα του du Coudray δεν είναι κάτι το θέσφατο: δεν ξέρω κανέναν π.χ. να μιλά για "τόνο" του ΠΑ-ΒΟΥ εν αναβάσει και για "τρία τέταρτα του τόνου" του ΓΑ-ΔΙ εν καταβάσει στους διατονικούς ήχους...
Λίγο πιο κάτω μάλιστα έχει ο Παπαδόπουλος ένα απόσπασμα γαλλικό του du Coudray, που λέει ότι τα δια της εκκλησιαστικής γραφής εκδοθέντα εκκλησιαστικά άσματα αποτελούνται μόνο από τόνους και ημιτόνια (!), αλλά οι ψάλτες, επειδή έψαλαν κι άλλα διαστήματα στην εκκλησιαστική μουσική, τα εφάρμοσαν αυτά και στην κοσμική! Μας λέει δηλ. ότι τα κλασσικά τραγούδια της ανατολικής μουσικής έχουν μόνο τόνους και ημιτόνια και ότι η εκτέλεσή τους με άλλα διαστήματα είναι ψαλτική συνήθεια!!
 
Top