Ο Εν Αθήναις Σ.Μ.Κων. τίμησε τον Άρχ. Πρωτοψάλτη της Μ.τ.Χ.Ε. Λεωνίδα Αστέρη

Καλή και ευλογημένη χρονιά σε όλους τους συναδέλφους αλλά και όσους αγαπούν την αγγελόγονη ψαλτική μας τέχνη.
Το νέο έτος 2011 προοιωνίζεται να είναι μια χρονιά ορόσημο για την κοινωνία μας.
Μια χρονιά που παλαιοί κατεστημένοι θεσμοί, όπως η εκκλησία μας, θα κληθούν να επιδείξουν αντοχή και να κατοχυρώσουν μια νέα σχέση εμπιστοσύνης με την κοινωνία.
Είναι μια χρονιά που ο ψαλτικός κόσμος πρέπει να σταθεί δίπλα στην εκκλησία και να αθροιστεί μαζί της με έργα και όχι με λόγια.
Η εκκλησιαστική μας μουσική παράδοση πρέπει να αναδειχθεί ως βασική πολιτιστική και πνευματική τροφή του χριστεπώνυμου πληρώματος και να ζεστάνει τις καρδιές όσων, χειμαζομένων από την οικονομική και κοινωνική κρίση, επιλέγουν ως απαντοχή τους τον περίβολο της εκκλησίας.
Ελπίζω, η πρόσφατη έλευση του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μ.τ.Χ.Ε. κυρ Λεωνίδα Αστέρη στην Αθήνα που φώτισε το μουντό τοπίο της ντόπιας ψαλτικής ζωής με την λάμψη και την αίγλη του Φαναριώτικου ρομαντισμού να συμβάλλει ώστε να κινητοποιηθούμε όλοι προς αυτή την κατεύθυνη.
Επισυνάπτω μια δική μου ταπεινή προσέγγιση της εκδήλωσης και των συμπερασμάτων που εξήγαγα από αυτην.

http://melos-epeisakton.blogspot.com/2011/01/blog-post.html

Απόρησα με το άρθρο σας και την αναφορά στα "glissandi". Αυτό που είπε ο άρχων είναι πως στην ανατολική μουσική επιτρέπονται και ομορφαίνουν το μέλος. Έδωσε και ψαλτικό παράδειγμα με ένα «Κύριε εκέκραξα» (αν δε με απατά η μνήμη μου), ενώ στην δυτική μουσική τα αποστρέφονται. Ακόμη, είπε πως δεν μπορούν να γίνουν σε χορωδίες διότι δεν μπορεί να υπάρξει απόλυτος συγχρονισμός, αφού ο ένας μπορεί να μεταβεί γρηγορότερα στη νότα από τον άλλο. Έχει τύχει να ακούσω και άλλες παρόμοιες ομιλίες του όπου υποστηρίζει τα όμοια.

Τα απηχήματα δε θυμάμαι να τα ανέφερε, πλην του παραδείγματος κακής μιμήσεως όπου έβαλε πολλή μύτη και αλλοιωμένη φωνή. Σαν σωστό είπε το ίδιο απήχημα (Άγια) με λαμπρότερη φωνή, κάτι που ξεκαθάρισε με τα λεγόμενά του, ενώ στο σημείο εκείνο δεν ανέφερε κάτι περί glissandi.

Ακόμη, η θέση του «Εις πολλά έτη δέσποτα» και του «Κύριε ελέησον» δεν πρέπει να κρίνονται σαν απόψεις του άρχοντα αλλά σαν πατριαρχική τάξη που ορίζεται από εγκυκλίους.

Η ομιλία του άρχοντα εδώ.

Mε όλο το σεβασμό, παραθέτω απομαγνητοφωνημένη την αποστροφή του λόγου του άρχοντα για το glissando: "...Εμείς, στην Βυζαντινή μουσική, κ α κ ώ ς β έ β α ι α, αλλά έχει μείνει μια ε, ας πούμε ότι είναι συγχωρητέο, αρχίζουμε, μπαίνουμε σε έναν τόνο με το glissanto, κατά τους Ευρωπαίους. Eίναι αυτό, η μοριοειδής είσοδος στο φθόγγο, δήλ. τί λέμε; (ψάλλει το κεκραγάριο του Α ήχου...). Aυτά τα glissanda, όταν τα ακούσει ο ευρωπαίος είναι άλλο θέμα. Θέλει από το 12, να χτυπάς, λέει, τον τόνο. Από το 12, το πιάνει, όχι αυτά τα... γλυστρήματα. Και βεβαίως έ χ ο υ ν δ ί κ ι ο σε ένα ορισμένο σημείο, διότι όταν ψάλλουμε μόνοι τα κάνουμε αυτά. Να δώσουμε έτσι κάποια ομορφιά, ας πούμε. Αλλά σκεφτειτε όταν πέντε είτε δέκα άτομα, μια χορωδια όταν ψάλλει, και μπαίνουν κατ’ αυτόν τον τρόπο, άλλος θα έχει ανέβει πιο πολύ, δε θα έχουμε ομοιογένεια φωνής. Άλλος θα μείνει πιο χαμηλά. Διότι ωσπου να μπούμε στο τέρμα του φθόγγο θα έχουμε μια παραφωνία... Όχι. Ο φθόγγος είναι φθόγγος. Αλλά τώρα αυτό συνηθίζεται στην ανατολική μουσική. Και οι μιμηταί μας οι Τούρκοι και αυτοί το εφαρμόζουν. Και προσπαθούμε εμείς πάντα, όπως και ο διδάσκαλος εδώ του Συνδέσμου στη χορωδία προσπαθεί να έχουμε μια ομοφωνία..., μαζί αρχίζουμε, μαζί τελειώνουμε... ".
Αυτά τα κάνω κι εγώ, πολλές φορές και πιο πολύ απ’ όσο πρέπει. Αλλά μου έκανε εντύπωση ότι ο άρχοντας στάθηκε σε αυτό το θέμα, γεγονός που δείχνει την ακρίβεια με την οποία αντιμετωπίζει την τέχνη μας.

Υπάρχει ενδιαφέρον να απομαγνητοφωνήσω όλη την ομιλία; Άμα είναι πείτε μου. (μην είναι κανένας κουφός ανάμεσά μας κτλ)

Δεν λέτε όμως ότι τo παρουσιάζει σαν ιδίωμα της μουσικής μας! Ας το ακούσουν όλοι το απόσπασμα για να βγάλουν τα συμπεράσματά τους. Πάντως, ότι το κάνουμε για «να δώσουμε έτσι κάποια ομορφιά» γιατί το λέει; Και το «δηλαδή, τι λέμε» σημαίνει ότι το λέει και ο ίδιος! Ο λόγος που επιμένω είναι ότι είναι η τρίτη φορά που άκουσα τον άρχοντα να μιλάει για αυτό ακριβώς το θέμα.

Παραθέτω και το αντίστοιχο απόσπασμα από mp3 που είχε ανεβεί σε αυτή τη σελίδα και πλέον δεν υπάρχει για καλύτερη κατανόηση των λεγομένων.

Και άλλο ένα από το περσινό σεμινάριο στη Βέροια, όπου αναφέρεται και πάλι στο τι πρέπει να προσέχουμε όταν εκτελούμε δυτική μουσική και τι όταν ψάλλουμε.

mmamais said:

Υπάρχει ενδιαφέρον να απομαγνητοφωνήσω όλη την ομιλία; Άμα είναι πείτε μου. (μην είναι κανένας κουφός ανάμεσά μας κτλ)

Click to expand...

POUNTO ακόμα?

Ήμουν παρών και τις δύο ημέρες και αισθάνομαι κερδισμένος από πολλές απόψεις.
Ο Άρχων Λεωνίδας Αστέρης είναι γνήσιος εκπρόσωπος του πατριαρχικού ύφους το οποίο πηγάζει κυρίως από το ήθος του ψάλτη ο οποίος το κατέχει. Το εκκλησιαστικό ήθος και ύφος δεν είναι ούτε δουλοπρεπές ή υποτελές ούτε υπεροπτικό και επιτηδευμένο. Είναι το ηγεμωνικώς ταπεινό. Αυτήν την αρχοντιά και την ισορροπία μας δίδαξε αυτές τις δύο εσπερίδες ο άρχων Λεωνίδας Αστέρης με την ευγένεια του την αμεσότητα και το χαμόγελό του.
Οι συμβουλές του για τον τρόπο χρήση των αντηχείων μας στην τοποθέτηση της φωνής αναλόγως το τονικό ύψος ήταν πολύ κατατοπιστικές.
Μας έδειξε την διαφορά τρισήμου και τριαδικού χρόνου, ότι κι εμείς μετρούμε τρεις χρόνους αλλά όχι με τρεις κινήσεις του χεριού όπως οι δυτικοί αλλά με δύο(ένας χρόνος στην θέση και δύο στην άρση) για να μην γίνεται χορευτικός ο σκοπός.
Μίλησε για το glissando (η λεγόμενη κουτάλα κατά Μιχαλάκη για όσους θυμούνται) το οποίο όπως είπε είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της μουσικής μας αλλά και εν γένει της ανατολικής παράδοσης (αναλυτικά το γράφει ο συνάδελφος Κωνσταντίνος Πολίτης στο μήνυμα #4).
Θαύμασα την πρωτόγνωρη για μένα ικανότητα του στην όπερα που δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα γνωστά μεγάλα ονόματα της παγκόσμιας λυρικής σκηνής. Θα μπορούσε να γίνει πολύ γνωστός στον τομέα αυτόν αλλά προτίμησε το μουσικό του τάλαντο να το επενδύσει στο ιερό αναλόγιο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.
Εύχομαι ο Θεός να τον έχει καλά ώστε να ψάλλει και να τραγουδά ακόμα πολλά χρόνια.

Τα ηχητικά βρίσκονται εδώ, είναι 4 αρχεία, μαγνητοφωνημένα από τον Σπύρο Φανερωμένο.

Πάρτε το 1ο....και όχι όλα μαζί γιατί θα αργήσω λιγάκι.

ΑΡΧΕΙΟ 01-1


( 00:00)
Λ.Α:......της μουσικής...του έργου....δε θα σταθούμε σε θεωρητικά θέματα, διότι τα θεωρητικά δυστυχώς έχουν γίνει μηνιαία περιοδικά. Θα αγγίξουμε το θέμα της τοποθέτησης της φωνής, της απαγγελίας, της αρθρώσεως και, το κυριότερο, το τι προσθέτουμε σε αυτά όλα για να παρουσιάσουμε στον εκκλησιαζόμενο, να τον δημιουργήσουμε κατάνυξη, και, το νόημα της λατρείας βέβαια. Αυτό είναι δικό μας καθήκον. (1:00) Αυτό το θέμα της φωνητικής και της ψαλτικής, όπως το προανάφερα ως τελευταίο πλέον σκαλοπάτι της τέχνης...με αυτό δικαιολογούμε και τις γνώσεις μας. Διότι, μπορεί κάποιος να γνωρίζει πάμπολλα περί θεωριών και περί της θεωρίας...συνήντησα και διδασκάλους...λοιπόν....(?) να το ακούσω...αδυνατεί...γι' αυτό θα αναφέρω και πάλι την φράση του Αποστόλου Παύλου “ος δ' αν ποιήση και διδάξη μέγας....” δεν είναι μόνον η διδαχή, αλλά είναι και η πράξις....(2:00) το τέλος δηλαδή ότι ορίστε, εγώ, το αποδίδω. Ακούστε το λοιπόν.
Η λαλιά, η ανθρώπινη φωνή είναι αυτή που μας....είναι το θείο δώρο το οποίο το 'χει μόνο ο άνθρωπος και βεβαίως είναι ένα δώρο το οποίο, η φωνή του ανθρώπου, είναι ένα όργανο που είναι...είναι πιστότατο όργανο. Και γνωρίζουμε όλοι διότι ερχόμεθα στη ζωή με μια τσιρίδα και φεύγουμε με ένα αααααχ, με έναν αναστεναγμό. Μας συνοδεύει σε όλη μας τη ζωή (3:00) αρκεί εμείς να μην το ταλαιπωρήσουμε, βεβαίως εξαιρούνται οι παθολογικές παθήσεις. Η ταλαιπωρία της φωνής συμβαίνει πολλάκις από εκείνους οι οποίοι δε γνωρίζουν τη φύση του οργάνου. Διότι κάθε όργανο έχει τον τρόπο του και κάθε μουσικός ο οποίος χειρίζεται κάποιο όργανο, ή βιολί ή πιάνο οφείλει να γνωρίζει ο πιανίστας τα πλήκτρα, ο βιολιστής το δοξάρι, τις χορδές, ενώ ο άνθρωπος πολλάκις δε γνωρίζει τη φωνή του. Και τι συμβαίνει; Δημιουργούνται διάφορες παθήσεις, και, προ αυτές, την ώρα της παρουσίασης ενός έργου (4:00) δεν γίνεται αντιληπτός, δε δημιουργεί την ατμόσφαιρα που θα έπρεπε να δημιουργήσει, την κατανυκτικότητα, όλα αυτά, διότι δεν γνωρίζει το όργανό του. Και αυτό συμβαίνει κυρίως σε εμάς τους ψάλτες. Κάθε φωνή βέβαια, κατ' αρχήν, η φωνή του καθενός μας είναι...ανήκει σε εμάς. Και υπάρχουν σήμερα στο κόσμο τόσες φωνές όσες είναι τα δακτυλικά αποτυπώματα. Δε συμφωνεί καμία φωνή με του άλλου. Για αυτό πρέπει να γνωρίζουμε τα της φωνής μας, πρώτον βέβαια την κατηγορία, σε ποια κατηγορία ανήκει, την έκτασή της, (5:00) τη περιοχή που αποδίδει το καλύτερο ηχόχρωμα, και μετά βέβαια έρχεται η απαγγελία, η άρθρωσις, και ο τονισμός, όλα αυτά έπονται. Κατ' αρχήν βέβαια, το όργανο.
Οι μη γνωρίζοντες αυτά τα στοιχειώδη περί φωνής....γνωρίζω πολλούς συναδέλφους, αγαπητούς, ψάλτες, οι οποίοι πολλές φορές λένε ότι “Α....ο συνάδελφος στην...στο ναό Αχαρνών.... έψαλλε το τροπάριο αυτό σε μια βάση. (6:00) Εγώ το ψάλλω 2 φωνές πιο πάνω”. Υπάρχει αυτό το κόμπλεξ, το οποίο είναι λανθασμένο...πολύ λάθος....είναι μεγάλο λάθος. Είπαμε πρέπει να γνωρίζεις τη περιοχή της φωνής...σε ποιο...σε ποια κατάσταση βρίσκεται το ηχόχρωμα αλλά και τη κατηγορία της φωνής, σε ποια φωνή ανήκεις. Οι φωνές διαιρούνται καθώς ξέρετε σε 3 κατηγορίες στους άνδρας, και 3 στη γυναικεία φωνή. Είναι ο βαθύφωνος, είναι ο βαρύτονος, είναι ο οξύφωνος. Είναι η χαμηλόφωνος, η alto, η μεσόφωνος και η υψίφωνος. (7:00) Οξύφωνος ο άνδρας, υψίφωνος η γυναικεία φωνή. Λοιπόν, όταν η επιλογή γίνει σωστή, τότε ούτε ο ψάλλων δημιουργεί καταστάσεις φωνητικές, κακές, στο λαιμό του, και το ακροατήριο ευφραίνεται. Διότι όταν βλέπετε κάποιον να αδημονεί εκεί...να σφίγγεται και αυτά....αυτό μεταλαμπαδεύεται και στο ακροατήριο. Απαιτείται βέβαια, αυτό που πάντοτε επεδίωξε το πατριαρχικό ύφος το λεγόμενο, απαιτείται (8:00)....κατ' αρχήν βέβαια μελέτη...δε στεκόμαστε στα θεωρητικά. Απαιτείται μια πραότης, μια ταπεινότης και μεγαλείο ταυτοχρόνως. Εν τη απλότητι επιδιώκουμε το μεγαλείο της παρουσίασης του έργου.
Το φωνητικό όργανο, αν το παρουσιάσουμε το πως λειτουργεί, βεβαίως, κατ' αρχήν, βασίζεται στην ενέργεια, (9:00) η οποία είναι η αναπνοή μας, είναι το αναπνευστικό σύστημα, και όλοι έχουν, γνωρίζουν όλοι οι αοιδοί, οι γυμνασμένοι σε αυτό το θέμα της φωνής, ότι εισπνέουμε διοχετεύοντας τον αναπνευστικό αέρα στα χαμηλά σημεία των πνευμόνων. Δηλαδή χαμηλά, διότι εκεί θα έρθει σε επαφή με το διάφραγμα, το οποίο, αυτό είναι το στοιχειώδες όργανο, όχι μόνο για τη φωνή, γενικά για κάθε τι που θα κάνει ο άνθρωπος, θα πράξει με κάποια δύναμη. (10:00)Ξέρετε, οι αρσιβαρίστες “εδώ” βάζουν το κορσέ και όχι “εδώ”. Λοιπόν....το διάφραγμα είναι ένας μυς, ο οποίος εφάπτεται το κάτω μέρος των πνευμόνων και υποχωρεί όταν εισπνέουμε χαμηλά τον αέρα. Αλλά πάντοτε έχει την τάση να πιέζει προς τα...και οι πλεύροι, και οι υπόλοιποι μύες βέβαια μπαίνουν σε συνεργασία για αυτό το θέμα. Λοιπόν...το πρώτο στάδιο είναι καλή εισπνοή, χαμηλή εισπνοή. Το δεύτερο είναι η κρούσις. Δηλαδή γίνεται η κρούσις επάνω στις φωνητικές χορδές (11:00)(???) χτυπάει και αρχίζουν να πάλλονται. Τώρα βεβαίως είναι το φωνητικόν άδυτον αυτό...ακούμε τον ήχο, δια του εγκεφάλου αμέσως κουρδίζεται η φωνητική χορδή για να βγάλει τον κατάλληλο ήχο που ακούσαμε, αυτό γίνεται αστραπιαία, και η κρούσις. Δηλαδή πάλλονται οι φωνητικές χορδές, αλλά πλέον δεν υπάρχει ήχος, είναι παλμικές δονήσεις. Για να μετατραπούν σε ήχο, τότε ψάχνουν κάποιο αντηχείο, κάποιο κενό. Αλλά, λόγου χάριν αν μια χορδή ενός οργάνου την τεντώσουμε εδώ δε θα μας βγάλει κανέναν ήχο. Αυτό που θα ακούσουμε είναι ο βόμβος του πέριξ αέρος που έχει εκεί, μια τόσο μόνο αλλά ήχος δεν υπάρχει. Για να μετατραπεί σε ήχο (12:00) απαιτείται το αντηχείο. Και η αρχιτεκτονική το ίδιο έπραξε. Λοιπόν...τοποθετούμε τη φωνή στο κατάλληλο αντηχείο. Τι...πως κατάλληλο δηλαδή; Οι δονήσεις...οι παλμικές δονήσεις, οι συχνότητες, οι χαλαρές, για να μετατραπούν σε ήχο απαιτούν μεγάλο αντηχείο. Είναι φωνητικοί υπολογισμοί αυτοί, η τάδε συχνότης απαιτεί το τάδε αντηχείο. Λοιπόν, οι χαμηλές μας νότες για να μετατραπούν σε ήχο οπωσδήποτε θα χρειαστούν το μεγάλο αντηχείο, το οποίο το 'χουμε...είναι εδώ η θωρακική κοιλότης αυτή, το πέτο (???) το λεγόμενο, κατά τους Ευρωπαίους. Εκεί δημιουργείται, (13:00) δημιουργούνται οι χαμηλοί τόνοι...οι χαλαρές....οι χαμηλές φωνές δηλαδή. Όσο ανεβαίνουμε προς τα ψηλά και πυκναίνουν οι συχνότητες, τότε η φωνή ψάχνει μικρότερα αντηχεία, τα ημιθόλια. Λοιπόν, για να πετύχουμε την ώρα του ψάλλειν καλό ηχόχρωμα, πρέπει να βρούμε το κατάλληλο αντηχείο, να μην έχουμε απώλειες. Διότι, ενώ εμείς εκφέρουμε μια φωνή, έναν τόνο δηλαδή, δεν, ο τόνος αυτός μόνος. Τον συνοδεύουν ως παράνυμφοι (14:00) άλλοι τόνοι, για να τον ομορφαίνουν, να δημιουργηθεί αυτό το ωραίο το άκουσμα. Και, βεβαίως, ποιοι είναι αυτοί οι τόνοι; Το τέλειο είναι η 8η, η 12η, η 15η, η 17η, η 19, η 21 και η 22. Βλέπετε μια φωνή, μέσα ποιες αρμονικές περιέχει. Όταν αυτά συνοδεύουν τον κυρίως τόνο, τότε η φωνή έχει ωραίο ηχόχρώμα, έχει εμβέλεια...δεν θα χρειαζούνταν αυτά, δηλαδή τρέχει η φωνή, πάει μακριά, και δεν (15:00) καταστρέφει ορισμένα αγγεία μέσα, δηλαδή δεν δημιουργεί φλογώσεις ή τριβές σε ορισμένα, σε ορισμένους μαλακούς ιστούς, εδώ, οι οποίοι πάντοτε είναι επιρρεπείς με κάποιο λάθος φωνητικό να πάθουν φλόγωση και μετά να συνεχίσουν τα επακόλουθα. Λοιπόν, είπαμε ότι σωστή αναπνοή, σωστή κρούσις, χωρίς συσφίξεις εδώ, ελεύθερα, και επιλογή του κατάλληλου αντηχείου.
Κατ' αρχήν ο μαθητευόμενος στη φωνητική μουσική, στην ορθοφωνία, (16:00) αυτό το διδάσκεται. Του λέει ο δάσκαλος “εδώ άλλαξε”, είναι τα περάσματα της φωνής. Ένα μικρό παράδειγμα είναι όπως...όλοι έχετε μεταχειριστεί αυτοκίνητο, όχι όμως με αυτόματη ταχύτητα, με την manual τη λεγόμενη. Λοιπόν, ξεκινάμε από το (???) με την 1η (δείχνει). Ξεκινάμε. Μετά προχωρούμε, ακούμε ότι κάτι ζητάει, περνάμε στη 2η ταχύτητα. Σε λίγο μας ζητάει και τη 3η...αυτά είναι τα περάσματά επίσης και τα φωνητικά...ομοιάζουν. Κατ' αρχήν ο μαθητευόμενος (17:00) έχει την αλλαγή της ταχύτητος δια χειρός. Όταν όμως συνηθίσει και μάθει το φωνητικό του όργανο να αλλάζει αντηχεία, αυτό γίνεται αυτόματα. Περνάει η φωνή μόνη της και βεβαίως είναι μια τελειοποίησις των γνώσεων της φωνητικής. Είπαμε ότι διαφραγματική αναπνοή είναι η σωστή αναπνοή, βεβαίως η λανθασμένη που μεταχειρίζονται οι περισσότεροι σήμερα αδαείς της φωνητικές είναι η κλείδιος αναπνοή, αυτή εδώ (δείχνει). Ουδέποτε αυτή δε μπορεί να συνεχίσει...θα κουράσει και....(ΤΕΛΟΣ ΑΡΧΕΙΟΥ)

ΑΡΧΕΙΟ 02-2


( 00:00)
Λ.Α:......βεβαίως, αυτά όλα για να εφαρμοστούν και να γίνουν κτήμα δικό μας, οφείλεται...οφείλουμε μια καθημερινή εργασία, ή σε κάποιον διδάσκαλο φωνητικής ή πολλές φορές ο ίδιος ο εαυτός μας μπορεί να κάνει ορισμένα γυμνάσματα καθημερινώς ούτως ώστε η φωνή να είναι στη θέση της. Διότι συμβαίνει πολλάκις, ο ψάλτης το πρωί...ξυπνάει τη Κυριακή, ετοιμάζεται, πάει στο ναό, όλως τυχαίως, (1:00) στο Θεός Κύριος...τυχαίως....η φωνή κάθεται σε σωστό δρόμο. Και συνεχίζει αυτό σε όλο το διάστημα της ακολουθίας, εφόσον η αρχή έγινε καλή, να...και λέει “Βρε που σήμερα είμαι θηρίο και....” έχει κέφια. Αντίθετα, μια άλλη μέρα, το πρωί, τοποθετεί κακώς τη φωνή και μέχρι το τέλος γίνεται...σφίγγεται....στεναχωριέται...δε βγαίνει η φωνή, φωνάζει, βραχνιάζει και ....”Ρε παιδί μου τι έπαθα σήμερα, χθες τι έφαγα....τι....με πείραξε αυτό....” δεν...(ΓΕΛΙΑ), είναι η λανθασμένη τοποθέτηση της φωνής από το πρωί, από το Θεός Κύριος, κάνουμε τα πρώτα βήματα σωστά, (2:00) για να έχουμε συνέχεια το άνοιγμα και την ομορφιά της φωνής μας. Αυτό είναι ένα γνωστό βέβαια επεισόδιο, που....το έχουν δοκιμάσει πάρα πολλοί.
Έτερο πρόβλημα, μετά από το θέμα της φωνής, όταν την τοποθετήσουμε...αυτό το όργανο το έχουμε μαζί μας πάντοτε, ξέρουμε το χειρισμό του, μετά.....έρχεται (3:00) η δια της φωνής παρουσίασις των τεμαχίων. Η φωνή τελείωσε...την έχουμε μαζί μας. Τώρα...απαιτείται...κατ' αρχήν καθαρή απαγγελία, σωστός τονισμός, και, βεβαίως, αυτά όλα....απαιτούν κάποια...κάποια μελέτη. Διότι, εγώ πάντοτε πίστεψα ότι, στη μουσική μας, το πρώτο στοιχείο είναι ο λόγος. Αυτόν προσφέρουμε στον εκκλησιαζόμενο...στον ακροατή, αλλά, βεβαίως (4:00) με κάποια μουσική επένδυση. Για ποιο λόγο; Διότι, ο λόγος, έστω και ο θείος λόγος ενός ιεροκήρυκος, φτάνει σε ορισμένα στρώματα της νοημοσύνης, και, με τη πειθώ...όπως και οι πολιτικοί με τα ψέμματά τους...όπως και οι δικηγόροι, με το δικό τους τρόπο, έχουν τη πειθώ και ... δια του λόγου πείθουν. Οι πατέρες όμως, αυτά τα ωραία κείμενα, τα μεγαλειώδη αυτά δημιουργήματα...τα πλαισίωσαν...τα επένδυσαν με μια μουσική. Για ποιο λόγο; Ακριβώς διότι γνώριζαν ότι (5:00) δια της μουσικής ο λόγος εισέρχεται σε βαθύτερα στρώματα....σε ψυχικά στρώματα αρχίζει και αγγίζει. Πέραν της νοημοσύνης, της ακοής και αυτά, μπαίνει σε άλλα στρώματα, τα οποία..... αυτά έχουν την ικανότητα να προσθέσουμε μέσα τη κατάνυξη....και πολλά άλλα αισθήματα, τα οποία θα συμβάλλουν...για μας βέβαια....για το θέμα της προσευχής, της λατρείας.
Η μουσική, η δική μας η εκκλησιαστική μουσική ανήκει στο κλάδο της (6:00) λατρευτικής μουσικής. Βεβαίως, τα έθνη, κυρίως το δικό μας το έθνος, πάντοτε την τέχνη την.... και άλλους τομείς, πάντοτε τη στηρίζει σε 2 πυλώνες. Στη λατρευτική, και στην....ας πούμε στην θύραθεν, στη κοσμική μουσική. Εδώ βεβαίως υπάρχει η διαφορά του ύφους, το λεγόμενο “ύφος”. Για μια προσευχή, για μια δημιουργία κατανύξεως, απαιτεί άλλα από την μουσική την κοσμική τη μουσική, η οποία τέρπει πολλές φορές (7:00) και έχει άλλα αισθήματα προσφέρει. Λοιπόν, η μουσική επένδυσις της λατρευτικής μας μουσικής έπεται. Ο λόγος έχει το προβάδισμα, έχει τη προτεραιότητα. Είπαμε για ποιόν λόγο μπαίνει μέσα η μουσική στο λόγο. Τον γνώριζαν οι πατέρες. Αλλιώς θα μας έλεγαν “Να λέτε χύμα τα έργα μου”, ο Δαμασκηνός. Και τι θα ψάλλεται; Όχι χύμα. Ακόμα και τον Απόστολο, το Ευαγγέλιο, με έναν τρόπο μουσικής απαγγελίας τον προσφέρουμε στον εκκλησιαζόμενο, αυτό το κλειτόν το λεγόμενο. Όχι μουσικήν.... κλειτόν. Είναι....οι ευρωπαίοι το ονομάζουν (8:00) recitativo αυτό, δηλαδή είναι μουσική απαγγελία. Και εκεί έχει (???) διότι αν βάλεις στον Απόστολο μέσα όπως πολλοί συνηθίζουν, μέσα διάφορους ήχους και μακάμια, καταστράφηκε το ιερό κείμενο του Ευαγγελίου και του Αποστόλου. Λοιπόν....ο....θέλει μεγάλη προσοχή στον λόγο, η επένδυσις που θα του δώσουμε. Ως παράδειγμα έχω πει και σε πολλούς φίλους ότι....μια πριγκίπισσα θα την ντύσουμε με τα ανάλογα ενδύματα. Ως πριγκίπισσα. Δεν μπορούμε ως τσιγγάνα να την ντύσουμε....καταλάβατε; (9:00) Και, βεβαίως, είναι, το πλέον χαρακτηριστικό ότι πολλές φορές βγαίνουμε από τα πλαίσια αυτά και το ωραίο εκείνο μουσικό κείμενο γίνεται ένα τραγούδι της άλλης παρατάξεως, της θύραθεν μουσικής.
Η μουσική μας, για πολλούς λόγους, η εκκλησιαστική μουσική, απέκλεισε ορισμένα στοιχεία, τα οποία τα 'χει μεν η θύραθεν, αλλά στην Εκκλησία, σας παρακαλώ, όλα έχουν (10:00) άλλη μορφή. Δηλαδή, ενώ στην κοσμική μουσική μας υπάρχουν οι μείξεις ήχων, τα διάφορα λεγόμενα μακάμια, σε εμάς οι μεικτοί ήχοι, η Εκκλησία τους απέκλεισε. Βεβαίως αρχίζουμε με τον γνωστό ήχο, με το κράτημά του, με τις μαρτυρίες μόνο, μέσα, για πολλούς λόγους, για έμφαση για τονισμούς, μπορούμε να αλλάξουμε, να περάσουμε σε διαστήματα, να δανειστούμε διαστήματα άλλων ήχων. Αλλά καταλήγουμε (11:00) από εκεί που ξεκινήσαμε. Λοιπόν, το δεύτερο στοιχείο που απέκλεισε είναι η μείξις μελών. Δηλαδή τα γνωστά μέλη της μουσικής μας, το ειρμολογικό, το στιχηραρικό, το παπαδικό.....στο στιχηράριο στο στιχηραρικό λόγου χάριν, πολλές φορές καταχρηστικώς δανειζόμεθα μια θέση από κάποιο αργό στιχηραρικό μέλος. Γιατί; Για να δώσουμε κάποια έμφαση, κάποια ερμηνεία. Λέμε ένα δοξαστικό, το οποίο ανήκει στο στιχαρηραρικό μέλος, απλό, σύντομο βέβαια, και εκεί μέσα έρχεται μια στιγμή που λέμε...δεν τα λέμε όλοι; (ΨΑΛΛΕΙ) “Χριστό-ο-ος ο Θε-ε-ε-ο-ο-ο-ο-ο-ο-ο-ο-ο-ο” απ' το αργό στιχηράριο. Το απαιτεί. (12:00) Συγχωρητέο...οι νέοι διδάσκαλοι, οι διδάσκαλοι, προσθέτουν εκεί, για να δώσουν κάποια ουσία, κάποια έμφαση στο όλο...στο νόημα. Το χειρότερο δε, είναι η μείξις ρυθμών, χρόνων, τους οποίους ουδέποτε η Εκκλησία...δηλαδή....μεικτούς χρόνους....δηλαδή....είχε τον δίσημο, τον τετράσημο και όχι τον τρίσημο. Τον διπλούν και ήμιση τον λεγόμενον. Δεν είναι τρίσημος (ΛΕΕΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ) “Εν-δυο-τρια, εν-δυο-τρια”. Είναι “Εν-δυο-τρια, εν-δυο-τρια”....διαφέρει. Για να μη γίνει χορευτικός. Αυτό αποφεύγει η Εκκλησία. Μη δημιουργήσει ατμόσφαιρα χορευτική και άλλων συναισθημάτων. (13:00) Αυτά τα πρόσεξαν οι πατέρες, απλώς την ώρα του ψάλλειν, ανάλογα με τον τονισμό του κειμένου δια της μουσικής, εκεί, ξέρετε, χωρίζουμε τους τετρασήμους, τους τρισήμους, τους δισήμους, αν υπάρχουν, αυτούς εμείς...ο διευθύνων....αυτά συντελούν στο σωστό τονισμό του κειμένου. Λόγου χάριν λέμε: “Ανοίξω το στόμα μου και πληρωθήσεται πνεύματος. Και λόγον ερεύξομαι τη βασιλίδι μητρί. Και οφθήσομαι φαιδρώς πα....” Αυτά. Είναι...μέσα στο κείμενο υπάρχουν αυτοί οι υποδιαιρέσεις λόγω τονισμού βεβαίως, συμβαίνουν αυτά όλα. Τα 3 απαράδεκτα της μουσικής μας (14:00) είπαμε ότι είναι η μείξις μελών, η μείξις ηχών, ήχων, και η μείξις ρυθμών.
Στο θέμα της απαγγελίας του λόγου, οφείλουμε να τονίζουμε σωστά, έστω και αν πολλές φορές το έχουμε παραλάβει από που δεν ξέρω, λανθασμένο τω τρόπω και έμεινε έτσι η μουσική μας...χρειάζονται λίγο προσοχή διότι, είπαμε ότι το προβάδισμα το' χει ο λόγος. Το ακροατήριο, ο εκκλησιαζόμενος θέλει να ακούσει λόγο (15:00) με αυτά όλα τα στοιχεία (???) και εν κατακλείδει με το τελευταίο στοιχείο, το κυριότερο, αυτό....τη ψυχή. Ναι. Βεβαίως δε θα σταθώ στο θέμα της...των κειμένων. Οφείλουμε να τα γνωρίζουμε τα κείμενα. Σαφώς πολλάκις υπήρχαν σκέψεις ώστε και τον Απόστολο, και το Ευαγγέλιον ακόμα να το μεταφράττουμε μετά το αυθεντικό να το....στη σημερινή ομιλουμένη. Λάθος...μεγάλο λάθος. Διότι κατ' αυτό τον τρόπο υποβαθμίζουμε την ωραία μας γλώσσα, η οποία, αυτή η γλώσσα (16:00) και τι δεν έχει πράξη. Ως όπλον, μεγαλύτερο, και πρώτος ο Αλέξανδρος ο Μέγιστος, όταν ξεκίνησε από τη Μακεδονία....βεβαίως, ο Ελληνικός πολιτισμός δεν ήταν Αττίλας ούτε Ταμερλάνος. Είχε το δόρυ...εδώ είχε τον Αριστοτέλη όμως. Με αυτόν τον τρόπο εξηνάγκασε όλους τους λαούς να ξεχάσουν τη γλώσσα τους και να ομιλούν την ελληνική γλώσσα. Ακόμα και οι φανατικοί...οι εβραίοι είχαν ξεχάσει τη γλώσσα τους και μιλούσαν την ελληνική. Για αυτό το λόγο ο Πτολεμαίος ο Φιλάδελφος ο Β' ο διάδοχος του Αλεξάνδρου αναγκάστηκε των 70..... να μεταφράσει την Παλαιά Διαθήκη στην ελληνική γλώσσα. Όχι για μας...για αυτούς...δε ξέρανε...και ο Απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους επιστολήν...και...(17:00) το γνωστόν...πάντοτε το λέω στους φίλους κι αυτά...ήταν...είχαν άγνοιαν της γλώσσης των. Εξ' ου και το Ηλίαν φωνεί. Βρε δε ξέρεις τη γλώσσα σου, ποιόν “Ηλίαν φωνεί”. Δεν καταλαβαίναν τι έλεγε ο Χριστός. Ναι. Σε τέτοιον βαθμό είχε επηρεάσει η γλώσσα μας τους αγρίους λαούς κάτω...και...ο πολιτισμός αυτός έφθασε μέχρι την Άπω Ανατολή. Αν σήμερα οπισθοχώρησε αυτό το ωραίο δυναμικό μέσον της γλώσσας μας, είμαστε εμείς υπεύθυνοι. Δεν θα διστάσω να πω ότι στην Κωνσταντινούπολην φοίτησα σε δημοτικό σχολειό....(ΤΕΛΟΣ ΑΡΧΕΙΟΥ)

Ευχαριστώ πολύ και προσωπικά για την προσφορά, καθότι δεν θα το έχανα εάν είμουν εκεί. Το συνέδεσα μόνιμα από τις ενότητες Γεγονότα και Λ. Αστέρης και το μετέφερα στην Φωνητική σαν άμεσα σχετικό και χρήσιμο. Μπορεί και να αποσπάσουμε την ομιλία σε νέο θέμα στο μέλλον.

ΑΡΧΕΙΟ 03-3


(00:00)
ΚΙΣΣΑΣ:......Ευχαριστούμε θερμότατα τον Α.Π.Τ.Μ.Χ.Ε. και, εν πρώτοις βεβαίως θα ήτο παράλειψις αν δεν πω τας θερμότατας ευχαριστίας εις τον προϊστάμενον του I.N.Αγ. Κων/νου και Ελένης Γλυφάδας, τον πανοσιολογιότατο Αρχιμ. κ. Αλέξιο Ζωίνο (???), ο οποίος, αν και πρωτοσύγκελος της μητροπόλεως αυτής, ο δε ναός τούτος είναι καθεδρικός της μητροπόλεως της Γλυφάδας....μας φιλοξένησε εδώ εις τον χώρον τούτον. Και...ο... βεβαίως και εν τω προσώπω αυτού, τον σεβασμιότατο μητροπολίτη κο Παύλο, δια το ανύστακτο ενδιαφέρον του, το οποίον επιδεικνύει αείποτε, και εις την χορωδίαν, εδώ της μητροπόλεως, της οποίας ο ομιλών τυγχάνει χοράρχης. Και καθότι εδώ εις την μητρόπολιν, πολλαί εκδηλώσεις του Συλλόγου Μουσικοφίλων Κων/πόλεως κατά καιρούς εγένοντο.
Ε...εάν συνάδελφός τις θελήσει να....έχει απορίες (01:00) ή οτιδήποτε κάτι...ιεροψαλτικό....
Λ.Α: κάποιο πρόβλημα...
ΚΙΣΣΑΣ: κάποιο συναφές ή άλλο, θα μπορούσε να απευθυνθεί εις τον Άρχοντα Πρωτοψάλτην της Μ.τ.Χ.Ε.
Λ.Α. Είμαι διαθέσιμος προς νουθεσίαν, ορισμένων συναδέλφων οι οποίοι έχουν ερωτηματικά....ξέρω γω....έχουν να ρωτήσουν για κάποιο θέμα, φωνητικό βέβαια, διότι, σήμερα είπαμε, περιοριστήκαμε στο τελευταίο σκαλί της μουσικής μας, το θέμα της φώνησης, το οποίο και...με αυτό τον τρόπο, δικαιολογεί ο ψάλλων τας γνώσεις του. Όλοι, ως συνήθως....ορίστε;
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Θα ήθελα να ρωτήσω....(02:00) υπάρχει άποψη ότι η παραδοσιακή τοποθέτηση της φωνής είναι στο ηχείο πίσω από τη μύτη, στα δόντια, στη μάσκα ας πούμε...αυτό κατά πόσο αληθεύει....και....κατά πόσο ας πούμε...είναι ορθό...δηλαδή είμαστε εκτός παραδόσεως εάν τοποθετήσουμε τη φωνή μας (ΘΟΡΥΒΟΣ, ΔΕ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΩ)...ισχύει αυτό; Η τοποθέτηση....
Λ.Α. Να σας πω....ένα λεπτάκι...κατ' αρχήν η φωνητική αγωγή δεν είναι εφεύρεσις των ευρωπαίων. Οι αρχαίοι πρόγονοί μας, παρόλο που τα υπαίθρια θέατρα είχαν την ακουστική τους, με διάφορα αρχιτεκτονικά ευρήματα, υπήρχαν οι φωνασκοί, οι οποίοι τον υποκριτή, (03:00) δηλαδή τον καλλιτέχνη, τον ξάπλωναν κάτω, του έβαζαν πλάκες μολύβδινες για να του δυναμώσουν το αναπνευστικό σύστημα, το μυϊκό και το διάφραγμα να λειτουργεί σωστά. Το γνώριζαν αυτό το θέμα, και τη τοποθέτηση βεβαίως της φωνής. Λοιπόν, αυτά όλα που μου αναφέρατε, οι ρινικές κοιλότητες, οι φαρυγγικές κοιλότητες, οι στοματικές κοιλότητες, το palatum durum, συγνώμη η υπερώα...όλα αυτά συμβάλλουν βέβαια...συμβάλλουν αλλά ως εξής: όταν μαγειρεύουμε ένα φαγητό, αν φύγει πολύ το άλας, τότε μπορώ να πω ότι έχει πολύ μύτη “ΨΑΛΛΕΙ” το ψάλσιμο. Όταν φύγει παραπάνω το πιπέρι...τότε ο λάρυγγας.(04:00) Πρέπει αυτά όλα να έχουν το μέτρο τους. Όλα συμβάλλουν...όλα συμβάλλουν και είπαμε προηγουμένως ότι αυτά δημιουργούν το ηχόχρωμα της κάθε φωνής και προσπαθούμε να τα εκμεταλλευτούμε δεόντως. Να μην υπερισχύει το ένα του άλλου. Διότι, υπάρχει βέβαια το πέρασμα των φωνών αλλά δεν εγκαταλείπει εντελώς το ένα του άλλου. Δηλαδή όταν εμείς έχουμε χαμηλή φωνή “ΝΑΑΑΑΑΑΑ”...βέβαια...το πλείστον είναι στη θωρακική κοιλότητα...αλλά αντηχεί και στα ιγμόρεια...τη στοματική κοιλότητα....όταν ανεβαίνουμε ψηλά, τότε απομακρύνεται, δεν εγκαταλείπει, απομακρύνεται και πρεσβεύουν τα άλλα ηχεία...”ΨΑΛΛΕΙ”, (05:00) τα μικρά αντηχεία...μέχρι...αυτό βέβαια για τους ψάλτες δε θα χρειαστεί ποτέ...μέχρι επάνω...ο άνω ΝΤΟ στην ευρωπαϊκή μουσική, που είναι το όριο ενός τενόρου....ή ΝΤΟ....ορισμένοι λετζέροι έχουν και ΝΤΟ# αλλά είναι το ας πούμε το C natural, το ΝΤΟ...δε ξέρω...αντιληπτός γίνομαι; ναι...με τις ορολογίες....έχουν και έναν...και έναν τελευταίο....ένα τελευταίο αντηχείο...το οποίο είναι ο σφηνοειδής, εδώ πίσω, μεταχειρίζεται και αυτό εδώ το...το κενό για επιπλέον, για να βγάλει και εκείνον τον τόνο τον υπέρυψηλό. Όλα παίρνουν θέση, με κάποια δοσολογία βέβαια. Να μη δεσπόζει η μύτη, είναι ένρινος...να μην είναι λαρυγγόφωνος ο ψάλτης, (06:00) αυτά είναι αποκρουστικά ακούσματα...όλα αυτά συμβάλλουν. Και δημιουργούν το ωραίο ηχόχρωμα, με τις γνωστές είπαμε, την 8η, τη 12η, τη 15, τη 17, τη 19, την 21η, 22α...εμείς δεν τις ακούμε, ακούμε ένα τόνο. Αλλά αυτή είναι πλαισιωμένη με τις θυγατέρες της, με τις παράνυμφες, σα νύφη, την οδηγούν τη φωνή αυτές όλες, οι αρμονικές οι λεγόμενες.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: (????)
Λ.Α. Παρακαλώ...παρακαλώ...και όποιος άλλος θελήσει..
ΚΙΣΣΑΣ. Άλλος.
Λ.Α. Διότι...ξέρετε ότι...να σας πω και το εξής. Όταν αποταθείτε σε κάποιον διδάσκαλο φωνητικής, να προσέξετε, αυτός ο διδάσκαλος, στη περίοδο αυτή της ζωής του, του ψάλλειν ή του τραγουδιού, να έχει λύσει προβλήματα. (07:00) Διότι υπάρχουν φωνές εκ φύσεως, οι οποίες είναι...δεν έχουν επηρεαστεί από διάφορα...από μεγάλα λάθη. Και ξέρετε ποιος άνθρωπος είναι ο πιο σωστός στη φωνή; ποιο ανθρωπάκι; το μωρό. Το οποίο μεταχειρίζεται διάφραγμα, η κοιλίτσα του ανεβοκατεβαίνει το βλέπετε, και όταν τσιρίζει το ακούτε ως τον πέρα μαχαλά να φωνάζει. Έχει τοποθέτηση τρομακτική. Ο άνθρωπος μεγαλώνοντας εκφυλίζεται, απομακρύνεται από τη φύση. Άρα λοιπόν, να πούμε ότι αυτό το μάθημα της φωνητικής (ΧΤΥΠΟΝΤΑΣ ΤΟ ΧΕΡΙ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ) είναι η επιστροφή στη μητέρα φύση, τίποτα άλλο. Εγώ πολλάκις, όταν είχα κάποιο μαθητή ο οποίος έχει λίγο στραπατσάρει τη φωνή του...έχει λίγα ελαττώματα, δεν επενέβην. Εκείνα προσπάθησα...ενώ άλλοι δάσκαλοι φτου κ απ' την αρχή και τον...και χάνει τα πάντα αυτός μετά. Είναι μια επιδιόρθωσις (08:00) μπορεί να γίνει. Υπάρχουν και φωνές βέβαια κακώς τοποθετημένες...είναι μεγάλη δουλειά. Λοιπόν....
ΚΙΣΣΑΣ: Ο κύριος...σηκώστε...
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Πότε θα μπορέσετε να βγάλετε ένα βιβλίο (???) που λέγατε;
Λ.Α. Ποιό;
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Με όλες αυτές τις σημειώσεις που...
Λ.Α. Μάλιστα.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: (???) Αυτά τα....τις σημειώσεις...ελπίζω ότι...εύχομαι να βγάλετε κανένα...
Λ.Α. Α...κανα έντυπο.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Γιατί νομίζω πρέπει...πρέπει να παντρευτούν αυτά τα δύο, νομίζω (??) οι ψάλτες...φωνητική.
Λ.Α. Ακριβώς. Είναι ένας κλάδος εγκαταλελειμμένος από τους συναδέλφους, δε ξέρω για ποιό λόγο.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Νομίζω όμως αν το κάνατε εσείς ειδικά...
Λ.Α. Ακριβώς. Ξέρετε ότι...εγώ....είσασταν χθες στην εκδήλωση;
ΚΙΣΣΑΣ: Ήτανε...ήτανε.
Λ.Α. Είδατε τον ένα κλάδο, στην όπερα, (09:00) τον άλλο στο αναλόγιο, και.... πολλοί έχουν εκπλαγεί για αυτό. Και....αιωνία του η μνήμη, ο πρώτος εκπλαγείς ήταν ο...ο Τσατσαρώνης. Ο οποίος όταν με γνώρισε, ήρθε στη Πόλη και... έψαλλα εγώ με το Πατριάρχη το Δημήτριο, στους Αγ. Αποστόλους, μια περιοχή, και ήρθε να ψάλλει αριστερά μου. Ψάλλω...και στέκεται...στέκεται...στο τέλος μου λέει. “Ρε παιδάκι μου...άλλα ήλπιζα άλλα ηύρα..” Λέω “Τι δάσκαλε, τι ηύρες; “Εσύ” λέει...και μετά με άκουσε και στη λυρική σκηνή, λέει “Ειναι απαράδεκτο αυτό”. “Αυτό” λέει “δε γίνεται, δεν...δε μπορώ να το αντιληφθώ πως γίνεται αυτό το πράγμα, να ψάλλεις, να εκτελείς 2 ανομοιογενείς μουσικές παραδόσεις”. (10:00) Κι όμως, κ εγώ τον εξέπληξα με ένα...με ένα παράδειγμα. Λέω “Δάσκαλε, ξέρεις κ ευρωπαϊκή”..η θυγατέρα του ήταν σοπράνο στη λυρική σκηνή...του Τσατσαρώνη. Καλή κοπελιά..έχει και ωραία φωνή. Λοιπόν...κ εκείνος, γνώστης και της βυζαντινής, και της ευρωπαϊκής μουσικής. Λέω “Δάσκαλε....το μελετημένο όργανο...το ποιο μελετημένο...ας πούμε το βιολί...εντάξει; Αυτό το όργανο, όταν το πάρει στο χέρι ένας μεγάλος...ας πούμε ή ένας βιολιστής ολκής, παίζει με αυτό Παγκανίνι. Το ίδιο βιολί, με το ίδιο κούρδισμα, το παίρνει ο Γκόρος και παίζει τσιφτετέλι (ΓΕΛΙΑ)”. Λοιπόν, δεν είναι το όργανο, εμείς αυτό που δημιουργούμε είναι ενιαίο όργανο για κάθε είδους μουσική. Είναι ο χειρισμός. (11:00) Τι θα κάνουμε όταν ψάλλουμε...τι επιτρέπει η βυζαντινή μας μουσική, η εκκλησιαστική λατρευτική μουσική και τι επιτρέπει η άλλη και τι δεν επιτρέπει η μια της άλλης. Ένα παράδειγμα φερ' ειπείν...η ευρωπαϊκή μουσική έχει το λεγόμενο vibrato, τη vibration της φωνής. Τούτο το απαγορεύει η βυζαντινή μουσική. Στη βυζαντινή μουσική...εξ' ου και ο βιολιστής εκεί έχει vibrato, ενώ ο Γκόρος δεν έχει vibrato πιάνει το βιολί κατ' αυτό τον τρόπο. Λοιπόν...τι άλλο...εμείς στη βυζαντινή μουσική, κακώς βέβαια αλλά έχει μείνει μια..έτσι...ας πούμε ότι είναι συγχωρητέο....αρχίζουμε...μπαίνουμε σε ένα τόνο με το glissando κατά τους ευρωπαίους, είναι αυτό το μοριοειδώς....(12:00)η μοριοειδούς είσοδος στο φθόγγο. Δηλαδή, τι λέμε; “Νεεεε....Κύριε εκέεε” αυτά τα glissanda, αν τα ακούσει ο ευρωπαίος...είναι άλλο θέμα. Δηλαδή, από το 12 να χτυπάς τον τόνο...όχι από τα γλιστρίματα. Και βεβαίως, έχουν δίκιο σε ένα ορισμένο σημείο, διότι όταν ψάλλουμε μόνοι τα κάνουμε αυτά για να δώσουμε κάποια ομορφιά ας πούμε, αλλά σκεφτείτε όταν 5 ή 10 άτομα...μια χορωδία...όταν ψάλλει...και μπαίνουν κατ' αυτό τον τρόπο....άλλος θα είναι στην αρχή....σε..θα είναι στο δεύτερο...ε...σημείο...άλλος θα έχει ανέβει πιο πολύ....(13:00) δε θα 'χουμε ομοιογένεια φωνής. Άλλος θα μπαίνει πιο χαμηλά...διότι ώσπου να μπούμε στο τέρμα του φθόγγου θα έχουμε εκεί μια παραφωνία. Δε μπορεί ποτέ ο άνθρωπος να συμφωνήσει ποτέ σε αυτό μαζί (ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ glissando). Όχι. Οπωσδήποτε, ένας θα μείνει έξω...και αυτά. Ο φθόγγος είναι φθόγγος. Τώρα...αυτό συνηθίζεται στην...στην ανατολική μουσική, και οι μιμηταί μας, οι τούρκοι...και αυτοί το εφαρμόζουν, και προσπαθούμε εμείς πάντα, όπως και ο διδάσκαλος εδώ του συνδέσμου, ο διευθυντής της χορωδίας...προσπαθεί να έχουμε μια ομοφωνία...μαζί αρχίζουμε, μαζί τελειώνουμε, και αυτά...και προπάντων στη χορωδία υπάρχουν και πολλά στοιχεία τα οποία εγώ (14:00) βεβαίως τα εδιδάχθην στη μεγάλη χορωδία προτού αναλάβω ως σολίστας στη λυρική σκηνή...έπρεπε να υπηρετήσω και ένα χρόνο και στη μεγάλη χορωδία ευρωπαϊκής μουσικής. Λοιπόν, οι δάσκαλοι αυτοί, οι οποίοι ήταν και του εξωτερικού, μας απαγόρευαν...και μας έλεγαν πως θα .....πως θα διορθώσουμε ορισμένα ελαττώματα. Το πρώτον και κύριον είναι αυτό που είπαμε προηγουμένως, ότι οι φωνές έχουν διαφορετικό ηχόχρωμα ο ένας από τον άλλο, δεν ομοιάζουν οι φωνές. Όταν ψάλλουμε μόνοι, ψάλλουμε με τον τρόπο, με τη φύση μας, με το άνοιγμα της φωνής. Όταν όμως συμμετάσχουμε σε μια χορωδία..τότε...όλοι ψάλλουμε (15:00) πιο κλειστά. Δηλαδή...λόγου χάριν...τι να....ένα...όταν θα ψαλλα εγώ μόνος θα έλεγα...”ταααααααας μυυυστιιικααααααας σημεεερον του πνεεεεευυυμααατος σααααλπιγγας”, ενώ αυτό μέσα στη χορωδία αν ήμουν χορωδός εγώ, θα το λεγα “ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ”(16:00)...για να 'χουμε ομοιογένεια φωνών. Με αυτό αποκτάται η ομοιογένεια φωνών. Υπάρχει το άλλο το πρόβλημα, το ισοζύγιο φωνών. Έλεγαν οι μεγάλοι δάσκαλοι ότι αυτό το πετυχαίνουμε..το επιτυγχάνουμε με τον εξής τρόπο. Όταν οι τρεις είμαστε χορωδοί, ψάλλω εγώ, ακούω τον εαυτό μου, ακούω τον εκ δεξιών, ακούω και τον εξ ευωνύμων ταυτοχρόνως. Όταν δεν τους ακούω, πάει να πει ότι εγώ φωνάζω περισσότερο. Υπάρχει αυτό το ισοζύγιο των φωνών, που πρέπει οι χορωδίες να το εφαρμόζουμε. Καταλάβατε; Πολλά και διάφορα. Τώρα...πως φθάσαμε σε αυτό το θέμα (ΓΕΛΙΑ).
ΚΙΣΣΑΣ: Ναι....υπάρχει κάποιος συνάδελφος...φίλος...(ΤΕΛΟΣ ΑΡΧΕΙΟΥ)

ΑΡΧΕΙΟ 04-4


(00:00)
ΚΙΣΣΑΣ: ....αν ενδιαφέρεται να ρωτήσει κάτι....για να....ερώτηση...ερώτηση....ο κύριος Τυροβόλης.
ΤΥΡΟΒΟΛΗΣ: Δάσκαλε θα μου επιτρέψετε να πω κ εγώ κάτι...μέσα στο βιβλίο που....εεεμ...ακούνε όλοι; άμα θέλετε φωνάζω κιόλας...λοιπόν...μέσα στο βιβλίο το οποίο σκέφτεστε να βγάλετε, θα είναι καλό να γράψετε κ εσείς πότε κατεβαίνουνε οι ψάλτες από το στασίδι και πότε λέμε “Εις πολλά έτη Δέσποτα”. Διότι τούτο το “Εις πολλά έτη Δέσποτα” μέσα στην ελληνική Εκκλησία έχει γίνει πια...τι να πω...δε θέλω να πω τώρα...κατάλαβες;;;....ευχαριστώ.
Λ.Α. Αυτά...ξέρετε...ευχαριστώ κ εγώ, είναι προβλήματα τοπικά, τα οποία βεβαίως πρέπει να διορθώνονται, πρέπει να γράφονται. (01:00)
ΤΥΡΟΒΟΛΗΣ. Συγνώμη...εσείς όταν λέτε “Υπέρ του Αρχιεπισκόπου Βαρθολομαίου”, λέτε “Κύριε ελέησον”. Λοιπόν εδώ τι λέγεται; Να ξέρουμε.
Λ.Α. Εγώ;
ΤΥΡΟΒΟΛΗΣ. Όταν δεν πρέπει ακόμα...και τότε Εις πολλά έτη. Δεν υπάρχει δηλαδή....εεε....βλέπετε τους μουσουλμάνους, που όλο το κόσμο, την ίδια στιγμή, κατά τον ίδιο τρόπο μπρουμυτίζουνε και...εμείς εδώ...εμείς....σε μια μικρή Εκκλησία, η Ορθόδοξη Εκκλησία, που υπάγεται δήθεν, που έχουμε (????) το Πατριαρχείο μας, άλλα λέει ο Πρωτοψάλτης, άλλα λέει ο κάθε Πρωτοψάλτης του κάθε ναού. Ε δεν επιτρέπετε αυτό, θα πρέπει να έχουμε και εμείς μέσα στην....μέσα στην Εκκλησία μας να έχουμε κάτι το κοινό.
Λ.Α. Έτσι ...βέβαια...βέβαια.
ΤΥΡΟΒΟΛΗΣ. Όταν φεύγετε εσείς και πάτε..ήρθατε στην Ελλάδα, άκουσα και είπατε όταν....(???) τον Αρχιεπίσκοπο...συγνώμη...“Κύριε ελέησον”. Δεν είπατε “Εις πολλά έτη”.
Λ.Α. Ναι, βεβαίως, είναι μια ευχή. Προς τον Κύριο απευθύνομαι, (02:00) πραγματικά, να του δώσει πολλά έτη.
ΤΥΡΟΒΟΛΗΣ: Ακριβώς, για αυτό το λόγο είπαμε, συμπληρώστε και κάτι εκεί.
ΚΙΣΣΑΣ: Αυτό είναι άλλο θέμα τώρα.
Λ.Α. Το “Εις πολλά έτη” το λέμε όταν μας ευλογεί. Όταν όμως εκλιπαρούμε τον Κύριο να του δώσει έτη πολλά, τότε, κ εγώ λέω “Εις πολλά έτη”. Τι λέει; “Βαρθολομαίου του Παναγιωτάτου και Οικουμενικού Πατριάρχου πολλά τα έτηηηη....Κύριε ελέησοοοοον”. Δεν λες...να πω κ εγώ “πολλά τα έτη”...όχι. Μετά...”Κύριε, Κύριε, επίβλεψον εξ ουρανού και είδε, και επίσκεψαι την άμπελον ταύτην, και κατάρτισαι αυτήν, ην εφύτευσεν η δεξιά σου”. Τον Κύριο παρακαλούμε...”Κύριε ελέησον”. Όχι....βεβαίως...ο, απευθύνων την ευχή είναι ο Δεσπότης. Αλλά σε ποιόν απευθύνεται; Στον Κύριο....Αμήν....βεβαίως, υπάρχουν ορισμένα τα οποία...πρέπει να (03:00) διορθωθούν αυτά....δεν είναι θέμα των πρωτοψαλτών αυτών, είναι θέμα των προεξαρχόντων.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: (????)
Λ.Α. Μα....και βεβαίως....μα....το θέμα....το κυρίως θέμα είναι το τι...τι αισθανόμεθα για τον προκαθήμενό μας....τι αισθανόμεθα για τον προκαθήμενό μας. Εγώ....του λέω πολλές φορές το “Εις πολλά έτη” και το αισθάνομαι. Μπορεί άλλος να το λέει καταχρηστικώς, επειδή πρέπει να το πει, να λέει “Άντε....εις πολλά έτη...” τέλος πάντων....
ΚΙΣΣΑΣ: Τέλος πάντων...(γέλια).
Λ.Α. Άλλος;
ΚΙΣΣΑΣ: Ο κύριος Πολίτης.
ΠΟΛΙΤΗΣ: Άρχοντα....
Λ.Α. Ορίστε.
ΠΟΛΙΤΗΣ: Κατ' αρχάς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω που γινόμαστε κοινωνοί σήμερα (04:00) του αποστάγματος της σοφίας που σπάνια μας δίνεται η δυνατότητα να....
Λ.Α. Δεν είναι αγαπητέ μου κύριε Πολίτη...ναι....δεν είναι σοφία. Είναι μια κληρονομιά από τους προκατόχους...απ' τους παλαιούς και από τους πατέρας την οποία (???) να τη συνεχίσουμε. Δεν είναι δική μου σοφία.
ΠΟΛΙΤΗΣ: Θα ήθελα να εκθέσω κάποιους προβληματισμούς μου. Νομίζω ότι (???) τη πρόθεση και την ορθότητα της φωνητικής προσέγγισης μέσω ενός ειδήμονως δασκάλου. Διότι αντιλαμβανόμαστε ένα ενδεχόμενο φόβο, αυτός ο οποίος θα περάσει από αυτή τη μαθησιακή διαδικασία να χάσει (05:00) κάποια χαρακτηριστικά αυτού που ονομάζουμε παραδοσιακή φορά, ύφος κτλ...
Λ.Α. Είναι λάθος.
ΠΟΛΙΤΗΣ: Και πολύ (???) αυτόν που...διδάσκει φωνητική στους υποψήφιους ψάλτες. Έχω την αίσθηση ότι υπερβάλλουν στην δημιουργία κάποιων....έτσι αλλαγών βοηθητικών. Τους κάνουν λίγο τενόρους....και...υπάρχει (???) και προβληματισμός σε πολλούς συναδέλφους, (???). Υπάρχει ένα πρόβλημα δηλαδή, που να τον δώσεις τον μαθητή, σε τι δάσκαλο φωνητικής, που να ξέρει τις δικές σου τις ανάγκες, του αναλογίου και όχι της όπερας. Το θέμα δεν είναι να του δημιουργήσεις ρεπερτόριο σε ευρωπαϊκά (???) και σε άλλα. Το θέμα είναι να τον αναδείξεις κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να ψάλλει σωστά. Και αυτό είναι το πρόβλημα....δεν υπάρχουν δάσκαλοι σήμερα...
Λ.Α. Συμφωνώ...συμφωνώ....
ΠΟΛΙΤΗΣ: Όταν τώρα τα δικά μου κάνουν φωνητική σε μια ωραία δασκάλα, (06:00) η οποία ξέρει να τραγουδάει, δε ξέρω αν αυτό είναι Ευαγγέλιο, τον κάνει καλό ψάλτη.
Λ.Α. Ακριβώς...ακριβώς....μάλιστα...σας δικαιώνω σε αυτό, είναι θέμα το οποίο πρέπει να το επιληφθούμε. Κατ' αρχήν, δυστυχώς σήμερα, δεν υπάρχει ψάλτης ο οποίος θα διδάξει ορθοφωνία στους ψάλτες. Πρέπει να βγουν όμως. Εγώ, πεντάχρονο παιδάκι μικρό άρχισα την εκκλησιαστική μουσική. Και είχα ωραία φωνή, αλλά τότε τα παιδάκια όλα είχαν ωραίες φωνές, είχαν και ρυθμό, και σωστή φωνή. Τότε δεν υπήρχαν τα τηλέφωνα τα οποία καταστρέφουν αυτό το....την σχέση ακοής και εγκεφάλου, αυτή τη γέφυρα εδώ δε την έχουν καταστρέψει. Σήμερα δυστυχώς, δε μπορούμε να βρούμε και παιδιά με σωστή φωνή. (07:00). Όλα έχουν αυτό το τηλέφωνο από μικρά και γίνεται αυτή η μεγάλη....έχω κάνει και πειράματα πολλές φορές....ΝΤΙΝ!! (μιμείται ήχο τονοδότη)....(μιμείται παιδί που αποτυγχάνει πολλές φορές να πιάσει το σωστό τόνο από τον τονοδότη)....”Από που ακους”; “Από το αυτί μου ακούω...” “Εντάξει...ας το αφήσουμε”. “Τώρα σκέψου παιδάκι μου ότι το αυτί σου είναι εδώ”. Του δίνω αυτό το αίσθημα...είναι το αυτί σου...είναι εδώ. “Και άκουσε τώρα”. Ακύρωσα αυτόν τον χαλασμένο δρόμο και κατευθείαν από το αυτί...εδώ. Μια φορά..δεύτερη...πήρε τον τόνο.
Υπάρχει σήμερα η καταστροφή των διαφόρων τεχνολογιών...των μηχανημάτων στα παιδάκια. Και πάλι, πρέπει (08:00) κατ' αρχήν κάποιος ψάλτης ο οποίος γνωρίζει τη ψαλτική τέχνη, να πάει να φοιτήσει φωνητική. Εγώ ήμουν 20χρονος πλέον, όταν πήγα στο ωδείο της Κων/πόλεως στο chant, στο τραγούδι. Και δε με επηρέασε. 35 χρόνια τραγούδησα με μεγάλους μαέστρους, με ιταλούς, με πολλούς μαέστρους...και από τη σκάλα έχουν έρθει στη Κωνσταντινούπολη, και τραγούδησα....κανείς δε μου είπε “Εσύ ανατολίτικα τραγουδάς”. Πήρα και πολλές φορές και συγχαρητήρια. Ούτε εσείς οι οι συνάδελφοι ας πούμε, είτε οι μεγάλοι δάσκαλοι τότε που με ήκουον, δεν είπαν “Εσύ τραγουδάς, δε ψάλλεις”. Όταν πετύχεις το δύσκολο (09:00) πρωτίστως, δηλαδή το ψαλτικό μέρος, τότε και την φωνητική την αντιλαμβάνεσαι καλύτερα, και μπορείς και διαχωρίζεις τη μια μουσική από την άλλη. Σας είπα ότι κ εγώ ψάλτης ξεκίνησα, είχα ωραία φωνή και με έπεισαν να πάω στο ωδείο...άρχισα τη φωνητική εκεί διδασκαλία από καλούς δασκάλους, μετά, όταν έγινα σολίστας, το 1973, μου έστειλε η λυρική σκηνή στο Σάλτζμπουργκ της Αυστρίας, στη Μοζάρτιο σχολή, όταν εκεί εγώ γνώρισα μεγάλους καλλιτέχνες της φωνής, (10:00) και συνεργάστηκα με την...με παρότρυναν να μείνω εκεί και να κάνω καριέρα. Βεβαίως, είχα αφήσει τη μητέρα μου στη Πόλη...δύσκολα τα πράγματα...και αναγκάστηκα να επιστρέψω. Και η Εκκλησία βέβαια έμπαινε στον ύπνο μου...και...μετά 1,5 χρόνο...θα 'μενα 2 αλλά τότε συνετέλεσαν το '74 τα κυπριακά, αυτά τα επεισόδια, και με πήραν τηλέφωνο “Γύρνα αμέσως”. Και εγκατέλειψα και ήρθα στη Πόλη και συνέχισα. Αλλά βέβαια έχω διδαχτεί πολλά. Ποτέ δε με επηρέασαν στη βυζαντινή μουσική. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Τώρα βεβαίως....είπαμε....ότι....αρκεί....ο ψάλλων, την ώρα που ψάλλει να αισθάνεται τη λατρεία στο Θείον, τη δημιουργία στο ακροατήριο (11:00) της κατανύξεως και την ατμόσφαιρα της προσευχής, αυτά όλα. Να γνωρίζει βεβαίως το κείμενο, σωστοί τονισμοί. Τότε δεν θα επηρεαστεί από την ευρωπαϊκή...την ευρωπαϊκή θα την έχει δίπλα του, όταν θα τραγουδήσει. Καταλάβατε;
Πρέπει όμως να βγουν ορισμένοι ψάλται, οι οποίοι θα διδάσκουν στους ψάλτες τη φωνητική τοποθέτηση. Αυτό είναι απαραίτητο. Και μετά, βεβαίως, δε πρέπει ο άνδρας να φοιτεί σε διδασκάλισσα. Για ποιό λόγο; Διότι η γυναικεία φωνή, μπορεί να προσφέρει αργότερα. Κατ 'αρχήν πρέπει να εργαστεί με έναν άνδρα, με ανδρική φωνή, ο οποίος είπαμε πρέπει να έχει λύσει...να έχει λύσει προβλήματα. (12:00) Η τοποθέτησις...το θέμα της αναπνοής, στους άνδρας είναι η χαμηλή τοποθέτηση. Η γυναικεία φωνή, λόγω των γεννητικών της οργάνων, είναι πλεύρια, είναι πιο ψηλά..μέχρι εδώ. Εγώ, όταν εργάστηκα στην Άγκυρα με την Γιντάλγκο (???) με τη δασκάλα της σκάλας....έλεγε....ως εδώ....γυναικεία....εγώ έκανα...(δίνει παράδειγμα διαφορετικής τοποθέτησης της ανδρικής από τη γυναικεία φωνή). Βέβαια ήξερα...είναι...άλλο θέμα. Η γυναικεία φωνή, λόγου της οξύτητας, των συχνοτήτων που τοποθετείται, είναι μια οκτάβα πάνω από εμάς, δηλαδή 8 φωνές ψηλότερα συμψάλλει με εμάς. Είναι και η τοποθέτησή της άλλη. Τα περάσματα που κάνει ο άνδρας, από τα χαμηλά στα υψηλά, η γυναικεία φωνή το κάνει (13:00) μια φορά....μια φορά....περνάει...έχει το (ιταλικός όρος) που λέμε, τη τοποθέτηση στήθους που λέμε, και πάει. Εμείς όμως έχουμε πολλούς τρόπους ώσπου να φτάσουμε στο ύψος, στις ψηλές νότες, καταλάβατε; Δε μπορεί να σου διδάξει η γυναικεία φωνή...ε...τα περάσματα, διότι δεν τα 'χει εκείνη. Το θέμα της αναπνοής είναι διαφορετικό, αλλά, είναι εποφελής σε άλλα θέματα: στην έκφραση, στη παρουσίαση, σε πολλά άλλα. Πρέπει να προηγηθεί η ανδρική φωνή και μετά να πάει σε γυναίκα να συμπληρώσει, διότι και από 'κει θα πάρει κάτι οπωσδήποτε. Μάλιστα...τι άλλο;
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Αν μου επιτρέπετε έχω άλλες 2 παρατηρήσεις.
Λ.Α. Ορίστε.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Στην ελληνική Εκκλησία, (14:00) στην ελλαδική Εκκλησία, αναπτύσσεται....δε θέλω να πω από τη μεγαλύτερη μερίδα του κλήρου, αλλά εν πάσει περιπτώσει από άλλους παράγοντες, μια ιδεολογική προσέγγιση της κακοφωνίας. Δηλαδή, μια μερίδα εργατών της Εκκλησίας, θεωρεί ότι το κακόφωνο, το ισχνό το....
Λ.Α. Καταλαβαίνω...καταλαβαίνω....
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: ....είναι και προσευχητικό. Και απευθύνονται στο ψάλτη με μια λογική ότι αυτό που κάνεις είναι επιτηδευμένο. Εδώ θέλουν λοιπόν το απλοϊκό, το κακόφωνο, το καχεκτικό το...απαράδεκτο δυστυχώς. Και για να μη...
Λ.Α. Κατάλαβα τι λέτε...ακριβώς.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: ....έχω την εντύπωση ότι η Εκκλησία πρέπει να πάρει τη πρωτοβουλία, να επανασυνθέσει μια μόνιμη πατριαρχική επιτροπή για τα μουσικά πράγματα, η οποία και λόγω της τεχνολογίας και της προόδου, μπορεί να συνέρχεται πολύ πιο εύκολα. (15:00)
Λ.Α. Βεβαίως.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Και διαδικτυακά, και από αποστάσεις...και...
Λ.Α. Και τεχνολογία.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Ούτως ώστε κάποια πράγματα στον ορθόδοξο χώρο να μπουν ξανά σε μια τάξη. Επειδή η ταχύτητα της έρευνας των πραγμάτων είναι πάρα πολύ γρήγορη....αναπτύσσονται καθημερινά διαδικασίες, μέθοδοι, προσεγγίσεις, οι οποίες μπορεί να έχουν την αγαθή προαίρεση, αλλά, εν τέλει καταργούν μια τάξη και μια (????). Έχω την εντύπωση ότι πρέπει να προστίθενται τέτοιας λογικής....
Λ.Α. Είθε.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Βεβαίως...ο Πατριάρχης μας...ευχαριστώ κ εγώ...ο Πατριάρχης μας...και είναι τελευταίως πολύ απασχολημένος...και πολλά περνούν έτσι απαρατήρητα...ορισμένα γεγονότα, τα οποία....απαιτούν κάποια θεραπεία ας πούμε. Λοιπόν, το θέμα (16:00) της κακοφωνίας, που είναι πράγματι, η κακοφωνία καλλιφωνία σήμερα, δε ξέρω....εγώ το βρίσκω ότι πηγάζει από τις μιμήσεις. Από τις κακές μιμήσεις, τα ακούσματα που έχουμε. Δηλαδή....αυτό συνέβαινε και στη Θεσσαλονίκη πολύ ξέρετε. Μιμούνταν όλοι τους δασκάλους που ήντουσαν εκεί. Το μακαριστό δάσκαλό μας, τον Πρίγγο, και άλλους πολλούς. Λοιπόν, ένα παράδειγμα...είμαι και λίγο μίμος. Ένα απήχημα θα πω, με τον τρόπο που το σκέφτονται και το ψάλλουν και χαλούν τη φωνή τους, το τάλαντό τους. Δηλαδή: (17:00) ΑΓΙΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑ (με παραμορφωμένη, μπεκριδίστικη, όπως ορίζεται από Γ. Μιχαλάκη φωνή). (ΓΕΛΙΑ). Λοιπόν. Αυτό το ωραίο το απήχημα. Γιατί να μη το πεις (επαναλαμβάνει με τη δική του). Ένα παράδειγμα. Έτσι είναι. Παραμορφώνουν, όχι μόνο...αυτή η παραμόρφωσις δεν είναι...δε τη βρίσκουμε μόνο στη ψαλτική αλλά και στο τραγούδι....στο κοσμικό μας τραγούδι. Εγώ όταν ακούω τους παλιούς, έστω και ρεμπέτες....τραγουδιστάς...είχανε φωνή. (18:00) Τώρα εγώ θα βάλω τον σημερινό...τον...ξέρω έναν ας πούμε, έναν τραγουδιστή του ρεμπέτικου...ας πούμε ο Καρράς. Εγώ δεν έχω καμιά αντιπάθεια...τον βάλω εγώ με τον Νταλγκά, τον περίφημο...τραγουδούσε αυτός με εκείνη την ωραία τη φωνή. Δηλαδή....πριν από πολλά χρόνια...ήταν ένας...και πρόσφατα, ακόμα και με τους τραγουδιστάς του τραγουδιού του ρεμπέτικου να πούμε, και με τον Διονυσίου που ήταν αγράμματος...αλλά ήταν σωστός. Ήταν ένας βαρύτονος, εκ φύσεως τοποθετημένος...δε νομίζω να 'χει πάρει μαθήματα....ναι...μια ωραία έκφραση, χωρίς να παραμορφώνει τη μουσική, την απαγγελία...το... (19:00) ξέρω 'γω...τώρα μεγάλη παραμόρφωση υπάρχει και αυτό έχει γίνει χόμπυ. Δηλαδή το άσχημο, το κακό έγινε μόδα.
Πρώτον...μετά, τι είχαμε πει...άλλο θέμα που είπατε εσείς.....Α! Η επιτροπή. Εύχομαι κάποτε να δραστηριοποιηθεί....κ εγώ είμαι μέρος της επιτροπής της θείας λατρείας. Βεβαίως, παραπονούμαι κ εγώ ότι δε κάνουμε τίποτα. Θα βρεθεί κατάλληλος καιρός...θα βρεθεί...
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Και υπάρχει και το έλλειμμα βέβαια της διασύνδεσης της μουσικής εκπαίδευσης με την αγορά (???)...το οποίο είναι σημαντικό στην Ελλάδα και γενικότερα. Και για να γίνει κανείς μουσικολόγος πρέπει να είναι κτηνίατρος. Ένας άνθρωπος είναι καλός μουσικός. (20:00) Άρα πρέπει να έχει το δικαίωμα, μέσα από μια διαδικασία να γίνει και μουσικολόγος. Να μπορεί να συνεχίσει τις σπουδές του σε ένα ανώτατο επίπεδο.
Λ.Α. Βεβαίως.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Όπως γίνεται στην ευρωπαϊκή μουσική. Όπου (????)
Λ.Α. Να σας πω κάτι...
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Εγώ είμαι μαθηματικός...μπορώ να γίνω μουσικολόγος, αλλά....το ζητούμενο δεν είναι να έχεις άρτια επιστημονική (???) κατάρτιση. Το ζητούμενο είναι να είσαι καλός μουσικός, να σου δίνει τη δυνατότητα η Εκκλησία, ένα Πανεπιστημιακό ίδρυμα...μουσικολογικό...ούτως ώστε να μην καθιστούμε τη βιβλιοθηκονομία μουσικολογία.
Λ.Α. Ναι. Δυστυχώς...
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Τη μελέτη, την εμβρίθεια στις πηγές...και όχι μόνο αυτό. Εδώ υπάρχει κανονισμός ιεροψάλτη στην ελλαδική Εκκλησία, τους μουσικολόγους μας...ψάλτη. Ως κατηγορία ψάλτη. Ως καλύτερος...ως ψάλτη....αυτό που δεν έχει. (21:00) Δηλαδή ο Καραμάνης η....δάσκαλε...Β' κατηγορίας ψάλτη.
Λ.Α. Ποιός έχει βαθμολογήσει;
ΚΙΣΣΑΣ: Τώρα τον τελευταίο καιρό.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Η Εκκλησία της Ελλάδος, με έναν κανονισμό, που θεσπίστηκε, και καλώς ως αφετηρία σκέψης, έχει κατηγοριοποιήσει τους ψάλτες.
Λ.Α. Κακώς.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Καλά που δεν ισχύει γενικώς στην Ελλάδα.
ΚΙΣΣΑΣ: Στα λόγια μόνο.
Λ.Α. Κακώς.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Πρέπει να υπάρξει μελέτη, πρέπει να υπάρξει επαναπροσέγγιση του (???) με τη νέα τεχνολογία, με τα νέα επιστημονικά επιτεύγματα..το θέμα είναι ποιος το κάνει..με τι όρους και προϋποθέσεις και πόσο αυτό επιστρέφει στη τάξη. Αν επιστρέφει ως αταξία είναι κακό.
Λ.Α. Κατ' αρχήν οφείλουμε....οφείλουμε να αξιοποιήσουμε τα ανά χείρας (22:00) τα κληρονομικά ακούσματα που παραλάβαμε από τους πατέρες και να μη ψάχνουμε διότι δε θα βρούμε άκρη. Δυστυχώς, είπαμε προηγουμένως για την Ευρώπη και αυτά, όλοι οι μεγάλοι μουσουργοί της ευρώπης...όλοι...οι κλασσικοί βέβαια, Σούμαν, Σούμπερτ, Μπετόβεν, Μότσαρτ, Βάγκνερ, όλοι αυτοί, έγραψαν έργα. Δεν έγραψαν θεωρητικά. Εμείς συνέχεια ακόμα είμεθα (???). Συνέχεια θεωρητικά γράφουμε και που θα πάει αυτό δε ξέρω. Το θεωρητικό έγινε μηνιαίο περιοδικό πλέον. Πρέπει να σταθούμε κάπου να αξιοποιήσουμε το ανα χείρας αυτό υλικό και συν τω χρόνω, η πρόοδος θα μας προσφέρει και άλλες ικανότητες τις οποίες μπορούμε να τις καταγράψουμε. Αλλά, θέλει...πρέπει να υπάρξει σεβασμός στη θεωρία της μουσικής. (23:00) Οι ευρωπαίοι σέβονται του 14ου αιώνος, τον (ΤΑΔΕ) τον μεγάλο τον θεωρητικό που έχει γράψει μια φορά τη θεωρία της ευρωπαϊκής μουσικής. Και όλοι οι μεγάλοι έγραψαν έργα...συμφωνίες ε; Και όχι μέσα με αρμονίες και με φούγκα, με φυγή και αυτά...τόσο μεγάλα έργα...βάσει του θεωρητικού του (ΤΑΔΕ). Εμείς....ορίστε;
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Θεωρία των αρχαίων ελλήνων.
Λ.Α. Βεβαίως. Εμείς συνέχεια ψάχνουμε και διορθώνουμε κάθε μήνα το προηγούμενο εκδοθέν (ΓΕΛΙΑ. Τέλος πάντων...το....(ΓΕΛΙΑ). Λοιπόν, δυστυχώς, δυστυχώς...το θέμα...
ΚΙΣΣΑΣ: Γρήγορα πέστε γιατί είπαμε (σε ακροατή) (24:00)
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Είχατε αναφερθεί προηγουμένως για (?????)
Λ.Α. Δε κατάλαβα....
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: (???) αναφέρεται για την Ίμα Σούμακ.
Λ.Α. Η Ίμα Σούμακ ήταν ένα φαινόμενο φωνητικό...μια σωστή φωνή, ανθρώπινη φωνή πρέπει τουλάχιστον να έχει 2 όγδοες, 2 οκτάβες, άνετες, αλλά και μπορεί και με 1,5 να προσφέρει στη ψαλτική ωραία πράγματα. Αλλά στο κλασσικό τραγούδι οπωσδήποτε 2 και πλέον...(25:00) Η Ίμα Σούμακ ήταν ένα φαινόμενο, μια σοπράνο, κολορατούρ η λεγόμενη, ο κλάδος της, η οποία είχε επάνω άνεση, και βεβαίως, εκτός από τις φωνητικές φωνές που διαθέτουμε, υπάρχουν και οι ψευδοχορδές, ναι...τα λεγόμενα φαλσέτα τα λεγόμενα στην Ευρωπαϊκή μουσική, τα οποία (???) ... σήμερα υπάρχουνε στο (ΤΑΔΕ) το...αυτό το κανάλι το ευρωπαϊκό...βγαίνουν σοπράνοι άνδρες. Για μένα είναι αποκρουστικοί βέβαια. Άνδρες σοπράνοι. Ψάλλει με τις ψευδοχορδές, τραγουδά σαν γυναικεία φωνή. Αυτά είχε, τα είχε εξελιγμένα η Ίμα Σούμακ, διότι, οι πραγματικές (???) που κάνει, έχουν ένα περιορισμένο να πούμε, ένα περιορισμένο ηχητικό (26:00) πλαίσιο. Πέραν τούτου, μπαίνουν σε εφαρμογή οι ψευδοχορδές. Είναι άλλο θέμα αυτό...
Λοιπόν, το θέμα είναι πολύ ευρύ και βεβαίως, μια γεύση μόνο προσφέραμε, όσο μπορούσαμε, είναι ζωτικό όμως. Το οποίο πρέπει να αρχίσει και στο ψαλτικό τομέα να εξελίσσεται αυτό. Δηλαδή να γνωρίζει ο ψάλτης το όργανο που κατέχει, τι όργανο είναι αυτό. Βιολί; βιόλα, βιολαντσέλο είναι; Και εκεί στα πλαίσια μέσα. Δεν είναι ντροπή να είσαι βαρύτονος, απεναντίας! Ούτε και μπάσος. Μα γεννιέσαι. Είναι το θείο δώρο που σου δίνει η φύση, είναι τα μέτρα. Εγώ όταν δω κάποιον, από τα μέτρα καταλαβαίνω τι είναι αυτός, τενόρος είναι, βαρύτονος είναι...είναι το όργανο, το σώμα, αυτά, όλα, ο λαιμός, δίνουν την εντύπωση (27:00), και πολλές φορές δεν έχω πέσει έξω. Ναι λέει, είμαι λέει μπάσος. Προτού μιλήσει ακόμα.
ΚΙΣΣΑΣ: Δάσκαλε, να τελειώνουμε...
Λ.Α. Ναι. Λοιπόν....είθε κάποτε να συναντηθούμε και τότε να υπάρχει και έτοιμο υλικό το οποίο να το ακούσουμε και να προσθέσουμε και στην πράξη ορισμένα, ορισμένες νουθεσίες. Σήμερα σταθήκαμε μόνο στη παρουσίαση, αφηρημένα έτσι του όλου φωνητικού θέματος. Ευχαριστώ όλους.
ΑΚΡΟΑΤΗΣ: Συγνώμη...ξέρετε κάτι; Επί του θέματος. Δε θα πάω σε άλλο θέμα διότι με γαργάλισε ο συνάδελφος, αλλά εν πάση περιπτώσει επί του θέματος. Μας αναπτύξατε πως (28:00) λειτουργεί η φωνή, δε μας είπατε η συντήρηση. Δηλαδή, μήπως από τη μακρόχρονη πείρα σας έχετε κάτι να μας πείτε πάνω σε αυτό το πράγμα; Δηλαδή, έρχεται για παράδειγμα η Μεγάλη Εβδομάδα και δεν αισθανόμαστε καλά. Τι μπορούμε να κάνουμε; Εκτός από την αφωνία.
Λ.Α. Εάν είναι παθολογικό το θέμα, εάν είναι το θέμα παθολογικό, τότε υπάρχουν ιατροί. Εάν είναι θέμα κακής χρήσεως του φωνητικού οργάνου, αυτό πρέπει να το γνωρίζουμε. Βεβαίως, χρειάζεται η κατάλληλη αφωνία ώσπου να επανέλθει η βλενογόννος, να απαλλαχθεί η βλεννογόνος από αυτά τα...ξέρω, τα αιματώματα και τα τοιαύτα...αλλά, βεβαίως, όταν γνωρίζει τον τρόπο της φωνής (29:00) και γνωρίζει το όργανό του ο ψάλτης, δεν παθαίνεις τίποτα. Σας το λέω ειλικρινά. Όταν είναι σωστός στην τοποθέτηση της φωνής....η φωνή είναι Θείο Δώρο και το πλέον....το όργανο το οποίο είναι πιστό....το πλέον πιστό όργανο....μας ακολουθεί σε όλη μας τη ζωή. Είπαμε προηγουμένως ότι μ' αυτό γεννιόμαστε και μ' αυτό τελειώνουμε. Αν δεν το βασανίσουμε, αν δε δημιουργηθεί κάποιο παθολογικό...υπάρχουν ασθένειες οι οποίες είναι κοινές....αυτά....μάλιστα.
ΚΙΣΣΑΣ: Ευχαριστούμε πάρα πολύ όλους τους παρευρεθέντες ΚΤΛ ΚΤΛ ΚΤΛ (ΤΕΛΟΣ ΑΡΧΕΙΟΥ).

Το παραπάνω και τελευταίο μέρος λέει σημαντικά πράγματα κατά τη γνώμη μου, συγκεκριμένα, συνδέει τη χρήση κινητού σε μικρή ηλικία, με την ανικανότητα να πιάνει στη συνέχεια τους μουσικούς τόνους, ένα παιδί.

Και άλλα, περί ιδεολογικής κακοφωνίας κτλ, νομίζω χρήσιμα.

Μιχάλη, με την ευκαιρία, θέλω να πω ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στον Σπύρο που ηχογράφησε, αλλά και σε σένα που έκανες αυτόν τον τεράστιο κόπο να το απομαγνητοφωνήσεις με τόση ακρίβεια. (Εκ των υστέρων έμαθα ότι έχεις δουλέψει στα πρακτικά της Βουλής, οπότε δικαιολογείται η τόση εξάσκηση..).

Μπαίνω στον πειρασμό να προτείνω να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα τη σπουδαία δουλειά σου, να δώσουμε δηλαδή στο κείμενο κανονική ροή, σαν αυτές που έχουν οι τυπωμένες ομιλίες. Τι γνώμη έχετε για αυτό; (Ή το έχεις ξεκινήσει ήδη.

Σημειωτέον ότι η σπουδή για την επαρκή απόδοση μιας τέτοιας ομιλίας δεν οφείλεται μόνο στο βεληνεκές του άρχοντα, αλλά και στο ότι λέει πράγματα καθοριστικής σημασίας. Γενικά απαντά σε ένα φλέγον ερώτημα, μάλλον σε ένα ψευδοδίλημμα: η φωνητική αγωγή είναι κυρίως για το τραγούδι, άρα όχι μόνο δεν είναι αναγκαία αλλά επιπλέον βλάπτει τον παραδοσιακό ψάλτη.

Η σοφή απἀντηση του άρχοντα σε αυτό, όπως την κωδικοποιώ κατ' ανάγκην σχηματικά (κρίνοντας από το πνεύμα όλης της ομιλίας), είναι η εξής:

Υπάρχει η γενική φωνητική αγωγή και η ειδική, αυτή που απαντά στις ανάγκες ενός συγκεκριμένου είδους φωνητικής μουσικής.

Η ειδική φωνητική παιδεία που αφορά στο τραγούδι δεν είναι χρήσιμη για τον ψάλτη (και μπορεί ενδεχομένως να τον βλάψει). Από την άλλη, ειδική φωνητική παιδεία για τον ψάλτη δεν υπάρχει σήμερα και θα έπρεπε να υπάρχει (...Κατ' αρχήν, δυστυχώς σήμερα, δεν υπάρχει ψάλτης ο οποίος θα διδάξει ορθοφωνία στους ψάλτες. Πρέπει να βγουν όμως....).

Ωστόσο, η γενική φωνητική αγωγή (θέματα αναπνοής, στήριξης, τοποθέτησης, αντήχησης, άρθρωσης κ.λπ.) αφορά σε οποιονδήποτε χρησιμοποιεί τη φωνή του σε μεγάλο βαθμό, άρα και τους ψάλτες. Όσο σπουδαίοι κι αν είναι μπορεί να ωφεληθούν, αν όχι στην ποιότητα, τουλάχιστον στη συντήρηση ή τη μακροχρόνια διατήρηση.

(για το τελευταίο αρκούμαι σε δύο εύγλωττα παραδείγματα:
α) το παράδειγμα που ανέφερε για μεγάλους ψάλτες του καιρού τους που έχασαν τη στήριξη από το στήθος κι έτσι απώλεσαν τη φωνή τους
β) το παράδειγμα για τις Μεγάλες Εβδομάδες, όπου αναφέρει ότι σωστά τοποθετημένη φωνή δεν υπάρχει περίπτωση να υποστεί φωνητική κόπωση).

Ελπίζω να φανεί χρήσιμο.

Μπαίνω στον πειρασμό να προτείνω να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα τη σπουδαία δουλειά σου, να δώσουμε δηλαδή στο κείμενο κανονική ροή, σαν αυτές που έχουν οι τυπωμένες ομιλίες. Τι γνώμη έχετε για αυτό; (Ή το έχεις ξεκινήσει ήδη.

Click to expand...

Μπααααα....

mmamais said:

Μπααααα....

Click to expand...

Tι δηλοί το επιφώνημα; Το έχεις ξεκινήσει ή όχι...πρακτικογράφε της Βουλής;:wink:

Δηλοί "Μας δουλεύεις ωρε Γιώργε Μ, που θα κάτσω να κάνω τέτοιο πράγμα;"

Βασικά δε γνωρίζω πως να το κάνω αυτό, θα υπάρχουν κανόνες λογικά, μετατροπής του κειμένου κτλ, αν κάποιο καλό παιδί θέλει....