Νεκρώσιμα Ευλογητάρια: "Ο πάλαι μεν" ή "Ο παλάμη" και άλλα

Μιχάλης Τζωρτζής

Παλαιό Μέλος
Παιδιά δεν γνωρίζω αν έχει ξανασυζητηθεί το συγκεκριμένο θέμα, αν ναι τότε συντονιστές πιάστε δουλειά και σβήστε! Πείτε΄μου όμως ορώτα πού να βρω τις απαντήσεις!

Στα νεότερα βιβλία - μουσικά και εγκόλπια - επικρατεί το "Ο πάλαι μεν", όμως από το 1825 ο Πέτρος ο Βυζάντιος γράφει "Ο παλάμη εκ μη όντων πλασας με". Ποιο είναι το σωστό;

Επίσης, ο Πέτρος τοποθετεί μαρτυρίες (και επόμένως, σύμφωνα με τα θεωρητικά, σύντομη διακοπή του μέλους για αναπνοή) σε σημεία που κατά τη γνώμη μου αλλοιώνεται το νόημα του κειμένου.

Π.χ. (α) Των αγίων ο χορός εύρε πηγήν την ζωής και θύραν παραδείσου εύρω καγώ (μαρτυρία), την οδόν δια της μετανοίας...

(β) Εικών ειμί της αρρήτου δόξης σου ει και στίγματα φέρω πταισμάτων οικτείρησον (μαρτυρία), το σον πλάσμα δέσποτα....

(γ) Ανάπαυσον ο Θεός τους δούλους σου και κατάταξον αυτούς εν Παραδείσω όπου χοροί (μαρτυρία), των αγίων Κύριε...

Γνωρίζω ότι παλαιότερα δεν έδιναν και τόση σημασία σε τέτοια στοιχεία της μουσικής όπως ο σωστός τονισμός και η σωστή απόδοση των νοημάτων του κειμένου. Τι κάνουμε; Απλά δεν ψάλλουμε Πέτρο ή το ακολουθούμε επειδή πρόκειται για ένα κειμήλιο της ΒΜ που πρέπει να χρησιμοποιούμε για να ψάλλουμε όσο το δυνατό πιο "παραδοσιακές " γραμμές;
 

V_Zacharis

Παλαιό Μέλος
Στα νεότερα βιβλία - μουσικά και εγκόλπια - επικρατεί το "Ο πάλαι μεν", όμως από το 1825 ο Πέτρος ο Βυζάντιος γράφει "Ο παλάμη εκ μη όντων πλασας με". Ποιο είναι το σωστό;
Ανέβασα δύο εκδόσεις ωρολογίων της Βενετίας. Του 1832 και του 1851.
View attachment Ωρολόγιον το Μέγα (Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανού) Venice 1832.pdf
View attachment Ωρολόγιον το Μέγα (Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανού) Venice 1851.pdf
Η πρώτη το έχει ως "Ο πάλαι μεν" και η δεύτερη ως "Ο παλάμη". Δεν μπορώ να ξέρω ποια είναι η αρχική μορφή, και νοηματικά μου στέκουν και οι δύο. Εγώ πάντως το ψάλλω με την μορφή "Ο παλάμη", γιατί έτσι το διδάχτηκα.
Επίσης, ο Πέτρος τοποθετεί μαρτυρίες (και επόμένως, σύμφωνα με τα θεωρητικά, σύντομη διακοπή του μέλους για αναπνοή) σε σημεία που κατά τη γνώμη μου αλλοιώνεται το νόημα του κειμένου.
Όχι ο Πέτρος αλλά οι εξηγητές.
Τι κάνουμε; Απλά δεν ψάλλουμε Πέτρο ή το ακολουθούμε επειδή πρόκειται για ένα κειμήλιο της ΒΜ που πρέπει να χρησιμοποιούμε για να ψάλλουμε όσο το δυνατό πιο "παραδοσιακές " γραμμές;
Η αναπνοή στην μαρτυρία είναι μεν ένας άτυπος κανόνας που τις πιο πολλές φορές ισχύει αλλά όχι και υποχρεωτικός. Άλλωστε πολλές φορές βλέπουμε στις εξηγήσεις που έχουμε από τον Γρηγόριο και τον Χουρμούζιο να βάζουν σε διαφορετικά μέρη μαρτυρίες. Αν δεν βγαίνει το νόημα μην κόβεις.:wink:
 

stapaman

Εφησυχάζων & ενίοτε προξενών αλγεινάς εντυπώσεις δ
Ανάμεσα στις δυο εκδοχές προτιμούσα ανέκαθεν το "ο πάλαι μεν", βασισμένος στην λεκτική σύνδεση "ο πάλαι μεν.." - "παραβάσει εντολής δε πάλιν.." . Βέβαια όπως έχει αποδειχθεί πολλές φορές, η θέση μας μπορεί να είναι και πλάνη τόσα χρόνια. Όπως επίσης και το ότι η σύνδεση "μεν και δε" δεν είναι πάντα πλήρης ώστε η προτίμησή μου να είναι εδραιωμένη ακράδαντα :eek:
Πάντως οι εκδόσεις, παλαιότερες και νεότερες είναι όντως "μοιρασμένες", οι δε περισσότεροι συνάδελφοι που έχω ακούσει ψάλλουν στην συντριπτική τους πλειοψηφία "ο πάλαι μεν". Σε αναμονή και άλλων απόψεων...
Όσον αφορά στις μαρτυρίες θα συμφωνήσω με τον κ. Ζάχαρη.
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


«...ὁ παλάμῃ ποιήσας τὸν ἄνθρωπον...» (Ρωμανοῦ Μελωδοῦ (ἕκτος αἰ.) ὕμνος εἰς τὸν δίκαιον τετραήμερον Λάζαρον ἧχος πλ. β' οῐκος ιζ').

«Ὁ παλάμῃ...» (χφ. Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Γαλλίας 331 ὡρολόγιον ια' αἰ. ἔκδ. Ἰ. Φουντούλη Ἀκολουθία τοῦ μνημοσύνου σ. 56, χφ. Μ. Λειμῶνος 295 ὡρολόγιον ιβ' αἰ. ἔκδ. ὅπ. πρ. σ. 56, χφ. Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος 47 ἁγία γραφὴ ια' αἰ. φ. 238r, χφ. Μ. Παντοκράτορος Ἄθῳ 43 ψαλτήριον τέλη ια' - ἀρχὲς ιβ' αἰ.ἔκδ. Μ. Παντοκράτορος σ. 255, Εὐχολόγιον J. GOAR ἔκδ. α' 1647 ἔκδ. β' 1730 σσ. 425 καὶ 451, Εὐχολόγιον ἔκδ. 1803 (anemi.lib. uoc.gr) σ. 268).

«Ὁ πάλαι μὲν...» (τυπικὸν Μ. Σωτήρος Μεσσήνης Σικελίας τοῦ ἔτους 1131 ἔκδ. Μ Arranz Le Typicon du monastere du saint - Sauveur a Messine σ. 11, ὡρολόγιον ἐκδ. 1757 σ. 348).
 
Last edited:

μάρκελλος

Μάρκελλος Πιράρ, Γενικός συντονιστής
''Ὁ πάλαι μὲν ...'' (ἀρχαία σλαβικὴ μετάφρασις).
 
Last edited:

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Σχετικά με το θέμα που συζητάτε θα μου επιτρέψετε να παραθέσω ένα μικρό κομμάτι από παλαιότερη παρέμβασή μου σε σχέση με την προσπάθεια να αποκαταστήσουμε την παλαιά παράδοση, αγνοώντας τη ζώσα παράδοση (εκεί η συζήτηση ήταν για το αν θα πρέπει να διορθωθεί το τῇ ἀκηράτῳ παλάμη σε τῇ ἀκηράτῳ παρθένῳ):

"...η παράδοση της υμνογραφίας και γενικά της εκκλησίας είναι ζώσα, πράγμα που σημαίνει ότι ενσωματώνονται σ’ αυτήν στοιχεία τα οποία με τον καιρό αποκτούν βιωματικό χαρακτήρα και αποτελούν κι αυτά αναπόσπαστο μέρος της παράδοσης. Στην προκειμένη περίπτωση ο ειρμός ὁ καθήμενος ἐν δόξῃ, έχει κάπως αποκρυσταλλωθεί ποιητικά και βιωματικά και αντηχεί συνέχεια στα αυτιά των ορθοδόξων, για τον πρόσθετο λόγο ότι ψάλλεται στη δημοφιλή ακολουθία των χαιρετισμών, ψάλλεται σε καταβασίες, διαβάζεται σε ειρμούς κ.ο.κ.. Οι πιο πολλοί πιστοί τον γνωρίζουν πια από μνήμης. Χωρίς λοιπόν να αποτελεί μείωση της τιμής της Θεοτόκου αυτό που θα πω, η αλλαγή σε τῇ ἀκηράτῳ παρθένῳ, ακόμα κι αν αποδειχτεί ότι η φράση αυτή τελικά ανήκει στο πρωτότυπο κείμενο <βάσει κωδίκων>, ξενίζει το διαμορφωμένο από την παράδοση αίσθημα του πιστού. Ξενίζει ίσως με τον ίδιο τρόπο που το «ορθό» νοηματικά νίκας τοῖς εὐσεβέσι έρχεται να διορθώσει το νίκας τοῖς βασιλεῦσι στο απολυτίκιο Σῶσον Κύριε τόν λαόν Σου (τηρουμένων των αναλογιών). Επισημαίνω δηλαδή έναν κίνδυνο στην προσπάθειά μας να εκλογικεύουμε ή να διορθώσουμε κείμενα τα οποία έχουν ήδη αποκρυσταλλωθεί πια μέσα στην εκκλησιαστική εμπειρία".

Νομίζω ότι το ίδιο αποκρυσταλλωμένο βιωματικά και εμπειρικά είναι και το Ο πάλαι μεν, δεδομένου μάλιστα ότι η ακολουθία του μνημοσύνου, εκ της φύσεώς της, ακούγεται πολύ συχνά.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


«Πάτερ Υἱέ, καὶ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἡ ἀμέριστος οὐσία μία, ἱλάσθητι τοῖς πιστοῖς ἱκέταις σου, καὶ συγχώρησιν πταισμάτων δίδου, καὶ τὸν κοιμηθέντα νῦν κατάταξον, ὅπου λάμπει τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου.

Τὰ τραύματα τῆς ψυχῆς μου ἴασαι ἐπαντλήσασα τῷ σῷ ἐλέει, ἡ τεκοῦσα ἱλασμὸν καὶ ἄφεσιν, τὸν συνάναρχον τῷ Πατρὶ Λόγον. Ὅτι τὰς ἐλπίδας εἰς σὲ ἀνεθέμεθα, ὁ υἱός σου γένοιτο εὐμενῆς ἡμῖν»

(χφ. Paris gr. 22 ψαλτήριο τοῦ ἔτους 1126 φ. 229v-230r).
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Θεοτοκίον.
«Τὸν ἄναρχον καὶ υἱόν σου δέσποινα, καὶ Θεὸν ἡμῶν ἀπαύστως, ὅν ἔτεκες ἐκδυσώπει πάναγνε, μητρικῇ σου παῤῥησία, τῆς ἐκ δεξιῶν στάσεως δεχθῆναι με, καὶ τρυφῆς αΐδίου ἀπολάύσεως»

(χφ. Paris gr. 40 ψαλτήριο τοῦ ἔτους 1059 φ. 175r).
 

ybulbu

Μπουλμπουτζής Ιωάννης
Χθες, στην Κηδεία του Γεωργιάδη, είδα πως έγραφε ο αείμνηστος στη φυλλάδα του, στο «Χαίρε σεμνή», αντί «δι ης γένος τον ανθρώπων», «το γαρ γένος των ανθρώπων». Δε θυμάμαι να το ψάλλουμε έτσι στο αναλόγιό του, εντούτοις μπορεί στη γραφή του να ανέσυρε μνήμες από την Πόλη. Το έχει δει κανείς άλλος έτσι;
 

dimitrios.zaganas

Παλαιό Μέλος
Χθες, στην Κηδεία του Γεωργιάδη, είδα πως έγραφε ο αείμνηστος στη φυλλάδα του, στο «Χαίρε σεμνή», αντί «δι ης γένος τον ανθρώπων», «το γαρ γένος των ανθρώπων». Δε θυμάμαι να το ψάλλουμε έτσι στο αναλόγιό του, εντούτοις μπορεί στη γραφή του να ανέσυρε μνήμες από την Πόλη. Το έχει δει κανείς άλλος έτσι;

Αιωνία αυτού η μνήμη!

Από το Απάνθισμα του Δ. Κυφιώτη (πρβλ. Ειρμολόγιον Πέτρου Βυζαντίου):
 

Attachments

  • το γαρ γένος.png
    27.1 KB · Views: 17
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


«Χαῖρε σεμνή, ἡ Θεὸν σαρκὶ τεκοῦσα εἰς πάντων σωτηρίαν· καὶ τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων διὰ σοῦ εὕρε σωτηρίαν, διὰ σοῦ εὕρομεν παράδεισον, Θεοτόκε ἁγνὴ εὐλογημένη»

(χφ. Paris. gr. 331 ὡρολόγιον ια’ αἰ. φ. 166v).



«Χαῖρε σεμνή, ἡ Θεὸν σαρκὶ τεκοῦσα εἰς πάντων σωτηρίαν· καὶ τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων εὕρεν διὰ σοῦ σωτηρίαν, διὰ σοῦ εὕροιμεν παράδεισον, Θεοτόκε ἁγνὴ εὐλογημένη»

(χφ. Σινὰ 790 παρακλητικὴ ια’ αἰ. φ. 345v).



«Χαῖρε σεμνή, ἡ Θεὸν σαρκὶ τεκοῦσα εἰς πάντων σωτηρίαν· καὶ τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων εὕρε διὰ σοῦ σωτηρίαν, διὰ σοῦ εὕροιμεν παράδεισον, Θεοτόκε ἁγνὴ εὐλογημένη»

(χφ. Παντοκράτορος Ἄθῳ 43 ψαλτήριο τέλη ια’-ἀρχὲς ιβ’ αἰ. ἔκδ. Ψαλτήριον μετὰ τροπαρίων καὶ εὐχῶν 2004 σ. 256).


«Χαῖρε σεμνή, ἡ Θεὸν σαρκὶ τεκοῦσα εἰς πάντων σωτηρίαν· δι’ ἧς γένος τῶν ἀνθρώπων εὕρατο τὴν ἀνάκλησιν καὶ σωτηρίαν, διὰ σοῦ εὕροιμεν παράδεισον, Θεοτόκε ἁγνὴ εὐλογημένη»

(χφ. Paris. gr. 22 ψαλτήριο τοῦ ἔτους 1126 φ. 229v).



«Χαῖρε σεμνή, ἡ Θεὸν σαρκὶ τεκοῦσα εἰς πάντων σωτηρίαν· καὶ τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων πάναγνε διὰ σοῦ εὕρε σωτηρίαν, διὰ σοῦ εὕροιμεν παράδεισον, Θεοτόκε ἁγνὴ εὐλογημένη»

(χφ. Λειμῶνος 295 ὡρολόγιο β’ ἥμισυ ιβ’ αἰ. σ. 278).



«Χαῖρε σεμνή, ἡ Θεὸν σαρκὶ τεκοῦσα εἰς πάντων σωτηρίαν· δι’ ἧς γένος τῶν ἀνθρώπων εὕρατο τὴν σωτηρίαν, διὰ σοῦ εὕροιμεν παράδεισον, Θεοτόκε ἁγνὴ εὐλογημένη»

(χφ. Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος 642 παρακλητικὴ ιγ’ αἰ. φ. 51v).



«Χαῖρε σεμνή, ἡ Θεὸν σαρκὶ τεκοῦσα εἰς πάντων σωτηρίαν· τὸ γὰρ γένος τῶν ἀνθρώπων εὕρατο τὴν σωτηρίαν, διὰ σοῦ εὕροιμεν παράδεισον, Θεοτόκε ἁγνὴ εὐλογημένη»

(χφ. Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης Βουλγαρίας 56 ΤΑΣ ιδ’ αἰ. φ. 337v).



«Χαῖρε σεμνή, ἡ Θεὸν σαρκὶ τεκοῦσα εἰς πάντων σωτηρίαν· τὸ γὰρ γένος τῶν ἀνθρώπων εὕρατο τὴν σωτηρίαν, διὰ σοῦ εὕραμεν παράδεισον, Θεοτόκε ἁγνὴ εὐλογημένη»

(χφ. British Library 22507 ὡρολόγιο ιδ’ αἰ. φ. 111v).
 
Top