Ἀκολουθία Ἀρτοκλασίας (ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ ἀρχιμ. Φιλοθέου Νικολάκη)

στο χαρτάκι για την μνημόνευση...ΑΡΤΟΠΛΑΣΙΑ.

Το εν λόγω post σίγουρα δεν ανήκει στα ευτράπελα στο ψαλτήρι, αλλά μου υπέπεσε στην αντίληψη...γενικώς συμβαίνουν διάφορα ευτράπελα στην εκκλησία, τα περισσότερα εν αγνοία βέβαια και με καλή προαίρεση..επειδή κι εγώ δεν τα ξέρω όλα, έψαξα στα γρήγορα
στον <<σωλήνα>> για την αρτοκλασία και βρήκα ένα ενδιαφέρον άρθρο στην Βικιπαίδια και το μοιράζομαι μαζί σας..

Ο όρος Αρτοκλασία σημαίνει ο τεμαχισμός του άρτου και χρησιμοποιείται μόνο στη Λειτουργική. Εσφαλμένα λέγεται και αρτοπλασία.
Έτσι στη Λειτουργική αρτοκλασία λέγεται ο τεμαχισμός άρτων που προηγουμένως έχουν ευλογηθεί από ιερέα ή Αρχιερέα και στη συνέχεια διανέμονται στο εκκλησίασμα. Οι ευλογούμενοι άρτοι είναι πέντε, ισάριθμοι δηλαδή μ΄ εκείνους που ευλόγησε ο Χριστός στην έρημο και στη συνέχεια διανεμήθηκαν στο πλήθος. Μαζί με τους άρτους ευλογούνται επίσης μικρές ποσότητες οίνου και ελαίου που φέρονται σε μικρές φιάλες.
Η Αρτοκλασία γίνεται και κατά την ακολουθία του όρθρου, αλλά κυρίως κατά τον εσπερινό της παραμονής δεσποτικής ή θεομητορικής εορτής, που αποσκοπεί όχι μόνο στο συμβολισμό ιερού γεγονότος αλλά και σε θεραπεία πρακτικής μοναστικής ανάγκης. Στα μοναστήρια, δηλαδή, οι μοναχοί αφού νήστευαν ολόκληρη την ημέρα της παραμονής κάθε μεγάλης εορτής, ήταν υποχρεωμένοι μα παραμείνουν στο ναό και να μην απομακρυνθούν, μετά τον εσπερινό, προκειμένου να συνεχίσουν την ολονυκτία και να τύχουν δια της αρτοκλασίας "παραμυθίας" και "στήριξης". Η ευλογία των άρτων, ανά πέντε, του οίνου ("ανά στάμνον μεστήν") καθώς και του ελαίου γινόταν με σύντομη ευχή αμέσως μετά τη λεγόμενη "λιτή", (έπειτα από τη μεγάλη δέηση), περί το τέλος του εσπερινού. Ακολουθούσε ο τεμαχισμός και η διανομή από τον "κελλαρίτη" που βρίσκονταν στον νάρθηκα ή την λιτή, δηλαδή στο χώρο μεταξύ νάρθηκα και κυρίως ναού, όπου τελούταν η δέηση της "λιτής", εξ ου και η ονομασία του χώρου. Μετά τον άρτο διανέμονταν, κατά το Τριώδιο και "ανά εξ ισχάδες ή φοίνικες" (= ανά 6 σύκα ξερά ή χουρμάδες) και από "ενός κρασοβολίου οίνος" (= ένα ποτήρι κρασί). Το έλαιο που ευλογούνταν πιθανώς χρησιμοποιούταν στο μεγάλο κανδήλι του τιμώμενου Αγίου. Πολλοί υποστηρίζουν ότι στη διανομή συμμετείχαν και οι πτωχοί.
Με το πέρασμα όμως του χρόνου, σήμερα, η αρτοκλασία μετατέθηκε και στις πρωινές λειτουργίες.

[Σημ. συντ. (π.Μ.)] Το μήνυμα αυτό μεταφέρθηκε από τα ευτράπελα.

Εντύπωση μου προκαλεί ότι σε αρκετές αρτοκλασίες εκτός από τους ιερείς, συμπληρώνουν την αλυσίδα ακουμπώντας ο ένας στην πλάτη του άλλου και οι προσφέροντες τον άρτο-λάδι-κρασί.
Δεν γνωρίζω από πού πηγάζει η τακτική αυτή.

Ρωτήθηκα γιατι ψάλλεται το Θεοτόκε Παρθένε κατά τη θυμίαση της αρτοκλασίας.
α) Επιλέχθηκε ως πιο "επίσημο-πανηγυρικό" θεοτοκίο;
β) Επειδή επέχει θέση απολυτικίου στους καθημερινούς εσπερινούς της Μ. Τεσσαρακοστής;
γ) Αν είναι για λόγους επισημότητας δε θα ήταν λογικό η θυμίαση να γίνεται κατά το απολυτίκιο και όχι κατά το αντίστοιχο θεοτοκίο;

δ) Επειδή έχει θέση απολυτικίου (εκ τρίτου ψαλλόμενο) στους μεγάλους εσπερινούς των αγρυπνιών των Κυριακών της Μ. Τεσσαρακοστής (αρχαιότερη τάξη);

Η αρτοκλασία γίνεται κανονικά στην αγρυπνία . Στο τέλος του εσπερινού , κατά την τριπλή ψαλμόδηση του Θεοτόκε Παρθένε γίνεται η θυμιάση της αρτοκλασίας . Αυτή η πράξη έχει επικρατήσει και τελείτε κάθε φορά που έχουμε αρτοκλασία .