Μακαρισμοί Γ΄ήχου - καταλήξεις

Στο Αναστασιματάριο του Π. Εφεσίου οι τέσσερεις πρώτοι στίχοι των μακαρισμών έχουν τις εξής καταλήξεις: ο πρώτος στον Γα, ο δεύτερος στον Πα, ο τρίτος στον Κε και ο τέταρτος στον Πα. Οι τρεις επόμενοι στίχοι καταλήγουν στον Πα, ο τέταρτος, ο πέμπτος και ο έκτος στον Γα. Το Δόξα καταλήγει στον Γα και το Και νύν καταλήγει στον Πα. Σήμερα ένας φίλος μου είχε κα΄τι φωτοτυπίες (δεν ξέρω από πού) και, αν πρόσεξα καλά οι τέσσερεις πρώτοι στίχοι κατέληγαν στον Γα και οι υπόλοιποι στον Πα. Ποιο, κατά την γνώμη σας είναι το ορθόν;
 

Firfiris

Κωστόπουλος Ευθύμιος
Ορθώς οφείλουν να καταλήγουν στον Γα, βάσις του ήχου. Βλέπε όμως και πλειάδα περιπτώσεων αλλαγής της κατάληξης σε άλλο φθόγγο από αυτόν της βάσης του ήχου, όπως πχ σε κοινωνικά του βαρέως (κατάληξη στον Πα). Συνηθίζονταν αυτό στους παλαιούς και το βιβλίο που αναφέρεσαι γράφτηκε από τους τελευταίους των παλαιών που είχαν αυτά τα ακούσματα και αυτήν την τρόπον τινά παράδοση.

ΠΑΝΤΩΣ, η επιλογή του καταληκτηρίου φθόγγου για την περίπτωση αυτή οφείλει να έχει μουσικολογική συγγένεια με την βάση του ήχου (στην περίπτωση που αναφέρεις κατάληξη στην μεσότητα του ήχου, στα κοινωνικά που λέω στην διφωνία κλπ). Δεν θα μπορούσε πχ να καταλήγει στον Βου, δεν υπάρχει άμεση συγγένεια.
 
Νομίζω, όμως, ότι οι στίχοι΄, οι οποίο προηγούνται άλλων ειρμολογικών μελών του τρίτου ήχου καταλήγουν όλοι στον Πα. Το και νύν καταλήγει πάντα στον Πα, ενώ το Δόξα και αυτό στον Πα, εκτός κι όταν ψάλλεται σε πολύ γοργό χρόνο, οπότε καταλήγει στον Κε. Ποια ή ποιες, λοιπόν, είναι οι ορθές καταλήξεις;
 

Firfiris

Κωστόπουλος Ευθύμιος
Τελικά νομίζω ορθότερα στον Πα (ανάδειξη μεσότητας του ήχου), δες και τους στιχηραρικούς των εσπερίων του ήχου.
 

Firfiris

Κωστόπουλος Ευθύμιος
Ορθώς οφείλουν να καταλήγουν στον Γα, βάσις του ήχου. Βλέπε όμως και πλειάδα περιπτώσεων αλλαγής της κατάληξης σε άλλο φθόγγο από αυτόν της βάσης του ήχου, όπως πχ σε κοινωνικά του βαρέως (κατάληξη στον Πα). Συνηθίζονταν αυτό στους παλαιούς και το βιβλίο που αναφέρεσαι γράφτηκε από τους τελευταίους των παλαιών που είχαν αυτά τα ακούσματα και αυτήν την τρόπον τινά παράδοση.

ΠΑΝΤΩΣ, η επιλογή του καταληκτηρίου φθόγγου για την περίπτωση αυτή οφείλει να έχει μουσικολογική συγγένεια με την βάση του ήχου (στην περίπτωση που αναφέρεις κατάληξη στην μεσότητα του ήχου, στα κοινωνικά που λέω στην διφωνία κλπ). Δεν θα μπορούσε πχ να καταλήγει στον Βου, δεν υπάρχει άμεση συγγένεια.

Το ΠΑΡΑΠΑΝΩ μήνυμα το έγραψα ΝΟΜΙΖΟΝΤΑΣ ότι αναφέρεστε στα τροπάρια των μακαρισμών και όχι στους στίχους. Παρανόησις.

Για τους στίχους αναφέρομαι στο αμέσως προηγούμενο μήνυμά μου #4.
Ευχαριστώ.
 

ABERKIOS

Μέλος
Τελικά νομίζω ορθότερα στον Πα (ανάδειξη μεσότητας του ήχου), δες και τους στιχηραρικούς των εσπερίων του ήχου.

Τελικά δεν ξεκαθαρίζεται ούτε αποδεικνύεται για ποιον λόγο ο γα καταλήγει κι αλλού εκτός από τη βάσι του.
 

Μαρία Χριστίνα

Δόξα τω Θεώ
Από τα λίγα που γνωρίζω, ο μέσος ήχος βρίσκεται δύο φωνές κάτω από τη βάση του κυρίου, ενώ ο πλάγιος βρίσκεται τέσσερις φωνές κάτω.
Επίσης, θεωρητικά, ο τρίτος ήχος κάνει εντελείς καταλήξεις στον Πα και τελικές στον Γα. Άρα, μιά χαρά ο στίχος καταλήγει στον Πα, ενώ το τροπάριο καταλήγει στον Γα, είναι ορθό.
Όσοι γνωρίζετε περισσότερα, διορθώστε με παρακαλώ, εφόσον σφάλω.
 

ABERKIOS

Μέλος
Αν διαβάσεις το πρώτο μύνημα, θα δεις ότι οι στίχοι καταλήγουν και σε γα και κε, άρα που είναι η <<μια χαρά>> στον πα; και οι παλιότεροι γιατί να καταλήγουν στον πα -βλ. καλοφωνικο ειρμό Δαμιανού εν Σιναίω τω όρει- και οι σημερινοί να μην το επιτρέπουν στα θεωρητικά;
 

tsak77

Χρῆστος Τσακίρογλου
Οἱ κλασικὲς ἐκδόσεις δὲν εἶναι ἀπόλυτα συνεπεῖς. Στὸν Ἀναστάσιμο κανόνα τοῦ Γ' ἤχου ὁ στίχος τοῦ Θεοτοκίου καταλήγει στὸν Γα. Ἐκ τοῦ Ἀναστασιματαρίου τοῦ Ἰωάννου, ἔκδοση τῆς "Ζωῆς":
View attachment Αναστασιματάριον Ιωάννου.JPG
Θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ ὑποθέσει ὅτι ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ ἐὰν εἶναι τονιζόμενη ἢ ὄχι ἡ τελευταῖα συλλαβή, ὅμως οὔτε αὐτὸ ἀκολουθεῖ κάποιον ἀπαρέγκλιτο κανόνα, ὅπως γίνεται φανερὸ καὶ ἀπὸ τὸ συγκεκριμένο παράδειγμα ποὺ κουβεντιάζουμε, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἀλλοῦ.
Ὅπως στὴν ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Παρακλητικοῦ Κανόνος τῆς Θεοτόκου (Ἰωάννου καὶ Κωνσταντίνου) καὶ συγκεκριμένα στὶς ᾠδὲς Ζ΄ καὶ Η΄ ποὺ ὁ ἦχος δὲν ἀκολουθεῖ τὴν κατὰ τριφωνίαν μελωδικὴ πορεία, ἐνῶ ὁ στίχος "Ὑπεραγία Θεοτόκε σῶσον ἡμᾶς" καταλήγει στὸν Δι, ὁ Τριαδικὸς "Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι" καταλήγει καὶ αὐτὸς στὸν ἴδιο φθόγγο, τὸ δὲ "Καὶ νῦν καὶ ἀεί καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν." καταλήγει στὸν Νη. Ἀπὸ αὐτὰ προσωπικὰ δὲν μπορῶ νὰ βγάλω κάποιο ἀσφαλὲς συμπέρασμα, πέρα ἀπὸ τὴν πιθανότητα νὰ μὴν εἶχαν οὔτε καὶ οἱ τονιστὲς κάτι συγκεκριμένο ὡς κανόνα στὸ μυαλό τους, παρὰ τὴν ἀκουστικὴ παράδοση.
 

Μαρία Χριστίνα

Δόξα τω Θεώ
Οἱ κλασικὲς ἐκδόσεις δὲν εἶναι ἀπόλυτα συνεπεῖς. Στὸν Ἀναστάσιμο κανόνα τοῦ Γ' ἤχου ὁ στίχος τοῦ Θεοτοκίου καταλήγει στὸν Γα. Ἐκ τοῦ Ἀναστασιματαρίου τοῦ Ἰωάννου, ἔκδοση τῆς "Ζωῆς":
View attachment 93963
Θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ ὑποθέσει ὅτι ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ ἐὰν εἶναι τονιζόμενη ἢ ὄχι ἡ τελευταῖα συλλαβή, ὅμως οὔτε αὐτὸ ἀκολουθεῖ κάποιον ἀπαρέγκλιτο κανόνα, ὅπως γίνεται φανερὸ καὶ ἀπὸ τὸ συγκεκριμένο παράδειγμα ποὺ κουβεντιάζουμε, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἀλλοῦ.
Ὅπως στὴν ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Παρακλητικοῦ Κανόνος τῆς Θεοτόκου (Ἰωάννου καὶ Κωνσταντίνου) καὶ συγκεκριμένα στὶς ᾠδὲς Ζ΄ καὶ Η΄ ποὺ ὁ ἦχος δὲν ἀκολουθεῖ τὴν κατὰ τριφωνίαν μελωδικὴ πορεία, ἐνῶ ὁ στίχος "Ὑπεραγία Θεοτόκε σῶσον ἡμᾶς" καταλήγει στὸν Δι, ὁ Τριαδικὸς "Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι" καταλήγει καὶ αὐτὸς στὸν ἴδιο φθόγγο, τὸ δὲ "Καὶ νῦν καὶ ἀεί καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν." καταλήγει στὸν Νη. Ἀπὸ αὐτὰ προσωπικὰ δὲν μπορῶ νὰ βγάλω κάποιο ἀσφαλὲς συμπέρασμα, πέρα ἀπὸ τὴν πιθανότητα νὰ μὴν εἶχαν οὔτε καὶ οἱ τονιστὲς κάτι συγκεκριμένο ὡς κανόνα στὸ μυαλό τους, παρὰ τὴν ἀκουστικὴ παράδοση.

Παρατήρησα το εξής: Στον Αναστάσιμο κανόνα που αναφέρεις, ενώ ο στίχος `Δοξα τη Αγία Αναστάσει Σου Κύριε` καταλήγει στον Πα, ΜΟΝΟ ο στίχος Υπεραγία Θεοτόκε καταλήγει στη Βάση (Γα), ο οποίος στίχος είναι ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ (τελικός, καταληκτικός θα μπορούσαμε να πούμε) της κάθε ωδής. Ομοίως, όπως αναφέρεις στον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα, ενώ οι ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΙ της εκάστοτε ωδής στίχοι, `Υπεραγία Θεοτόκε` και `Δόξα Πατρί` καταλήγουν στον Δι, ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ στίχος `Και Νυν` καταλήγει στη ΒΑΣΗ Νη. Από αυτα συμπεραίνω ότι πιθανότατα, ισχύει ο κανόνας περί καταληξεων, όχι μόνο για τα τροπάρια, αλλά και για τους στίχους: Ενδιάμεσος στίχος-> Εντελής ή Ατελής Κατάληξη, Τελικός στίχος-> Τελική κατάληξη/ Βάση του ήχου. Άλλωστε, δε θα μπορούσε η ακουστική παράδοση να είναι αυθαίρετη, να μην διέπεται δλδ. και αυτή από τους παραδεδομένους κανόνες της εκκλησιαστικής μας μουσικής ή να μην σχετίζεται με αυτούς. Τέλος, όσον αφορά καταλήξεις στίχων στη διφωνία ΚΕ του Γ`ήχου, έχω την εντύπωση ότι υφίστανται σε κάποιες περιπτώσεις παραδοσιακά (π.χ. στους προτασσόμενους στίχους των Εγκωμίων της Γ' στάσης), πιθανότατα και σε άλλες που αγνοώ. Συμπερασματικά, οι εν λόγω καταλήξεις, είναι ορθές και στέκουν, δοθέντος ότι δεν χρησιμοποιούνται από τον μελωποιό αυθαίρετα (π.χ. ας βάλω εδώ μια κατάληξη στην διφωνία ή στην τριφωνία, που μου αρέσει ως άκουσμα..:eek::confused::p). Δεν δηλώνω ειδική επί του θέματος και γιαυτό πιθανώς να σφάλω. Παίρνω θέση με βάση τα λίγα που γνωρίζω και που μπορώ να αντιληφθώ...
 
Last edited:
Στο Αναστασιματάριο του Π. Εφεσίου οι τέσσερεις πρώτοι στίχοι των μακαρισμών έχουν τις εξής καταλήξεις: ο πρώτος στον Γα, ο δεύτερος στον Πα, ο τρίτος στον Κε και ο τέταρτος στον Πα. Οι τρεις επόμενοι στίχοι καταλήγουν στον Πα, ο τέταρτος, ο πέμπτος και ο έκτος στον Γα. Το Δόξα καταλήγει στον Γα και το Και νύν καταλήγει στον Πα. Σήμερα ένας φίλος μου είχε κα΄τι φωτοτυπίες (δεν ξέρω από πού) και, αν πρόσεξα καλά οι τέσσερεις πρώτοι στίχοι κατέληγαν στον Γα και οι υπόλοιποι στον Πα. Ποιο, κατά την γνώμη σας είναι το ορθόν;
Αν θυμάμαι καλα στην έκδοση του Εφεσίου ο Χουρμούζιος πρόσθεσε κάποια μέλη, κυρίως σύντομα, τα οποία το πρωτότυπο Αναστασιματάριο του Πέτρου Λαμπαδαρίου, που είχε καταγραφεί στην μουσική γραφή προ της Νέας Μεθόδου, δεν περιείχε. Οπότε πιθανότατα πρόκειται ή για προσωπική αισθητική πρόταση του Χουρμουζίου, με βάση το θεωρητικό υπόβαθρο περί των τονικών κέντρων του Γ' ήχου, ή για καταγραφή της Πατριαρχικής μουσικής πρακτικής της εποχής του, γεγονός που κατα την γνώμη μου το θεωρώ λιγο απιθανο.
 
Top