Η διπλή συνηχητική γραμμή (π. Γ. Αφθονίδης, Ν. Καμαράδος, Κ. Ψάχος)

Dimitri

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Στο βιβλίο Γεωργίου Δ. Καμαράδου-Βυζαντίου, Βιογραφία Νήλεως Καμαράδου, μουσικοδιδασκάλου. Αθήνα 1976 αναφέρεται οτι η διπλή συνηχητική γραμμή που διαδόθηκε και αποδόθηκε τελικά στον Κ. Ψάχο (π.χ. «Η τεχνική του ισοκρατήματος στη νεώτερη μουσική πράξη» (Λ. Αγγελόπουλος)), ήταν στην πραγματικότητα ανακάλυψη του Νηλέως Καμαράδου από τον οποίο τη διδάχθηκε ο Ψάχος κατά τη συνεργασία των δύο στα τέλη του 19ου αιώνος και αρχές του 20ου πρίν ο Ψάχος φύγει από την Πόλη για την Αθήνα. Αυτό μαρτυρεί και ο σύγχρονος Γεώργιος Παχτίκος σε άρθρο του στο Περιοδικό «Μουσική», 1913. [Έχει κανείς αυτό το άρθρο;].

Υπάρχουν άραγε ηχογραφήσεις με συνηχητική γραμμή του Καμαράδου/Ψάχου;
 
Shota

Shota

Παλαιό Μέλος
Dimitri said:
Στο βιβλίο Γεωργίου Δ. Καμαράδου-Βυζαντίου, Βιογραφία Νήλεως Καμαράδου, μουσικοδιδασκάλου. Αθήνα 1976 αναφέρεται οτι η διπλή συνηχητική γραμμή που διαδόθηκε και αποδόθηκε τελικά στον Κ. Ψάχο (π.χ. «Η τεχνική του ισοκρατήματος στη νεώτερη μουσική πράξη» (Λ. Αγγελόπουλος)), ήταν στην πραγματικότητα ανακάλυψη του Νηλέως Καμαράδου από τον οποίο τη διδάχθηκε ο Ψάχος κατά τη συνεργασία των δύο στα τέλη του 19ου αιώνος και αρχές του 20ου πρίν ο Ψάχος φύγει από την Πόλη για την Αθήνα.
Click to expand...

Το ότι πρόκειται για ανακάλυψη του Νηλέως, δεν είναι ξεκάθαρο, αφού λέει ο κ. Αγγελόπουλος ότι «Στα χρόνια που συγκροτείται και εργάζεται η Πατριαρχική Μουσική Επιτροπή των ετών 1881 - 1883, παρατηρείται μια αναζήτηση πιο συστηματικού τρόπου συνήχησης μελωδικής γραμμής και ισοκρατήματος. Κεντρικό πρόσωπο της περιόδου αυτής είναι ο Φαναριώτης Αρχιμανδρίτης Γερμανός Αφθονίδης, πρόεδρος της επιτροπής. Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πληροφορία, που αφορά και στον Γερμανό, μας παραχώρησε ευγενικά ο πρωτοψάλτης και ερευνητής Κώστας Μάρκος.Σε κείμενο του γνωστού Γάλλου μουσικού L. Bourgault-Ducoudray, τη μετάφραση του οποίου θα εκδώσει προσεχώς ο Κ. Μάρκος, αναφέρεται ότι ο Ducoudray, σε επανειλημμένες συναντήσεις και συζητήσεις με τον Αρχιμανδρίτη Γερμανό Αφθονίδη, ερεύνησαν τη δυνατότητα κάποιας συνοδείας της μελωδικής γραμμής. Ο Ducoudray πρότεινε ορισμένες λύσεις, χωρίς αποτέλεσμα όμως, επειδή δεν γίνονταν αποδεκτές από τον Αρχιμανδρίτη Γερμανό. Στο τέλος ο Γάλλος μουσικός πρότεινε στον Αρχιμανδρίτη Γερμανό δύο συνηχήσεις (deux harmonisations), τις οποίες ο Γερμανός αποδέχθηκε και τις ονόμασαν, για την πρωτόγονη απλότητα τους (vu leur simplicite primitive) με το χαρακτηρισμό διπλό ίσον.Δεν έχω άλλες πληροφορίες για την τύχη της εργασίας αυτής, αλλά, πιθανότατα, να υπάρχει σ' αυτήν η αφετηρία της διπλής βοηθητικής ή συνηχητικής γραμμής που καλλιεργεί ο Κωνσταντίνος Ψάχος όταν έρχεται από την Κωναταντινούπολη στην Αθήνα, πρώτος καθηγητής της νεοσύστατης σχολής βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής του Ωδείου Αθηνών (1904).»

Αυτό μαρτυρεί και ο σύγχρονος Γεώργιος Παχτίκος σε άρθρο του στο Περιοδικό «Μουσική», 1913. [Έχει κανείς αυτό το άρθρο;].
Click to expand...

Έχει ενδιαφέρον.
 
D

dimitrios.zaganas

Παλαιό Μέλος
Shota, με πρόλαβες! :D
Μια απλή ανάγνωση της βιογραφίας του Ν.Καμαράδου αρκεί να δείξει το μένος και την εμπάθεια του βιογράφου-εξυμνητού του βιογραφούμενου προς το πρόσωπο του Κ.Ψάχου (ως ένα βαθμό, δικαιολογημένα..). Είναι, πάντως, βολικό να ισχυριστεί κανείς πως ό,τι συνδέθηκε ή έγινε-έμεινε γνωστό (για διάφορους λόγους..) με το όνομα του Ψάχου, ανήκει πρωταρχικά στον Ν.Καμαράδο. :eek:

Επί του θέματος, παραθέτω από εδώ την εντύπωση-"εκτίμηση" του Γάλλου μουσικολόγου για την ΒΜ και το ίσον:
"Δεν υπάρχει κάτι (άλλο) πιο μίζερο, πιο βάρβαρο, πιο αποκρουστικό για ένα ευρωπαϊκό αυτί, από τη μουσική που ακούμε στις εκκλησίες της Ανατολής. Αυτά τα διαστήματα που διαφέρουν από τον τόνο και το ημιτόνιο, τα οποία είναι τις περισσότερες φορές τόσο λάθος (φάλτσο) νότες, αυτές οι γιδίσιες (κατσικίσιες) φωνές, αυτό το ένρινο άσμα, αυτό το μονότονο, το άνοστο, το ανελέητο ίσον το οποίο επιφέρει σε μια εκφραστική μελωδία το αποτέλεσμα μια σούβλας που εισχώρησε μέσα στο ανθρώπινο σώμα : όλα αυτά προξενούν στον ακροατή μια εντύπωση τόσο άσχημη, από αισθητική πλευρά, όσο (άσχημη είναι) η νόσος της θάλασσας (σσ. ναυτία) από την απόψη της φυσιολογίας.
Δεν υπάρχει λοιπόν τίποτα (σσ. το αξιόλογο) στην εκκλησιαστική μουσική ; Βεβαίως ναι : υπάρχουν πολλές μουσικές γραμμές ιδιαίτερα εκφραστικές και ευχάριστες μελωδίες. Αλλά αυτά τα θετικά στοιχεία είναι προδομένα, δολοφονημένα, πλήρως αλλοτριωμένα από την θλιβερή (απογοητευτική) εκτέλεση. Ό,τι μπορούμε να περιμένουμε από αμαθείς ψάλτες, υποβοηθούμενους από παιδιά που φωνάζουν, είναι ατυχές έως παρωχημένο".
Click to expand...
Φωτεινή εξαίρεση αποτελεί ο αγ.Δημήτριος της Σμύρνης (Μ.Μισαηλίδης και η πεπαιδευμένη χορωδία του) όπως επίσης η από χορού ιερέων εκτέλεση του αργού "Φως ιλαρόν" στο Πατριαρχείο.

Σύμφωνα με το άρθρο του S. Baud-Bovy ("Bourgault-Ducoudray et la musique grecque ecclésiastique et profane", Revue de Musicologie 68, 1/2, Les fantaisies du voyageur. XXXIII Variations, Schaeffner 1982, pp. 153-163) που ο Γ.Μιχαλάκης έχει αναρτήσει εδώ, ο Γ.Αφθονίδης δηλώνει σε ανέκδοτο γράμμα του προς τον Ηλία Τανταλίδη πως "όσον αφορά την αρμονία (εναρμόνιση), δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν πως χρησιμοποιήθηκε ποτέ στη θρησκευτική/ιερή μουσική". Σε άλλο σημείο, αναφέρεται σε αυτούς που δεν έχουν "εμβαθύνει στην ιδιοσυγκρασία της θρησκευτικής/ιερής μουσικής και γι᾽αυτό δεν μπορούν να υποφέρουν το συνεχόμενο ίσον ως αρμονικό στοιχείο", έχοντας αναμφίβολα υπόψιν του τον Bourgault-Ducoudray.

Στις Αναμνήσεις του, ο Γάλλος μουσικολόγος σημειώνει τα εξής: "Έπαιξα στον Γ.Αφθονίδη κάποιες απόπειρες εναρμόνισης θρησκευτικών ύμνων, και φρόντισα να περιορίσω τις συγχορδίες στον μικρότερο δυνατό βαθμό και στην μεγαλύτερη δυνατή απλότητα. Παρά τον ενστικτώδη αποτροπιασμό του για κάτι που θεωρεί σαν ιεροσυλία, πέτυχα να τον κάνω να δεχθεί δύο εναρμονίσεις τις οποίες βαπτίσαμε κατ᾽ευφημισμόν διπλό ίσο, δεδομένης της πρωτόγονης απλότητάς τους."
 
P

PetrosEfesios

Μέλος
Dimitri said:
Αυτό μαρτυρεί και ο σύγχρονος Γεώργιος Παχτίκος σε άρθρο του στο Περιοδικό «Μουσική», 1913. [Έχει κανείς αυτό το άρθρο;].
Click to expand...

Παραθέτω τα δύο άρθρα-ανταποκρίσεις του Γ. Παχτίκου που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό του "Μουσική", αναφορικά με τις εισηγήσεις του μαθηματικού Σ. Σταματιάδου περί "Βυζαντινής Μουσικής Ενηρμονισμένης". Οι διαλέξεις αυτές έλαβαν χώρα στην αίθουσα του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου στην Κωνσταντινούπολη. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 3 διαλέξεις από τον ίδιο ομιλητή γι' αυτό το θέμα κατά τα έτη 1911, 1912 και 1913, οι οποίες δημοσιεύθηκαν αυτούσιες στα περιοδικά "Εκκλησιαστική Αλήθεια" και "Φόρμιγξ". Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σχόλια του Παχτίκου, ο οποίος μεταφέρει το κλίμα της εποχής και την αποδοχή που έτυχαν οι απόψεις του Σταματιάδη, μεταφέροντας απόψεις κι αντιδράσεις, ιδιαίτερα του Κωνσταντίνου Ψάχου τόσο για το περιεχόμενο της εισήγησης του Σταματιάδη σχετικά με την "εναρμόνιση" , όσο και την αντίδραση (πάλι του Ψάχου) στις απόψεις-προτάσεις που διατυπώνει στον περίφημο λόγο του ο Δ. Βερναρδάκης για την εκκλησιαστική μουσική (Τεργέστη 1876) ....

.. εδώ το πρώτο άρθρο:

Παχτίκου, Γεωργίου (1912). "Η εναρμόνισις της εκκλησιαστικής μουσικής". Περιοδικό Μουσική, τεύχ. 7, σελ.: 216-218.
 

Attachments

  • ΜΟΥΣΙΚΗ_1912_216-219.pdf
    10.1 MB · Views: 122
Last edited:
P

PetrosEfesios

Μέλος
.. κι εδώ το δεύτερο άρθρο:

Παχτίκου, Γεωργίου (1913). "Η εναρμόνισις της εκκλησιαστικής μουσικής". Περιοδικό Μουσική, τεύχ. 19-20, σελ.:181-184.
 

Attachments

  • ΜΟΥΣΙΚΗ_1913_181-184.pdf
    10.6 MB · Views: 77
Dimitri

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Ευχαριστούμε πολύ PetrosEfesios για τα άλλως δυσεύρετα άρθρα. Ευχαριστώ και τους προλαλήσαντες για την κριτική στις απόψεις του Γ. Καμαράδου. Όντως η μεροληψία είναι εμφανής στο κείμενό του αλλά από την άλλη έχει ενδιαφέρον να υποστηριχθούν ή να διαψευστούν με στοιχεία οι θέσεις του και να μάθουμε περισσότερα για την ιστορική αλήθεια του πράγματος, όπως και ευτυχώς γίνεται σε τούτο το θέμα και αλλού.
 
P

PetrosEfesios

Μέλος
Αναρτώ κι ένα ακόμα σπάνιο άρθρο, συναφές με το θέμα μας, από το περιοδικό "Μουσικός Κόσμος" ** του Οικονόμου Θεοδώρου Ι. Θωΐδη (Διευθυντή και Ιδιοκτήτη), το οποίο δημοσιεύθηκε κατά το έτος 1930 στην Αθήνα.

Συντάκτης του άρθρου ο Κωνσταντίνος Οικονόμου "Μουσικός Επιστήμων, Δρ. Φιλοσ. Πανεπιστημίου Βιέννης", ο οποίος καταλήγωντας, διατυπώνει: "Η Ευρωπαϊκή Αρμονία και εναρμόνισις, παραγωγή και απόκτησις των Ευρωπαίων είναι απολύτως αδύνατον να μεταφερθή εις άλλας ή την Ευρώπην μελωδίας [...] Αι εναρμονίσεις μελών μη Ευρωπαϊκών, καταστρέφουν το χρώμα, το είδος, την συσκευήν, την ποιότητα, τας ιδιότητας και άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μελών αυτών [...] Εκάστη προσπάθεια υπό διαφόρων ατόμων εναρμονίσεως Ελληνικών ή Εκκλησιαστικών ημών μελών, δεικνύει ολοκληρωτικώς τον ερασιτεχνισμόν αυτών, άγνοιαν, αμάθειαν και επιπολαιότητα [...] Εκάστη τοιαύτη ενέργεια εναρμονίσεως, πρέπει ν' αποφεύγηται και αποπέμπηται και συναντωμένη να περιφρονήται ολοκληρωτικώς...".

Εσφαλμένα, το εν λόγω περιοδικό αναφέρεται ως "Μουσικός Πλούτος" στην σελίδα 201 (υποσημ. 141) του Α΄ τόμου του έργου "Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική και Ψαλμωδία: Ιστορικομουσικολογική Μελέτη" του Φ. Οικονόμου (Αίγιο 2001, Β΄ έκδοση) -τέτοιο περιοδικό την συγκεκριμένη περίοδο, ουδέποτε υπήρξε.

Η βιβλιογραφική αναφορά:

Οικονόμου, Κωνσταντίνος Δ. (1930). "Αρμονία και Εναρμόνισις". Περιοδικό Μουσικός Κόσμος, τεύχ. 4, σελ.: 100-104.

** Στο ίδιο περιοδικό από το έτος 1929 δημοσιεύει σε συνέχειες και ο Τριαντάφυλλος Γεωργιάδης την μελέτη του " Η καθ'ημάς εκκλησιαστική μουσική κατ' αναφοράν προς την ευρωπαϊκήν τετράφωνον" [Η μελέτη αυτή κυκλοφορεί πάλι σε συνέχειες και στην Κωνσταντινούπολη το ίδιο έτος από το περιοδικό "Ορθοδοξία" (τεύχ. 41, 42 και 43), ενώ τέλος εκδίδεται σε ανάτυπο το έτος 1973 στην Αθήνα, επιμελεία των υιών του Γεωργιάδη (Μητροπολίτη Λαοδικείας Μαξίμου και Κρίτωνος Γεωργιάδη).
 

Attachments

  • ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ_1930_100-104.pdf
    1.2 MB · Views: 60
Shota

Shota

Παλαιό Μέλος
Έχει κανεις το άρθρο «Γνώμαι Περί Της Εναρμονίσεως Της Βυζαντινής Μουσικής» του Βαμβουδάκη που αναφέρεται εδώ;
 
You must log in or register to reply here.
Top