Γιά νά μήν σ᾿ ἔχω νά περιμένεις, κάθισα καί διάβασα τό ἀπόγευμα (καί γιά τό ἄλλο συναφές θέμα) καί μπορῶ νά καταθέσω κάποια πράγματα.
Τό θέμα τοῦ τρισαγίου εἶναι τεράστιο καί ἡ ἱστορική του διαδρομή καί ἐξέλιξη πολύπλοκη.
Γιά τό συγκεκριμένο θέμα ἔχω νά πῶ ὅτι
α) Στόν χαρακτηρισμό «τοῦ βήματος» σαφῶς ἐννοεῖται τό ἅγιον βῆμα, τό ἱερό (δέν τό εἶπες ἐσύ, ἐγώ, μέχρι νά τό διασαφήσω).
β) Ἡ ψαλμῳδία καί ἀπό τούς ἱερεῖς ἀνάγεται ἀκόμη στούς χρόνους πού ὁ τρισάγιος ἦταν εἰσοδικό ἀντίφωνο.
γ) Ἀνήκει ἰσοδύναμα καί στόν ἱερατικό καί στόν ψαλτικό χορό.
δ) Ὁ δομέστικος πήγαινε στό ἱερό βῆμα, γιά νά βοηθήσει/ἀντικαταστήσει τούς ἱερεῖς σέ καιρούς παρακμῆς τοῦ ἱερατικοῦ χοροῦ. Ἔπρεπε ἀπό τοῦ βήματος νά ψαλεῖ. Ἔτσι ἔλεγαν οἱ διατάξεις. (D I, 170).
Μέ τήν εὐκαιρία θά ἤθελα νά σχολιάσω τά ἑξῆς:
Ὅταν λένε οἱ τυπικές διατάξεις ὅτι τά ἀπολυτίκια, κοντάκια, εἰσοδικό, τρισάγιος, λέγονται ὑπό τῶν ἱερέων μόνον ὅταν γίνεται συλλείτουργο, αὐτό ἔχει μεγάλη σημασία ἀλλά καί ἱστορική ἀξία.
Μόνο (καλός) χορός ἱερέων μπορεῖ νά ἀποδώσει τά ψαλλόμενα, καί γιά τό λόγο ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική μας μουσική εἶναι χορική. Ἕνας ἱερέας μόνος δέν ἀποτελεῖ χορό. Ἡ συμμετοχή τοῦ ἱερατικοῦ χοροῦ εἶναι δεδομένη καί ἐπιβαλλόμενη ἀπό τίς ἀρχαῖες διατάξεις. Αὐτό τό βλέπουμε σήμερα στή Ρωσική Ἐκκλησία (πού εἶχα τήν εὐλογία νά ἐπισκεφθῶ πρίν πολλά χρόνια) πόσο σημασία δίνουν στόν ἱερατικό χορό, πόσο καλά καταρτισμένοι εἶναι ἀρχιερεῖς, ἱερεῖς καί διάκονοι καί πόσο ἀποδίδει αὐτό. Αὐτοί πῆραν τίς διατάξεις ἀπό τήν Μ.τ.Χ.Ε. καί διατηροῦν πολλά.
Στήν σημερινή κατάστασή μας, πού καί ὁ ψαλτικός χορός ἐξέλιπε ἐκ τῶν ἀναγκῶν καί δυσκόλων καταστάσεων, ἡ παραπάνω μνημονευθεῖσα τυπική διάταξη δέν θά πρέπει νά τηρεῖται μέ ἀπόλυτη ἀκρίβεια. Τώρα πού ὁ ψαλτικός χορός ἔγινε ἕνας ψάλτης, δέν μπορεῖ καί ἕνας παπᾶς νά ψάλλει;
Τό λέω αὐτό γιατί μοῦ διαμαρτύρεται ἕνας («καημένος») ψάλτης πού ψάλλει ὁλομόναχος σ᾿ ἕνα νεκροταφειακό ναό, καί τοῦ «βγαίνει τό λαρύγγι», λέει τοῦ παπᾶ «πές κι ἐσύ τό εἰσοδικό νά πάρω μιά ἀνάσα», καί τοῦ λέει ὁ παπᾶς «ἀπαγορεύεται ἀπό τό τυπικό !». Εἶναι τό τυπικό τόσο ἀπάνθρωπο ;;;
οἱ ἱερεῖς τόν τρισάγιον ὕμνον; Πῶς ἐψάλλετο ὁ τρισάγιος; Τί εἶναι τό Δύναμις τοῦ Βήματος; Ὅταν ψάλλεται πρέπει νά λέγεται καί τό ἄλλο Δύναμις;