[Ερώτηση] Αναστάσιμο απολυτίκιο στις αγρυπνίες κατά το ΤΑΣ

Μελετώντας τα διάφορα κεφάλαια του ΤΑΣ διαπιστώνω ότι όταν προβλέπεται αγρυπνία, στα προ της ευλογήσεως των άρτων τροπάρια δεν περιλαμβάνεται το αναστάσιμο όταν εορτή ή μνήμη αγίου συμπίπτει με Κυριακή (λ.χ. Απορούμενα κεφ. ΛΕ', ΜΗ' κα Ξ') . Τούτο είναι μάλλον κάτι που μας ξενίζει σήμερα διότι πάντοτε ψάλλουμε το αναστάσιμο, όπερ και προηγείται, στις περιπτώσεις αυτές. Σύμφωνα δε με πληροφορίες που έχω, το ίδιο προβλέπει και το Τυπικό της μονής Διονυσίου και εφαρμόζεται στην πράξη και σε άλλες μονές.

Για ποιο λόγο το αναστάσιμο παραλείπεται εδώ;
 
Το αναστάσιμο δεν προβλέπεται και όταν είναι ψιλή Κυριακή.... ψάλλεται το Θεοτόκε παρθένε τρις και τπτ. άλλο. Επομένως, είναι λογικό σε μνήμη αγίου να ψάλλεται μόνο του αγίου και το Θκ πε.

Βλ. εδώ σχετικά.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Κατ᾿ ἀρχάς ἡ διάταξη αὐτή προβλέπεται στό Β΄ κεφ. τοῦ ΤΑΣ, τήν τάξη τῆς ἀγρυπνίας τῶν Κυριακῶν, πού ναί μέν ἀναγράφεται «τό ἀπολυτίκιον τοῦ ἤχου ἤ τό Θεοτόκε Παρθένε, λέγοντες αὐτό ἐκ γ΄», ἀλλά ὅπως ἐξηγεῖ μέ παραπομπές σέ ὑποσημείωση ὁ π. Δοσίθεος στό ΤΑΣ 2010, «τό ἀπολυτίκιον τοῦ ἤχου ἤ» δέν ὑπάρχει σέ παλαιότερες πηγές, ἀλλά μόνον «τό Θεοτόκε Παρθένε ἐκ γ΄».
Ἐδῶ ἔχουμε γράψει ἀπό τήν ὑπ' ἀριθμόν 538 ἀπάντηση τοῦ μακαριστοῦ ᾿Ιω. Φουντούλη
Τό «Θεοτόκε Παρθένε...», γράφει ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, εἶναι ἡ φωνή τοῦ ἀρχαγγέλου, ἡ ἀρχή τῆς σωτηρίου οἰκονομίας, πού ἀπευθύνθηκε στήν Θεοτόκο Μαρία «ἐν Κυριακῇ, ὡς καί ἡ Ἀνάστασις» ἐγένετο ἐν Κυριακῇ.
Γι᾿ αὐτό, στήν ἀρχαία τάξη τῆς ἀγρυπνίας τῆς Κυριακῆς (Σάββατον βράδυ πρός Κυριακήν) στό τέλος τοῦ ἑσπερινοῦ (καί στήν εὐλόγηση τῶν ἄρτων) ψάλλεται μόνον τό «Θεοτόκε Παρθένε...» ἐκ γ΄ (πρβλ. Συμεών ὅ.π., Τριῴδιον, καί πολλές ἄλλες πηγές πού δέν ἀναφέρω). Γι᾿ αὐτό καί τό ἀναστάσιμον ἀπολυτίκιον ψάλλεται δίς στήν ἀρχή τοῦ ὄρθρου μέχρι σήμερα, ὡς ἀπομεινάρι τῆς ἀρχαίας αὐτῆς τάξεως.
Ὀ ἅγιος Συμεών ἐξαιρεῖ μόνον τίς δεσποτικές ἑορτές ἀπό τήν μή ψαλμωδία τοῦ θεομητορικοῦ/ἀρχαγγελικοῦ αὐτοῦ ὕμνου καί τό ἐξηγεῖ.
Ἀντικαθιστᾶ λοιπόν ἤ καλύτερα ἐπέχει θέση ἀναστασίμου τό «Θεοτόκε Παρθένε...» καί ἡ προσθήκη ἀπολυτικίου ἁγίου μετά τό «Θεοτόκε Παρθένε...» θυμίζει μνήμη ἑορταζομένου ἁγίου τή διακαινήσιμο μέ τό «Χριστός ἀνέστη».
Ὅσο γιά τό δίς τοῦ ἀναστασίμου στό «Θεός Κύριος», πού ἀναφέρω καί ἔτσι τό ἐξηγεῖ καί ὁ π. Δοσίθεος, ἔχω καί μιά ἄλλη ὑποψία.
Περισσότερα σαφῶς ἀναμένουμε ἀπό τόν Μανόλη Θεοδωράκη, ὁ ὁποῖος γνωρίζει καί βαθύτερα γιά τό «Θεοτόκε Παρθένε...» καί γενικότερα γι᾿ αὐτές τίς διατάξεις.

 
Last edited:
Το δις του αναστασίμου στο Θεός Κύριος έχει σχέση με το γεγονός ότι τα καθίσματα του όρθρου δισσεύονται (απολυτίκιο = κάθισμα εις το Θεός Κύριος). Δε νομίζω ότι θα έπρεπε να το προσεγγίσουμε διαφορετικά.

Όσο αφορά το απολυτίκιο δεν εννοούσα την παρεμβολή ανάμεσα στο Θεοτόκε παρθένε (στο Δόξα δηλαδή), αλλά Απολυτίκιο Δόξα το αυτό Και νυν Θεοτόκε Παρθένε. Δε γνωρίζω τι υποδεικνύουν οι πηγές. Μόνο το ΤΓΡ είχα υπόψη μου.

Αναμένουμε και τον κ. Θεοδωράκη.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Το δις του αναστασίμου στο Θεός Κύριος έχει σχέση με το γεγονός ότι τα καθίσματα του όρθρου δισσεύονται (απολυτίκιο = κάθισμα εις το Θεός Κύριος). Δε νομίζω ότι θα έπρεπε να το προσεγγίσουμε διαφορετικά.
Ἀκριβῶς, αὐτό σκέφθηκα! Ἔτσι εἶναι καί ὄχι ἐπειδή δέν ψάλθηκε στόν ἑσπερινό. Ἄλλωστε στήν ἀκολουθία τῆς ἀγρυπνίας τῆς Κυριακῆς, τῆς ἑνιαίας αὐτῆς ἀκολουθίας, —ἐξέλιξη τῆς ἀρχαίας παννυχίδας (ὄχι τῆς ᾀσματικῆς)— δέν πρέπει νά ὑπολογίζουμε δύο ἀκολουθίες καί κάτι πού δέν ψάλθηκε στή μία μεταφέρεται στήν ἄλλη. Ἁπλούστατα αὐτή εἶναι ἡ τυπική διάταξη τῆς ἑνιαίας ἀκολουθίας μέ τήν ἀνάλογη πρόβλεψη ψαλμωδίας συγκεκριμένων τροπαρίων σέ συγκεκριμένες στιγμές. Ἔτσι σ᾿ ἐκεῖνο τό σημεῖο θέλει τό «Θεοτόκε Παρθένε...» καί στό ἄλλο τό ἀναστάσιμο ἀπολυτίκιο.

Όσο αφορά το απολυτίκιο δεν εννοούσα την παρεμβολή ανάμεσα στο Θεοτόκε παρθένε (στο Δόξα δηλαδή), αλλά Απολυτίκιο Δόξα το αυτό Και νυν Θεοτόκε Παρθένε. Δε γνωρίζω τι υποδεικνύουν οι πηγές. Μόνο το ΤΓΡ είχα υπόψη μου.
Ἐγώ ἀπαντῶ στόν ἐρωτήσαντα καί στό ΜΗ΄ κεφ. τῶν Ἀπορουμένων πού ἐπικαλεῖται, ἤτοι τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τίς Κυριακές Μυροφόρων, Παραλύτου, Σαμαρείτιδος, Τυφλοῦ, ὅπου προβλέπεται στήν εὐλόγηση τῶν ἄρτων «Θεοτόκε Παρθένε δίς καί τοῦ Ἁγίου ἅπαξ».

 
Top