Παράγοντες καὶ οἱ προϋποθέσεις ποὺ ἔκαμαν τοὺς μεγάλους παλαιοὺς ψάλτες
- Thread starter Dimitri
- Start date
Γραφει μεταξυ αλλων ο κ. Ανατολικιωτης σε αυτο που παραθετεις : «γιατί οἱ παλαιοὶ ψάλτες θεωροῦνται μέχρι σήμερα μεγάλοι, μοναδικοὶ καὶ ἀξεπέραστοι;»
Πριν προχωρησει η συζητηση θελω να ρωτησω : Θεωρουνται ή Ηταν-ειναι ''μεγάλοι, μοναδικοὶ καὶ ἀξεπέραστοι ;'' . Ας συμφωνησουμε ( αν συμφωνησουμε) πρωτα σε αυτο και μετα μιλαμε για τα αιτια .
Ναί, βρίσκω διαφορά. Και βρίσκω (πολλές) διαφορές και μεταξύ αυτών των παλαιών που ανέβασες. Και διαφορές αυτών με ακόμα παλαιότερους.
Εξαρτάται με τί κριτήρια κρίνεις ποιός είναι καλύτερος. Αυτό είναι μεγάλο θέμα που ανοίχτηκε ήδη εδώ από το Γεώργιο Μιχαλάκη στο παρελθόν. Εάν το κριτήριο είναι ποιός μας αρέσει (αισθητικά, στο αυτί) καλύτερα, συμφωνώ οτι οι παλαιότεροι ψάλτες μου αρέσουν καλύτερα. Πάντως το θέμα είναι βαθύτερο και το αισθητικό κριτήριο είναι ένα μόνο από τα πολλά που θα έπρεπε να θίγονται σε τέτοιες συζητήσεις.
Τους λείπει:
1) η πείρα (γιατί είναι νέοι)
2) τα ζωντανά ακούσματα (συμψαλμωδία) των παλαιών (γιατί κατακλύζονται από μη-παραδοσιακά ακούσματα)
3) ο χρόνος (και ίσως κάποιες φορές και η θέληση) να μαθητεύσουν και να μιμηθούν τους παλαιούς ("οι εποχές άλλαξαν", "δεν μπορούμε σήμερα να ψέλνουμε όπως το Ναυπλιώτη 100 χρόνια πρίν" κτλ.)
4) οι φωνές των παλαιών (εξαιρέσεις υπάρχουν)
6) ο τρόπος ζωής των παλαιών (σκληραγωγία, πολύς πόνος, λιγότερη
καλοπέραση, πιό απλή και πιό φυσική ζωή, πιό φυσική διατροφή)
7) η μυθοποίηση από θαυμαστές τους
Άλλα αίτια για τις διαφορές είναι:
1) τα διαφορετικά κριτήρια του κόσμου/ακροατή που τους αναδεικνύει (το υπογραμμίζω). Το "τί αρέσει" γενικά (στους πολλούς) σήμερα και το "τί άρεσε" τότε έχει διαφορά.
2) η συχνά "λογική" αντιμετώπιση της τέχνης που τείνει να την υποβιβάσει σε τεχνική (μηχανική εφαρμογή τύπων) - χαρακτηριστικό παράδειγμα η επικράτηση της αναλυμένης γραφής, η συστηματική/μηχανική εκτέλεση ποικιλμάτων, έλξεων κτλ.
3) ο κατακλυσμός από διασκευές (γραπτές και ερμηνευτικές) των κλασσικών μαθημάτων και μάλιστα η διαφήμισή τους σαν μελωδικότερα και βελτιωμένα σε σχέση με τα παλαιά με αποτέλεσμα την απομάκρυνση από τα κλασσικά μαθήματα που πλέον είναι "αργά", "δύσκολα", "ξερά", "βαρετά", "δε λέγονται", "θέλουν χορωδία", "δεν τα θέλει ο παπάς", "δεν αρέσουν στον κόσμο" κτλ. ανάλογα με την περίπτωση (τα έχω ακούσει όλα αυτά και πολλά άλλα προσωπικά). Βέβαια πίσω από όλα αυτά είναι η υπερβολική προσκόληση στο "τί είναι γραμμένο στο χαρτί" και το χάσιμο του "πνεύματος" της γραπτής και προφορικής παράδοσης.
4) η πανευκολία δημοσίευσης δίσκων και βιβλίων από τον οποιοδήποτε χωρίς μουσική έγκριση από επίσημη Εκκλησιαστική επιτροπή (που δεν υπάρχει κάν απόσο γνωρίζω -διορθώστε με). Σε αυτό συνετέλεσε και συντελεί η σχετική ακινησία της επίσημης εκκλησίας για τη σύσταση σχολών, επιτροπών και κριτικής των ψαλτών και των νεώτερων ψαλτικών προϊόντων. Σε αυτό έπαιξε ρόλο και η αποδυνάμωση του Πατριαρχείου που ανέκαθεν ήταν το κέντρο αναφοράς τέτοιων ευθυνών.
5) Η αστείρευτη τάση για πρωτοτυπία που πάντοτε υπήρχε στους νεώτερους κάθε γενιάς και που αναπόφευκτα δημιουργεί διαφορές μεταξύ τους και των παλαιών ιδιαίτερα όταν η πρωτοτυπία γίνεται χωρίς τη μίμηση των παλαιών.
6) η "επαγγελματοποίηση" της θέσης του ψάλτη από πολλούς νεώτερους, ο ψάλτης-υπάλληλος ("να είναι ο παπάς και ο κόσμος της ενορίας ευχαριστημένος και δε βαριέσαι") σε σχέση με τον ψάλτη-τεχνίτη που πονάει και προσπαθεί να κρατήσει την παράδοση ακόμα και μέσα σε αντιξοότητες (π.χ. πολλά τέτοια παραδείγματα με το Στανίτσα υπάρχουν).
7) Η πληθώρα των ενοριών ανά την επικράτεια και η μεγάλη ζήτηση για ψάλτες με αποτέλεσμα οι ενορίες να επανδρώνονται με λιγομαθείς ψάλτες που δεν έκαναν αρκετά χρόνια σαν κανονάρχες, ισοκράτες, δομέστικοι, λαμπαδάριοι.
8) Η απροθυμία/αδυναμία αρκετών παλαιών καλών διδασκάλων να αναλάβουν πολλούς νέους μαθητές συστηματικά (π.χ. κατ'οίκον διδασκαλία όπως έκανε ο Στανίτσας στον Παϊβανά) για διάφορους λόγους. Σε αυτό μάλλον έπαιξε κάποιο ρόλο και η αλλαγή του επίσημου τρόπου διδασκαλίας από οικιακό (ή ενοριακό)/εκκλησιαστικό σε ωδειακό/εκκλησιαστικό.
9) Η παρεξηγημένη αντιμετώπιση της "μίμησης" των παλαιών από πολλούς (και προς τις δύο κατευθύνσεις, σαν φωτοτυπία ή σαν αποφυγή μίμησης για προσωπική σφραγίδα).
10) Η μή-διαφήμιση μέσω των μέσων ενημέρωσης των παλαιών ψαλτών (πότε είδαμε μία εκπομή αφιέρωμα/διαφήμιση στον Πρίγγο; ή στο Δοσίθεο μοναχό
και αντίθετα η διαφήμιση νέων με αποτέλεσμα την αλλοίωση του αισθητηρίου του κόσμου, των κληρικών και των ψαλτών ακόμα.11) Η σταδιακή λησμόνηση της θεωρίας των παλαιών (θέσεις, ήχοι, ισοκράτημα κτλ) με αποτέλεσμα να δημιουργείται άλλο άκουσμα.
12) Η ευρωπαϊκή τοποθέτηση φωνής από νεώτερους ψάλτες ιδιαίτερα μάλιστα από εκείνους που ασχολούνται και με την εξωτερική (δυτική) μουσική.
13) Η επέλαση ξένων στοιχείων στην ψαλτική (μηχανικοί ισοκράτες, μικτοί χοροί, πολυφωνίες, εξω-εκκλησιαστικά άσματα στη λατρεία) ακόμα και από θεωρούμενους παραδοσιακούς ψάλτες.
14) Η επικράτηση του "το γοργόν και χάριν έχει" σε πολλές ενορίες (και η συχνά αβασάνιστη "προσαρμογή" του Τυπικού στη σύγχρονη εποχή από πολλούς κληρικούς και ψάλτες) που συνετέλεσε στο να ψάλλουμε όλο και πιό λίγα παλαιά μέλη στις ακολουθίες (αργές καταβασίες, αργές δοξολογίες, αργό Υπερμάχω, αργή Κασσιανή, παλαιά χερουβικά/κοινωνικά, Ιάκωβο, κανόνες, κρατήματα κτλ.) που οι παλαιοί έψαλλαν συχνότερα και μάθαιναν και απ'έξω μάλιστα πολλές φορές.
15) Η πολλές φορές υπερβολική εισαγωγή της τεχνολογίας στην ψαλτική εκτέλεση (μικρόφωνα, ενισχυτές, ριβέρμπ - ατμοσφαιρική ηχώ με κουμπάκια που πατά ο ιερέας/ψάλτης ανάλογα με το τί ακουστική θέλει στο ναό ή στο δίσκο του, συνθετικό ατμοσφαιρικό ισοκράτημα) κάτι που έλειπε εν πολλοίς από τους παλαιούς.
Σταματώ εδώ (γιατί όσο δε σταματώ έρχονται και άλλα στο μυαλό μου).
Δημητρη θα μπορουσα να σου απαντησω και στις 22 (7+15) αιτιες που αναφερεις . Δεν το κανω γιατι θα γραφω δυο μερες . Εξ' αλλου ας πουμε οτι συμφωνω με ολα ή σχεδον με ολα που γραφεις . Μια απορια-παρατηρηση ομως : Εγραψες τοσα και τοσα . Δεν ειδα να αναφερεις για ωδεια και σχολες .
Εχουν και αυτα (διευθυνση , διδασκοντες) ευθυνη ; Ναι ή οχι ;
ΤΕΛΙΚΑ : Κατα την δικη σου αποψη , ποιοι ηταν καλλιτεροι ψαλτες (δεν ρωταω γιατι) , οι παλαιοι ή οι νεωτεροι ;
Ανέφερα στο σημείο 8 (δεν θα το πρόσεξες). Και αυτά έπαιξαν ρόλο στην αλλαγή του τρόπου διδασκαλίας και αξιολόγησης των ψαλτών. Φτάσαμε στο σημείο να κατατάσουμε επίσημα γνήσιους εκφραστές της παράδοσης π.χ. τους Πατριαρχικούς ψάλτες στην 6η (!!) κατηγορία ψαλτών (και να μην μπορούν να διδάξουν σε επίσημες σχολές ίσως - διορθώστε με) επειδή δεν έχουν χαρτί από αναγνωρισμένη σχολή.
Νομίζω είναι ξεκάθαρο από την προηγούμενη απάντησή μου. Προσωπικά (όπως έχω ξαναπεί) μου αρέσουν περισσότερο κάποιοι παλαιότεροι ψάλτες. Το ποιός είναι "καλύτερος" εξαρτάται από τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται κάθε φορά (αν θέλετε τα συζητάμε σε άλλα θέματα που προαναφέρθηκαν). Δεν πιστεύω οτι η Ψαλτική τελείωσε με τους παλαιούς, ούτε οτι είναι κανένας αξεπέραστος. Μεγάλοι ψάλτες υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Ο καθένας κάνει (και θα κάνει) "μέγα" για τον εαυτό του κάποιον ανάλογα με τα κριτήρια που χρησιμοποιεί κάθε φορά.
Ο Σπύρος Μαϊδανόγλους έλεγε σύμφωνα με το βιογραφικό του στη σελίδα ieropsaltis.com:
«δια να γίνη κάποιος καλός Ιεροψάλτης πρέπει να μελετά και να ζη αυτά τα οποία λέγει όταν ψάλη».
«δια να γίνη κάποιος καλός Ιεροψάλτης πρέπει να μελετά και να ζη αυτά τα οποία λέγει όταν ψάλη».