Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

ραψωδός, (από το ράπτω [συρράπτω, συλλέγω, συνενώνω] και ωδή)· εκείνος που απάγγελλε επικά ποιήματα, ιδιαίτερα ομηρικά. Οι ραψωδοί περιφέρονταν από πόλη σε πόλη κρατώντας ένα ραβδί δάφνης και απάγγελλαν σε λαϊκές συγκεντρώσεις. Ονομάζονταν και Ομηριστές (Αθήν. ΙΔ', 620Β, 12).
Ο ραψωδός δεν πρέπει να συγχέεται με τον αρχαίο αοιδό. Ο αοιδός ήταν συχνά ο ίδιος ποιητής, συνθέτης και τραγουδιστής, ενώ ο ραψωδός ήταν ένας συλλογέας επικών ποιημάτων άλλων ποιητών, ένας αφηγητής, όχι τραγουδιστής· και ενώ ο αοιδός συνοδευόταν ο ίδιος στη φόρμιγγα , ο ραψωδός δε χρησιμοποιούσε ποτέ μουσικό όργανο. Ο αοιδός ήταν ποιητής-μουσικός της πιο μακρινής αρχαιότητας· ο ραψωδός εμφανίστηκε σε νεότερα χρόνια, τον 7ο αι. π.Χ.

http://www.musipedia.gr/

[''Οι ραψωδοί περιφέρονταν από πόλη σε πόλη κρατώντας ένα ραβδί δάφνης και απάγγελλαν σε λαϊκές συγκεντρώσεις. Ονομάζονταν και Ομηριστές (Αθήν. ΙΔ', 620Β, 12).'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν. ΙΔ', 620Β, 12

ὅτι δ΄ ἐκαλοῦντο οἱ ῥαψῳδοὶ καὶ Ὁμηρισταὶ Ἀριστοκλῆς εἴρηκεν ἐν τῷ περὶ Χορῶν. τοὺς δὲ νῦν Ὁμηριστὰς ὀνομαζομένους πρῶτος εἰς τὰ θέατρα παρήγαγε Δημήτριος ὁ Φαληρεύς. Χαμαιλέων δὲ ἐν τῷ περὶ Στησιχόρου καὶ μελῳδηθῆναί φησιν οὐ μόνον τὰ Ὁμήρου, ἀλλὰ καὶ τὰ Ἡσιόδου καὶ Ἀρχιλόχου, ἔτι δὲ Μιμνέρμου καὶ Φωκυλίδου. Κλέαρχος δ΄ ἐν τῷ προτέρῳ περὶ Γρίφων ‘τὰ Ἀρχιλόχου, φησίν, {ὁ} Σιμωνίδης ὁ Ζακύνθιος ἐν τοῖς θεάτροις ἐπὶ δίφρου καθήμενος ἐραψῴδει.’ Λυσανίας δ΄ ἐν τῷ πρώτῳ περὶ Ἰαμβοποιῶν Μνασίωνα τὸν ῥαψῳδὸν λέγει ἐν ταῖς δείξεσι τῶν Σιμωνίδου τινὰς ἰάμβων ὑποκρίνεσθαι. τοὺς δ΄ Ἐμπεδοκλέους Καθαρμοὺς ἐραψῴδησεν Ὀλυμπίασι Κλεομένης ὁ ῥαψῳδός, ὥς φησιν Δικαίαρχος ἐν τῷ Ὀλυμπικῷ. Ἰάσων δ΄ ἐν τρίτῳ περὶ τῶν Ἀλεξάνδρου Ἱερῶν ἐν Ἀλεξανδρείᾳ φησὶν ἐν τῷ μεγάλῳ θεάτρῳ ὑποκρίνασθαι Ἡγησίαν τὸν κωμῳδὸν τὰ Ἡσιόδου, Ἑρμόφαντον δὲ τὰ Ὁμήρου.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

ρητόν-άλογον, (α) ρητόν διάστημα· σύμμετρο διάστημα. Κατά τον Αριστόξενο, διάστημα σύμμετρο, από άποψη μελωδική, είναι εκείνο που μπορεί να τραγουδηθεί ή εκείνο που μπορεί να υπολογιστεί (ή να αναγνωριστεί) με το αυτί: "γνώριμον κατά μέγεθος, ήτοι ως τα τε σύμφωνα και ο τόνος ή ως τα τούτοις σύμμετρα" (εκείνο [το διάστημα] του οποίου το μέγεθος μπορεί να αναγνωριστεί, όπως είναι οι συμφωνίες και ο τόνος ή όπως είναι τα διαστήματα που είναι σύμμετρα με αυτά).
Η άποψη αυτή είναι βασικά διαφορετική από την άποψη των Πυθαγορείων , κατά τους οποίους τα διαστήματα μετριούνται με αριθμητικούς λόγους.

(β) άλογον (ασύμμετρο)· κατά τον Αριστόξενο, είναι εκείνο το διάστημα που δεν μπορεί να τραγουδηθεί ή δεν μπορεί να αναγνωριστεί από το αυτί αμέσως.

(γ) Οι όροι ρητός-άλογος χρησιμοποιούνταν κατ' αναλογία και στο ρυθμό· πους ρητός, πους άλογος· σύμμετρος πους, ασύμμετρος πους. Η ασυμμετρία λεγόταν αλογία.

Βλ. λ. χρόνος.

http://www.musipedia.gr/

ρόμβος, ή ρύμβος· (α) ο ήχος που παράγεται από το χτύπημα των κροτάλων ή του τύμπανου . Πίνδ. (Διθύραμβοι ΙΙ, 9): "ρόμβοι τυπάνων" (βροντεροί ήχοι ταμπούρλων).

(β) μικρό ξύλινο ραβδί δεμένο σ' ένα κορδόνι· όταν το κορδόνι στριφογυριζόταν αργά, παρήγε έναν χαμηλό ήχο· όταν στριφογυριζόταν πολύ γρήγορα παρήγε οξύ και διαπεραστικό ήχο. Ο ρόμβος χρησιμοποιούνταν από τους Κορύβαντες στις τελετές τους. Ησύχ. : "ρόμβος· ψόφος, στροφός, ήχος, δίνος, κώνος, ξυλήριον ού εξήπτον σχοινίον και εν ταις τελεταίς δονείται" (ρόμβος [είναι] ένας κρότος, σχοινί, ήχος, στριφογύρισμα, ένα ξυλαράκι μ' ένα σχοινί, το οποίο στριφογυρίζεται στις τελετές). Αρχύτας (Ι): "και τοις ρύμβοις τοις εν ταις τελεταίς κινουμένοις, το αυτό συμβαίνει· ήσυχα μέν κινούμενοι βαρύν αφίενται ήχον, ισχυρώς δε οξύν" (και το ίδιο γίνεται με τους ρόμβους, που κινούνται [στριφογυρίζουν] στις τελετές· όταν κινούνται ήσυχα, παράγουν χαμηλό ήχο και, όταν κινούνται δυνατά [γρήγορα], ψηλό ήχο).

(γ) το ίδιο όπως το ρόπτρον (βλ. πιο κάτω)· Ε.Μ.: "ρόμβος· ρόπτρον, τύμπανον" (ρόμβος· ταμπουρίνο, ταμπούρλο).

http://www.musipedia.gr/

Berlin, Aegyptisches Museum, Papyrussammlung, P. 9571v

κατάρχει ματέρι παρ’ μεγάλα̣]61
45 ῥόμβο[ι τυπά]νων ἐν τ`δ΄ε62 κ̣[έχλαδεν κρόταλ’ αἰθομένα τε δᾶις]63

http://webcache.googleusercontent.c...stos=59145+κατάρχει+Ματέρι&cd=6&hl=el&ct=clnk

1604. PINDAR, DITHYRAMBS 41

Full text of "The Oxyrhynchus papyri"

ρόμβοι τυπάνων

http://ia700101.us.archive.org/0/items/oxyrhynchuspapyr13gren/oxyrhynchuspapyr13gren.pdf

[''Ησύχ. : "ρόμβος· ψόφος, στροφός, ήχος, δίνος, κώνος, ξυλήριον ού εξήπτον σχοινίον και εν ταις τελεταίς δονείται" (ρόμβος [είναι] ένας κρότος, σχοινί, ήχος, στριφογύρισμα, ένα ξυλαράκι μ' ένα σχοινί, το οποίο στριφογυρίζεται στις τελετές).'']

Γλῶσσαι
Ελληνικό λεξικό
Ἡσύχιος Ἀλεξανδρεὺς

<ῥόμβος>· ψόφος. στρόφος. ἦχος. δῖνος. κῶνος. ξυλήριον, οὗ ἐξῆπται
σχοινίον, καὶ ἐν ταῖς τελεταῖς δινεῖται, [<Ῥομελίας>· μετέωρος περιτο- μῆς] ἵνα ῥοιζῇ. τοῦτο αὐτῷ ....... καὶ ἰχθῦς τις τῶν πλατέων. καὶ ὁ ἐν τοῖς δεσμοῖς γόμφος

http://el.wikisource.org/wiki/Γλώσσαι/Ρ

[''Αρχύτας (Ι): "και τοις ρύμβοις τοις εν ταις τελεταίς κινουμένοις, το αυτό συμβαίνει· ήσυχα μέν κινούμενοι βαρύν αφίενται ήχον, ισχυρώς δε οξύν" (και το ίδιο γίνεται με τους ρόμβους, που κινούνται [στριφογυρίζουν] στις τελετές· όταν κινούνται ήσυχα, παράγουν χαμηλό ήχο και, όταν κινούνται δυνατά [γρήγορα], ψηλό ήχο).'']

Αρχύτας ό Ταραντίνος

ρόμβοις τοίς έν ταίς τελεταίς κινουμένοις τό αύτό συμβαίνει∙


http://grmath4.phpnet.us/arxaia_kimena/arxitas_taradinos/arxitas_taradinos_fragments.pdf

http://webcache.googleusercontent.c...s.pdf+τελεταίς+κινουμένοις&cd=2&hl=el&ct=clnk

ρυθμική, η επιστήμη του ρυθμού. Πρέπει να διακρίνεται από τη μετρική , της οποίας τα πλαίσια είναι πιο περιορισμένα.

Βλ. λ. ρυθμοποιία.

http://www.musipedia.gr/

ρυθμογραφία, καταγραφή του ρυθμού (Δημ., LSJ)· σύνθεση ρυθμικών σχημάτων (Gev. ΙΙ, 584).
ρυθμογράφος· αυτός που καταγράφει τους ρυθμούς (LSJ)· αυτός που περιγράφει τους ρυθμούς (Δημ.).

http://www.musipedia.gr/

ῥυθμο-γρα^φία , h(,
A. noting down of the time or rhythm, CIG3088 (Teos).

~~~~~~~~~

ῥυθμο-γράφος [α^], ον,
A. writing on rhythms, of Hephaestion, Tz. in An.Par.1.95.

Henry George Liddell. Robert Scott. A Greek-English Lexicon. revised and augmented throughout by. Sir Henry Stuart Jones. with the assistance of. Roderick McKenzie. Oxford. Clarendon Press. 1940.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper...+letter=*r:entry+group=16:entry=r(uqmografi/a

ρυθμοειδής, χρόνος
όχι τελείως ρυθμικός· στον πληθ. χρόνοι (ή διάρκειες) που δεν έχουν μεταξύ τους ακριβείς ρυθμικές σχέσεις. Πτολεμ. Μουσικά (Excerpta Neapol. 12, 414 C. v. J.): "ρυθμοειδείς είναι οι χρόνοι που δεν έχουν καλή ρυθμική τάξη [μεταξύ τους], αλλά φαίνονται ότι έχουν κάποιο είδος ρυθμού". Πρβ. Αριστείδης, Mb 33, R.P.W.-Ι. 33.

Bλ. λ. εύρυθμος .

http://www.musipedia.gr/

Πτολεμ. Μουσικά (Excerpta Neapol. 12, 414 C.v.J.): "ρυθμοειδείς είναι οι χρόνοι που δεν έχουν καλή ρυθμική τάξη [μεταξύ τους], αλλά φαίνονται ότι έχουν κάποιο είδος ρυθμού".

Πτολεμ. Μουσικά Excerpta Neapol. 12, 414 C.v.J.

http://www.archive.org/stream/musiciscriptore01jangoog#page/n515/mode/1up

Αριστείδης, Mb 33, R.P.W.-Ι. 33.

τούτων δὴ τῶν χρόνων οἱ μὲν ἔρρυθμοι λέ-
γονται, οἱ δὲ ἄρρυθμοι, οἱ δὲ ῥυθμοειδεῖς, ἔρρυθμοι μὲν
οἱ ἔν τινι λόγῳ πρὸς ἀλλήλους σῴζοντες τάξιν, οἷον
διπλασίονι ἡμιολίῳ τοῖς τοιούτοις _λόγος γάρ ἐστι δύο
μεγεθῶν ὁμοίων ἡ πρὸς ἄλληλα σχέσι_ς, ἄρρυθμοι δὲ οἱ
παντελῶς ἄτακτοι καὶ ἀλόγως συνειρόμενοι, ῥυθμοειδεῖς δ᾽
οἱ μεταξὺ τούτων καὶ πῇ μὲν _τῆ_ς τάξεως τῶν ἐρρύθ-
μων, πῇ δὲ τῆς ταραχῆς τῶν ἀρρύθμων μετειληφότες.

ρυθμοποιία, η επιστήμη της εφαρμογής του ρυθμού. Κατά τον Αριστείδη (Περί μουσ. 42 Mb), "ρυθμοποιΐα δε εστι δύναμις ποιητική ρυθμού" (ρυθμοποιία είναι μια ικανότητα δημιουργική ρυθμού).
Η ρυθμοποιία υποδιαιρείται, κατά τον Αριστείδη (ό.π. 43 Mb), όπως και η μελοποιία, "στη λήψη (λήψις ), με την οποία μαθαίνουμε ποια είδη ρυθμού πρέπει να διαλέξουμε, στη χρήση (χρήσις · εφαρμογή), με την οποία προσαρμόζουμε τις άρσεις και τις θέσεις, και στη μείξη (μίξις ), που μας διδάσκει πώς να συνυφάνουμε κατάλληλα τους ρυθμούς".
Σκοπός της ρυθμοποιίας είναι η προσαρμογή των λέξεων, των μελών και των κινήσεων σε ρυθμικά σχήματα. Με ένα γενικό τρόπο, η ρυθμοποιία ασχολείται με τη μετατροπή του αόριστου ρυθμού σε συγκεκριμένες ρυθμικές μορφές, δηλ. είναι η ρυθμική σύνθεση, ενώ ρυθμική είναι η επιστήμη που ασχολείται με τα τεχνικά προβλήματα του ρυθμού.

http://www.musipedia.gr/

[''Η ρυθμοποιία υποδιαιρείται, κατά τον Αριστείδη (ό.π. 43 Mb), όπως και η μελοποιία, "στη λήψη (λήψις ), με την οποία μαθαίνουμε ποια είδη ρυθμού πρέπει να διαλέξουμε, στη χρήση (χρήσις · εφαρμογή), με την οποία προσαρμόζουμε τις άρσεις και τις θέσεις, και στη μείξη (μίξις ), που μας διδάσκει πώς να συνυφάνουμε κατάλληλα τους ρυθμούς".'']

Ῥυθμοποιία δέ ἐστι δύναμις ποιητικὴ ῥυθμοῦ· τελεία
δὲ ῥυθμοποιία ἐν ᾗ πάντα _τ_ὰ ῥυθμικὰ περιέχεται σχή-
ματα. διαιρεῖται δὲ εἰς ταὐτὰ τῇ μελοποιίᾳ· λήψει, δι᾽ ἧς
ἐπιστάμεθα ποίῳ τινὶ ῥυθμῷ χρηστέον· χρήσει, δι᾽ ἧς
τὰς ἄρσεις ταῖς θέσεσι πρεπόντως ἀποδίδομεν· μίξει,
καθ᾽ ἣν τοὺς ῥυθμοὺς ἀλλήλοις συμπλέκομεν, εἴ που
δέοι. τρόποι δέ, ὥσπερ ἁρμονίας, καὶ ῥυθμοποιίας
τῷ γένει τρεῖς, συσταλτικὸς διαστατικὸς ἡσυχαστικός.
τούτων ἕκαστον εἰς εἴδη διαιροῦμεν κατὰ ταὐτὰ τοῖς
ἐπὶ τῆς μελοποιίας εἰρημένοις. ἀρίστη δὲ ῥυθμοποιία ἡ
τῆς ἀρετῆς ἀποτελεστική, κακίστη δὲ ἡ τῆς κακίας.
πῶς δὲ γίνεται τούτων ἑκάτερον, ἐν τῷ παιδευτικῷ
λελέξεται. τινὲς δὲ τῶν παλαιῶν τὸν μὲν ῥυθμὸν ἄρρεν
ἀπεκάλουν, τὸ δὲ μέλος θῆλυ· τὸ μὲν γὰρ μέλος ἀνενέργη-
τόν τ᾽ ἐστὶ καὶ ἀσχημάτιστον, ὕλης ἐπέχον λόγον διὰ τὴν
πρὸς τοὐναντίον ἐπιτηδειότητα, ὁ δὲ ῥυθμὸς πλάττει τε
αὐτὸ καὶ κινεῖ τεταγμένως, ποιοῦντος λόγον ἐπέχων
πρὸς τὸ ποιούμενον.

ρυθμός, στην ιωνική διάλεκτο ρυσμός· η λέξη πρωτοεμφανίζεται στον Αρχίλοχο : "γίγνωσκε δ' οίος ρυσμός ανθρώπους έχει" (μάθε ότι ένας χαρακτήρας [ψυχική κατάσταση] κυβερνά τους ανθρώπους [ή τους κρατά δέσμιους]· πρβ. Bergk PLG ΙΙ, 401, απόσπ. 66 [31]· επίσης, Ε. Diehl Anth. Lyr. Gr. 231, απόσπ. 67α).
Όπως είναι φανερό από το προηγούμενο απόσπασμα του Αρχίλοχου, η λέξη ρυσμός (ρυθμός) δεν είχε στην αρχή καμιά μουσική σημασία. Ως μουσικός όρος χρησιμοποιήθηκε κυρίως τον 4ο αι. π.Χ. Ο Αριστόξενος υπήρξε ο πρώτος που μελέτησε με συστηματικό τρόπο το φαινόμενο του μουσικού ρυθμού. Οι αρχαίοι συγγραφείς και θεωρητικοί έδωσαν διάφορους ορισμούς του όρου ρυθμός. Ο Πλάτων (Νόμοι Β', 665Α) καθορίζει: "τη δή της κινήσεως τάξει ρυθμός όνομα είη" (ρυθμός ονομάζεται η τάξη της κινήσεως). Ο Αριστείδης (Περί μουσ. 31 Mb και R.P.W.-I.) δίνει τον ακόλουθο ορισμό του ρυθμού: "ρυθμός τοίνυν εστί σύστημα εκ χρόνων κατά τινα τάξιν συγκειμένων" (ρυθμός, λοιπόν, είναι ένα σύστημα χρόνων που τοποθετούνται με κάποια τάξη). Ο Βακχείος (Εισ. 93) τον ορίζει ως: "χρόνου καταμέτρησις μετά κινήσεως γινομένη ποιας τίνος" (καταμέτρηση χρόνου, που γίνεται με κάποια κίνηση). Δίνει επίσης και ορισμούς από άλλους συγγραφείς. Η θεωρία του Αριστόξενου βασίζεται στην αντίληψη ότι ο ρυθμός υπάρχει από μόνος του, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε πραγματοποίηση, και κυλά μέσα σε μια αφηρημένη διάρκεια (πρβ. L. Laloy, Lexique d'Aristoxene, XXXI)· "ο ρυθμός ποτέ δεν αναμειγνύεται με το ρυθμικό υλικό, αλλά δίνει κάποια τάξη στο ρυθμιζόμενο (το υλικό που μπαίνει σε τάξη, που ρυθμίζεται), κάνοντας τους χρόνους να διαδέχονται ο ένας τον άλλον με τούτον ή εκείνο τον τρόπο. Ο ρυθμός και η μορφή (φόρμα) μοιάζουν στο ότι και οι δύο δεν έχουν πραγματική υπόσταση. Αληθινά, η φόρμα δεν μπορούσε να υπάρξει χωρίς το υλικό που θα τη δεχόταν· όμοια, ο ρυθμός, με την απουσία ενός στοιχείου επιδεκτικού μετρήσεως και ικανού να διαιρεί το χρόνο, δεν μπορούσε να υπάρξει· γιατί ο χρόνος δεν μπορεί να διαιρεθεί από μόνος του, πρέπει να υπάρχει κάτι άλλο που να τον διαιρεί. Είναι, επομένως, ανάγκη το ρυθμικό υλικό να μπορεί να διαιρεθεί σε αντιληπτά μέρη, με τα οποία θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί η διαίρεση του χρόνου" (Αριστόξ. Ρυθμ. Στοιχ. Feussner, κεφ. 2).
Τα υλικά του ρυθμού είναι "οι λέξεις, το μέλος και η κίνηση του σώματος". Ο Αριστείδης λέει ότι ο ρυθμός μπορεί να γίνει αντιληπτός υπό τρεις έννοιες, (α) οπτικά ("όψει"), όπως στην όρχηση
· (β) ακουστικά ("ακοή"), όπως στο μέλος · και (γ) με την αφή ("αφή"), όπως στους παλμούς των αρτηριών. Στη μουσική, όμως, ο ρυθμός μπορεί να γίνει αντιληπτός μόνο με δύο τρόπους: οπτικά και ακουστικά.
Ρυθμίζω (ρ.)· κανονίζω, φέρω σε ρυθμό, σε συμμετρία.
Τα ρυθμιζόμενα· τα στοιχεία του ρυθμού (συλλαβές, νότες και κινήσει[χειρονομίες]).

Βιβλιογραφία:

R. Westphal, (α) System, der antiken Rhythmik, Λιψία 1865· (β) Metrik der Griechen, τόμ. 1-2, Λιψία 1867-1868· (γ) Aristoxenos von Tarent. Melik und Rhythmik des klassischen Hellenentums, τόμ. 1-2, Λιψία 1883-1893.
Carlo del Grande, L'espessione musicale dei poeti greci, Νεάπολη 1932.
Θρ. Γ. Γεωργιάδης, Der griechische Rhythmus, Musik, Reigen, Vers und Sprache, Αμβούργο 1949.
Emile Martin, Essai sur les rythmes de la chanson grecque antique, Παρίσι 1953.
Θρ. Γ. Γεωργιάδης, Musik und Rhythmus bei der Griechen, Αμβούργο 1958.
Επίσης, Gev. II, 1-240- Th. Rein. La mus. gr. 72-116.

http://www.musipedia.gr/

[''η λέξη πρωτοεμφανίζεται στον Αρχίλοχο : "γίγνωσκε δ' οίος ρυσμός ανθρώπους έχει" (μάθε ότι ένας χαρακτήρας [ψυχική κατάσταση] κυβερνά τους ανθρώπους [ή τους κρατά δέσμιους]·
[...] απόσπασμα του Αρχίλοχου, η λέξη ρυσμός (ρυθμός) δεν είχε στην αρχή καμιά μουσική σημασία. '']

Διδακτικό εγχειρίδιο: Αρχίλοχος

6. θυμέ, θύμ' (D67a, 128W)

θυμέ͵ θύμ΄͵ ἀμηχάνοισι κήδεσιν κυκώμενε͵
†ἀναδευ δυσμενῶν δ΄ ἀλέξεο προσβαλὼν ἐναντίον
στέρνον † ἐνδοκοισιν ἐχθρῶν πλησίον κατασταθεὶς
ἀσφαλέως· καὶ μήτε νικέων ἀμφάδην ἀγάλλεο͵
5 μηδὲ νικηθεὶς ἐν οἴκωι καταπεσὼν ὀδύρεο͵
ἀλλὰ χαρτοῖσίν τε χαῖρε καὶ κακοῖσιν ἀσχάλα
μὴ λίην͵ γίνωσκε δ΄ οἷος ῥυσμὸς ἀνθρώπους ἔχει.

Kαρδιά, καρδιά μου, που σε ταράζουν αγιάτρευτες
συμφορές, μάζεψε τις δυνάμεις σου κι αντιμετώπισε
τον εχθρό προτάσσοντας τα στήθη σου. Mε
σταθερότητα δέξου τον αγώνα με τον εχθρό σώμα
με σώμα. Aν νικήσεις μη δείξεις τη χαρά σου
δημόσια κι αν νικηθείς μη ριχτείς στο πάτωμα του
σπιτιού σου κλαίγοντας. Nα χαίρεσαι στη χαρά και να
λυπάσαι στη λύπη, αλλά όχι υπερβολικά. Προσπάθησε
να καταλάβεις το ρυθμό που κυβερνά τους ανθρώπους.

Δ. Iακώβ

Ω, ψυχή κατατρεγμένη, πάρε θάρρος τρομερό,
για να διώξεις τους εχθρούς σου, βάλ' τα στήθη σου μπροστά,
στο δικό τους το αντιστύλι πόδι πάτησε γερό
και μήτ' αν νικήσεις, γέλα φανερά,προκλητικά,
μήτ' αν νικηθείς, οδύρου μες στο σπίτι σου σκυφτός.
Mα για τα καλά σου χαίρου και λυπού για τα κακά
με το μέτρο! Ξεύρε πάντα πως ο κόσμος είν' αυτός.

Σ. Μενάρδος

Λεξιλόγιο
1. θυμέ: θυμός, ὁ= ψυχή.

1. κήδεσιν: κῆδος, -εος, τό= α) φροντίδα, έγνοια· β) θλίψη, συμφορά.

1. ἀμηχάνοισι (επικός τύπος)= ἀμηχάνοις.

1. κυκώμενε: κυκάω= α) ταράσσω, συγχέω· β) ανακατεύω, αναμιγνύω.

2. ἀναδευ: για τον ακατανόητο αυτόν τύπο που παραδίδεται έχει προταθεί η διόρθωση ἄνα δέ= ἀνάστηθι.

2. δυσμενῶν: δυσμενής, -ές= εχθρικός. H γενική πληθυντικού δυσμενῶν συνάπτεται στο ἐναντίον.

2. ἀλέξεο (ασυναίρετος ιωνικός τύπος)= ἀλέξου (προστακτική ενεστώτα μέσης φωνής του ρήματος ἀλέξω= αποτρέπω, διώχνω).

3. ἐνδοκοισιν= ἐν δοκοῖς· δοκός, ἡ (δέχομαι)= α) ενέδρα, παγίδα (εδώ)· β) δοκάρι.

4. ἀμφάδην (επίρρημα)= ἀμφαδόν (ομηρικό)· αντί: ἀναφανδόν= δημόσια, φανερά.

6. χαρτοῖσιν: χαρτός, ή, όν(πβ. χαίρω)= χαρμόσυνος, χαρούμενος.

6. χαρτοῖσιν - κακοῖσιν: και τα δύο επέχουν θέση ουσιαστικού, δηλαδή: οι χάρες - οι συμφορές.

6. ἀσχάλα (ομηρικό)= προστακτική του ρήματος ἀσχαλάω, -ῶ= λυποῦμαι, θλίβομαι.

7. μὴ λίην: πβ. τη ρήση μηδέν ἄγαν· λίην (επικός ιωνικός τύπος)= λίαν= υπερβολικά.

7. ῥυσμός (ιωνικός τύπος)= ῥυθμός, ὁ (ανετυμολόγητος τύπος· η σύνδεση με το ῥέω είναι πλέον ξεπερασμένη). H λέξη εκφράζει εδώ έναν υπέρτατο νόμο: το μεταβλητό, την ρευστότητα και την αστάθεια των ανθρώπινων πραγμάτων. ἡ τῆς κινήσεως τάξις (Πλάτων, Nόμοι 665α).

http://webcache.googleusercontent.c...html+ρυσμός+ανθρώπους+έχει&cd=1&hl=el&ct=clnk

[''Ο Πλάτων (Νόμοι Β', 665Α) καθορίζει: "τη δή της κινήσεως τάξει ρυθμός όνομα είη" (ρυθμός ονομάζεται η τάξη της κινήσεως).'']

Plato, Laws
Plat. Laws 2.665

Πλάτων, Νόμοι Β', 665Α

[665α] τάξει ῥυθμὸς ὄνομα εἴη, τῇ δὲ αὖ τῆς φωνῆς, τοῦ τε ὀξέος ἅμα καὶ βαρέος συγκεραννυμένων, ἁρμονία ὄνομα προσαγορεύοιτο, χορεία δὲ τὸ συναμφότερον κληθείη. θεοὺς δὲ ἔφαμεν ἐλεοῦντας ἡμᾶς συγχορευτάς τε καὶ χορηγοὺς ἡμῖν δεδωκέναι τόν τε Ἀπόλλωνα καὶ μούσας, καὶ δὴ καὶ τρίτον ἔφαμεν, εἰ μεμνήμεθα, Διόνυσον.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0165:book=2:page=665

[''Ο Αριστείδης (Περί μουσ. 31 Mb και R.P.W.-I.) δίνει τον ακόλουθο ορισμό του ρυθμού: "ρυθμός τοίνυν εστί σύστημα εκ χρόνων κατά τινα τάξιν συγκειμένων" (ρυθμός, λοιπόν, είναι ένα σύστημα χρόνων που τοποθετούνται με κάποια τάξη).'']

ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ ΚΟΙΝΤΙΛΙΑΝΟΥ
ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΝ

Αριστείδης, Περί μουσ. 31 Mb και R.P.W.-I.

Ῥυθμὸς τοίνυν ἐστὶ σύστημα ἐκ χρόνων κατά τινα τάξιν
συγκειμένων· καὶ τὰ τούτων πάθη καλοῦμεν ἄρσιν καὶ
θέσιν, ψόφον καὶ ἠρεμίαν. καθόλου γὰρ τῶν φθόγγων διὰ
τὴν ὁμοιότητα τῆς κινήσεως ἀνέμφατον τὴν μέλους ποιου-
μένων πλοκὴν καὶ ἐς πλάνην ἀγόντων τὴν διάνοιαν τὰ τοῦ
ῥυθμοῦ μέρη τὴν δύναμιν τῆς μελῳδίας ἐναργῆ καθίστησι,
παρὰ μέρος μέν, τεταγμένως δὲ κινοῦντα τὴν διάνοιαν.
ἄρσις μὲν οὖν ἐστι φορὰ μέρους σώματος ἐπὶ τὸ ἄνω, θέσις
δὲ ἐπὶ τὸ κάτω ταὐτοῦ μέρους. ῥυθμικὴ δέ ἐστιν ἐπιστήμη
τῆς τῶν προειρημένων χρήσεως.
Πᾶς μὲν οὖν ῥυθμὸς τρισὶ τούτοις αἰσθητηρίοις νοεῖται·
ὄψει, ὡς ἐν ὀρχήσει· ἀκοῇ, ὡς ἐν μέλει· ἁφῇ, ὡς οἱ τῶν
ἀρτηριῶν σφυγμοί· ὁ δὲ κατὰ μουσικὴν ὑπὸ δυεῖν, ὄψεώς
τε καὶ ἀκοῆς. ῥυθμίζεται δὲ ἐν μουσικῇ κίνησις σώμα-
τος, μελῳδία, λέξις. τούτων δὲ ἕκαστον καὶ καθ᾽ αὑτὸ
θεωρεῖται καὶ μετὰ τῶν λοιπῶν, ἰδίᾳ τε ἑκατέρου καὶ
ἀμφοῖν ἅμα. μέλος μὲν γὰρ νοεῖται καθ᾽ αὑτὸ μὲν _ἐν_ τοῖς
διαγράμμασι καὶ ταῖς ἀτάκτοις μελῳδίαις, μετὰ δὲ ῥυθ-
μοῦ μόνου, ὡς ἐπὶ τῶν κρουμάτων καὶ κώλων, μετὰ δὲ
λέξεως μόνης ἐπὶ τῶν καλουμένων κεχυμένων ᾀσμάτων·
ῥυθμὸς δὲ καθ᾽ αὑτὸν μὲν ἐπὶ ψιλῆς ὀρχήσεως, μετὰ δὲ
μέλους ἐν κώλοις, μετὰ δὲ λέξεως μόνης ἐπὶ τῶν ποιη-
μάτων μετὰ πεπλασμένης ὑποκρίσεως, οἷον τῶν Σωτάδου
καί τινων τοιούτων· λέξις δ᾽ ὅπως μεθ᾽ ἑκατέρου θεωρεῖ-
ται, προείπομεν. ταῦτα δὲ σύμπαντα μιγνύμενα τὴν
ᾠδὴν ποιεῖ. διαιρεῖται δὲ ὁ ῥυθμὸς ἐν μὲν λέξει ταῖς συλλα-
βαῖς, ἐν δὲ μέλει τοῖς λόγοις τῶν ἄρσεων πρὸς τὰς θέσεις,
ἐν δὲ κινήσει τοῖς τε σχήμασι καὶ τοῖς τούτων πέρασιν, ἃ
δὴ καὶ σημεῖα καλεῖται.