Ακολουθίες Ενοριακού Τυπικού

«Ἑπομένως ὁριστικῶς δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν ὅτι ὅταν εἰς τοὺς Θεσσαλονικεῖς ἀδελφοὺς ἀνετέθη ἡ ἀποστολὴ τῆς Μοραβίας (862) καὶ ἤρχισαν νὰ μεταφράζουν τὰ λειτουργικὰ βιβλία, εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἡ λατρεία ἐτελεῖτο καὶ εἰς τοὺς δύο τύπους· εἰς τοὺς ἐνοριακοὺς ναοὺς καὶ εἰς τὰς συντηρητικὰς μονὰς τῆς πρωτευούσης κατὰ τὸ τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, εἰς δὲ τὴν τοῦ Στουδίου καὶ τὰς μονάς, αἱ ὁποῖαι ἡκολούθησαν τὴν καινοτομίαν, κατὰ τὸ τυπικὸν τοῦ ἁγίου Σάββα» (Blagoy Tchiflianov, Ο λειτουργικός τύπος μεταφρασμένος υπό των αγίων αδελφών Κυρίλλου και Μεθοδίου, Λειτουργικά Βλατάδων 31, Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη 1994, σσ. 53 - 54)

Ενδιαφέρον συμπέρασμα που δείχνει ότι το ασματικό τυπικό μέχρι την εποχή της «καινοτομίας» ακολουθούσαν και οι μονές της Κωνσταντινούπολης· το δε τυπικό του αγίου Σάββα (ΤΑΣ) δεν αποδέχθηκαν όλες οι μονές καθώς οι συντηρητικές συνέχισαν να λειτουργούν ακολουθώντας το ασματικό τυπικό. Αλλά και σε αυτές που το αποδέχθηκαν (Στουδίου, και άλλες) φαίνεται έντονα η παρουσία στοιχείων του ασματικού τυπικού, γεγονός που στηρίζει περαιτέρω το επιχείρημα ότι αυτό ακολουθούσαν μέχρι τότε και αυτές. Πρέπει λοιπόν να γίνει σαφές ότι ο προσδιορισμός «κοσμικό ή ενοριακό τυπικό» δεν αφορά στην πρωταρχική έννοια του ασματικού τυπικού (καθώς στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται ότι ήταν καθολικό - για μονές και ενορίες), αλλά την μετά την επιρροή του ΤΑΣ διαφοροποίηση πρακτικά όλων των μονών της Κωνσταντινούπολης (έστω σταδιακά).
 
Last edited:
Το υλικό που μετέφρασαν και παρέδωσαν οι δύο άγιοι αδελφοί Κύριλλος και Μεθόδιος αφορά στο ενοριακό τυπικό στο μεγαλύτερο κομμάτι του. Επομένως, οι Σλάβοι παρέλαβαν και γνώρισαν αρχικά το ασματικό τυπικό της Κωνσταντινούπολης (ή παρόμοιο) και όχι το μοναχικό.
 
Το υλικό που μετέφρασαν και παρέδωσαν οι δύο άγιοι αδελφοί Κύριλλος και Μεθόδιος αφορά στο ενοριακό τυπικό στο μεγαλύτερο κομμάτι του. Επομένως, οι Σλάβοι παρέλαβαν και γνώρισαν αρχικά το ασματικό τυπικό της Κωνσταντινούπολης (ή παρόμοιο) και όχι το μοναχικό.

Ακόμα και οι ακολουθίες κουράς μοναχών είναι συντεθειμένες βάσει του ασματικού τυπικού και δεν έχουν την δομή που γνωρίζουμε σήμερα... γεγονός που ενισχύει περαιτέρω την θέση ότι αυτό ακολουθούσαν και οι μονές της Κωνσταντινούπολης μέχρι την επιρροή του ΤΑΣ στην Κωνσταντινούπολη και την δημιουργία των πρώτων στουδίτικων τυπικών.

βλ. Tchiflianov Blagoy, Ο λειτουργικός τύπος μεταφρασμένος υπό των αγίων αδελφών Κυρίλλου και Μεθοδίου, σσ. 216-218 και 334-344.
 
Last edited:
Ήθελα μόνο να κάνω μία παρατήρηση με αφορμή πρόσφατη δημοσίευση σχετικά με την ακολουθία της πρεσβείας. Εκεί είδαμε την ευελιξία που παρέχουν οι ασματικές ακολουθίες. Η πρεσβεία είναι μία παννυχίδα, που αντί των συνηθισμένων αντιφώνων (ριθ - ρκα ψαλμοί με τα οικεία εφύμνια), ψάλλονταν Θεοτοκίο Δόξα. Και νυν. Θεοτοκίο. Και αυτή η αλλαγή του περιεχομένου δικαιολογούνταν λόγω της επικέντρωσης στην Παναγία, αφετέρου παρείχε εξοικονόμηση χρόνου για να επισυναφθεί η μοναχική θεομητορική παράκληση.
Άλλο παράδειγμα, εκδοθέν, η τριθέκτη με το κοντάκιο των Χριστουγέννων του Καθηγητή δρ. Στάθη, όπου άλλαξε τους ψαλμούς της τριθέκτης με κατάλληλους για τα Χριστούγεννα.
Έχω και άλλα παραδείγματα αρκετά...
Δεν ξέρω αν είμαι ο μόνος που βλέπω τόση ευελιξία σε αυτό το ασματικό (κάποτε και των ενοριών και των μονών της Πόλης) τυπικό. Η εφαρμογή του (με τις κατάλληλες προσαρμογές) θα μπορούσε άνετα να δοκιμασθεί σε κάποια Μονή... ίσως ριζοσπαστική η ιδέα. Μόνο εκεί δεν θα δεχόταν επικριτική αντιμετώπιση, καθώς κάθε Μονή ακολουθεί τυπικό κατά την βούληση των Κτητόρων. Αλλά αν πετύχαινε εκεί τότε την επιτυχία στις ενορίες την θεωρώ δεδομένη.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Κοσμᾶ Γεωργίου Ἡ ἑβδομαδιαία ἀντιφωνικὴ κατανομὴ τῶν ψαλμῶν καὶ ᾠδῶν εἰς τὰς ᾀσματικὰς ἀκολουθίας ἑσπερινοῦ καὶ ὄρθρου 1976.
 

Attachments

  • Georgiou_Ἡ ἑβδομαδιαία ἀντιφωνικὴ κατανομὴ τῶν ψαλμῶν Reduced file size. pdf.pdf
    36 MB · Views: 76

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Τὰ ἐφύμνια συνήθως εἶναι ἑνικοῦ ἀριθμοῦ. Ποιός ὁ λόγος;
Νομίζω ὅτι ἀκολουθοῦν τούς ψαλμούς (α΄ ἑνικό) στήν πλειονότητά τους βέβαια (γιατί ὐπάρχουν καί οἱ συλλογικοί σέ α΄ πληθυντικό).
 
Κοσμᾶ Γεωργίου Ἡ ἑβδομαδιαία ἀντιφωνικὴ κατανομὴ τῶν ψαλμῶν καὶ ᾠδῶν εἰς τὰς ᾀσματικὰς ἀκολουθίας ἑσπερινοῦ καὶ ὄρθρου 1976.
Ιδού και επεξεργασμένο σε πολύ μικρότερο μέγεθος, καθαρό, ευθυγραμμισμένο,
με λεπτομερείς σελιδοδείκτες και οι σελίδες του pdf ταυτόσημες με αυτές του αρχικού εγγράφου.
(Οι εισαγωγικές σελίδες έχουν λατινική αρίθμηση την οποία εισάγουμε όπως ακριβώς τη βλέπουμε στα περιεχόμενα)
 

Attachments

  • 1976_Η εβδομαδιαία_αντιφωνική_κατανομή_των_ψαλμών-Κ.Γεωργίου.pdf
    9.2 MB · Views: 92
Ἡ θεία λειτουργία Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου σαφῶς εἶναι ἑλληνική τοῦ Αἰγυπτιακοῦ/Ἀλεξανδρινοῦ τύπου, Μικρασιατικῆς ὅμως προελεύσεως, τήν ὁποίαν δανείστηκαν καί ἐπεξεργάσθηκαν κατά τάς δογματικάς αὐτῶν παρεκκλίσεις Σύριοι, Αἰγύπτιοι/Κόπτες καί Ἀρμένιοι. (Π.Ν.Τρεμπέλα, Λειτουργικοί Τύποι Αἰγύπτου καί Ἀνατολῆς, Ἀθῆναι 1993(2) , σελ.68 καί Ἰω. Φουντούλη ΑΛΑ 454, τ. Δ΄, σ. 194).
Ὁ ἐλλογιμώτατος καί ἀγαπητός Καθηγητής κ. Παν. Σκαλτσῆς, μοῦ ἔχει κάνει τήν τιμή καί μοῦ ἔχει στείλει, ἐπειδή μ΄ ἐνδιέφερε:
1. Ἰω. Φουντούλη. Ἡ Θεία Λειτουργία Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Εἰσαγωγικά προβλήματα. Ἀνάτυπο ἀπό τόν τόμο τῶν Πρακτικῶν τοῦ Ἐπιστημονικοῦ Συμποσίου «Μνήμη Ἁγίων Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καί Μεγάλου Φωτίου Ἀρχιεπισκόπων Κωνσταντινουπόλεως» Θεσσαλονίκη 1994. Κέντρο Βυζαντινῶν Ἐρευνῶν Ἀ. Π. Θ..
2. Ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ ἐν ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Γρηγορίου Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Θεολόγου, Ἐπιμελείᾳ +Γρηγορίου Μοναχοῦ Ἁγιορείτου, Ἀθῆναι, Ἱερά Μονή Πεντέλης στό Χριστιανικόν Κατηχητικόν Δελτίον Εἰρήνη. Ἡ ἔκδοση αὐτή στηρίζεται στήν ἔκδοση τοῦ J.P.Migne, τ. 36 τῆς Ἑλληνικῆς Πατρολογίας, στ. 699-734. Τό 1981 ἐπανεξεδόθη ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης σέ ἰδιαίτερο κομψό τεῦχος, πού τώρα ἔχει ἐξαντληθεῖ καί δέν ὑπάρχει.
3. Albert Gerhards, Die griechische Gregoriosanaphora.

Ὁ ἀείμνηστος Καθηγητής . Ἰω. Φουντούλης γράφει πῶς δέν τήν ἐξέδωσε τελικά, ἐπειδή ἀντιμετώπισε πολλά καί δυσεπίλυτα προβλήματα, πού ἀφοροῦσαν στήν παράδοση τοῦ κειμένου καί στήν ἀποκατάσταση τῆς πλήρους ἀρχικῆς μορφῆς του.

Ἐκεῖνο πού πρέπει νά γνωρίζουμε εἶναι ὅτι ὅλη ἡ θεία λειτουργία Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, κατά μοναδική ἐξαίρεση, ἀπευθύνεται πρός τόν Χριστό.
Ἀπ᾿ αὐτή τή λειτουργία δανείστηκαν δύο ὡραῖες εὐχές, τήν «Οὐδεὶς ἄξιος τῶν συνδεδεμένων ... Σὺ γὰρ εἶ ὁ προσφέρων καὶ προσφερόμενος καὶ προσδεχόμενος καὶ διαδιδόμενος, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν...» καί τήν «Πρόσχες, Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐξ ἁγίου κατοικητηρίου σου...» οἱ βυζαντινές λειτουργίες τοῦ Μ. Βασιλείου καί Ἰω. Χρυσοστόμου. (Ἰω. Φουντούλη ΑΛΑ 454, τ. Δ΄, σ. 194).
Μήπως ἔχετε ἐντοπίσει τὸ ἔργο 3. Albert Gerhards, Die griechische Gregoriosanaphora. σὲ ἡλεκτρονικὴν μορφήν. Εὐχαριστῶ ἐκ τῶν προτέρων.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Μήπως ἔχετε ἐντοπίσει τὸ ἔργο 3. Albert Gerhards, Die griechische Gregoriosanaphora. σὲ ἡλεκτρονικὴν μορφήν. Εὐχαριστῶ ἐκ τῶν προτέρων.
Ὄχι. Ἔψαξα καί τώρα, ἀλλά δέν βρῆκα κάτι.
Τό ἔχω σέ φωτοτυπίες, ἀλλά πρός τό παρόν δέν μπορῶ νά σκανάρω.
 
Top