Ακολουθία της Προθέσεως

Roumelis Ioannis

Παλαιό Μέλος
Ξέρω ότι το θέμα αυτό δεν αφορά τόσο τον Ιεροψαλτικό κόσμο του forum όσο τους Ιερωμένους, αλλά παρ' όλα αυτά είναι ένα θέμα Τυπικού.
Στην Ακολουθία της Προθέσεως σε παλαιότερες εκδόσεις του Ιερατικού της Αποστολικής Διακονίας, την ώρα που ο Ιερεύς τοποθετούσε τον Αστερίσκον επάνω εις το Δισκάριον έγραφε ότι πρέπει να λέγεται:«Και ελθών ο αστήρ έστη επάνω, ου ην το παιδίον κείμενον, πάντοτε νυν...». Στο Ιερατικόν της Σιμωνόπετρας και τη νέα έκδοση του Ιερατικού της Αποστολικής Διακονίας γράφει:«Τω λόγω Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν».
Εν Δ/σκη ΙΙ σ.605 και σ.821 αναφέρει ότι πρέπει να λέγεται:«Τω λόγω Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν και τω πνεύματι του στόματος αυτού πάσα η δύναμις αυτών. Ιδού ο αστήρ ελθών έστη επάνω, ου ην το παιδίον κείμενον, πάντοτε νυν και αεί...».
Τελικά ποιο από τα τρία παραπάνω πρέπει να λέγεται και γιατί;
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ἡ κυριαρχοῦσα στὴν Πρόθεση ἔννοια εἶναι σαφῶς ἡ τοῦ Πάθους τοῦ Κυρίου καὶ ὄχι τῆς Γεννήσεως, ἄν λάβουμε ὑπόψει ὅτι αὕτη ἐτελεῖτο κατά τήν ὥραν τοῦ χερουβικοῦ καί μετέπειτα μετεφέρθει πρό τῆς ἐνάρξεως τῆς θ. λειτουργίας.
Ἐπίσης πρέπει νά λάβουμε ὑπόψει ὅτι μόνον ὁ Ἀήρ ὑπῆρχεν καί τά ἄλλα καλύμματα εἶναι μεταγενέστερα καί αὐτοῦ εἰσέτι τοῦ ἀστερίσκου, πού τό ὄνομά του παραπέμπει στόν ἀστέρα. Ἔχουμε δεῖ καί τελευταῖα τό δισκάριον καί τό ποτήριον νά σκεπάζονται μέ μεταλλικά καλύμματα, ὁπότε παρέλκει ἡ χρήση ἀστερίσκου καί ποτηροκαλυμμάτων.
Στά χειρόγραφα πού βλέπετε στόν Δημητριεύσκη ἔχουμε τήν σταδιακή ἐμφάνιση τῆς ἰδέας τῆς Γεννήσεως στήν Πρόθεση, ἡ ὁποία σέ νεώτερους χρόνους τοποθέτησε καί τήν ἱστόρηση τοῦ θέματος τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ στήν ἀριστερή κόγχη (τῆς Προθέσεως) σέ ὡρισμένους Ναούς, κάτι πού ἡ ὀρθόδοξη ἁγιογραφία τό ἀποτρέπει, μίαν εἰκόνα ἐγκρίνουσα, αὐτήν τῆς Ἄκρας Ταπεινώσεως.
Στά ἔντυπα πλέον, ὅπως στήν Διάταξιν τῆς Θείας Λειτουργίας στό Μέγα Εὐχολόγιον πέρασε πλέον τό «Καὶ ἐλθὼν ὁ Ἀστὴρ ἔστη...». Σ᾿ αὐτήν τήν διάταξη μάλιστα καί σέ ἄλλες τῶν Ἱερατικῶν οἱ τοποθετήσεις τοῦ ἀστερίσκου καί τῶν καλυμμάτων ὑπό τοῦ ἱερέως διά τῶν σχετικῶν λόγων, εἰσάγονται μέ τό ὑπό τοῦ διακόνου «Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν» καί ὄχι πάντοτε διά τῶν λοιπῶν «Στερέωσον, δέσποτα», «Κάλυψον...», «Σκέπασον...». Ἡ διακονική παρακέλευση «Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», πρὸ τῶν «Στερέωσον, δέσποτα» κ.λ.π.. ὄντως παρέλκει, γιατὶ δὲν εἰσάγει εὐχή. Ὅπως δὲν ὑπάρχει πρὸ τοῦ «Νῦξον», «Θῦσον», «Ἔπαρον».
Στίς νέες ἐκδόσεις πού ἀναφέρετε καταργήθηκε ἡ διακονική παρακέλευση «Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», ἐπίσης ἀπαλείφθηκε ἡ ἀσύμφωνος μὲ τὰ τελούμενα ἀπόλυση τῆς Προθέσεως «Ὁ ἐν σπηλαίῳ γεννηθεὶς καὶ ἐν φάτνῃ ἀνακλιθεὶς διὰ τὴν ἡμῶν σωτηρίαν, Χριστὸς ὁ ἀληθινὸς Θεὸς ἡμῶν...», ὡς καὶ τὸ «Ἑτοιμάζου Βηθλεέμ...». Ἡ κυριαρχοῦσα στὴν Πρόθεση ἰδέα εἶναι σαφῶς ἡ τοῦ Πάθους τοῦ Κυρίου καὶ ὄχι τῆς Γεννήσεως, ὅπως εἴπαμε.
Οἱ λόγοι τοῦ ἱερέως κατὰ τὴν τοποθέτηση τοῦ ἀστερίσκου στὸ δισκάριο μὲ τὸ «Τῷ λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοί ἐστερεώθησαν...» δικαιολογεῖ καὶ τὸ «Στερέωσον, δέσποτα» τοῦ διακόνου.

Σημ.: Δεῖτε στήν Ἀκολουθία τῶν Ἐγκαινίων (Ἔκδοσις Ἀποστολικῆς Διακονίας) ὅταν κατά τό ἑσπέρας τῆς παραμονῆς τῶν Ἐγκαινίων ὁ Ἀρχιερεύς τοποθετεῖ τά ἱερά λείψανα στό Δισκάριον —μιά πρᾶξις ἀνάλογος τῆς Προθέσεως— τί γράφει: «Καὶ λαβὼν ἀστερίσκον τίθησιν ἐπάνω τοῦ Δίσκου, ὡς ἐν τῇ ἁγίᾳ Προσκομιδῇ, λέγων καὶ τὸν Στίχον.
Τῷ λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοί ἐστερεώθησαν».

 
Top