Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

Ο Κλεονείδης (Εισαγ. 2) αναφέρει: "καλούνται δε αι τάσεις και φθόγγοι· τάσεις μεν παρά το τετάσθαι, φθόγγοι επεί υπό φωνής ενεργούνται" (οι τάσεις ονομάζονται και φθόγγοι · τάσεις από το τέντωμα, ενώ φθόγγοι [λέγονται], γιατί παράγονται από φωνή).

Κλεωνείδης
Εισαγωγή αρμονική

Εισαγ. 2

καλοῦνται δὲ αἱ τάσεις καὶ φθόγγοι· τάσεις μὲν ἀπὸ
τῶν καθαπτῶν ὀργάνων παρὰ τὸ τετάσθαι, φθόγγοι δέ,
ἐπεὶ ὑπὸ φωνῆς ἐνεργοῦνται.

τελαμών, δερμάτινη ταινία ή λουρί, με το οποίο η λύρα ή η κιθάρα κρεμόταν από το στήθος (το λαιμό) του εκτελεστή· χάρη στον τελαμώνα, ο εκτελεστής μπορούσε να χρησιμοποιεί ελεύθερα και τα δύο του χέρια. Το όργανο συνήθως τοποθετούνταν στα γόνατα, όταν ο εκτελεστής καθόταν, ή κρεμόταν από το στήθος, όταν στεκόταν. Στην περίπτωση της λύρας, το όργανο κρατιόταν με ελαφρά κλίση προς τα εμπρός, ενώ στην περίπτωση της κιθάρας, που ήταν πολύ βαρύτερο όργανο, κρατιόταν σε ίσια (όρθια) θέση, με κάποια μάλλον κλίση προς τον εκτελεστή.

Βλ. τα λ. λύρα και κιθάρα.

http://www.musipedia.gr/

τέλειος αυλός, και υπερτέλειος αυλός· οι δύο τελευταίες τάξεις, η τέταρτη και η πέμπτη αντίστοιχα, στην αριστοξένεια κατάταξη των αυλών (βλ. λ. αυλός ). Και οι δύο τάξεις ονομάζονταν ανδρείοι (ανδρικοί), σε αντιδιαστολή προς τους παρθενίους (πρώτη τάξη) και τους παιδικούς (δεύτερη τάξη), και περιλάμβαναν όλες τις παραλλαγές αυλών που χρησιμοποιούνταν από άνδρες, ιδιαίτερα όμως εκείνους που χρησιμοποιούνταν από επαγγελματίες μουσικούς και σε αγώνες· Τέτοιοι ήταν ο πυθικός αυλός , ο έλυμος, ο σπονδειακός αυλός και άλλοι.
Το επίθετο τέλειος το συναντούμε και στα συστήματα· Σύστημα τέλειον (μείζον ή ελαττον).

Βλ. λ. σύστημα .

http://www.musipedia.gr/

Τελεσίας, (4ος αι. π.Χ.)· μουσικός από τη Θήβα, σύγχρονος του Αριστόξενου .
Μνημονεύεται από τον Αριστόξενο ως τυπικό παράδειγμα της επίδρασης που ασκείται από την εκπαίδευση. "Ο Τελεσίας καλλιεργήθηκε με την πιο ωραία μουσική ("τραφήναι τη καλλίστη μουσική") και μελέτησε τις συνθέσεις του Πινδάρου , του Διονυσίου του Θηβαίου, του Λάμπρου , του Πρατίνα και άλλων λυρικών ποιητών. Έγινε, έτσι, ένας θαυμάσιος αυλητής , και απέκτησε μια, από κάθε άποψη, στέρεη μουσική κατάρτιση. Σε προχωρημένη ηλικία στράφηκε προς τη μουσική καινοτόμων, όπως ο Φιλόξενος και ο Τιμόθεος , αλλά οι προσπάθειές του να συνθέσει και στις δύο τεχνοτροπίες, του Πινδάρου και του Φιλόξενου, απέτυχαν ολότελα στο φιλοξένειο στιλ· αιτία ήταν το ότι ανατράφηκε από τα παιδικά του χρόνια με την κάλλιστη μουσική" (Πλούτ. Περί μουσ. 1142B-C και FHG ΙΙ, 287-288, απόσπ. 73).

http://www.musipedia.gr/

τελεσιάς, είδος πολεμικού ή ενόπλιου χορού. Κατά τον Ιππαγόρα (Αθήν. ΙΔ', 630Α, 27), "η τελεσιάς είναι πολεμικός χορός· το όνομά της προέρχεται από κάποιον Τελεσία, που τον χόρεψε ένοπλος".
Ο Πολυδεύκης επίσης αναφέρει (IV, 100): "ενόπλιοι ορχήσεις πυρρίχη τε και τελεσιάς, επώνυμοι δύο Κρητών ορχηστών, Πυρρίχου τε και Τελεσίου" (η τελεσιάς και η πυρρίχη είναι ενόπλιοι χοροί, που ονομάστηκαν έτσι από δύο Κρητικούς χορευτές, τον Πύρριχο και τον Τελεσία).

http://www.musipedia.gr/

[''Κατά τον Ιππαγόρα (Αθήν. ΙΔ', 630Α, 27), "η τελεσιάς είναι πολεμικός χορός· το όνομά της προέρχεται από κάποιον Τελεσία, που τον χόρεψε ένοπλος".'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν. ΙΔ', 630Α, 27

τὰ δὲ στασιμώτερα καὶ πυκνότερα καὶ τὴν ὄρχησιν ἁπλουστέραν ἔχοντα καλεῖται δάκτυλοι, ἰαμβική, Μολοσσικὴ ἐμμέλεια, κόρδαξ, σίκιννις, Περσική, Φρύγιος νιβατισμός, Θρᾴκιος κολαβρισμός, τελεσιάς·

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

Ο Πολυδεύκης επίσης αναφέρει (IV, 100): "ενόπλιοι ορχήσεις πυρρίχη τε και τελεσιάς, επώνυμοι δύο Κρητών ορχηστών, Πυρρίχου τε και Τελεσίου" (η τελεσιάς και η πυρρίχη είναι ενόπλιοι χοροί, που ονομάστηκαν έτσι από δύο Κρητικούς χορευτές, τον Πύρριχο και τον Τελεσία).

Pollux, Onomasticon

Πολυδεύκης, IV, 100

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n317/mode/1up

Τελέσιλλα, (3ος αι. π.Χ.)· λυρική ποιήτρια από το ’ργος. Συνέθεσε παρθένεια
και άλλα λυρικά τραγούδια. Κατά την πολιορκία του ’ργους από το βασιλιά της Σπάρτης Κλεομένη, η Τελέσιλλα συνέβαλε στην απελευθέρωση της πόλης, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να κρατήσει ψηλά το ηθικό των Αργείων γυναικών.

Βλ. Page PMG 372-374, αποσπ. 717-726, και Bergk PLG III, 380-381, απόσπ. 9.

http://www.musipedia.gr/

Τελέστης, (420-345 π.Χ.)· συνθέτης διθυράμβων από τη Σελινούντα της Σικελίας (από όπου και η επωνυμία Σελινούντιος). Κατά τον Διόδωρο Σικελιώτη (ΙΔ', 46, 6), ανήκε σε μια ομάδα φημισμένων συνθετών διθυράμβων, όπως ο Φιλόξενος ο Κυθήριος, ο Τιμόθεος ο Μιλήσιος και ο Πολύειδος ("ήκμασαν δε κατά τούτον τον ενιαυτόν οι διασημότεροι διθυραμβοποιοί, Φιλόξενος Κυθήριος, Τιμόθεος Μιλήσιος, Τελέστης Σελινούντιος, Πολύειδος...").
Στα 402/401 π.Χ., πολύ νέος ακόμη, διαγωνίστηκε στην Αθήνα στο διθύραμβο και κέρδισε ένα βραβείο (Πάριο Χρονικό στ. 65).
Στον Τελέστη αποδιδόταν μια αλλαγή στη ρυθμική σύνθεση του διθυράμβου· γι' αυτές τις αλλαγές και για την ανάμειξη στο ίδιο έργο διαφόρων αρμονιών και γενών ψέγεται από τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα και άλλους.
Πέθανε στη Σικυώνα, όπου ο τύραννος Αρίστρατος έστησε μνημείο προς τιμή του. Διθύραμβοι του Τελέστη και του Φιλόξενου, μαζί με έργα των τριών μεγάλων τραγικών, ζητήθηκαν και στάλθηκαν για τις γιορτές που έγιναν στα Σούσα κατά το γάμο του Αλέξανδρου· για την αποστολή τους είχε φροντίσει ο ’ρπαλος (πρβ. Πλούτ. Βίος Αλεξάνδρου 8).
Ανάμεσα στα έργα του αναφέρονται η Αργώ και ο Ασκληπιός, από τα οποία διασώθηκαν μερικά αποσπάσματα.

Βλ. Bergk PLG ΙΙΙ, 627-631 και Anth. Lyr. 298-299.

http://www.musipedia.gr/

[''Κατά τον Διόδωρο Σικελιώτη (ΙΔ', 46, 6), ανήκε σε μια ομάδα φημισμένων συνθετών διθυράμβων, όπως ο Φιλόξενος ο Κυθήριος, ο Τιμόθεος ο Μιλήσιος και ο Πολύειδος ("ήκμασαν δε κατά τούτον τον ενιαυτόν οι διασημότεροι διθυραμβοποιοί, Φιλόξενος Κυθήριος, Τιμόθεος Μιλήσιος, Τελέστης Σελινούντιος, Πολύειδος...").'']

Diodore de Sicile, La Bibliothèque historique, livre XIV

Διόδωρος Σικελιώτης (ΙΔ', 46, 6

Κτησίας δ΄ ὁ συγγραφεὺς τὴν τῶν Περσικῶν ἱστορίαν εἰς τοῦτον τὸν ἐνιαυτὸν κατέστροφεν, ἀρξάμενος ἀπὸ Νίνου καὶ Σεμιράμεως. ἤκμασαν δὲ κατὰ τοῦτον τὸν ἐνιαυτὸν οἱ ἐπισημότατοι διθυραμβοποιοί, Φιλόξενος Κυθήριος, Τιμόθεος Μιλήσιος, Τελέστης Σελινούντιος, Πολύειδος, ὃς καὶ ζωγραφικῆς καὶ μουσικῆς εἶχεν ἐμπειρίαν.

http://mercure.fltr.ucl.ac.be/Hodoi/concordances/diodore_14/ligne05.cfm?numligne=47&mot=12674

65. ΑΦ’ ΟΥ ΤΕΛΕΣΤΗΣ ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΙΟΣ ΕΝΙΚΗΣΕΝ ΑΘΗΝΗΣΙΝ, ΕΤΗ ΗΔΔΔΠΙΙΙΙ, ΑΡΧΟΝΤΟΣ ΑΘΗΝΗΣΙΝ ΜΙΚΩΝΟΣ

Όταν ο Τελέστης ο Σελινούντιος νίκησε στην Αθήνα, έτος 139, όταν ο Μίκων ήταν άρχοντας στην Αθήνα.

http://www.hellenicpantheon.gr/ParioN.htm

Διθύραμβοι του Τελέστη και του Φιλόξενου, μαζί με έργα των τριών μεγάλων τραγικών, ζητήθηκαν και στάλθηκαν για τις γιορτές που έγιναν στα Σούσα κατά το γάμο του Αλέξανδρου· για την αποστολή τους είχε φροντίσει ο ’Αρπαλος (πρβ. Πλούτ. Βίος Αλεξάνδρου 8).

Πλούταρχος
Βίοι Παράλληλοι: Αλέξανδρος

Πλούτ. Βίος Αλεξάνδρου 8

Ἅρπαλον ἐκέλευσε πέμψαι, κἀκεῖνος ἔπεμψεν αὐτῷ τάς τε Φιλίστου βίβλους καὶ τῶν Εὐριπίδου καὶ Σοφοκλέους καὶ Αἰσχύλου τραγῳδιῶν συχνάς, καὶ Τελέστου καὶ Φιλοξένου διθυράμβους.

http://el.wikisource.org/wiki/Βίοι_Παράλληλοι/Αλέξανδρος

τερέτισμα, και τερετισμός (από το ρήμα τερετίζω: κελαηδώ, σιγοτραγουδώ σαν το χελιδόνι ή το τζιτζίκι)· μίμηση τραγουδιού από τζιτζίκι ή χελιδόνι στο τραγούδι ή στο παίξιμο της κιθάρας · είδος τρίλιου.
Ο Ανώνυμος (Bell. 26, 10) και ο Μαν. Βρυέννιος (Wallis 480) καθορίζουν τον τερετισμό ως ένα μείγμα κομπισμού και μελισμού (βλ. τα λ. κομπισμός-μελισμό).
Ησύχ. : "τερετίσματα· ωδαί απατηλαί, τα της κιθάρας κρούματα και τα των τεττίγων άσματα" και "τερετίζοντα· λαλούντα εκ μεταφοράς της χελιδόνος" (τερετίσματα· απατηλά τραγούδια, κομμάτια [ή ήχοι] κιθάρας και τα τραγούδια των τζιτζικιών· και τερετίζοντα· μεταφορικά από το χελιδόνι).
Σύμφωνα με τον Α. J. Η. Vincent (Notices 53), ο τερετισμός θα ήταν κάτι παρόμοιο με το ακόλουθο, στο οποίο γίνεται ανάμειξη του κομπισμού και μελισμού:

[...]

http://www.musipedia.gr/

Τέρπανδρος, (περ. 710-περ. 7ος αι. π.Χ.)· γεννήθηκε στην Άντισσα της Λέσβου· ο πατέρας του λεγόταν Δέρδενις, γι' αυτό και επονομάζεται Δερδένεος (στο Πάριο Χρονικό στ. 34) ή γενικά Αντισσαίος. Σύμφωνα μ' ένα μύθο, όταν ο Ορφέας φονεύθηκε από τις Θρακιώτισσες Μαινάδες, η λύρα του ρίχτηκε στη θάλασσα και παρασύρθηκε ως την Άντισσα· εκεί τη βρήκαν μερικοί ψαράδες και την έφεραν στον Τέρπανδρο (Excerpta ex Nicom. 1).
Ο Τέρπανδρος πήγε στη Σπάρτη, όπου πρώτος νίκησε στους μουσικούς αγώνες των Καρνείων το 676 και το 673 π.Χ. (Αθήν. ΙΔ', 635Ε, 37). Διαγωνίστηκε επίσης και νίκησε τέσσερις φορές συνέχεια στα Πύθια· υπήρξε απαράμιλλος στην κιθαρωδική τέχνη (Πλούτ. Περί μουσ. 1132Ε, 4).
Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Σπάρτη, όπου έπαιξε συμφιλιωτικό ρόλο στις πολιτικές έριδες και απέκτησε τη φήμη του κατεξοχήν μουσικού, του ιδρυτή και θεμελιωτή της μουσικής ζωής της πόλης. Οι Σπαρτιάτες συνήθιζαν να τοποθετούν οποιονδήποτε διακεκριμένο μουσικό "μετά Λέσβιον αοιδόν" (FHG ΙΙ, 130 [Aristotelis Fragmenta], απόσπ. 87). Και ο Ηρακλείδης Ποντικός (Περί Πολιτειών ΙΙ, Λακεδαιμονίων 6, στα FHG ΙΙ, 210) γράφει: "Λακεδαιμόνιοι τον Λέσβιον ωδόν ετίμησαν· τούτου γαρ ακούειν ο θεός χρησμωδουμένοις εκέλευεν" (οι Λακεδαιμόνιοι ετίμησαν τον Λέσβιο αοιδό [Τέρπανδρο]· γιατί ο θεός τους διέταξε, όταν ζήτησαν χρησμό, να υπακούουν σε αυτόν).

Ανάμεσα στις εφευρέσεις και στις καινοτομίες που αποδίδονταν στον Τέρπανδρο, οι κυριότερες ήταν οι ακόλουθες:
1. η επέκταση του επτάχορδου στο οκτάχορδο με παράλειψη της τρίτης στη δωρική αρμονία

(τρίτη βαθμίδα από πάνω,
[mi - re] - do κτλ.) και προσθήκη της νήτης
(8ης mi)· βλ. λ. λύρα ·

2. η καθιέρωση και ονομασία των κιθαρωδικών νόμων (Πάριο Χρονικό στ. 34· Πλούτ. 1132C, D, 3 και 4)· ένας από αυτούς τους νόμους έχει το ονομά του (Τερπάνδρειος)·

3. ο μετασχηματισμός της μελωδικής απαγγελίας (τραγουδιστής απαγγελίας) των αοιδών σε πραγματική μελωδία·

4. η εισαγωγή των κιθαρωδικών προοιμίων στα επικά τραγούδια (Πλούτ. Περί μουσ. 1132D, 4)·

5. η εφεύρεση του βάρβιτου .

Ο Gevaert (Ι, 182) υποστηρίζει ότι ο Τέρπανδρος έθεσε τις οριστικές βάσεις της ελληνικής μουσικής και αξίζει τον τίτλο του ιδρυτή-θεμελιωτή της. Βλ. Bergk PLG III, 7-12 και Anth. Lyr. 165, μερικά αποσπάσματα

http://www.musipedia.gr/

[''γεννήθηκε στην Άντισσα της Λέσβου· ο πατέρας του λεγόταν Δέρδενις, γι' αυτό και επονομάζεται Δερδένεος (στο Πάριο Χρονικό στ. 34) ή γενικά Αντισσαίος.'']

Πάριο Χρονικό στ. 34

34. ΑΦ’ ΟΥ ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΣ Ο ΔΕΡΔΕΝΙΟΣ Ο ΛΕΣΒΙΟΣ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΟΥ[Σ ΚΙΘ]Α[Ρ]ΩΙΔ[ΙΚ]ΟΥΣ [ΘΑΙΑΥΛΗΤ..] [ΕΚΑΙΝΟΤΟΜ]ΗΣΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΜΠΡΟΣΘΕ ΜΟΥΣΙΚΗΝ ΜΕΤΕΣΤΗΣΕΝ, ΕΤΗ ΗΗΗΓΔΔΔΙ, ΑΡΧΟΝΤΟΣ ΑΘΗΝΗΣΙΝ ΔΡΩΠΙΔΟΥ.

Όταν ο Τέρπανδρος του Δερδένου από την Λέσβο, τους κανόνες παιξίματος της λύρας επινόησε και καινοτόμισε και την προηγούμενη μουσική άλλαξε, έτος 381, όταν ο Δρωπίδης ήταν άρχοντας στην Αθήνα.

http://www.hellenicpantheon.gr/ParionAr.htm

[''Σύμφωνα μ' ένα μύθο, όταν ο Ορφέας φονεύθηκε από τις Θρακιώτισσες Μαινάδες, η λύρα του ρίχτηκε στη θάλασσα και παρασύρθηκε ως την Άντισσα· εκεί τη βρήκαν μερικοί ψαράδες και την έφεραν στον Τέρπανδρο (Excerpta ex Nicom. 1).'']

Excerpta ex Nicom. 1

http://www.archive.org/stream/musiciscriptore01jangoog#page/n367/mode/1up

[''Ο Τέρπανδρος πήγε στη Σπάρτη, όπου πρώτος νίκησε στους μουσικούς αγώνες των Καρνείων το 676 και το 673 π.Χ. (Αθήν. ΙΔ', 635Ε, 37)'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν. ΙΔ', 635Ε, 37

ἀγνοεῖ δ΄ ὁ Ποσειδώνιος ὅτι ἀρχαῖόν ἐστιν ὄργανον ἡ μάγαδις, σαφῶς Πινδάρου λέγοντος τὸν Τέρπανδρον ἀντίφθογγον εὑρεῖν τῇ παρὰ Λυδοῖς πηκτίδι τὸν βάρβιτον· τόν ῥα Τέρπανδρός ποθ΄ ὁ Λέσβιος εὗρε πρῶτος ἐν δείπνοισι Λυδῶν ψαλμὸν ἀντίφθογγον ὑψηλᾶς ἀκούων πηκτίδος. πηκτὶς δὲ καὶ μάγαδις ταὐτόν, καθά φησιν ὁ Ἀριστόξενος καὶ Μέναιχμος ὁ Σικυώνιος ἐν τοῖς περὶ Τεχνιτῶν. καὶ τὴν Σαπφὼ δέ φησιν οὗτος, ἥτις ἐστὶν Ἀνακρέοντος πρεσβυτέρα, πρώτην χρήσασθαι τῇ πηκτίδι. ὅτι δὲ καὶ Τέρπανδρος ἀρχαιότερος Ἀνακρέοντος δῆλον ἐκ τούτων· τὰ Κάρνεια πρῶτος πάντων Τέρπανδρος νικᾷ, ὡς Ἑλλάνικος ἱστορεῖ ἔν τε τοῖς ἐμμέτροις Καρνεονίκαις κἀν τοῖς καταλογάδην. ἐγένετο δὲ ἡ θέσις τῶν Καρνείων κατὰ τὴν ἕκτην καὶ εἰκοστὴν ὀλυμπιάδα, ὡς Σωσίβιός φησιν ἐν τῷ περὶ Χρόνων. Ἱερώνυμος δ΄ ἐν τῷ περὶ Κιθαρῳδῶν, ὅπερ ἐστὶ πέμπτον περὶ Ποιητῶν, κατὰ Λυκοῦργον τὸν νομοθέτην τὸν Τέρπανδρόν φησι γενέσθαι, ὃς ὑπὸ πάντων συμφώνως ἱστορεῖται μετὰ Ἰφίτου τοῦ Ἠλείου τὴν πρώτην ἀριθμηθεῖσαν τῶν Ὀλυμπίων θέσιν διαθεῖναι

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

[''Διαγωνίστηκε επίσης και νίκησε τέσσερις φορές συνέχεια στα Πύθια· υπήρξε απαράμιλλος στην κιθαρωδική τέχνη (Πλούτ. Περί μουσ. 1132Ε, 4).'']

Πλούτ. Περί μουσ. 1132Ε, 4

(46) Ἔοικε δὲ κατὰ τὴν τέχνην τὴν κιθαρῳδικὴν ὁ Τέρπανδρος διενηνοχέναι· τὰ Πύθια γὰρ τετράκις ἑξῆς νενικηκὼς ἀναγέγραπται. (47) Καὶ τοῖς χρόνοις δὲ σφόδρα παλαιός ἐστι· πρεσβύτερον γοῦν αὐτὸν Ἀρχιλόχου ἀποφαίνει Γλαῦκος ὁ ἐξ Ἰταλίας ἐν συγγράμματί τινι τῷ Περὶ τῶν ἀρχαίων ποιητῶν τε καὶ μουσικῶν· (48) φησὶ γὰρ αὐτὸν δεύτερον γενέσθαι μετὰ τοὺς πρώτους ποιήσαντας αὐλῳδίαν. (49) Ἐζηλωκέναι δὲ τὸν Τέρπανδρον Ὁμήρου μὲν τὰ ἔπη, Ὀρφέως δὲ τὰ μέλη. (50) Ὁ δ΄ Ὀρφεὺς οὐδένα φαίνεται μεμιμημένος· οὐδεὶς γάρ πω γεγένητο, εἰ μὴ οἱ τῶν αὐλῳδικῶν ποιηταί· τούτοις δὲ κατ΄ οὐθὲν τὸ Ὀρφικὸν ἔργον ἔοικε.

(51) Κλονᾶς δ΄ ὁ τῶν αὐλῳδικῶν νόμων ποιητής, ὁ ὀλίγῳ ὕστερον Τερπάνδρου γενόμενος, ὡς μὲν Ἀρκάδες λέγουσι, Τεγεάτης ἦν, ὡς δὲ Βοιωτοί, Θηβαῖος. (52) Μετὰ δὲ Τέρπανδρον καὶ Κλονᾶν Ἀρχίλοχος παραδίδοται γενέσθαι.

http://remacle.org/bloodwolf/historiens/Plutarque/musiquegr.htm

τεταρτημόριον, τέταρτο τόνου· από μερικούς θεωρητικούς θεωρούνταν ίσο προς μία δίεση.
Σύμφωνα με τον Αριστόξενο (Αρμ. II, 46, 7), ο οποίος υποστηρίζει πως το εναρμόνιο που περιέχει ακριβή τέταρτα τόνου ήταν το μόνο κανονικό γένος, το τέταρτο του τόνου είναι ίσο προς την ελάχιστη εναρμόνια δίεση: "και το τέταρτον [του τόνου], ό καλείται δίεσις εναρμόνιος ελαχίστη". Ο Νικόμαχος επίσης θεωρούσε το τέταρτο του τόνου ίσο προς την εναρμόνια δίεση (Εγχειρ. 12, C.v.J. 362, Mb 26).

Βλ. λ. δίεσις.

http://www.musipedia.gr/

[''Σύμφωνα με τον Αριστόξενο (Αρμ. II, 46, 7), ο οποίος υποστηρίζει πως το εναρμόνιο που περιέχει ακριβή τέταρτα τόνου ήταν το μόνο κανονικό γένος, το τέταρτο του τόνου είναι ίσο προς την ελάχιστη εναρμόνια δίεση: "και το τέταρτον [του τόνου], ό καλείται δίεσις εναρμόνιος ελαχίστη".'']

Αρμονικά στοιχεία

Αριστόξενος, Αρμ. II, 46, 7

τὸ δὲ διὰ τεσσάρων δύο τόνων καὶ ἡμίσεος. τῶν δὲ
τοῦ τόνου μερῶν μελῳδεῖται τὸ ἥμισυ, ὃ καλεῖται ἡμιτόνιον,
καὶ τὸ τρίτον μέρος, ὃ καλεῖται δίεσις χρωματικὴ ἐλαχίστη,
καὶ τὸ τέταρτον, ὃ καλεῖται δίεσις ἐναρμόνιος ἐλαχίστη·
τούτου δ᾽ ἔλαττον οὐδὲν μελῳδεῖται διάστημα. δεῖ δὲ πρῶ-
τον μὲν τοῦτο αὐτὸ μὴ ἀγνοεῖν, ὅτι πολλοὶ ἤδη διήμαρ-
τον ὑπολαβόντες ἡμᾶς λέγειν ὅτι ὁ τόνος εἰς τρία ἴσα
διαιρούμενος μελῳδεῖται. συνέβη δ᾽ αὐτοῖς τοῦτο παρὰ τὸ
μὴ κατανοεῖν ὅτι ἕτερόν ἐστι τό τε λαβεῖν τρίτον μέρος
τόνου καὶ τὸ διελόντα εἰς τρία τόνον μελῳδεῖν. ἔπειτα ἁπλῶς
μὲν οὐθὲν ὑπολαμβάνομεν εἶναι διάστημα ἐλάχιστον.