[Ερώτηση] «μετανοίας τρείς»

Dimitri

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Αρκετές φορές έχω δεί στα Λειτουργικά κείμενα να λέει «μετανοίας τρείς» και ήθελα πάντοτε να ρωτήσω και ποτέ δεν κάθησα να το ψάξω π.χ. νά ένα παράδειγμα από την ιστοσελίδα της Συμβολής:

εἰς δὲ τὸν ἑσπερινὸν ἐπάγει· «μετὰ τὸ τέλος τοῦ προοιμιακοῦ ψαλμοῦ εἰς τὸ ἀλληλούια μετανοίας τρεῖς,

Τί ακριβώς σημαίνει το «μετανοίας τρείς» εκεί; Δεν έχω δεί κανέναν αναγνώστη ή ψάλτη (ποιός κανονικά λέει το αλληλούια;) να κάνει μετάνοιες εκείνη τη στιγμή. Εννοούμε εδαφιαίες μετάνοιες; Και εννοεί να ψάλλεται το Αλληλούια ταυτόχρονα με τις μετάνοιες;

Ευχαριστώ.
 


Γιὰ τοὺς μοναχοὺς οἱ ἡμέρες ποὺ δὲν εἶναι ἑορταστικές («Θεὸς Κύριος»), εἶναι ἡμέρες πένθους καὶ κατανύξεως (ΤΑΣ κεφ. ε': «Ὅλον τὸν ἑνιαυτὸν ὅτε ψάλλομεν ἀλληλούια»). Τότε (ἐκτὸς Σαββάτου) γίνονται καὶ μετάνοιες -σχεδὸν ὅλες ὅσες τυπώνονται στὴ διάταξη τῆς μεγάλης τεσσαρακοστῆς. Στὸ Ἀλληλούια γίνονται μικρές, ἐνῶ στὸ Δεῦτε προσκυνήσωμεν καὶ προσπέσωμεν μεγάλες («γονυκλισίαι... χρὴ γίνεσθαι... καὶ εἰς τὸ Δεῦτε προσκυνήσωμεν» Κανονάριον Νίκωνος μαυροορείτου, περὶ τὸ 1085, σ. 28).
«καὶ ἔπεσαν οἱ εἴκοσι καὶ τέσσαρες πρεσβύτεροι καὶ τὰ τέσσαρα ζῷα καὶ προσεκύνησαν τῷ Θεῷ τῷ καθημένῳ ἐπὶ τῷ θρόνῳ λέγοντες· ἀμὴν, ἀλληλούια» Ἀπ. ιθ', 4.
 
Dimitri said:
Δεν έχω δεί κανέναν αναγνώστη ή ψάλτη να κάνει μετάνοιες εκείνη τη στιγμή.
Click to expand...
MTheodorakis said:


Γιὰ τοὺς μοναχοὺς...
Click to expand...
Δημήτρη,
ἀφ᾿ ἑνος ἡ παραπομπή εἶναι «Διὰ τὴν τεσσαρακοστὴν ἀναφέρει τὸ Τυπικὸν τῆς λαύρας τοῦ ἁγίου Σάββα ...» καί
ἀφ᾿ ἑτέρου, μήπως σκέπτεσαι κάτι;... πρός τή λαύρα;...

Πέρα ἀπό τά ἀστεῖα (πού εἶναι ἀπαραίτητα) ὁ ἀναγνώστης ἤ ὁ ψάλτης (γιά τά ἐνοριακά δεδομένα), ἀναγινώσκων τό «Ἀλληλούϊα, Ἀλληλούϊα, Ἀλληλούϊα. Δόξα σοι ὁ Θεός» (ἐκ γ') προτοῦ κάνει τό σταυρό του κάθε φορά, κύπτων ὀλίγον καί τό χέρι πρός τά κάτω, δέν ἀπέχει πολύ ἀπό τό νά κάνει τρεῖς μικρές μετάνοιες. Αὐτό, νομίζω, τό κάνουν ὅλοι «τὴν τεσσαρακοστὴν».
 
Last edited:
Ευχαριστώ για τις απαντήσεις (η ερώτησή μου δεν είχε διάθεση αστείου, συγνώμη). Πάτερ δεν έκανα το διαχωρισμό μοναχικής/ενοριακής τάξης εκεί γιατί αν θυμάμαι καλά το έχω συναντήσει και στα βιβλία που διαβάζουμε στην ενορία (δεν θυμάμαι τώρα που ακριβώς, η παραπομπή ήταν τυχαία από το δίκτυο).

Για τις ενορίες εννοούμε λοιπόν μικρές μετάνοιες και μόνο τις μη εορταστικές μέρες; Συγνώμη αλλά είναι το μόνο που χρειάζομαι διευκρίνηση.

Εγώ δυστυχώς δεν έκανα ως τώρα μετάνοιες σε εκείνο το σημείο.
 
Last edited:
Dimitri said:
Ευχαριστώ για τις απαντήσεις (η ερώτησή μου δεν είχε διάθεση αστείου, συγνώμη). Πάτερ δεν έκανα το διαχωρισμό μοναχικής/ενοριακής τάξης εκεί γιατί αν θυμάμαι καλά το έχω συναντήσει και στα βιβλία που διαβάζουμε στην ενορία (δεν θυμάμαι τώρα που ακριβώς, η παραπομπή ήταν τυχαία από το δίκτυο).
Για τις ενορίες εννοούμε λοιπόν μικρές μετάνοιες και μόνο τις μη εορταστικές μέρες; Συγνώμη αλλά είναι το μόνο που χρειάζομαι διευκρίνηση.
Εγώ δυστυχώς δεν έκανα ως τώρα μετάνοιες σε εκείνο το σημείο.
Click to expand...
Ἀγαπητέ Δημήτρη,
Διάθεση ἀστείου εἶχα ἐγώ καί ὄχι φυσικά ἐσύ, ὁ ὁποῖος ἔθεσες σοβαρώτατα τήν ἐρώτηση. Ἀλλά ἐπειδή ἡ παραπομπή ἀνεφέρετο σέ μοναχική διάταξη, χωρίς πουθενά νά ὑπάρχει τέτοια διάταξη δεσμευτική γιά τόν ἀναγνώστη ἤ ψάλτη τῆς ἐνορίας, μοῦ φάνηκε λίγο παράξενο. Νά σοῦ πῶ δέ, ὅτι μπορεῖ νά λές ὅτι τυχαία ἦταν αὐτή ἡ παραπομπή (καί δέν σέ ἀμφισβητῶ) ἀλλά ἐγώ γιά νά τήν βρῶ, ἀφοῦ διάβασα 3 φορές τήν συγκεκριμένη ἰστοσελίδα τῆς Συμβολῆς πού μᾶς παρέπεμπες, τελικά χρειάστηκε νά χρησιμοποιήσω ἄλλο μέσο, πού μοῦ χρωμάτισε λέξεις, προκειμένου νά τό ἐντοπίσω.
Ἐκεῖ, λοιπόν, καί σέ ἄλλο θέμα, γίνεται ἀναφορά σέ τυπική διάταξη τῆς λαύρας τοῦ ἁγίου Σάββα, πού ἀφορᾶ στή μοναστική κοινότητα καί ὄχι (μόνον) στόν διαβαστῆ ἤ προεστῶτα, πού ἀναγινώσκει.
Ἐπίσης ἐγώ δέν χρησιμοποίησα τήν φράση «ἐνοριακή τάξη» παρά μόνον «ἐνοριακά δεδομένα», κι αὐτό ἐντός παρενθέσεως. Ἐνοριακή τάξη στά λειτουργικά μας βιβλία (Παρακλητική, Τριῴδιον, Πεντηκοστάριον, Μηναῖα, Ὡρολόγιον) δέν ὑπάρχει, παρά μόνον ἡ μοναστική τάξη καί μάλιστα αὐτή τῆς μονῆς τοῦ ἁγίου Σάββα, ἀποτυπωμένη στό Τυπικόν τοῦ Ἁγίου Σάββα (ΤΑΣ).
Τό ἰσχῦον Τυπικό τοῦ Βιολάκη (ΤΜΕ) καί τό προηγούμενό του (ΤΚΠ) προέβλεψαν κάποιες διαφορετικές διατάξεις γιά τά ἐνοριακά δεδομένα, ὅπως αὐτό εἶναι ἐμφανές στόν ὄρθρο τοῦ Μ. Σαββάτου, στήν ἑορτή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, στήν τάξη τοῦ ἐωθινοῦ εὐαγγελίου κ.ἄ., πού αὐτά (καί πολλά ἄλλα) διαφορετικά προβλέπονται στά ἀντίστοιχα λειτουργικά μας βιβλία.

Ἀλλά ἄς ἐπανέλθουμε ἔστω σ᾿ αὐτά πού λές ὅτι ἔχεις δεῖ, ἄν καί δέν παραπέμπεις συγκεκριμένα. Γιά τό Ἀλληλούια... τοῦ προοιμιακοῦ δέν βλέπω πουθενά κάτι σέ κανένα λειτουργικό βιβλίο, ἀπ᾿ αὐτά πού χρησιμοποιεῖτε στό ἀναλόγιον, οὔτε στά ἐγκόλπια ἀναγνώστου καί ψάλτου.
Τό μόνο πού βλέπεις στό Ὡρολόγιον καί τό Τριῴδιον εἶναι ἡ ἀναφορά σέ μετάνοιες μετά ἤ ἄνευ χαρακτηριστικοῦ, πού καλοῦνται «μετάνοιαι μικραί», πού δηλώνουν τήν διά τῆς κλίσεως τῆς κεφαλῆς μόνον προσκύνησιν καί στάς τρεῖς «μεγάλας μετανοίας» διά τῆς κλίσεως γονάτων, πού συνδέονται καί συνοδεύονται μέ τήν εὐχή «Κύριε καί Δέσποτα...» ἥτις λέγεται μυστικῶς τίς ἡμέρες πού προβλέπεται Ἀλληλούια (ὅπως ἔγραψε ὁ Μανόλης), γιά τά ἐνοριακά δέ δεδομένα σύμφωνα μέ τό ΤΜΕ προβλέπονται μόνον τίς καθημερινές τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς. Ἐκεῖ ὁ ὅρος «τάς τρεῖς μεγάλας μετανοίας» ταυτίζεται μέ τήν προμνημονευθεῖσα εὐχή τοῦ ἁγ. Ἐφραίμ, χωρίς νά τήν ἀναφέρει ἐκεῖ, ἀλλ᾿ ἔχει ἐπικρατήσει νά τήν ἀναγινώσκει ἐκφώνως ὁ ἱερεύς ἀπό τό Ὡρολόγιον ἤ τά βοηθητικά βιβλία ὑπό τόν τίτλον «Μεγάλη Τεσσαρακοστή».

Κανείς, λοιπόν, ἀναγνώστης ἤ ψάλτης δέν δεσμεύεται ἀπό εἰδικές μοναχικές διατάξεις, πού ἀφοροῦν βέβαια σ᾿ ὅλη τήν προσευχομένη μοναχική κοινότητα καί κατ᾿ ἀντιστοιχίαν στήν ἐνοριακή κοινότητα κατά τήν προαίρεση καί γνώση καί ὁδηγίες τοῦ πνευματικοῦ του ὁ καθείς. Δέν νομίζω δέ, ὅτι μπορεῖ νά δεσμευτεῖ κάποιος ψάλτης ἤ ἀναγνώστης στήν σημερινή πραγματικότητα, πού τόν ὑποχρεώνει νά βρίσκεται «προσδεμένος» σ᾿ ἕνα στασίδι καί μέ τό μικρόφωνο μπροστά του, προκειμένου νά ἀκούγεται. Ἄλλως ἔχουν τά πράγματα στίς μονές, χωρίς μικρόφωνα, μέ στασίδια μέ πιό ἐλεύθερο χῶρο, ἤ χῶρο χωρίς στασίδια.

Μετά, λοιπόν, ἀπό αὐτά πού ἔγραψε ὁ Μανόλης κι ἐγώ στό προηγούμενο μήνυμα, δίνοντας μία λύση πρακτική, ἄς κρίνει ὁ καθείς τί πρέπει νά κάνει, καί πῶς ἑρμηνεύει κάποιες ἀναφορές τῶν μοναχικῶν μας λειτουργικῶν βιβλίων, μετά ἀπό τίς ὑποδείξεις τοῦ πνευματικοῦ του ἤ τοῦ προεστῶτος τοῦ ναοῦ πού ὑπηρετεῖ.
 
Σε ευχαριστώ πάτερ για τη διευκρίνηση και τον κόπο σου. Καλύφθηκα πλήρως. Πολύ ενδιαφέροντα και χρήσιμα. Για πληρότητα και μόνον την ερώτησής μου έψαξα λίγο και βρήκα στο διαδίκτυο παράδειγμα από αυτό που θυμόμουνα:

Από το Μικρό Απόδειπνο (εδώ):

Ἐπιβλεψον, εἰσάκουσόν μου, Κύριε, ὁ Θεός μου. Φώτισον τοὺς ὀφθαλμούς μου, μήποτε ὑπνώσω εἰς θάνατον, μήποτε εἴπῃ ὁ ἐχθρός μου· Ἴσχυσα πρὸς αὐτόν.

Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι. Καὶ νῦν, καὶ ἀεί, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Ἀλληλούϊα, Ἀλληλούϊα, Ἀλληλούϊα, Δόξα σοι ὁ Θεός,

Μετανοίας (γ'),

Κύριε, ἐλέησον (γ'),

Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι. Καὶ νῦν, καὶ ἀεί, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν."
Click to expand...

και εδώ βρήκα αναφορά για μικρές μετάνοιες (από το analogion.net) κατά τη στιχολογία του Ψαλτηρίου:

Τὸ Ψαλτήριον διαιρεῖται εἰς εἴκοσι (20) μέρη, ἅτινα καλοῦνται καθίσματα. Ἕκαστον δὲ κάθισμα ὑποδιαιρεῖται εἰς ἕτερα τρία τμήματα στάσεις ἢ ἀντίφωνα καλούμενα. Ἡ ἀνάγνωσις δὲ τοῦ Ψαλτηρίου, εἴτε ἡ κατὰ στίχον ψαλμῳδία αὐτοῦ ὑπὸ τῶν χορῶν, καλεῖται στιχολογία τοῦ Ψαλτηρίου.

Πρὸ ἑκάστου ἀντιφώνου, προτάσσεται τὸ Κύριε ἐλέησον γ'. Δόξα, καὶ νῦν. Μεθ' ἕκαστον δὲ ἀντίφωνον λέγεται τὸ Δόξα, καὶ νῦν. Ἀλληλούϊα, ἀλληλούϊα, ἀλληλούϊα· δόξα Σοι ὁ Θεός ἐκ γ', ἐν ᾧ καὶ ποιοῦμεν γ' μικρὰς μετανοίας. Μετὰ δὲ τὸ τρίτον ἀντίφωνον ἑκάστου καθίσματος προστίθεται πρὸς τούτοις καὶ τὸ Ἡ ἐλπὶς ἡμῶν Κύριε δόξα Σοι, ὡς ἐπομένης αἰτήσεως.
Click to expand...
 
Last edited:
Dimitri said:
Σε ευχαριστώ πάτερ για τη διευκρίνηση και τον κόπο σου. Καλύφθηκα πλήρως. Πολύ ενδιαφέροντα και χρήσιμα. Για πληρότητα και μόνον την ερώτησής μου έψαξα λίγο και βρήκα στο διαδίκτυο παράδειγμα από αυτό που θυμόμουνα:
Από το Μικρό Απόδειπνο (εδώ):
και εδώ βρήκα αναφορά για μικρές μετάνοιες (από το analogion.net) κατά τη στιχολογία του Ψαλτηρίου:
Click to expand...
Ἀκριβῶς Δημήτρη (καί ὅλοι).
Ἡ πρώτη παραπομπή εἶναι ἀπό τό Μέγα Ἀπόδειπνον. Καί στίς δύο παραπομπές σου πρόκειται γιά τίς μικρές μετάνοιες.
Στήν Ἀκολουθία τοῦ Καθ᾿ Ἡμέραν Μεσονυκτικοῦ (α΄Ἀκολουθία τοῦ Ὡρολογίου) σέ ὅλα τά Ὡρολόγια (στό Ὡρολόγιον Βενετία 1851 σελ. 3) ὑπάρχει παραπομπή γιά τό τί σημαίνει «μικρή» καί τί «μεγάλη» μετάνοια.
Ὅπως τά ἔγραψα στά #3 καί #6 μηνύματα.
 

Διαβάζοντας τό βιβλίο πού ἀνέφερα ἐδῶ, στήν σελ. 172 γίνεται ἀναφορά στό ἀββᾶ Ἰουλιανό τοῦ ὁποίου ὁ τρόπος ζωῆς καί ἡ ἄκρα φιλοσοφία εἵλκυσε πολλούς, ἑκατό τόν ἀριθμό, μαθητές τούς ὁποίους «ἐξεπαίδευσε, ἔνδον μέν (σ.σ. στό ναό) κοινήν τῷ Θεῷ τήν ὑμνῳδίαν προσφέρειν, μετά δέ τήν ἕω (σ.σ. μετά τήν ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου) ἀνά δύο τήν ἔρημον ἐξιέναι». Κατά τήν τάξη αὐτῆς τῆς προσευχῆς, ἀνά δύο στήν ἔρημο, ὁ ἕνας μοναχός γονάτιζε «τήν ὀφειλομένην τῷ Δεσπότῃ προσφέρειν προσκύνησιν», ἐνῶ ὁ ἄλλος ἔψελνε ὄρθιος. Στή συνέχεια τό ἔργο γινόταν ἀντίστροφα «καί τόν μέν ἀνιστάμενον ᾄδειν, τόν δέ εἰς γῆν καταπίπτοντα προσκυνεῖν» (Θεοδωρήτου Κύρου, Φιλόθεος ἱστορία ἤ ἀσκητική πολιτεία. Β΄ Ἰουλιανός, PG 82, 1305C-1309C).

Συνεπῶς ἐξ αὐτοῦ καταλαβαίνουμε ὅτι δέν εἶναι δυνατόν ὁ ψάλτης τήν ὥρα πού ψέλνει νά κάνει καί μετάνοιες. Θά τίς κάνουν ὅλοι οἱ ἄλλοι οἱ ἐν τῷ ναῷ προσευχόμενοι καί ἐκεινοῦ θά τοῦ δοθεῖ εὐκαιρία νά τίς ἀναπληρώσει ὅταν ἐνδεχομένως (ὑπάρχοντος ἑτέρου) θά ψάλει κάποιος ἄλλος.


Σημείωση: Αὐτό ἰσχύει καί γι᾿ αὐτό τό θέμα, πού ὅμως ἔχει κλειδώσει.


 
Last edited:
You must log in or register to reply here.
Back
Top