Ακολουθίες "εν τοις αποδείπνοις"

Εμμανουήλ Αβραμίδης · Dec 22, 2011

dkalpakidis said:
αυτό το "εν τοις Αποδείπνοις" των παλαιών Τυπικών θα μπορούσε να επιλύσει προβλήματα και στις ενορίες.

Δυστυχώς (ή ευτυχώς - όπως το δει κανείς), στις ενορίες αυτά τελούνται μόνο την αγία και μεγάλη τεσσαρακοστή. Χωρίς να θέλω να προβώ σε γενικεύσεις, από το ΤΜΕ φαίνεται ότι εκτός των νηστίμων ημερών τις αγίας και μεγάλης τεσσαρακοστής* αποφεύγονται περισσότερες από δύο συνάξεις την ημέρα (1η: μεσονυκτικό, όρθρος, λειτουργία· 2η: θ´ ώρα, εσπερινός). Έτσι, όποιοι προεόρτιοι κανόνες (που κανονικά ανήκουν στα απόδειπνα) επισυνάπτονται μετά το «Νῦν ἀπολύεις...» του εσπερινού· ο κανόνας της παννυχίδας των ψυχοσαββάτων, επισυνάπτεται στον εσπερινό· ο ακάθιστος επισυνάπτεται στον εσπερινό όταν πέσει ο Ευαγγελισμός την Παρασκευή (οπότε τελείται πρωινή τέλεια λειτουργία). Παρ᾿ όλα αυτά, υπάρχουν και σαφείς περιπτώσεις που το ΤΜΕ προβλέπει ψαλμωδία ακολουθίας στα απόδειπνα εκτός μεγάλης τεσσαρακοστής (π.χ. ζ΄ Σεπτεμβρίου), διασώζοντας πέραν από τις προαναφερθείσες οικονομίες και την αρχαία τάξη.

*Ακόμα, και τις νήστιμες ημέρες της αγίας και μεγάλης τεσσαρακοστής (άνευ των ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας), έχουμε κατά το ΤΜΕ δύο συνάξεις (1η: μεσονυκτικό, όρθρος, ώρες, εσπερινός και προηγιασμένη, 2η: απόδειπνο). Η πρωινή τέλεση της προηγιασμένης μπορεί να καταστρέφει την νηστεία (κατά την πρωταρχική σημασία της), ωστόσο επιτυγχάνει την μείωση των συνάξεων.

MTheodorakis · Dec 22, 2011

Μικρὸ ἀπόδειπνο ἀκούγεται καθημερινὰ ἀπὸ τὸ ραδιόφωνο, ὁπότε, πρὸ τοῦ «Ἄξιόν ἐστιν...», θὰ μποροῦσαν νὰ ψαλλοῦν καὶ οἱ ἀκολουθίες τῶν ἁγίων Εὐθυμίου Σάρδεων 26/12, Ἱππολύτου Ῥώμης 30/1, Νικηφόρου 9/2, Κασσιανοῦ 29/2, Γεωργίου Μυτιλήνης 7/4 καὶ Γολινδοὺχ 13/7.

MTheodorakis · Dec 23, 2011

Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟ ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

Σ = Περιοδικὸ Συμβολή.
D I-III = A. Dmitrievskij Opisanie Liturgiceskich Rukopisei (Ἐπισκόπηση λειτουργικῶν χειρογράφων ἀνατολῆς) τόμοι Ι καὶ ΙΙΙ τυπικά, τόμος ΙΙ εὐχολόγια, ἔκδ. α’: τόμος Ι 1895, ΙΙ 1901, ΙΙΙ 1917, ἔκδ. β’: 1965 (τυπικὸ μονῆς Εὐεργέτιδος (στουδιτικὴ οἰκογένεια), τέλη ια’ αἰ.: τ. Ι σσ. 256–656). Ὑπάρχουν ἐδῶ.

Ὅπως φαίνεται στὴν ἀκολουθία τῆς θείας μεταλήψεως, ἡ θέση τοῦ κανόνα στὸ μικρὸ ἀπόδειπνο εἶναι πρὸ τοῦ «Ἄξιόν ἐστιν …» (ὡρολόγια ἐκδόσεων 1509, 1520, 1757 σ. 435, 1832 (anemi.lib.uoc.gr) σ. 491 καὶ σημερινά ). Σ’ αὐτὸ συμφωνοῦν ὁ ἅγιος Συμεὼν Θεσσαλονίκης (P.G. τ. 155 στ. 620D, χφ. Ε. Β. Ε. 2047 τυπικὸ Συμεὼν Θ εσσαλονίκης φ. 22r), τὰ χφφ. Κοζάνης Χ 101 ὡρολόγιο ιζ’ αἰ. φ. 151r καὶ 26 τῆς Ἱ. Μ. Θεοτόκου Ἁγιάσου Λέσβου (θεοτοκάριο τοῦ 1732 στὸ : Ἀθ. Παπαδοπούλου - Κεραμέως Μαυρογορδάτειος Βιβλιοθήκη, παράρτημα τοῦ ιε’ τόμου [1884] τοῦ περιοδικοῦ Ὁ ἐν Κωνσταντινουπόλει Φιλολογικὸς Σύλλογος σ. 166), τὸ χφ. 15 τοῦ Ἱστορικοῦ καὶ παλαιογραφικοῦ ἀρχείου τοῦ Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἐθνικῆς τραπέζης τυπικὸν ιη’ αἰ. φ. 8r, τὸ τυπικὸ τῆς μονῆς Κωνσταμωνίτου τοῦ 1854 (D III σ. 690), τὸ τυπικὸ μ. Διονυσίου τοῦ ἔτους 1909 σσ. 438, 469, τὸ τυπικὸ π. Γ. Ρήγα τοῦ ἔτους 1908 σσ. 63–64, ὁ ἀείμνηστος καθηγητὴς κ. Ἰ. Φουντούλης (Ἀπαντήσεις τ. 4 σ. 243), καὶ τὸ Σύστημα Τυπικοῦ σ. 57, ὑπ. 49. Παρομοίως οἱ παρακλητικοὶ κανόνες προηγοῦνται τοῦ «Ἄξιόν ἐστιν…», ἐνῶ οἱ τριαδικοὶ προηγοῦνται τοῦ «Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς τὴν ὑπέρθεον ὑμνεῖν τριάδα …» στὸ μεσονυκτικὸ τῆς Κυριακῆς. Τὸ «Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σε τὴν Θεοτόκον… » ὡς ἀνάπτυξη τοῦ μεγαλυναρίου «Τὴν τιμιωτέραν …» ἀνήκει στὸ «Μεγαλύνει …» (θ’ ᾠδή), ψάλλεται σὲ ἦχο πλ.β’ (Σ11 σ. 14 καὶ Σ13 σ. 50) καὶ διευκολύνει χρονικὰ τὴ συνηθιζόμενη θυμίαση κατὰ τὴν θ’ ᾠδὴ. Μετὰ τὸ «Ἄξιόν ἐστιν…» ἀκολουθοῦν τὰ στιχηρὰ τοῦ θεοτοκαρίου (βλ. Σ10 σ. 15) ἤ τὰ τυχὸν: ἐξαποστειλάρια, στιχηρά (προσόμοια, ἰδιόμελα, ἰδιόμελα «εἰς τὸ Δόξα») καὶ ἀπολυτίκιον τοῦ μηναίου.

Εμμανουήλ Αβραμίδης · Dec 23, 2011

MTheodorakis said:
...Τὸ «Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σε τὴν Θεοτόκον… » ὡς ἀνάπτυξη τοῦ μεγαλυναρίου «Τὴν τιμιωτέραν …» ἀνήκει στὸ «Μεγαλύνει …» (θ’ ᾠδή)...

Τι εννοείτε; ότι αρχικά (μετά το υπό του Αρχαγγέλλου κέλευσμα) ψαλλόταν ως εφύμνιο των στίχων της ωδής της Θεοτόκου, αντί του πρωταρχικού ειρμού «Τὴν τιμιωτέραν...»; Υπάρχει αντίστοιχη μαρτυρία στο συναξάριο της εορτής;

MTheodorakis · Dec 23, 2011

Ὄχι, ἁπλῶς σχετίζεται μὲ τὴν θ' ᾠδὴ καὶ δὲν μπορεῖ νὰ προηγεῖται τοῦ κανόνα.

Ακολουθίες "εν τοις αποδείπνοις"

Εμμανουήλ Αβραμίδης

Παλαιό Μέλος

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος

Εμμανουήλ Αβραμίδης

Παλαιό Μέλος

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος