Ακολουθίες Ενοριακού Τυπικού

D

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης αναφέρεται πολλάκις στον Ασματικό Ενοριακό Τύπο.
Έχουν γίνει πολλές συζητήσεις από ερευνητές του τυπικού για αυτό.
Πολλοί εξ αυτών είναι επιφυλακτικοί -δικαίως και αδίκως κατ' εμέ.
Δικαίως διότι πολλοί αναφέρονται στο Ασματικόν Τυπικόν περιφρονώντας
το Μοναχικόν τύπον και αυθαιρετούν στο τυπικόν λέγοντας ότι παλαιότερα δεν λέγαν αυτό και το άλλο... καταργώντας κάθε έννοια τάξεως. ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ
Αδίκως όμως όταν στρέφονται εναντίων όσων προωθούν την έκτακτη τέλεση τέτοιων ακολουθιών δίνοντας περισσότερες ευκαιρίες στους πιστούς για προσευχή.
Εκφράζοντας προσωπική γνώμη πιστεύω ότι στο λειτουργικό έτος θα ήταν εφικτό να τελείται τρείς - πέντε φορές η Ασματική Ακολουθία αντί της Μοναστικής.
Δεν υπάρχει κίνδυνος από κάτι τέτοιο ούτε ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ ή ΑΙΡΕΣΕΩΝ. Αυτά είναι κατ' εμέ ΥΠΕΡΒΟΛΕΣ.
Θα γράψω περισσότερα όταν έχω χρόνο και επειδή πολλοί αγνοούν την ύπαρξη αυτού του Τυπικού θα πρέπει να καταθέσουμε και διάφορα ενδιαφέροντα στοιχεία. Αρχικά έκανα απλά κάποιες σκέψεις...
 
Last edited:
dkalpakidis said:
Ο ʼγιος Συμεών Θεσσαλονίκης αναφέρεται πολλάκις στον Ασματικό Ενοριακό Τύπο.
Έχουν γίνει πολλές συζητήσεις από ερευνητές του τυπικού για αυτό.
Πολλοί εξ αυτών είναι επιφυλακτικοί -δικαίως και αδίκως κατ' εμέ.
Δικαίως διότι πολλοί αναφέρονται στο Ασματικόν Τυπικόν περιφρονώντας
το Μοναχικόν τύπον και αυθαιρετούν στο τυπικόν λέγοντας ότι παλαιότερα δεν λέγαν αυτό και το άλλο... καταργώντας κάθε έννοια τάξεως. ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ
Αδίκως όμως όταν στρέφονται εναντίων όσων προωθούν την έκτακτη τέλεση τέτοιων ακολουθιών δίνοντας περισσότερες ευκαιρίες στους πιστούς για προσευχή.
Εκφράζοντας προσωπική γνώμη πιστεύω ότι στο λειτουργικό έτος θα ήταν εφικτό να τελείται τρείς - πέντε φορές η Ασματική Ακολουθία αντί της Μοναστικής.
Δεν υπάρχει κίνδυνος από κάτι τέτοιο ούτε ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ ή ΑΙΡΕΣΕΩΝ. Αυτά είναι κατ' εμέ ΥΠΕΡΒΟΛΕΣ.
Θα γράψω περισσότερα όταν έχω χρόνο και επειδή πολλοί αγνοούν την ύπαρξη αυτού του Τυπικού θα πρέπει να καταθέσουμε και διάφορα ενδιαφέρονατα στοιχεία. Αρχικά έκανα απλά κάποιες σκέψεις...
Click to expand...

Ἀγαπητέ Δημήτριε,
ᾈσματικό-ἐνοριακό τυπικό καί μοναχικό τυπικό δέν εἶναι δύο ξένα καί διαφορετικά πράγματα, πού μάλιστα τό πρῶτο (ἔστω καί χωρίς ΥΠΕΡΒΟΛΗ) ἐνέχει κίνδυνο «οίκουμενισμοῦ» καί «αἱρέσεων». Τί πράγματα εἶναι αὐτά! Οὔτε γιά ἀστεῖα δέν πρέπει νά γράφωνται!
ᾈσματικός- μοναχικός ἑσπερινός καί ᾀσματικός-μοναχικός ὄρθρος ἔχουν ἕνα καί τόν αὐτό σκελετό. Τίποτε δέν καταργεῖ τό ἕνα ἀπό τό ἄλλο.
Οἱ διαφορές τους ἔγκεινται βασικά στίς διακονικές-ἱερατικές παρεμβάσεις μέ συναπτές, δεήσεις καί εὐχές (εἰς ἐπήκοον) στόν ᾀσματικό-ἐνοριακό τύπο, πού χωρίζουν τίς ἀκολουθίες σέ πολλά ἀντίφωνα, σέ ἀντίθεση μέ τόν μοναχικό τύπο, πού ἔχουμε μείωση τῶν ἱερατικῶν παρεμβάσεων καί ἐξαφάνιση ἀναπέμψεως ἱερατικῶν εὐχῶν, γιά τόν πρωταρχικό λόγο, ὅτι στίς μονές δέν ὑπῆρχαν συνήθως ἱερεῖς καί οἱ ἀκολουθίες ἐτελοῦντο (καί δύνανται νά τελεσθοῦν) ἄνευ ἱερέως.
Ἐπίσης ἄλλη σημαντική διαφορά εἶναι, ὅτι οἱ ὅλες ᾀσματικές ἀκολουθίες ἀρχίζουν μέ τό «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία...» καί οἱ μοναχικές μέ τό «Εὐλογητός ὁ Θεός...»

Στή σημερινή πράξη ἀφ᾿ ἑνός ἔχουμε μικτό τύπο, πού σημαίνει ὅτι πολλά στοιχεῖα τοῦ ᾀσματικοῦ τύπου ὑπάρχουν αὐτούσια στίς σημερινές ἀκολουθίες (ὄρθρος Κυριακῶν, ὄρθρος Μ. Παρασκευῆς-Ἀκολουθία Παθῶν, ὄρθρος Μ. Σαββάτου, ὄρθρος Πάσχα, ἑσπερινός Γονυκλισίας καί κυρίως τό μέχρι τῶν ἀναγνωσμάτων μέρος τῆς Θ. Λειτουργίας) καί ἀφ᾿ ἑτέρου ἡ σημερινή πράξη εἶναι ἐπιτομή τῆς ἐπιτομῆς καί τῶν δύο τύπων.

Ἡ ἔκτακτη τέλεση ᾀσματικῶν ἀκολουθιῶν δέν εἶναι καί τόσο εὔκολη, τά ὅσα δέ ἀναφέρει ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης γιά τίς ᾀσματικές ἀκολουθίες εἶναι μιά προσπάθεια ἀναβιώσεως τοῦ ᾀσματικοῦ τύπου (κι αὐτό μόνο στήν Ἁγία Σοφία) καί ἤδη τά πράγματα εἶχαν ὑποστεῖ ἀλληλεπίδραση.

Περιμένουμε τά περισσότερα..., ἄν καί ὁ χρόνος εἶναι πολύ λίγος γιά ὅλους.

ΥΓ. Μιά μικρή γεύση περί τοῦ πῶς ἦταν ὁ ᾀσματικός ἑσπερινός δές στό ἄρθρο μου «Οἱ μέχρι τῆς εἰσόδου εὐχὲς τῆς θείας λειτουργίας τῶν Προηγιασμένων ἤ περὶ τῶν εὐχῶν τοῦ λυχνικοῦ» ΣΥΜΒΟΛΗ, τ.18, σελ. 41.
 
Επειδή ο π. Μάξιμος εξέφρασε κάποιο παράπονο ότι δεν απάντησα στα μηνύματα θεωρώντας ότι "παρεξηγήθηκα" από κάτι λέω και δημόσια ότι δεν "παρεξηγήθηκα" από τίποτα το οποίο ελέχθει.
Τις απαντήσεις σας της είδα με κατατοπίσανε αρκετά και δεν απάντησα άμεσα. Άλλωστε πολλές φορές συμβαίνει αυτό σε ένα βήμα διαλόγου (βαρβαριστή forum όπως επιμένει ο κ. Ανατολικιώτης!)
Ζητώ συγγνώμη πάντως που σας στεναχώρησα έστω και άθελά μου. Απαντάω συνοπτικά:

π. Μάξιμος said:
Ἀγαπητέ Δημήτριε,
ᾈσματικό-ἐνοριακό τυπικό καί μοναχικό τυπικό δέν εἶναι δύο ξένα καί διαφορετικά πράγματα, πού μάλιστα τό πρῶτο (ἔστω καί χωρίς ΥΠΕΡΒΟΛΗ) ἐνέχει κίνδυνο «οίκουμενισμοῦ» καί «αἱρέσεων». Τί πράγματα εἶναι αὐτά! Οὔτε γιά ἀστεῖα δέν πρέπει νά γράφωνται!
Click to expand...

Γνωρίζετε όμως πολύ καλά ότι και λέγονται και γράφονται! Και ιδίως από θεολόγους Ιερείς που ότι διαφορετικό γίνεται στην Λατρεία το ονομάζουν αίρεση και οικουμενισμό.

π. Μάξιμος said:
ᾈσματικός- μοναχικός ἑσπερινός καί ᾀσματικός-μοναχικός ὄρθρος ἔχουν ἕνα καί τόν αὐτό σκελετό. Τίποτε δέν καταργεῖ τό ἕνα ἀπό τό ἄλλο.
Οἱ διαφορές τους ἔγκεινται βασικά στίς διακονικές-ἱερατικές παρεμβάσεις μέ συναπτές, δεήσεις καί εὐχές (εἰς ἐπήκοον) στόν ᾀσματικό-ἐνοριακό τύπο, πού χωρίζουν τίς ἀκολουθίες σέ πολλά ἀντίφωνα, σέ ἀντίθεση μέ τόν μοναχικό τύπο, πού ἔχουμε μείωση τῶν ἱερατικῶν παρεμβάσεων καί ἐξαφάνιση ἀναπέμψεως ἱερατικῶν εὐχῶν, γιά τόν πρωταρχικό λόγο, ὅτι στίς μονές δέν ὑπῆρχαν συνήθως ἱερεῖς καί οἱ ἀκολουθίες ἐτελοῦντο (καί δύνανται νά τελεσθοῦν) ἄνευ ἱερέως.
Ἐπίσης ἄλλη σημαντική διαφορά εἶναι, ὅτι οἱ ὅλες ᾀσματικές ἀκολουθίες ἀρχίζουν μέ τό «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία...» καί οἱ μοναχικές μέ τό «Εὐλογητός ὁ Θεός...»
Click to expand...

Οκ. Συμφωνούμε. Αυτό όμως αποκλείει την τέλεση της Ενοριακής πράξεως δυό - τρείς φορές τον χρόνο, έστω κι αν η αποκατάσταση της ακολουθίας δεν είναι και τόσο εύκολη ή τόσο ακριβής.
Ας πούμε έχω ψάλλει σε ακολουθία Τριθέκτη και Ακολουθία Παννυχίδος.
Αυτές οι ακολουθίες έχουν αφομειωθεί κάτα κάποιο τρόπο από τις αντίστοιχες μοναχικές ακολουθίες.
Είναι λάθος η έκτακτη τέλεσή τους;
Πιστεύω όχι. Και η απάντηση για τις κύριες ακολουθίες του Ασματικού Τύπου (Εσπερινό, Όρθρο) πιστεύω πως είναι η ίδια.

π. Μάξιμος said:
Στή σημερινή πράξη ἀφ᾿ ἑνός ἔχουμε μικτό τύπο, πού σημαίνει ὅτι πολλά στοιχεῖα τοῦ ᾀσματικοῦ τύπου ὑπάρχουν αὐτούσια στίς σημερινές ἀκολουθίες (ὄρθρος Κυριακῶν, ὄρθρος Μ. Παρασκευῆς-Ἀκολουθία Παθῶν, ὄρθρος Μ. Σαββάτου, ὄρθρος Πάσχα, ἑσπερινός Γονυκλισίας καί κυρίως τό μέχρι τῶν ἀναγνωσμάτων μέρος τῆς Θ. Λειτουργίας) καί ἀφ᾿ ἑτέρου ἡ σημερινή πράξη εἶναι ἐπιτομή τῆς ἐπιτομῆς καί τῶν δύο τύπων.
Click to expand...

Στέκομαι στην τελευταια φράση " ἡ σημερινή πράξη εἶναι ἐπιτομή τῆς ἐπιτομῆς καί τῶν δύο τύπων."
Μπορείτε να μας φωτίσετε παραπάνω στο θέμα αυτό;
Είναι πολύ ενδιαφέρον.

π. Μάξιμος said:
Ἡ ἔκτακτη τέλεση ᾀσματικῶν ἀκολουθιῶν δέν εἶναι καί τόσο εὔκολη, τά ὅσα δέ ἀναφέρει ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης γιά τίς ᾀσματικές ἀκολουθίες εἶναι μιά προσπάθεια ἀναβιώσεως τοῦ ᾀσματικοῦ τύπου (κι αὐτό μόνο στήν Ἁγία Σοφία) καί ἤδη τά πράγματα εἶχαν ὑποστεῖ ἀλληλεπίδραση.
Click to expand...

Το γνωρίζω και αντιμετώπισα δυσκολίες.

Αναφέρω με τί έχω ασχοληθεί:

Έχω μελοποιήσει τον εναρκτήριο ψαλμό:
"Και επάκουσόν μου. Δόξα σοι ο Θεός. Κλίνον Κύριε το ούς σου"
σε ήχο πλάγιο β'.

Τον α' ψαλμό (μάλλον Σάββατο εσπέρας): "Μακάριος ανήρ"

τον 44ο ψαλμός (τελευταίον, μάλλον θεομητορικών εορτών)

Κεκραγάρια (140ος) με διάφορα σύντομα εφύμνια.

Τα τρία μικρά αντίφωνα!
 
dkalpakidis said:
Επειδή ο π. Μάξιμος εξέφρασε κάποιο παράπονο ότι δεν απάντησα στα μηνύματα θεωρώντας ότι "παρεξηγήθηκα" από κάτι λέω και δημόσια ότι δεν "παρεξηγήθηκα" από τίποτα το οποίο ελέχθει.
Ζητώ συγγνώμη πάντως που σας στεναχώρησα έστω και άθελά μου.
Click to expand...

Ἀγαπητέ μου Δημήτριε, εὑρισκόμενοι σέ φόρουμ, ἐσύ τά ἔβγαλες κυριολεκτικά στά φόρα. Εἶναι πολύ ὡραῖο νά λύνωνται οἱ ἔστω καί φανταστικές παρεξηγήσεις. Πάντως ἐγώ διέγραψα ἕνα μήνυμά μου γιά πᾶν ἐνδεχόμενο. Ζητῶ κι ἐγώ συγγνώμη. Ὅσο γιά τά ὑπόλοιπα θά ἀπαντήσω σιγά-σιγά.'Ἔχω ξυπνήσει ἀπό τίς 5.00 καί δέν ἔχω ἡσυχάσει ἀκόμη. Καί προβλέπεται μιά ἑβδομάδα γεμάτη. Ἐγώ ἄλλωστε δέν ξέρω νά κάνω τόσο ὡραῖα τίς παραθέσεις, ὅπως ἐσύ παραπάνω, καί νά εἶμαι τόσο γρήγορος.
Πάντως σ᾿ εὐχαριστῶ πολύ· καλό βράδυ καί καλή ἑβδομάδα.
 
dkalpakidis said:
Επειδή ο π. Μάξιμος εξέφρασε κάποιο παράπονο...
Click to expand...
Σέ συνέχεια, ἐκτός θέματος (ἐντός θέματος θά εἶναι τό ἑπόμενο μήνυμά μου) θά βγάλω κι ἐγώ στά φόρα, δηλ. θά ἀποκαλύψω ὅτι εἶχα τηλεφωνική ἐπικοινωνία μέ τόν Δημήτριο· τόν πῆρα ἐγώ τηλέφωνο, πρωτίστως καί κυρίως γιά ἕνα θέμα πού ἐνδιαφέρει ἴσως καί ἄλλους/ες καί ἔχει σχολιασθεῖ ἐδῶ στό φόρουμ. Μετά εἴπαμε κι ἄλλα... Μέ τόν Δημήτριο ἔχουμε ἀνταλλάξει τηλέφωνα σταθερά καί κινητά (ὀρθότερον φορητά) σέ προσωπικά μηνύματα τοῦ Ψαλτολογίου. Ἐπειδή ἀπό τῆς ἐγγραφῆς μου εἶχα δύο spam e-mail, ἀλλά τό περισσότερο ἀνησυχητικό ἦταν ὅτι ἔλαβα στό κινητό μου ἕνα παράξενο μήνυμα, πού κατάλαβα ὅτι ὁ ἀριθμός μου εἶχε βρεθεῖ ἀπό τό διαδίκτυο, τόν παρεκάλεσα νά σβήσει τά μηνύματα με τά τηλέφωνα ἀπό τό Ψαλτολόγιον, ὅπως ἔκανα κι ἐγώ.
Τώρα δικαιολογῶ ἐκείνους, πού οὔτε e-mail δέν γράφουν.
 
dkalpakidis said:
Αυτό όμως αποκλείει την τέλεση της Ενοριακής πράξεως δυό - τρείς φορές τον χρόνο, έστω κι αν η αποκατάσταση της ακολουθίας δεν είναι και τόσο εύκολη ή τόσο ακριβής.
Ας πούμε έχω ψάλλει σε ακολουθία Τριθέκτη και Ακολουθία Παννυχίδος.
Αυτές οι ακολουθίες έχουν αφομειωθεί κάτα κάποιο τρόπο από τις αντίστοιχες μοναχικές ακολουθίες.
Είναι λάθος η έκτακτη τέλεσή τους;
Πιστεύω όχι. Και η απάντηση για τις κύριες ακολουθίες του Ασματικού Τύπου (Εσπερινό, Όρθρο) πιστεύω πως είναι η ίδια.
Στέκομαι στην τελευταια φράση " ἡ σημερινή πράξη εἶναι ἐπιτομή τῆς ἐπιτομῆς καί τῶν δύο τύπων."
Μπορείτε να μας φωτίσετε παραπάνω στο θέμα αυτό;
Είναι πολύ ενδιαφέρον.
Αναφέρω με τί έχω ασχοληθεί:
Έχω μελοποιήσει τον εναρκτήριο ψαλμό:
"Και επάκουσόν μου. Δόξα σοι ο Θεός. Κλίνον Κύριε το ούς σου"
σε ήχο πλάγιο β'.
Τον α' ψαλμό (μάλλον Σάββατο εσπέρας): "Μακάριος ανήρ"
τον 44ο ψαλμός (τελευταίον, μάλλον θεομητορικών εορτών)
Κεκραγάρια (140ος) με διάφορα σύντομα εφύμνια.
Τα τρία μικρά αντίφωνα!
Click to expand...

Ἡ ἐπιτομή τῆς ἐπιτομῆς εἶναι σχῆμα λόγου, πού γνωρίζεις ὅμως, ὅτι ἀποτυπώνει τήν πραγματικότητα. Ὁ ἀείμνηστος Φουντούλης ἔχει γράψει ὅτι γιά νά τελεσθεῖ σωστά ὁ ὄρθρος (μοναχικός) χρειάζονται 3 ἤ 5 ὥρες, δέν θυμᾶμαι. Σήμερα σέ 3 ὥρες πρέπει νά γίνει ὁ ὄρθρος καί ἡ θ. λειτουργία. Τό ὅτι αὐτό πού τελοῦμε εἶναι ἐπιτομή ὄρθρου, αὐτό εἶναι γνωστό. Ποῦ εἶναι τά καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου, οἱ πολυέλεοι, οἱ κανόνες καί ἡ στιχολογία τῶν ᾠδῶν, ἡ στιχολογία τῶν αἴνων; Καί στά ἀπομεινάρια τοῦ ᾀσματικοῦ ὄρθρου πού εἶναι ἡ στιχολογία τῆς ὑπακοῆς, ἡ στιχολογία τῶν ἀναβαθμῶν -πού τούς προβλέπει δίς-;
Καί στόν ἑσπερινό τά ἴδια. Τό Κύριε, ἐκέκραξα εἶναι τό 8ο ἀντίφωνο τοῦ ᾀσματικοῦ ἑσπερινοῦ. Προηγοῦνται ἄλλα 7. Ἀπ᾿ αὐτά ἔχει μείνει μόνο 1, τό 1ο, πού στόν μοναχικό εἶναι ὁ προοιμιακός, ἀντί τοῦ Κλῖνον, Κύριε, τὸ οὖς σου, τοῦ ᾀσματικοῦ. Καί νά διαβάσουμε 1 Κάθισμα εἶναι ἄλλα 3 (ἄν διαβάσουμε 1 στάση εἶναι 1 ἀντίφωνο). Τά ὑπόλοιπα 3 ποῦ εἶναι; Γι᾿ αὐτό διαμαρτύρεται καί ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, ὅταν ἄρχισαν νὰ περικόπτωνται ἀντίφωνα, ὅπως καὶ οἱ ᾠδὲς τῶν ἀναβαθμῶν, ποὺ ἦταν καθημερινὰ σὲ χρήση στὴν ἀκολουθία τοῦ λυχνικοῦ. Τό ψαλμικό στοιχεῖο ἐκτοπίσθηκε τελείως.

Ἡ ἔκτακτη τέλεση ᾀσματικῶν ἀκολουθιῶν ἤ ἀρχαίων λειτουργιῶν, συμπληρώνω, καί βέβαια εἶναι ὠφέλιμη καί χρήσιμη καί ἐποικοδομητική. Ἀλλά χρειάζεται ἐξειδικευμένο προσωπικό· ἱερεῖς καί ψάλτες καί ἀναγνῶστες. Στό ναό μου γιά νά τελέσω τήν τελεία τοῦ Ἰακώβου πέρασε πολύ καιρός μέχρι νά νοιώσω ὅτι εἶχα ἐκπαιδεύσει τά ἀνάλογα πρόσωπα. Τήν προηγιασμένη τήν τέλεσα ἀπό πιό νωρίς. Ἦταν πιό εὔκολη.

Κι ἐρχόμαστε στίς ἐνδιαφέρουσες μελοποιήσεις σου. Ἐγώ ἔχω διαμορφώσει τό Καὶ ἐπάκουσόν μου. Δόξα σοι ὁ Θεός. Κλῖνον Κύριε τὸ οὖς σου καὶ ἐπάκουσόν μου, ὅτι πτωχὸς καὶ πένης εἰμὶ ἐγὼ. Δόξα σοι ὁ Θεός. κλπ., πού εἶναι ἀντιφωνική ψαλμωδία κατά στίχον ἐξ ὑπαμοιβῆς μεθ᾿ ὑποψάλματος, σέ κείμενο, γιά νά τό ψάλλουν στήν προηγιασμένη τοῦ Ἰακώβου, πού τήν κάνω μέ στοιχεῖα τοῦ ᾀσματικοῦ ἑσπερινοῦ. Ἤτοι α΄ ἀντίφωνον τό Κλῖνον Κύριε, β΄ ἀντίφωνον α΄ στάσις τοῦ ιη΄ καθίσματος (Πρός Κύριον), γ΄ ἀντίφωνον β΄ στάσις, δ΄ ἀντίφωνον γ΄ στάσις (αὐτά ἐννοεῖται ὄχι διαβαστά, ἀλλά ἀντιφωνική ψαλμωδία-κανονική στιχολογία) καί πᾶμε μετά στό η΄ ἀντίφωνον Κύριε, ἐκέκραξα, μέ ὑπόψαλμα μέχρι τῶν τροπαρίων εἰσάκουσόν μου Κύριε· μέ εἴσοδο στόν στίχο Ἀκούσονται τὰ ῥήματά μου ... παρὰ τὸν ἅδην, καί εἰσοδικό ὑπό τοῦ χοροῦ Ὅτι πρὸς σέ, Κύριε, Κύριε, οἱ ὀφθαλμοὶ μου ἐπὶ σοὶ ἤλπισα, μὴ ἀντανέλης τὴν ψυχήν μου.
Μ᾿ ἐνδιαφέρει, λοιπόν, ἡ μελοποίηση τοῦ Κλῖνον Κύριε τὸ οὖς σου, τῶν κεκραγαρίων, καθώς καί τῶν τριῶν μικρῶν ἀντιφώνων καί ὅλης τῆς δολειᾶς σου. Τό Κλῖνον Κύριε τὸ οὖς σου τούς ἔχω πεῖ νά τό ψάλλουν σέ πλ. δ΄, ὅπως τά τυπικά, καί τά ἄλλα σέ συνεχεῖς ἤχους ἀρχόμενοι ἀπό τοῦ α΄. Ἡ ἀντιφωνική ψαλμωδία κατά στίχον ἐξ ὑπαμοιβῆς μεθ᾿ ὑποψάλματος ἔχει διατηρηθεῖ σήμερα στά τρία μικρά ἀντίφωνα, θά λέγαμε, τοῦ Ἀμώμου τῆς Κηδείας.

Δέν μπορῶ ἐδῶ νά γράψω περισσότερα γιά τίς ᾀσματικές ἀκολουθίες.
Συγχαίρω τόν ἔρωτά σου γιά τήν χριστιανική λατρεία!
 
Ἀπὸ τὸ βιβλίο "Αἰθερίας: Ὁδοιπορικὸν εἰς τὸ Σινᾶ καὶ τοὺς Ἁγίους Τόπους" τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Χρυσοποδαριτίσσης Νεζερῶν Πατρῶν, μὲ μετάφρασι καὶ σχόλια τοῦ Ἀρχιμ. Νικοδήμου Μπαρούση (ἐκδ. ΤΗΝΟΣ 2007), παραθέτω τὸ σχόλιο τοῦ π. Νικοδήμου σχετικὰ μὲ τὸ ᾀσματικὸ τυπικό, στὴν ὑποσ. 1, σελ. 144-146 στὸ ἀνωτέρω καταπληκτικό, κατὰ τὴν γνώμη μου, πόνημα (ὁ τονισμὸς σημείων τοῦ κειμένου εἶναι δικός μου):

" [...]Εἶναι προφανὲς ὅτι ἡ ᾀσματικὴ ακολουθία ἐγνώρισε τὴν ἰδική της ἀνάπτυξη. Ὅμως, δὲν γνωρίζομε τὶς περιστάσεις, ὑπὸ τὶς ὁποῖες ἐγεννήθη ἡ τάξις αὐτή. Δὲν γνωρίζομε περισσότερα γιὰ τὴν ἐξέλιξί της. Τὰ δύο χειρόγραφα τοῦ «Τυπικοῦ τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας», ποὺ σήμερα εἶναι γνωστά, (τὸ χειρόγραφο τῆς Πάτμου καὶ τὸ χειρόγραφο τῶν Ἱεροσολύμων), μαρτυροῦν διὰ τὴν τάξι (τῆς ᾀσματικῆς ἀκολουθίας) τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, κατὰ τὸν ΙΑ' αἰῶνα. Δικαίως παρατηρεῖ ὁ I. Mansvetov, ὅτι «δὲν γνωρίζομε τί ἀκριβῶς ἦταν ἡ ᾀσματικὴ ἀκολουθία». Γενικῶς, πρὸς μελέτην τῆς ᾀσματικῆς ἀκολουθίας, οἱ λειτουργιολόγοι παραπέμπουν εἰς τῆν περιγραφὴν τοῦ Ἁγίου Συμεὼν Θεσσαλονίκης, εἰς τὸν λόγον αὐτοῦ «Περὶ τῆς θείας προσευχῆς» (P.G. 155, 628 ἐξ. Πρβλ. Περὶ τοῦ «ᾀσματικοῦ ὄρθρου», P.G. 155, 640 ἐξ.).
Ἡ περιγραφὴ αὐτὴ παρουσιάζει τὴν τάξι τῆς ἀκολουθίας κατὰ τὸν ΙΔ' αἰῶνα, ὁπότε και ἐξέπνευσε. Ἡ ᾀσματικὴ ἀκολουθία οὐσιαστικῶς συνίστατο εἰς αντιφωνικὴ ψαλμώδησι τῶν Ψαλμῶν. Πρέπει, ὅμως, νὰ ἐνθυμηθοῦμε ὅτι τὸ Ψαλτήρι τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας ἦταν διηρημένο εἰς αντίφωνα, πρὸς τὸν σκοπὸν αὐτόν. Ἐπειδὴ οἱ ἀκολουθίες ἀπαρτίζοντο ἀπὸ ἀντίφωνα, τὸ Ψαλτήρι περιελάμβανε 68 ἀντίφωνα, τὰ ὁποῖα ἦσαν ἐγκατεσπαρμένα εἰς τὸν ἑσπερινὸ καὶ τὸν ὄρθρο, δι' ἕνα κύκλο δύο ἑβδομάδων. Κάθε ψαλμικὸς στίχος τῶν ἀντιφώνων αὐτῶν συνωδεύετο ἀπὸ ἕνα ἐφύμνιο. Τὰ ἀντίφωνα, ποὺ εἶχαν περιττὸν ἀριθμό, εἶχαν ὡς ἐφύμνιο τὸ «Ἀλληλούϊα», ἐνῶ τὰ ἀντίφωνα μὲ ἄρτιον ἀριθμὸ εἶχαν ὡς ἐφύμνιο ἕνα σύντομο στίχο.
Ὅλες, γενικῶς, οἱ ἀκολουθίες ἄρχιζαν διὰ τῆς ἐκφωνήσεως τοῦ ἱερέως: «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος...», καὶ περιελάμβαναν συνήθως δύο μέρη. Τὸ πρῶτο ἐτελεῖτο εἰς τὸν νάρθηκα, καὶ συνίστατο ἀπὸ μίαν σειρὰν ἀντιφώνων. Κάθε ἀντίφωνο συνωδεύετο ἀπὸ διακονικὲς αἰτήσεις, οἱ ὁποῖες συγκεφαλαιώνοντο διὰ μιᾶς ἱερατικῆς εὐχῆς. Τὸ δεύτερο μέρος τῆς ἀκολουθίας ἐτελεῖτο εἰς τὸν κυρίως ναόν.
Πέντε εἶναι τὰ χαρακτηριστικὰ σημεῖα τῆς ᾀσματικῆς ἀκολουθίας: α') Τρία ἀντίφωνα, διὰ τῶν ὁποίων ἀρχίζει κάθε ἀκολουθία, τὰ ὁποῖα ἐψάλλοντο κατ' ἀντιστοιχίαν τῶν στίχων τριῶν ψαλμῶν, καὶ ἐτελείωναν δι' ἑνὸς κοινοῦ ἐφυμνίου, β') Πέντε εὐχαί, μεταξὺ τῶν ὁποίων τρεῖς, οἱ ὁποῖες ἀντιστοιχοῦσαν πρὸς τὰ τρία ψαλμικὰ ἀντίφωνα, καὶ οἱ δύο τελευταῖες, τῆς κεφαλοκλισίας, δηλαδὴ καὶ τῆς ἀπολύσεως, γ') Ὅλα, ὅσα ἐλέγοντο, ἐψαλμωδοῦντο, ἐκτὸς τῶν αἰτήσεων, τῶν εὐχῶν καὶ τῶν ἐκφωνήσεων, δ') Εἰς κάποιες ἀκολουθίες προσετίθεντο εὐχαὶ διὰ τοὺς κατηχουμένους καὶ διὰ τοὺς πιστούς, ε') Δὲν ὑπῆρχαν στιχηρά, κανόνες, εὐχαὶ καὶ ἄλλα στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα ὑπάρχουν εἰς τὴν σημερινὴν ἀκολουθία. [Δι' ὅλα τα ἀνωτέρω πρβλ. Archim. Job (Getcha), "La reforme liturgique du Metropolite Cyprien de Kiev", Institut de Theologie Orthodoxe Saint-Serge, Paris 2003, -(ὑπὸ ἑλληνικὴν μετάφρασιν παρ' ἡμῖν) σ. 143-146, καὶ Τρεμπέλα, «Εὐχολόγιον», σ. 168 ἐξ.].
Ἡ διάταξις τῆς ἀκολουθίας, ὡς ἔχει σήμερα, εἶναι καρπὸς πολυετοῦς ἐργασίας Ἁγίων καὶ Διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας, ἀπεκρυσταλλώθη ὅμως πλήρως κατὰ την περίοδο τῆς μεγάλης ἀκμῆς καὶ ὁριστικῆς διασαφήσεως τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, τὸν ΙΔ' αἰῶνα. Ἡ σημερινὴ ἀκολουθία εἶναι μία σύνθεσις τῆς ἀρχαίας μοναχικῆς ἀκολουθίας, ἡ ὁποία ἀνάγει τὴν ἀρχή της εἰς τοὺς χρόνους τῶν Μαρτύρων, (Pitra J., "Hymnographie de l' Eglise Greque", Rome 1867, σ. 52 - πρβλ. ἀββᾶ Κασσιανοῦ, σ. 59, 109), καὶ τῆς ᾀσματικῆς ἀκολουθίας, ἡ ὁποία, κατ' ἀπομίμησι τῆς μοναχικῆς, ἄρχισε νὰ τελῇται εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα, μᾶλλον, μετὰ τὸ διάταγμα τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου περὶ ἀνεξιθρησκείας («Ἔδικτον τῶν Μεδιολάνων», 313 μ.Χ.).
Ἡ σημερινὴ τάξις των ἱερῶν ἀκολουθιῶν ὀνομάζεται «Βυζαντινὸ Τυπικό», (πρβλ. archim. Job, "Reforme", σ. 28 καὶ Taft, ... , σ. 13), καὶ φέρει ἐξ ἴσου στοιχεῖα τόσον ἐκ τοῦ μοναχικοῦ ὅσον καὶ ἐκ τοῦ ᾀσματικοῦ τυπικοῦ. Ἡ θέσπισις καὶ ὁριστικὴ ἐπικράτησις τοῦ «Βυζαντινοῦ Τυπικοῦ» ὑπῆρξε θεμιτὴ καὶ ἐπιβεβλημένη ἐνέργεια τῆς Ἐκκλησίας, διότι ἔγινε πρὸς διασφάλισι τῆς δογματικῆς αὐτῆς ἀλήθειας, ὥστε ἡ λατρεία (lex orandi) νὰ εἶναι ὁλοκληρωμένος καρπὸς τῆς πίστεως (lex credendi), καὶ νὰ ἐκφράζῃ εἰς ὅλην της τὴν ἔκτασι τὶς δομὲς καὶ μορφές της. Τὸ «Βυζαντινὸ Τυπικὸ» ἦταν ἕνας γνήσιος καρπὸς τῆς αὐτοσυνειδησίας τῆς Ἐκκλησίας πρὸς ἀποφυγὴν τῆς ἀλλοτριώσεώς της, ὑπὸ τὸ πρόσχημα τῆς λειτουργικῆς ἀνανεώσεως καὶ τῆς συμμορφώσεως πρὸς τὶς ἱστορικὲς συνθήκες καὶ τὶς καθημερινὲς ἀνάγκες τῆς ζωῆς. Ἦταν μία επιβεβλημένη προσαρμογή «ἀνάλογα μὲ τὸ περιεχόμενο τῆς πίστεως, καὶ ὄχι ἀνάλογα μὲ τὶς ἀπαιτήσεις τοῦ κόσμου», ὅπως θὰ ἔλεγαν οἱ ἅγιοι Κολλυβάδες. (Πρβλ. ἀρχιμ. Ἀμφιλοχίου Ράντοβιτς, «Ἡ φιλοκαλικὴ ἀναγέννησι τοῦ ΙΗ' καὶ ΙΘ' αἰῶνος καὶ οἱ πνευματικοὶ καρποί της», Ἀθῆναι 1984, σ. 25).".

Γιὰ τοὺς ἔχοντες εἰδικὸ ἐνδιαφέρον περὶ τοῦ θέματος, ἀναμένεται προσεχῶς ἡ ἔκδοσι τῆς σημαντικῆς μελέτης τοῦ Archim. Job (Getcha), "La reforme liturgique du Metropolite Cyprien de Kiev", Institut de Theologie Orthodoxe Saint-Serge, Paris 2003, σὲ μετάφρασι καὶ σχόλια ὑπὸ τοῦ π. Νικοδήμου Μπαρούση. Πρόκειται γιὰ μιὰ πολύ διεισδυτικὴ ματιὰ στὴν κατ' ὀλίγον διαμόρφωση τοῦ ἐν χρήσει τυπικοῦ ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς πρώτης Ἐκκλησίας ἕως τὶς μέρες μας, καὶ, κυρίως, στὴν ἐκκλησιαστικὴ λογικὴ ποὺ τὸ διεμόρφωσε. Ὅσοι πιστοὶ ... ἀναμείνατε!
 
π. Μάξιμος said:
Ἡ ἐπιτομή τῆς ἐπιτομῆς εἶναι σχῆμα λόγου, πού γνωρίζεις ὅμως, ὅτι ἀποτυπώνει τήν πραγματικότητα. Ὁ ἀείμνηστος Φουντούλης ἔχει γράψει ὅτι γιά νά τελεσθεῖ σωστά ὁ ὄρθρος (μοναχικός) χρειάζονται 3 ἤ 5 ὥρες, δέν θυμᾶμαι. Σήμερα σέ 3 ὥρες πρέπει νά γίνει ὁ ὄρθρος καί ἡ θ. λειτουργία. Τό ὅτι αὐτό πού τελοῦμε εἶναι ἐπιτομή ὄρθρου, αὐτό εἶναι γνωστό. Ποῦ εἶναι τά καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου, οἱ πολυέλεοι, οἱ κανόνες καί ἡ στιχολογία τῶν ᾠδῶν, ἡ στιχολογία τῶν αἴνων; Καί στά ἀπομεινάρια τοῦ ᾀσματικοῦ ὄρθρου πού εἶναι ἡ στιχολογία τῆς ὑπακοῆς, ἡ στιχολογία τῶν ἀναβαθμῶν -πού τούς προβλέπει δίς-;
Καί στόν ἑσπερινό τά ἴδια. Τό Κύριε, ἐκέκραξα εἶναι τό 8ο ἀντίφωνο τοῦ ᾀσματικοῦ ἑσπερινοῦ. Προηγοῦνται ἄλλα 7. Ἀπ᾿ αὐτά ἔχει μείνει μόνο 1, τό 1ο, πού στόν μοναχικό εἶναι ὁ προοιμιακός, ἀντί τοῦ Κλῖνον, Κύριε, τὸ οὖς σου, τοῦ ᾀσματικοῦ. Καί νά διαβάσουμε 1 Κάθισμα εἶναι ἄλλα 3 (ἄν διαβάσουμε 1 στάση εἶναι 1 ἀντίφωνο). Τά ὑπόλοιπα 3 ποῦ εἶναι; Γι᾿ αὐτό διαμαρτύρεται καί ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, ὅταν ἄρχισαν νὰ περικόπτωνται ἀντίφωνα, ὅπως καὶ οἱ ᾠδὲς τῶν ἀναβαθμῶν, ποὺ ἦταν καθημερινὰ σὲ χρήση στὴν ἀκολουθία τοῦ λυχνικοῦ. Τό ψαλμικό στοιχεῖο ἐκτοπίσθηκε τελείως.
Click to expand...


Εντάξει για την επιτομή. Τουλάχιστον αυτό το 8ο αντίφωνον τα Κεκραγάρια στην ακολουθία του Μοναχικού Εσπερινού να μήν παραλείπεται όπως κακώς συνηθίζεται υπό πολλών και αντίστοιχα οι Αίνοι από την ακολουθία του Όρθρου.

π. Μάξιμος said:
Ἡ ἔκτακτη τέλεση ᾀσματικῶν ἀκολουθιῶν ἤ ἀρχαίων λειτουργιῶν, συμπληρώνω, καί βέβαια εἶναι ὠφέλιμη καί χρήσιμη καί ἐποικοδομητική. Ἀλλά χρειάζεται ἐξειδικευμένο προσωπικό· ἱερεῖς καί ψάλτες καί ἀναγνῶστες. Στό ναό μου γιά νά τελέσω τήν τελεία τοῦ Ἰακώβου πέρασε πολύ καιρός μέχρι νά νοιώσω ὅτι εἶχα ἐκπαιδεύσει τά ἀνάλογα πρόσωπα. Τήν προηγιασμένη τήν τέλεσα ἀπό πιό νωρίς. Ἦταν πιό εὔκολη.
Click to expand...

Φυσικά και χρειάζεται μελέτη και γνώση για να τελεσθούν οι ακολουθίες αυτές. Μήπως αντίστοιχα δεν χρειαζόμαστε μελέτη και γνώση και για τις συνηθισμένες ακολουθίες όπου η συνήθεια μας κάνει να τις τελούμε άτακτα;


π. Μάξιμος said:
Κι ἐρχόμαστε στίς ἐνδιαφέρουσες μελοποιήσεις σου. Ἐγώ ἔχω διαμορφώσει τό Καὶ ἐπάκουσόν μου. Δόξα σοι ὁ Θεός. Κλῖνον Κύριε τὸ οὖς σου καὶ ἐπάκουσόν μου, ὅτι πτωχὸς καὶ πένης εἰμὶ ἐγὼ. Δόξα σοι ὁ Θεός. κλπ., πού εἶναι ἀντιφωνική ψαλμωδία κατά στίχον ἐξ ὑπαμοιβῆς μεθ᾿ ὑποψάλματος, σέ κείμενο, γιά νά τό ψάλλουν στήν προηγιασμένη τοῦ Ἰακώβου, πού τήν κάνω μέ στοιχεῖα τοῦ ᾀσματικοῦ ἑσπερινοῦ. Ἤτοι α΄ ἀντίφωνον τό Κλῖνον Κύριε, β΄ ἀντίφωνον α΄ στάσις τοῦ ιη΄ καθίσματος (Πρός Κύριον), γ΄ ἀντίφωνον β΄ στάσις, δ΄ ἀντίφωνον γ΄ στάσις (αὐτά ἐννοεῖται ὄχι διαβαστά, ἀλλά ἀντιφωνική ψαλμωδία-κανονική στιχολογία) καί πᾶμε μετά στό η΄ ἀντίφωνον Κύριε, ἐκέκραξα, μέ ὑπόψαλμα μέχρι τῶν τροπαρίων εἰσάκουσόν μου Κύριε· μέ εἴσοδο στόν στίχο Ἀκούσονται τὰ ῥήματά μου ... παρὰ τὸν ἅδην, καί εἰσοδικό ὑπό τοῦ χοροῦ Ὅτι πρὸς σέ, Κύριε, Κύριε, οἱ ὀφθαλμοὶ μου ἐπὶ σοὶ ἤλπισα, μὴ ἀντανέλης τὴν ψυχήν μου.
Μ᾿ ἐνδιαφέρει, λοιπόν, ἡ μελοποίηση τοῦ Κλῖνον Κύριε τὸ οὖς σου, τῶν κεκραγαρίων, καθώς καί τῶν τριῶν μικρῶν ἀντιφώνων καί ὅλης τῆς δολειᾶς σου. Τό Κλῖνον Κύριε τὸ οὖς σου τούς ἔχω πεῖ νά τό ψάλλουν σέ πλ. δ΄, ὅπως τά τυπικά, καί τά ἄλλα σέ συνεχεῖς ἤχους ἀρχόμενοι ἀπό τοῦ α΄. Ἡ ἀντιφωνική ψαλμωδία κατά στίχον ἐξ ὑπαμοιβῆς μεθ᾿ ὑποψάλματος ἔχει διατηρηθεῖ σήμερα στά τρία μικρά ἀντίφωνα, θά λέγαμε, τοῦ Ἀμώμου τῆς Κηδείας.

Δέν μπορῶ ἐδῶ νά γράψω περισσότερα γιά τίς ᾀσματικές ἀκολουθίες.
Συγχαίρω τόν ἔρωτά σου γιά τήν χριστιανική λατρεία!
Click to expand...

Θα ανεβάσω κάποια δείγματα από τους ψαλμούς ελπίζω μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων. Ο χρόνος τώρα δεν επαρκεί για κάτι τέτοιο.
 
Last edited:
dkalpakidis said:
Εντάξει για την επιτομή. Τουλάχιστον αυτό το 8ο αντίφωνον τα Κεκραγάρια στην ακολουθία του Μοναχικού Εσπερινού να μήν παραλείπεται όπως κακώς συνηθίζεται υπό πολλών και αντίστοιχα οι Αίνοι από την ακολουθία του Όρθρου.
Click to expand...
Συμφωνῶ ἀπολύτως. Στό ναό μου παγιώθηκε, σέ ὅλoυς πλέον τούς ἑσπερινούς, νά ψάλλεται ἡ τετράδα τῶν ἐπιλυχνίων ψαλμῶν [ ρμ΄ (140) ρμα΄ (141) ρκθ΄ (129) ριf΄ (116)]. Στούς αἴνους ἀρκετές φορές· θά πρέπει νά παγιωθεῖ κι αὐτό.
dkalpakidis said:
Φυσικά και χρειάζεται μελέτη και γνώση για να τελεσθούν οι ακολουθίες αυτές. Μήπως αντίστοιχα δεν χρειαζόμαστε μελέτη και γνώση και για τις συνηθισμένες ακολουθίες όπου η συνήθεια μας κάνει να τις τελούμε άτακτα;
Click to expand...
Αὐτό περισσότερο...
dkalpakidis said:
Θα ανεβάσω κάποια δείγματα από τους ψαλμούς ελπίζω μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων. Ο χρόνος τώρα δεν επαρκεί για κάτι τέτοιο.
Click to expand...
Νά ἀνεβάσεις, γιά δοῦν τή δουλεία σου. Ἐγώ θά σέ παρακαλοῦσα νά μοῦ τά ταχυδρομήσεις σέ φωτοτυπίες στό ναό, ἄν δέν δημιουργεῖται πρόβλημα, κι ἐγώ, γιά ἀντίδωρο, θά σοῦ στείλω ἀκολουθίες τοῦ ἁγίου Λουκᾶ. Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Λουκᾶ μπορῶ νά στείλω, τιμῆς ἔνεκεν, καί σέ ὅσα μέλη ἐνδιαφέρονται, ἀφοῦ στείλουν μήνυμα στήν ἡλ. διεύθυνση τοῦ ναοῦ ἀπό τήν ἰστοσελίδα.
Νά εἶσαι πάντα καλά καί ἡ δύναμις τοῦ Παρακλήτου νά σέ ἐνδυναμώνει στό ἔργο σου!
 
Deacon said:
Ἀπὸ τὸ βιβλίο "Αἰθερίας: Ὁδοιπορικὸν εἰς τὸ Σινᾶ καὶ τοὺς Ἁγίους Τόπους" ...!
Click to expand...

O Shota Gugushvili έστειλε το παρακάτω μήνυμα στα Αγγλικά (το μεταφράζω εγώ για όλους):

"Το πιό λεπτομερές χειρόγραφο σχετικά με το ΤΜΕ τον 11 αι. είναι ο Πραξαπόστολος της Δρέσδης, Α 104. Δυστυχώς καταστράφηκε σημαντικά κατά το Β' παγκόσμιο πόλεμο, αλλά διάφορα αποσπάσματα είχαν δημοσιευθεί από τον Δημητρεύσκι προηγουμένως. Από αυτό είναι ξεκάθαρο οτι στοιχεία που γενικά θεωρούνται μοναστικά είχαν διεισδύσει στην τάξη της Μεγάλης Εκκληασίας ήδη τον 11ο αι. Για παράδειγμα σοτν εσπερινό της Μ. Πέμπτης αναφέρεται οτι ψάλλεται ο ψαλμός 103, έπειτα το Κεκραγάριον και τα στιχηρά του Πλ. Τετάρτου, επίσης αναφέρεται το "Καταξίωσον Κύριε", απόστιχα Πλ. Τετάρτου, καθώς και το Νύν Απολύεις (μπορώ να σας στείλω τις σχετικές σελίδες εάν θέλετε).
Ένα ακόμα πράγμα που θέλω να υπογραμμίσω είναι οτι χρησιμοποιώντας τον όρο "ενοριακό" σαν χαρακτηρισμό του ΤΜΕ είναι ανακριβές. Πρόκειται για το Τυπικόν της Αγίας Σοφίας (μία πολύ "ειδική" εκκλησία) όχι αυτό των μικρών ενοριών των χωριών. Μάλιστα, αυτοί που χρησιμοποιούν τον όρο αυτό έτσι, έχουν μηδενικά στοιχεία από τον 11ο αι. σχετικά με το πώς τελούνταν οι ακολουθίες σε άλλες εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης εκτός της Αγίας Σοφίας.
Πιό σημαντικό είναι οτι δεν μπορούμε να δικαιολογήσουμε έναν απόλυτο διαχωρισμό μεταξύ μοναστικού και κοσμικού τυπικού. Αυτό καταδεικνύεται από τον S. Froyshov στη διατριβή του πάνω στο Γεωργιανό Ωρολόγιον του 10ου αιώνος c ms Sin Iber 34 από τη βιβλιοθήκη της Ι. Μ. Αγ. Αικατερίνης Σινά. Μέρος των ακολουθιών σε αυτό το Ωρολόγιον αποκαλούνται "δημόσιες" (public) και σύμφωνα με τον Froyshov προέρχονται από το κοσμικό τυπικό της Ιερουσαλήμ. Άλλες ακολουθίες δεν έχουν κάποιο συγκεκριμένο γενικό όνομα και ο Froyshov αποφαίνεται οτι είναι ασκητικές ακολουθίες της κοινότητας των "σπουδαίων" που ήταν προσηρτημένοι στον καθεδρικό ναό της Ιερουσαλήμ.
Τώρα αυτό το Γεωργιανό Ωρολόγιον είναι ένας "πρόγονος" του Ελληνικού ms Sin. Gr. 863 του 9ου αι., το οποίο με τη σειρά του είναι "πρόγονος" του συγχρόνου Ωρολογίου."
 
Το Ασματικό (και όχι Ενοριακό) Τυπικό, όπως πολύ σωστά διαπιστώνει και διατυπώνει και ο κ. Shota Gugushvili, αφορούσε τα μεγάλα λατρευτικά κέντρα της Ορθοδοξίας, τους μεγάλους καθεδρικούς ναούς, όπως της Κωνσταντινουπόλεως (Αγία Σοφία), της Θεσσαλονίκης (Αγία Σοφία), των Ιεροσολύμων και λίγα ακόμα, και για τον λόγο αυτό προσδιορίζεται συχνά από ξένους λειτουργιολόγους (ας με διορθώσει ο κ. Πιράρ αν δεν είναι έτσι), κυρίως Γάλλους, με τον όρο "cathedrale", ήτοι "καθεδρικό" τυπικό.
Ασφαλώς και δεν μπορούσε αυτό το τυπικό να εφαρμοστεί σε μικρούς επαρχιακούς Ναούς, καθώς η συντήρησή του απαιτούσε, συν τοις άλλοις, και τεράστια έξοδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι για την διατήρηση του Ασματικού Τυπικού μόνο στην Αγία Σοφία Κων/πόλεως, η Αυτοκρατορία διέθετε όλα τα έσοδα τα προερχόμενα από την επαρχία της Σικελίας, που ήταν εξ όσων γνωρίζουμε αρκετά εύφορη επαρχία.
Κάτι ακόμα που πρέπει να τονίσουμε στο σημείο αυτό είναι ότι το Ασματικό Τυπικό πρέπει να ήταν έντονα συνυφασμένο με το στοιχείο της "λιτανείας", όπως προκύπτει κι από Πατερικές μαρτυρίες (περιγραφές Χρυσοστόμου) και για την περιοχή των Ιεροσολύμων ειδικά από το "Οδοιπορικό της Αιθερίας" (είναι χαρακτηριστικό ότι την Μ. Εβδομάδα ο λαός των Ιεροσολύμων ήταν σχεδόν συνέχεια σε λιτανευτικές πομπές από το ένα Προσκύνημα στο άλλο), κάτι που κάνει ακόμη δυσκολότερη την αναβίωσή του σήμερα, δεδομένων των σύγχρονων πολιτικοκοινωνικών συνθηκών και την μείωση του ερίσματος που έχει η Εκκλησία σήμερα ιδίως στον κόσμο των μεγάλων αστικών κέντρων (όπου μια τέτοια αναβίωση θα ήταν ίσως εφικτή), δεδομένης δε και της φοβερής λειψανδρίας στο χώρο του Ιερού Κλήρου (Ιερείς, Ψάλτες, Αναγνώστες, διακονητές πάσης φύσεως). Γενικά, για την διατήρηση του Ασματικού Τυπικού χρειαζόταν "πολύς κόσμος". Η Αγία Σοφία συντηρούσε κατά περιόδους μέχρι 30 Ψάλτες, 70 Αναγνώστες και πολλές δεκάδες Κληρικών κ.ο.κ.!

Ευχαριστώ.
 
Last edited:
Deacon said:
...Κάτι ακόμα που πρέπει να τονίσουμε στο σημείο αυτό είναι ότι το Ασματικό Τυπικό πρέπει να ήταν έντονα συνυφασμένο με το στοιχείο της "λιτανείας", όπως προκύπτει κι από Πατερικές μαρτυρίες (περιγραφές Χρυσοστόμου) και για την περιοχή των Ιεροσολύμων ειδικά από το "Οδοιπορικό της Αιθερίας" (είναι χαρακτηριστικό ότι την Μ. Εβδομάδα ο λαός των Ιεροσολύμων ήταν σχεδόν συνέχεια σε λιτανευτικές πομπές από το ένα Προσκύνημα στο άλλο)...
Click to expand...
Πολὺ καλὴ ἡ παρατήρησις γιὰ τὸ στοιχεῖον τῆς λιτανείας στὸ ἀρχαῖο ᾀσματικὸ τυπικό. http://www.symbole.gr/forum/viewtopic.php?f=146&t=228#p558
 
Last edited:
Κύριε Ανατολικιώτη, χαίρετε και σας ευχαριστώ για το ενδιαφέρον.

Αν και μπαίνω σε νερά αρκετά βαθύτερα από αυτά, στα οποία μπορώ να "κολυμπήσω" σε θέματα τυπικού, έχω αποκομίσει μερικά χρήσιμα στοιχεία για την αλληλεπίδραση ασματικού και μοναστηριακού τυπικού από συζητήσεις με ανθρώπους ειδήμονες στο θέμα. Καταθέτω μερικά από αυτά με την επιφύλαξη, ότι είναι κυρίως πορίσματα άλλων και συνεπώς δεν είμαι σε θέση να τα στηρίξω απόλυτα, είναι όμως πολύ ενδιαφέροντα και αξίζουν μια έστω επιδερμική προσέγγιση.
Υπάρχει η άποψη, που στηρίζεται κυρίως σε πατερικές μαρτυρίες και αρχαία κείμενα, ότι ένα βασικό στοιχείο αυτού, το οποίο ονομάζουμε ασματικό τυπικό σήμερα, είναι ο εμπλουτισμός της λατρείας της πρώτης Εκκλησίας, δηλαδή της λατρείας των τριών πρώτων μ.Χ. αιώνων, με δογματικού περιεχομένου υμνογραφήματα. Αυτό είναι και ένα πρώτο σημείο διάκρισής του ασματικού τυπικού από το παλαιό μοναχικό τυπικό.
Το ψαλμικό (και γενικά παλαιοδιαθηκικό) στοιχείο που χαρακτηρίζει την λατρεία των πρώτων αιώνων, είχε το μειονέκτημα ότι δεν υποστήριζε το δογματικό περιεχόμενο της πίστεως. Σε αυτό το σημείο πρόλαβαν οι αιρετικοί να εκμεταλλευτούν την δύναμη της μουσικής, συνθέτοντας για πρώτη φορά ύμνους με το κακόδοξο περιεχόμενο της πίστεώς τους, βασισμένους σε αρχαιοελληνικά ποιητικά μέτρα, διατυμπανίζοντας παράλληλα τις πλάνες τους και με πομπώδεις λιτανείες.
Το υμνογραφικό στοιχείο στην λατρεία μας έρχεται ακριβώς την εποχή που αναζητείται για πρώτη φορά τρόπος να αποτελέσει η ορθόδοξη λατρεία, εκτός από έκφραση οφειλομένης τιμής προς τον αληθινό Θεό, και έκφραση ορθής πίστεως για Αυτόν.
Κάποιο δέχονται ότι υπεύθυνοι για τον δογματικό εμπλουτισμό της πρώτης αυτής λατρείας είναι τα τάγματα των εν τω κόσμω αφιερωμένων, γυναικών (αρχικά, οι "όντως" χήρες και οι "παρθένες" του Παύλου, οι πρόδρομοι των μετονομασθεισών "κανονικών") αλλά και ανδρών (αργότερα, κάτι αναφέρει περί "σπουδαίων" ο κ. Shota), οι γενικώς αποκαλούμενοι "κανονικοί", υπό την έννοια ότι υπέκειντο σε μοναχικό "κανόνα" και οι οποίοι διεκρίνοντο και εμφανισιακά από την κεκαρμένη κεφαλή τους (αντιθέτως με τους αναχωρητές που δεν έκειραν την κεφαλή τους). Οι κανονικοί μεριμνούσαν για τομείς που οι Επίσκοποι τούς ανέθεταν και είχαν κυρίως να κάνουν (οι τομείς) με την διακονία του ποιμνίου.
Στον κοινοβιακό μοναχισμό, που θεμελιώνεται μετά τα μέσα του 4ου αι., κορμός της λατρείας παραμένει για πολλούς αιώνες το ψαλμικό στοιχείο, όπως αυτό παραδόθηκε από τις παλαιότερες τάξεις των ασκητών και αναχωρητών μοναχών (αναφέρεται ότι ο τρόπος λατρείας των αρχαίων μοναχών παραδόθηκε από άγγελο), και το οποίο ταυτιζόταν εν μέρει και με την πρώτη "κοσμική" λατρεία ως προς το περιεχόμενο, όχι όμως και ως προς τον τρόπο, διότι στον κόσμο οι ψαλμοί εκφωνούνται εμμελώς, ενώ στη λατρεία των μοναχών απλά αναγιγνώσκονται (χαρακτηριστική είναι η διήγηση στο Λαυσαϊκό περί αββά Παμβώ, ο οποίος, όταν κάποιοι αδελφοί της Σκήτης του είπαν πόσο ωραία τους φάνηκε η εμμελής ψαλμωδία στους ναούς της Αλεξάνδρειας, απάντησε ότι τέτοιου είδους λατρεία δεν επιτρέπεται για τους μοναχούς!!!). Αυτό είναι ένα δεύτερο σημείο διάκρισης των δύο τυπικών. Οι ασκητές φαίνεται ότι είχαν ως βάση της δικής τους λατρείας το "κανόνα" (λατρευτικό σχήμα δηλαδή) των 12 ψαλμών, όπως αναφέρεται σε αρχαία συγγράμματα, όπως π.χ. οι Κοινοβιακές διατυπώσεις του αββά Κασσιανού του Ρωμαίου, αλλά κ.α. (πρόχειρα ενθυμούμαι το περιστατικό από τον βίο του Παύλου του απλού στο Λαυσαϊκό, στο οποίο ο Μέγας Αντώνιος αναγινώσκει 12 ψαλμούς πρίν βάλει την τράπεζα...). Το τυπικό αυτό καταγράφεται για πρώτη φορά κάπως λεπτομερώς και συστηματικώς (όσο γίνεται για ένα τυπικό) στο 1ο Τυπικό του Αγίου Σάββα (5ος-6ος αι. μ.Χ.). Αυτό το Τυπικό (1ο ΤΑΣ) τίποτα δεν αναφέρει για ασματικό στοιχείο ή λιτανείες.
Οι λιτανείες πρέπει να ήταν πράγματι επιρροή του ασματικού τυπικού πάνω στο μοναστηριακό. Πιθανόν να έχουν τις ρίζες τους στις νεκρικές πομπές (κοινό στοιχείο όλων των αρχαίων λαών, και ιδίως των Ελλήνων), οι οποίες στην πρώτη Εκκλησία (περίοδο διωγμών) ελάμβαναν και λατρευτική διάσταση κυρίως στις μεταφορές λειψάνων αγίων μαρτύρων. Μετά την περίοδο των διωγμών απέκτησαν αρκετά πιό επίσημο χαρακτήρα. Θα συμφωνήσω, λοιπόν, με την άποψη του κ. Ανατολικιώτη περί δανεισμού του στοιχείου της λιτανείας από το ασματικό στο μοναστηριακό τυπικό.

Τέλος, ένα στοιχείο που παρέλειψα να τονίσω στα προηγούμενα μηνύματα και δεν πρέπει να διαφύγει της προσοχής μας είναι το εξής σημαντικό:
Λαμβάνοντας υπ' όψη όλες τις σχετικές μαρτυρίες [π.χ. α) Πράξεις των Αποστόλων, όπου οι Απόστολοι φαίνεται να ακολουθούν πλήρως την νυχθήμερο λατρεία των Ιουδαίων, β) μαρτυρίες Πατέρων, όπως π.χ. ο "περί Παρθενίας" λόγος του Αγίου Αθανασίου, γ) το "Οδοιπορικό της Αιθερίας" με την ασματική πράξη των Ιεροσολύμων του 4ου αι., δ) Το ασματικό τυπικό όπως καταγράφηκε σε αρκετά μεταγενέστερους κώδικες του 11ου αι. και πολλά άλλα], μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι το ασματικό τυπικό ακολουθούσε πιστά τον λατρευτικό κύκλο της ημέρας. Αυτό σημαίνει ότι στο ασματικό τυπικό όλες οι ακολουθίες ετελούντο στην ώρα τους, δηλαδή ο Όρθρος με την ανατολή του ηλίου, όποια ώρα κι αν συνέβαινε αυτό (ένα εύρος από τις 5π.μ. έως τις 7π.μ. αναλόγως την εποχή), η Α΄ Ώρα στην ώρα της, η Γ' και ΣΤ' ΄Ωρα μαζί λόγω συνάφειας του περιεχομένου τους, που διαρκούσε και περίπου τις ανάλογες ώρες, γιατί περιελάμβανε και λιτανεία, η Θ. Λειτουργία μετά την ΣΤ' Ώρα, η βραδινή ακολουθία ακριβώς στο μεσονύκτιο κ.ο.κ.
Πόσο εφικτό είναι να τηρηθεί ιδίως αυτό το σημείο του ασματικού τυπικού, ή ώρα τέλεσης των ακολουθιών δηλαδή; Μήπως η συρραφή των ακολουθιών (καταστρατήγηση κυριολεκτικά, αν λάβουμε υπ' όψη την ενδεδειγμένη ώρα τέλεσης των ακολουθιών που σημαίνεται και από τον ίδιο τον τίτλο κάθε ακολουθίας), που παρουσιάζει το μοναστηριακό τυπικό λόγω της ιδιαιτερότητας της μοναχικής λατρείας, βολεύει απόλυτα και την σημερινή ενοριακή κατάσταση;

Πολλά είπα μάλλον... Περιμένω με ενδιαφέρον τις απόψεις σας.
 
Last edited:
Dimitri said:
O Shota Gugushvili έστειλε το παρακάτω μήνυμα στα Αγγλικά (το μεταφράζω εγώ για όλους)... "Για παράδειγμα στον εσπερινό της Μ. Πέμπτης αναφέρεται οτι ψάλλεται ο ψαλμός 103, έπειτα το Κεκραγάριον και τα στιχηρά του Πλ. Τετάρτου, επίσης αναφέρεται το "Καταξίωσον Κύριε", απόστιχα Πλ. Τετάρτου, καθώς και το Νύν Απολύεις (μπορώ να σας στείλω τις σχετικές σελίδες εάν θέλετε).
Ένα ακόμα πράγμα που θέλω να υπογραμμίσω είναι οτι χρησιμοποιώντας τον όρο "ενοριακό" σαν χαρακτηρισμό του ΤΜΕ είναι ανακριβές. Πρόκειται για το Τυπικόν της Αγίας Σοφίας (μία πολύ "ειδική" εκκλησία) όχι αυτό των μικρών ενοριών των χωριών. Μάλιστα, αυτοί που χρησιμοποιούν τον όρο αυτό έτσι, έχουν μηδενικά στοιχεία από τον 11ο αι. σχετικά με το πώς τελούνταν οι ακολουθίες σε άλλες εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης εκτός της Αγίας Σοφίας.
Click to expand...
Εὐχαριστοῦμε τόν κ. Shota Gugushvili γιά τίς σημαντικότατες πληροφορίες.
1. Κανείς δέν χαρακτήρισε τό ΤΜΕ ἐνοριακό τυπικό· μικτό ναί · προσπάθεια ἐφαρμογῆς καί προσαρμογῆς τοῦ ἀκραιφνοῦς μοναστικοῦ στήν ἐνοριακή πράξη, ναί.
2. Τό ἐνδιαφέρον στοιχεῖο γιά τό ἑσπερινό τῆς Μ. Πέμπτης; ἐννοεῖται μέ τήν τελεία λειτουργία; στήν προηγιασμένη τοῦ Ἰακώβου διατηρεῖται τό Καταξίωσον, τά ἀπόστιχα καί τό Νῦν ἀπολύεις. ἀλλά στήν τελεία, ἄν εἶναι ἔτσι, πῶς συμβαίνει; καί γιά τά στιχηρά τοῦ πλ. δ΄ ποιά εἶναι; μακάρι νά τά στείλει/ἀνεβάσετει!
 
Deacon said:
...κάτι που κάνει ακόμη δυσκολότερη την αναβίωσή του σήμερα, δεδομένων των σύγχρονων πολιτικοκοινωνικών συνθηκών και την μείωση του ερίσματος που έχει η Εκκλησία σήμερα ιδίως στον κόσμο των μεγάλων αστικών κέντρων (όπου μια τέτοια αναβίωση θα ήταν ίσως εφικτή), δεδομένης δε και της φοβερής λειψανδρίας στο χώρο του Ιερού Κλήρου (Ιερείς, Ψάλτες, Αναγνώστες, διακονητές πάσης φύσεως). Γενικά, για την διατήρηση του Ασματικού Τυπικού χρειαζόταν "πολύς κόσμος". Η Αγία Σοφία συντηρούσε κατά περιόδους μέχρι 30 Ψάλτες, 70 Αναγνώστες και πολλές δεκάδες Κληρικών κ.ο.κ.! Ευχαριστώ.
Click to expand...
Ἄν καί δέν σᾶς γνωρίζω, οὔτε τήν ἰδιότητά σας, μήπως διάκονος; στόν κόσμο ἤ σε μονή; πίστευω ὅτι δέν ἔχετε πρόβλημα μέ τήν ἀναβίωση κάποιων ἀκολουθιῶν τοῦ ᾀσματικοῦ τυπικοῦ σέ ἔκτακτες περιπτώσεις καί μέ τίς προϋποθέσεις πού ἀναλύθηκαν, ὅπως ἔχουν δημοσιευθεῖ ὑπό τοῦ ἀειμνήστου Ἰω. Φουντούλη καί μελοποιηθεῖ ὑπό είδικῶν ὡς καί ὑπό τοῦ θέσαντος τό πρῶτον ἐρώτημα καί θέμα.
 
Deacon said:
Κύριε Ανατολικιώτη, χαίρετε και σας ευχαριστώ για το ενδιαφέρον...
...............................................................................................................
Πολλά είπα μάλλον... Περιμένω με ενδιαφέρον τις απόψεις σας.
Click to expand...

Συμφωνοῦμε ἐν πολλοῖς.
http://www.symbole.gr/forum/viewtopic.php?f=34&t=229#p559
http://www.symbole.gr/forum/viewtopic.php?f=147&t=230#p560
 
Last edited:
Deacon said:
Θα συμφωνήσω, λοιπόν, με την άποψη του κ. Ανατολικιώτη περί δανεισμού του στοιχείου της λιτανείας από το ασματικό στο μοναστηριακό τυπικό.[/U]
...μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι το ασματικό τυπικό ακολουθούσε πιστά τον λατρευτικό κύκλο της ημέρας. Αυτό σημαίνει ότι στο ασματικό τυπικό όλες οι ακολουθίες ετελούντο στην ώρα τους, δηλαδή ο Όρθρος με την ανατολή του ηλίου, όποια ώρα κι αν συνέβαινε αυτό (ένα εύρος από τις 5π.μ. έως τις 7π.μ. αναλόγως την εποχή), η Α΄ Ώρα στην ώρα της, η Γ' και ΣΤ' ΄Ωρα μαζί λόγω συνάφειας του περιεχομένου τους (η γνωστή Τριθέκτη), που διαρκούσε και περίπου τις ανάλογες ώρες, γιατί περιελάμβανε και λιτανεία, η Θ. Λειτουργία μετά την ΣΤ' Ώρα, η βραδινή ακολουθία ακριβώς στο μεσονύκτιο κ.ο.κ.
Πόσο εφικτό είναι να τηρηθεί ιδίως αυτό το σημείο του ασματικού τυπικού, ή ώρα τέλεσης των ακολουθιών δηλαδή; Μήπως η συρραφή των ακολουθιών (καταστρατήγηση κυριολεκτικά, αν λάβουμε υπ' όψη την ενδεδειγμένη ώρα τέλεσης των ακολουθιών που σημαίνεται και από τον ίδιο τον τίτλο κάθε ακολουθίας), που παρουσιάζει το μοναστηριακό τυπικό λόγω της ιδιαιτερότητας της μοναχικής λατρείας, βολεύει απόλυτα και την σημερινή ενοριακή κατάσταση;
Click to expand...
Θά ἀπαντήσει καί ὁ κ. Ἀνατολικιώτης, γιατί πιστεύω πῶς κάτι δέν καταλάβατε καλά. τό ἀντίθετο μ᾿ αὐτό πού συμφωνεῖτε εἶπε.
Ἐγώ θέλω νά ἐρωτήσω· εἶχε τό ᾀσματικό τυπικό τήν α΄ γ΄ ς΄ καί θ΄ ὧρες; ἡ τριθέκτη καί ἡ παννυχίς ἦταν ἔκτακτες ἀκολουθίες; πιστεύετε ὅτι τό μοναστηριακό τυπικό ὡς πρός τό ὡράριο βολεύει ἀπόλυτα τήν ἐνοριακή πράξη;
Συγγνώμη, δέν πρόκειται περί ρητορικῶν ἐρωτήσεων, ἀλλά μήν ξεχάσουμε καί ὅτι ἔχουμε διδαχθεῖ!!!
 
π. Μάξιμος;9127 said:
Ἄν καί δέν σᾶς γνωρίζω, οὔτε τήν ἰδιότητά σας, μήπως διάκονος; στόν κόσμο ἤ σε μονή; πίστευω ὅτι δέν ἔχετε πρόβλημα μέ τήν ἀναβίωση κάποιων ἀκολουθιῶν τοῦ ᾀσματικοῦ τυπικοῦ σέ ἔκτακτες περιπτώσεις καί μέ τίς προϋποθέσεις πού ἀναλύθηκαν, ὅπως ἔχουν δημοσιευθεῖ ὑπό τοῦ ἀειμνήστου Ἰω. Φουντούλη καί μελοποιηθεῖ ὑπό είδικῶν ὡς καί ὑπό τοῦ θέσαντος τό πρῶτον ἐρώτημα καί θέμα.
Click to expand...

Σεβαστέ π. Μάξιμε, ευλογείτε!

Τυγχάνω έγγαμος Διάκονος, αλλά έχω προτιμήσει την ανωνυμία ευθύς εξ αρχής. Ελπίζω να μη δημιουργώ κάποιο πρόβλημα εδώ με αυτή την επιλογή.

Σημασία, νομίζω, δεν έχει τόσο αν συμφωνώ εγώ με την έκτακτη τέλεση αυτών των ακολουθιών. Σημασία έχει ότι η Εκκλησία επέλεξε εδώ και αρκετούς αιώνες να διαμορφώσει τον τύπο της λατρείας της ενοποιώντας τα αρχικώς διεστώτα (ασματικό και μοναχικό τυπικό) και προσαρμόζοντας την λατρεία ανάλογα με το περιεχόμενο της πίστεως. Ο ΙΔ' αι. κατά τον οποίον εκπνέουν τα τελευταία λείψανα ασματικής πράξεως, είναι η περίοδος της υψηλής θεολογίας της Εκκλησίας, και των μεγάλων λειτουργικών θεολόγων. Δεν ήταν καθόλου τυχαία λοιπόν η επιλογή της Εκκλησίας την περίοδο εκείνη να βαδίσει με ενοποιημένη και θεολογικά αρτιότερη λατρεία προς τα εμπρός. Η ενότητα στην λατρεία, εξάλλου, ήταν πάγιο αίτημα της Εκκλησίας (αν και δύσκολο στην πράξη να επιτευχθεί απολύτως) σαν έκφραση ακριβώς της ενότητας της πίστεως . Τον ΙΔ' αιώνα επιτυγχάνεται στον ύψιστο, μέχρι την εποχή εκείνη, βαθμό η επιθυμητή ενότητα.

Εγώ δεν έχω καταλάβει ακόμα για πoιό λόγο χρειάζεται να αναβιώσουν αυτά τα τυπικά; Απλά επειδή δεν έχουμε αντίρρηση για κάτι τέτοιο; Για λόγους ποικιλίας; Αρκούν αυτά;

Επιλογή δική μου τελικά είναι να ακολουθήσω της επιλογές της Εκκλησίας και να εντρυφήσω, όσον δύναμαι, στα θεολογικά (και όχι κοσμικά) κριτήρια διαμόρφωσης της λατρείας. Αν οι κορυφαίοι λειτουργικοί θεολόγοι του Ησυχασμού έκαναν αυτές τις συγκεκριμένες επιλογές, για πιό λόγο εγώ να τις αμφισβητήσω; Εδώ έχουμε φοβερό πρόβλημα στην τήρηση του τυπικού που παραλάβαμε (όπως εντόνως και ευστόχως επαναλαμβάνει ο κ. Ανατολικιώτης), θα αναβιώσουμε λειτουργικές πράξεις που εν πολλοίς φανταζόμαστε;
Δεν αρκούν τα κείμενα του Αγίου Συμεών για κάτι τέτοιο. Όπως εσείς γνωρίζετε καλύτερα, εξάλλου, πολλά σημεία του τυπικού εννοούνται. Είμαστε σίγουροι πώς ακριβώς ετελείτο η ασματική λατρεία; Εξάλλου, θεωρείται σίγουρο ότι το ασματικό τυπικό που διασώζεται στα γνωστά κείμενα του ΙΑ' και ΙΕ' αι. είναι βυζαντινοποιημένο. Δεν γνωρίζουμε απολύτως την σχέση του με την παλαιά ασματική πράξη.

Συγχωρέστε με για την διαφορετική μου στάση. Αυτή την ποικιλία απόψεων έχει νόημα να συζητάμε σε ένα forum. Αν συμφωνούσαμε σε όλα, τί νόημα θα είχε μιά συζήτηση; Μόνο την ανταλλαγή φιλοφρονήσεων; :)

Την ευχή σας!
 
Last edited:
Deacon said:
Σεβαστέ π. Μάξιμε, ευλογείτε!
Τυγχάνω έγγαμος Διάκονος, αλλά έχω προτιμήσει την ανωνυμία ευθύς εξ αρχής. Ελπίζω να μη δημιουργώ κάποιο πρόβλημα εδώ με αυτή την επιλογή.
Click to expand...
Ἱερολογιώτατε,
Σᾶς εὐχαριστῶ πολύ γιά τήν ἀπάντησή σας καί τή σχετική πληροφόρηση. Ἡ ἐπιλογή σας σεβαστή, ἀλλά καταλαβαίνετε ὅτι ὑπάρχει διαφορά...
Deacon said:
Σημασία, νομίζω, δεν έχει τόσο αν συμφωνώ εγώ με την έκτακτη τέλεση αυτών των ακολουθιών. Σημασία έχει ότι η Εκκλησία επέλεξε εδώ και αρκετούς αιώνες να διαμορφώσει τον τύπο της λατρείας της ενοποιώντας τα αρχικώς διεστώτα (ασματικό και μοναχικό τυπικό) και προσαρμόζοντας την λατρεία ανάλογα με το περιεχόμενο της πίστεως. Ο ΙΔ' αι. κατά τον οποίον εκπνέουν τα τελευταία λείψανα ασματικής πράξεως, είναι η περίοδος της υψηλής θεολογίας της Εκκλησίας, και των μεγάλων λειτουργικών θεολόγων. Δεν ήταν καθόλου τυχαία λοιπόν η επιλογή της Εκκλησίας την περίοδο εκείνη να βαδίσει με ενοποιημένη και θεολογικά αρτιότερη λατρεία προς τα εμπρός. Η ενότητα στην λατρεία, εξάλλου, ήταν πάγιο αίτημα της Εκκλησίας (αν και δύσκολο στην πράξη να επιτευχθεί απολύτως) σαν έκφραση ακριβώς της ενότητας της πίστεως . Τον ΙΔ' αιώνα επιτυγχάνεται στον ύψιστο, μέχρι την εποχή εκείνη, βαθμό η επιθυμητή ενότητα.
Click to expand...
Γιά τήν ὁριστική ἐπικράτηση τοῦ μοναχικοῦ τυπικοῦ ἔναντι τοῦ ἐνοριακοῦ ἤ τήν μίξη, καθώς καί γιά τά περί ιδ΄ αἰ. εἶναι θέματα πού ἔχουν ἀπαντήσει οἱ εἰδικοί καί ἡ ἔρευνα συνεχίζεται... Εἶναι "βαρέα" αὐτά γιά τό φόρουμ...
Deacon said:
Εγώ δεν έχω καταλάβει ακόμα για πoιό λόγο χρειάζεται να αναβιώσουν αυτά τα τυπικά; Απλά επειδή δεν έχουμε αντίρρηση για κάτι τέτοιο; Για λόγους ποικιλίας; Αρκούν αυτά;
Click to expand...
Δέν χρειάζεται νά ἐπαλάβω ὅτι κανείς δέν μίλησε γιά ἀναβίωση. Καί γιά τή δυσκολία τους γράψαμε, ἀλλά πρῶτα ὁ Φουντούλης.
Deacon said:
Επιλογή δική μου τελικά είναι να ακολουθήσω της επιλογές της Εκκλησίας και να εντρυφήσω, όσον δύναμαι, στα θεολογικά (και όχι κοσμικά) κριτήρια διαμόρφωσης της λατρείας.
Click to expand...
Δέν θά τό σχολιάσω...

Ἄν καί ἀθέτησα τήν ὑπόσχεση μου νά μήν ξαναγράψω γι᾿ αὐτό τό θέμα, τελικά βγῆκε σέ καλό ἡ περαιτέρω ἐπικοινωνία μας ὡς λειτουργῶν τοῦ Ὑψίστου.
Ἄς μείνουμε στό τελευταῖο μήνυμα τοῦ κ. Ἀνατολικιώτου μέ τόν ὁποῖον συμφωνῶ.
Θά περιμένουμε καί νεώτερα ἀπό τόν κ. Shota Gugushvili (ὅπως ἔγραψα παραπάνω) !!!
Καί πάλι πολύ χάρηκα καί σᾶς συγχαίρω γιά τά μεστά καί οὐσιώδη μηνύματά σας σέ ὅλους τούς τομεῖς!!! Σᾶς παρακολουθῶ/διαβάζω.
Εὐλογεῖτε.
 
Dionysios said:
Συμφωνοῦμε ἐν πολλοῖς καὶ εὐχαριστῶ καὶ πάλιν γιὰ τὶς ἐμβριθεῖς παρατηρήσεις.
Click to expand...

Και εγώ σας ευχαριστώ.

῾Η ἀνάπτυξις δογματικῆς ὑμνολογίας ἐν τῇ λατρείᾳ φαίνεται ὅτι εἶναι ἀρχαιοτέρα ἀπὸ ὅσον ἐνομίζετο μέχρι σήμερον καὶ δὲν εἶχεν ὡς ἔναυσμα τὴν πρᾶξιν τῶν αἱρετικῶν, ἀλλὰ λόγῳ τῆς πράξεως τῶν αἱρετικῶν ἐσημείωσεν ἀσφαλῶς ἡ ὀρθόδοξος δογματικὴ ὑμνογραφία ἀνάπτυξιν καὶ ἐξέλιξιν. μάλιστα ὁ ἀρχαιότερος ἐκκλησιαστικὸς ὕμνος διασωθεὶς μὲ μουσικὴν παρασήμανσιν εἶναι τῶν ἀρχῶν τοῦ γ΄ αἰῶνος (περὶ τὸ 212). ἀλλὰ καὶ οἱ ἀρχαιότεροι λειτουργικοὶ ὕμνοι ἔχουν ἐπίσης δογματικὸν περιεχόμενον, ἂν καὶ εἶναι, καθόσον νομίζω, κυρίως ὕμνοι δοξολογίας καὶ εὐχαριστίας καὶ ὄχι τόσον διδασκαλίας. καὶ οἱ ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ εὑρισκόμενοι ὕμνοι ἔχουν ὡσαύτως δογματικὰς πτυχάς.
Click to expand...

Ασφαλώς έτσι είναι. Ύμνοι με δογματικές πτυχές παρατηρούνται από τον α' κιόλας αι. μ.Χ. Ο Πλίνιος αναφέρει ύμνο στον Χριστό ως Θεό, ψαλλόμενο εξ υπαμοιβής στα τέλη του α' αι.

Κατ' εξοχήν, όμως, δογματικά ποιήματα θεωρούνται οι κανόνες που εμφανίζονται αρκετά αργότερα. (Τί κρίμα που ο βασικός κορμός του Όρθρου, οι κανόνες, έχουν σήμερα παραγκωνιστεί! Έχω την αίσθηση ότι απογυμνώνεται σιγά-σιγά το δογματικό στοιχείο της λατρείας μας!).

... ἐντεῦθεν καὶ πολλαὶ δημιουργούμεναι διαφωνίαι στὴν πραγματικότητα δὲν ἀφοροῦν τὴν ἔρευναν τῆς λειτουργικῆς παραδόσεως ἢ τὴν ἑρμηνείαν αὐτῆς ἀλλὰ τὴν διαφορὰν ποιμαντικῶν ἀντιλήψεων. ἂν καὶ τὰ θέματα αὐτὰ εἶναι ὁπωσδήποτε πολὺ σημαντικὰ καὶ καιρίας σημασίας γιὰ τὴν ἐκκλησία, ἐντούτοις ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖον συγχέονται οἱ διάφοροι τομεῖς, μᾶλλον βλάπτει ἐν τέλει τὴν ἐπιστήμην καὶ τὴν δυναμικὴν εἰκόνα τῆς ἐκκλησίας.
Click to expand...

Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο μαζί σας! Πολλές φορές συγχέονται η θεολογική και ιστορική τεκμηρίωση ενός λατρευτικού θέματος με την ποιμαντική εφαρμογή του.

Και όντως παρατηρείται το φαινόμενο οι λειτουργιολόγοι από την μία να ομιλούν πολλές φορές σήμερα, όχι με απολύτως επιστημονικούς όρους (ως θα όφειλαν), αλλά με ποιμαντική ευαισθησία για την εφαρμογή λύσεων (ευθύνη Επισκόπων), και οι Επίσκοποι ή άλλοι Κληρικοί από την άλλη να "επιστημονολογούν" επιλεκτικά την ώρα της ποιμαντικής ευθύνης (γιατί επιλεκτικά και όχι πάντα, αναρωτιέμαι;).

Προηγείται, κατά την γνώμη μου, η άποψη των ειδικών ερευνητών, θεολόγων και λειτουργιολόγων, για κάθε θέμα και έπεται η τελική απόφαση εφαρμογής από τους ποιμένες της Εκκλησίας. (Και τελικά δεν ξέρω κατά πόσο μιά ποιμαντική απόφαση μπορεί να απέχει από την θεολογικά ενδεδειγμένη λύση!!!).

Ευχαριστώ!
 
Last edited:
You must log in or register to reply here.
Back
Top