Κύριε Ελέησον... και σώσον (και βοήθησον) ημάς Παναγία Παρθένε
- Thread starter Dimitri
- Start date
π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Ἄγραφον; Ὄχι· γραπτόν ἐν μέρει.
Τυπικό; Ναί· τυπική διάταξη ἐν μέρει.
Ἀστοχία; Ναί, πολλάκις ναί.
Ἐπικοινώνησα τηλεφωνικῶς μέ τόν κ. Μανόλη Θεοδωράκη, γιά τόν ὁποῖον ἔχω γράψει καί ἄλλη φορά, ἐμβριθῆ ἐρευνητή καί βαθύ γνώστη τῶν τυπικῶν θεμάτων. Μοῦ εἶπε πάρα πολλά! Καί μακάρι νά τά δημοσιεύσει σέ εἰδικό περιοδικό. Ἐγώ θά προσπαθήσω μέ λίγα λόγια περιεκτικά καί μέ σαφήνεια νά μεταφέρω ὅσα χρειάζονται γιά τήν ἀπάντηση στήν «καλή» καί ἐνδιαφέρουσα ἐρώτηση.
Προκαταβολικά νά ποῦμε ὅτι τό «καὶ βοήθησον» ἀπορρίπτεται (ἄλλωστε σπανιότερα λέγεται) γιά συντακτικούς λόγους.
Τό «ὁ α' ψάλτης, Κύριε, ἐλέησον (ιβ') Εἶτα τὰς ἑπομένας Εὐχάς. ΕΥΧΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΓΙΑΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ Ἄσπιλε, ἀμόλυντε, ἄφθορε, ἄχραντε, ἁγνὴ Παρθένε, Θεόνυμφε Δέσποινα...» ὑπάρχει ὡς τυπική διάταξη στό Μέγα Ἀπόδειπνον. Ἀπο ἐκεῖ κακῶς μεταφέρεται καί λέγεται στό Μικρόν.
Στό Μέγα Ἀπόδειπνον ὅμως μετά τό «Ὁ Θεὸς οἰκτειρήσαι ἡμᾶς, καὶ εὐλογήσαι ἡμᾶς, ἐπιφάναι τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐφ' ἡμᾶς, καὶ ἐλεήσαι ἡμᾶς.» ἀκολουθοῦν «Καὶ ποιοῦμεν τὰς τρεῖς μεγάλας μετανοίας, Εἶθ' οὕτω, λέγομεν καθ' ἑαυτοὺς καὶ ἕνα στίχον τῆς Εὐχῆς τοῦ Ὁσίου Ἐφραίμ. Κύριε, καὶ Δέσποτα τῆς ζωῆς μου... Μετὰ δὲ ταύτας, ἑτέρας μικρὰς ιβ' λέγοντες καθ' ἑκάστην, τὸ ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ, καὶ ἐλέησόν με, καὶ πάλιν μετάνοιαν μεγάλην, καὶ τὸν τελευταῖον στίχον τῆς ἀνωτέρω Εὐχῆς. Μεθ' ἥν, Τρισάγιον, Παναγία Τριάς... Πάτερ ἡμῶν... Ὅτι σοῦ ἐστιν... ὁ α' ψάλτης Κύριε, ἐλέησον (ιβ') Εἶτα τὰς ἑπομένας Εὐχάς.»
Τά παρεμβαλόμενα, λοιπόν, μεταξύ τοῦ «Ὁ Θεὸς οἰκτειρήσαι ἡμᾶς, καὶ εὐλογήσαι ἡμᾶς...» καί τοῦ «Ἄσπιλε, ἀμόλυντε...» δέν ὑπάρχουν στό Μικρόν Ἀπόδειπνον, ἐπειδή αὐτά ἀνήκουν μόνον στίς ἡμέρες νηστείας· «Εἴ ἐστιν Ἀλληλούια». Τό Σάββατον, καί τῆς Σαρακοστῆς, δέν ἔχει Ἀλληλούια τῆς νηστείας, ἐπειδή, μέ τήν κατάλυση οἴνου καί ἐλαίου, λύεται ἡ νηστεία. Ἔχει Ἀλληλούια, ἀλλ᾿ αὐτό εἶναι τό νεκρώσιμο καί ὄχι τό τῆς νηστείας.
Ἄστοχο, λοιπόν, τό ιβ΄ (ἤ γ΄) Κύριε ἐλέησον, πρό τοῦ Ἄσπιλε...
Τό « καί σῶσον ἡμᾶς Παναγία Παρθένε»;
Τό «Κύριε ἐλέησον» γ΄ ἤ ιβ΄ ἤ μ΄ μέ τό «καί σῶσον ἡμᾶς» ἀποτελεῖ μαρτυρουμένη ἀπό ἀρχαῖα μοναστικά τυπικά καταληκτήριο ἀπόλυση, ἰδιαίτερα σέ μοναστικές ἀκολουθίες ἄνευ, ἤ καί μετά, ἱερέως. Αὐτό δέν μπορῶ (καί δέν χρειάζεται) νά τό ἀναλύσω περισσότερο.
Τό μόνο πού θά γράψω, γιά νά τό καταλάβουμε εἶναι ὅτι τό ἔχουμε σήμερα στήν ἑξῆς ἐξέλιξη:
Κύριε ἐλέησον (γ΄) [εὐλόγησον. Δι᾿ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐλέησον] καί σῶσον ἡμᾶς.
(Στό Μέγα Ἀπόδειπνον, μάλιστα, ἀκολουθεῖ εὐχή, ὡς τέλος ἑνός ἀπό τά 3 μέρη αὐτοῦ.)
Τό «Παναγία Παρθένε»;
Ἐδῶ τά πράγματα χαλᾶνε. Προστέθηκε ἀσυντάκτως γραμματικῶς (ποιό τό ὑποκείμενο τελικά· ὁ Κύριος ἤ ἡ Παναγία
καί ἀνοήτως θεολογικῶς, δημιουργώντας ἑρμηνευτική ἐμπλοκή καί μπέρδεμα (θά ἔλεγα ἁπλᾶ) μέ δύο ἀνόμοια ὡς πρός τήν «οὐσίαν»· τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ (τριαδικοῦ πρβλ. Ἐλέησον ἡμᾶς ὁ Θεός... Κύριε ἐλέησον) καί τῆς Κυρίας Θεοτόκου. Ἄλλο τό «Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς». Ἐδῶ συγχέονται. Προστέθηκε σέ καιρούς παρακμιακῆς ἀγραμμάτου καί ἀθεολογήτου εὐσεβείας, τάχα πρός εὐλάβειαν στήν Θεοτόκον.
Συμπέρασμα: Μετά τό «Ὁ Θεὸς οἰκτειρήσαι ἡμᾶς, καὶ εὐλογήσαι ἡμᾶς...» τοῦ ἱερέως, δέν παρεμβάλλουμε τίποτε καί ἀρχόμεθα εὐθύς τοῦ «Ἄσπιλε, ἀμόλυντε...»
Τυπικό; Ναί· τυπική διάταξη ἐν μέρει.
Ἀστοχία; Ναί, πολλάκις ναί.
Ἐπικοινώνησα τηλεφωνικῶς μέ τόν κ. Μανόλη Θεοδωράκη, γιά τόν ὁποῖον ἔχω γράψει καί ἄλλη φορά, ἐμβριθῆ ἐρευνητή καί βαθύ γνώστη τῶν τυπικῶν θεμάτων. Μοῦ εἶπε πάρα πολλά! Καί μακάρι νά τά δημοσιεύσει σέ εἰδικό περιοδικό. Ἐγώ θά προσπαθήσω μέ λίγα λόγια περιεκτικά καί μέ σαφήνεια νά μεταφέρω ὅσα χρειάζονται γιά τήν ἀπάντηση στήν «καλή» καί ἐνδιαφέρουσα ἐρώτηση.
Προκαταβολικά νά ποῦμε ὅτι τό «καὶ βοήθησον» ἀπορρίπτεται (ἄλλωστε σπανιότερα λέγεται) γιά συντακτικούς λόγους.
Τό «ὁ α' ψάλτης, Κύριε, ἐλέησον (ιβ') Εἶτα τὰς ἑπομένας Εὐχάς. ΕΥΧΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΓΙΑΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ Ἄσπιλε, ἀμόλυντε, ἄφθορε, ἄχραντε, ἁγνὴ Παρθένε, Θεόνυμφε Δέσποινα...» ὑπάρχει ὡς τυπική διάταξη στό Μέγα Ἀπόδειπνον. Ἀπο ἐκεῖ κακῶς μεταφέρεται καί λέγεται στό Μικρόν.
Στό Μέγα Ἀπόδειπνον ὅμως μετά τό «Ὁ Θεὸς οἰκτειρήσαι ἡμᾶς, καὶ εὐλογήσαι ἡμᾶς, ἐπιφάναι τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐφ' ἡμᾶς, καὶ ἐλεήσαι ἡμᾶς.» ἀκολουθοῦν «Καὶ ποιοῦμεν τὰς τρεῖς μεγάλας μετανοίας, Εἶθ' οὕτω, λέγομεν καθ' ἑαυτοὺς καὶ ἕνα στίχον τῆς Εὐχῆς τοῦ Ὁσίου Ἐφραίμ. Κύριε, καὶ Δέσποτα τῆς ζωῆς μου... Μετὰ δὲ ταύτας, ἑτέρας μικρὰς ιβ' λέγοντες καθ' ἑκάστην, τὸ ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ, καὶ ἐλέησόν με, καὶ πάλιν μετάνοιαν μεγάλην, καὶ τὸν τελευταῖον στίχον τῆς ἀνωτέρω Εὐχῆς. Μεθ' ἥν, Τρισάγιον, Παναγία Τριάς... Πάτερ ἡμῶν... Ὅτι σοῦ ἐστιν... ὁ α' ψάλτης Κύριε, ἐλέησον (ιβ') Εἶτα τὰς ἑπομένας Εὐχάς.»
Τά παρεμβαλόμενα, λοιπόν, μεταξύ τοῦ «Ὁ Θεὸς οἰκτειρήσαι ἡμᾶς, καὶ εὐλογήσαι ἡμᾶς...» καί τοῦ «Ἄσπιλε, ἀμόλυντε...» δέν ὑπάρχουν στό Μικρόν Ἀπόδειπνον, ἐπειδή αὐτά ἀνήκουν μόνον στίς ἡμέρες νηστείας· «Εἴ ἐστιν Ἀλληλούια». Τό Σάββατον, καί τῆς Σαρακοστῆς, δέν ἔχει Ἀλληλούια τῆς νηστείας, ἐπειδή, μέ τήν κατάλυση οἴνου καί ἐλαίου, λύεται ἡ νηστεία. Ἔχει Ἀλληλούια, ἀλλ᾿ αὐτό εἶναι τό νεκρώσιμο καί ὄχι τό τῆς νηστείας.
Ἄστοχο, λοιπόν, τό ιβ΄ (ἤ γ΄) Κύριε ἐλέησον, πρό τοῦ Ἄσπιλε...
Τό « καί σῶσον ἡμᾶς Παναγία Παρθένε»;
Τό «Κύριε ἐλέησον» γ΄ ἤ ιβ΄ ἤ μ΄ μέ τό «καί σῶσον ἡμᾶς» ἀποτελεῖ μαρτυρουμένη ἀπό ἀρχαῖα μοναστικά τυπικά καταληκτήριο ἀπόλυση, ἰδιαίτερα σέ μοναστικές ἀκολουθίες ἄνευ, ἤ καί μετά, ἱερέως. Αὐτό δέν μπορῶ (καί δέν χρειάζεται) νά τό ἀναλύσω περισσότερο.
Τό μόνο πού θά γράψω, γιά νά τό καταλάβουμε εἶναι ὅτι τό ἔχουμε σήμερα στήν ἑξῆς ἐξέλιξη:
Κύριε ἐλέησον (γ΄) [εὐλόγησον. Δι᾿ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐλέησον] καί σῶσον ἡμᾶς.
(Στό Μέγα Ἀπόδειπνον, μάλιστα, ἀκολουθεῖ εὐχή, ὡς τέλος ἑνός ἀπό τά 3 μέρη αὐτοῦ.)
Τό «Παναγία Παρθένε»;
Ἐδῶ τά πράγματα χαλᾶνε. Προστέθηκε ἀσυντάκτως γραμματικῶς (ποιό τό ὑποκείμενο τελικά· ὁ Κύριος ἤ ἡ Παναγία
καί ἀνοήτως θεολογικῶς, δημιουργώντας ἑρμηνευτική ἐμπλοκή καί μπέρδεμα (θά ἔλεγα ἁπλᾶ) μέ δύο ἀνόμοια ὡς πρός τήν «οὐσίαν»· τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ (τριαδικοῦ πρβλ. Ἐλέησον ἡμᾶς ὁ Θεός... Κύριε ἐλέησον) καί τῆς Κυρίας Θεοτόκου. Ἄλλο τό «Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς». Ἐδῶ συγχέονται. Προστέθηκε σέ καιρούς παρακμιακῆς ἀγραμμάτου καί ἀθεολογήτου εὐσεβείας, τάχα πρός εὐλάβειαν στήν Θεοτόκον.Συμπέρασμα: Μετά τό «Ὁ Θεὸς οἰκτειρήσαι ἡμᾶς, καὶ εὐλογήσαι ἡμᾶς...» τοῦ ἱερέως, δέν παρεμβάλλουμε τίποτε καί ἀρχόμεθα εὐθύς τοῦ «Ἄσπιλε, ἀμόλυντε...»
Last edited:
MTheodorakis
Παλαιό Μέλος
«τὸ Κύριε ἐλέησον ιβ' καὶ ἀπόλυσις» (Κανονάριον Νίκωνος Μαυροορείτου περὶ τὸ 1085 σ.25), «τὸ Κύριε ἐλέησον μ' καὶ ἀπολύειν» (ὅπ. πρ. σ.26).
«Κύριε ἐλέησον μ' καὶ σῶσον ἡμᾶς» (χφ. Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος 880 ΤΑΣ ιγ' αἰ. πρὸ τοῦ Ὁ ἐν παντὶ καιρῷ ...τοῦ μεσονυκτικοῦ καὶ στὸ τέλος τοῦ ἑσπερινοῦ, χφ. Ε.Β.Ε. 660 ιστ' αἰ. ἐκδ. Dmitrievskij τ. 1 σσ. 159-160 πρὸ τοῦ Ὁ ἐν παντὶ καιρῷ... τῶν Μ. ὡρῶν τῆς Μ. Παρασκευῆς).
Πρβλ. Ὁ Θεὸς ἱλἀσθητι ἡμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς ἐκ γ' καὶ ἐλέησον ἡμᾶς (Μ. ἀποδείπνου).
Last edited:
π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Καἰ τό "βοήθησον ἡμᾶς" εἶναι καί ἀπαράδεκτος σολοικισμός, δεδομένου ὅτι τό ρῆμα «βοηθῶ» συντάσσεται μέ δοτική!
Πολύ σωστά !!!
π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Θά ἤθελα νά συμπληρώσω ἐπί τοῦ θέματος καί τά ἑξῆς:
α) Τό ἰσχῦον Τυπικό τοῦ Βιολάκη (ΤΜΕ) στή σελ. 335, ὅπου ἡ τυπική διάταξις τῶν Χαιρετισμῶν μετά μικροῦ Ἀποδείπνου, γράφει: «...τὸ Ὁ ἐν παντὶ καιρῷ καὶ εὐθὺς ἄνευ μετανοιῶν, τὸ Ἄσπιλε ἀμόλυντε κτλ.». Τό Τυπικό εἶναι σαφές. Ἀλλά εἶναι καί ἀσαφέστατο ἐάν δέν ἔχουμε τήν ἀπαραίτητη προπαιδεία καί ἐξοικείωση, ὅπως πολλάκις ἔχει ἐπισημανθεῖ. Τό Τυπικό θεωρεῖ ὡρισμένα πράγματα ὡς εὐκόλως ἐννοούμενα καί γνωστά· καί ἄλλωστε δέν εἶναι δυνατόν νά τά γράψει ἀναλυτικότερα. Ἔτσι ἐδῶ στή συζήτησή μας μάθαμε τό τί σημαίνει αὐτό τό «καὶ εὐθὺς ἄνευ μετανοιῶν, τὸ Ἄσπιλε ἀμόλυντε», τό ὁποῖο γιά πολλούς ἄν τό διάβαζαν στό ΤΜΕ (πόσοι διαβάζουν ΤΜΕ θά ἀποτελοῦσε γρῖφο. Ἡ ἀκριβής τάξις φαίνεται καί ΤΜΕ σελ. 397.
β) Μετά λύπης μου εἶδα στό ναό ὅτι τό Ὡρολόγιον τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας ἀναγράφει κακῶς τό Κύριε ἐλέησον (ιβ') πρό τοῦ Ἄσπιλε ἀμόλυντε στό μικρό Ἀπόδειπνο. Ἐγώ ἔχω ἕνα παλαιό Ὡρολόγιον τοῦ Σαλίβερου, πού εἶναι ὅμοιο μέ τό Ὡρολόγιον τῆς Βενετίας ὑπὸ Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανοῦ διορθωθέν, τό ὁποῖο συμβουλεύθηκα γιά τήν σύνταξη τοῦ μηνύματός μου, τήν δέ παράθεση ἐπῆρα ἀπό τά Λειτουργικά κείμενα τοῦ π. Leo Schefe, πού ἀντιγράφει ἀπό τό Ὡρολόγιον ἐκδόσεων ΦΩΣ. Ἄν, λοιπόν, προβλέπεται τό Κύριε ἐλέησον (ιβ') στό Ὡρολόγιον τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας, πού τό ἔχουν οἱ περισσότεροι ναοί, τότε τί νά ποῦμε;
Σχόλιον: Χρόνια προσπαθῶ νά πείσω ἕναν ἱερέα ὅτι μετά τό Τὴν πᾶσαν ἐλπίδα μου εἰς σὲ ἀνατίθημι, Μήτηρ τοῦ Θεοῦ, φύλαξόν με ὑπὸ τὴν σκέπην σου. τοῦ κανονάρχου/ἀναγνώστου/ψάλτου στούς Χαιρετισμούς νά μήν λέει Εἰρήνη πᾶσι. ... Δέσποτα πολυέλεε... Εὐπρόσδεκτον ποίησον τὴν δέησιν ἡμῶν... Εὐξώμεθα ὑπὲρ εἰρήνης..., ἀλλά νά κάνει εὐθύς Ἀπόλυσιν, γιατί αὐτά εἶναι τοῦ μεγάλου Ἀποδείπνου. Μετά ἀπό χρόνια ὅμως κατάλαβα, ὅτι τό κάνει αὐτό ἐπειδή βλέπει ἀπό τό Ὡρολόγιον· τό ὁποῖον στό μικρόν Ἀπόδειπνον γράφει καί Ἀπόλυσις χωρίς νά παραθέτει τό Εὐξώμεθα... καί ἔτσι θεωρεῖ καλό νά γυρίζει στό μέγα Ἀπόδειπνον καί τά τά λέει, ὅπως ἐκεῖ.
α) Τό ἰσχῦον Τυπικό τοῦ Βιολάκη (ΤΜΕ) στή σελ. 335, ὅπου ἡ τυπική διάταξις τῶν Χαιρετισμῶν μετά μικροῦ Ἀποδείπνου, γράφει: «...τὸ Ὁ ἐν παντὶ καιρῷ καὶ εὐθὺς ἄνευ μετανοιῶν, τὸ Ἄσπιλε ἀμόλυντε κτλ.». Τό Τυπικό εἶναι σαφές. Ἀλλά εἶναι καί ἀσαφέστατο ἐάν δέν ἔχουμε τήν ἀπαραίτητη προπαιδεία καί ἐξοικείωση, ὅπως πολλάκις ἔχει ἐπισημανθεῖ. Τό Τυπικό θεωρεῖ ὡρισμένα πράγματα ὡς εὐκόλως ἐννοούμενα καί γνωστά· καί ἄλλωστε δέν εἶναι δυνατόν νά τά γράψει ἀναλυτικότερα. Ἔτσι ἐδῶ στή συζήτησή μας μάθαμε τό τί σημαίνει αὐτό τό «καὶ εὐθὺς ἄνευ μετανοιῶν, τὸ Ἄσπιλε ἀμόλυντε», τό ὁποῖο γιά πολλούς ἄν τό διάβαζαν στό ΤΜΕ (πόσοι διαβάζουν ΤΜΕ
θά ἀποτελοῦσε γρῖφο. Ἡ ἀκριβής τάξις φαίνεται καί ΤΜΕ σελ. 397.β) Μετά λύπης μου εἶδα στό ναό ὅτι τό Ὡρολόγιον τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας ἀναγράφει κακῶς τό Κύριε ἐλέησον (ιβ') πρό τοῦ Ἄσπιλε ἀμόλυντε στό μικρό Ἀπόδειπνο. Ἐγώ ἔχω ἕνα παλαιό Ὡρολόγιον τοῦ Σαλίβερου, πού εἶναι ὅμοιο μέ τό Ὡρολόγιον τῆς Βενετίας ὑπὸ Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανοῦ διορθωθέν, τό ὁποῖο συμβουλεύθηκα γιά τήν σύνταξη τοῦ μηνύματός μου, τήν δέ παράθεση ἐπῆρα ἀπό τά Λειτουργικά κείμενα τοῦ π. Leo Schefe, πού ἀντιγράφει ἀπό τό Ὡρολόγιον ἐκδόσεων ΦΩΣ. Ἄν, λοιπόν, προβλέπεται τό Κύριε ἐλέησον (ιβ') στό Ὡρολόγιον τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας, πού τό ἔχουν οἱ περισσότεροι ναοί, τότε τί νά ποῦμε;
Σχόλιον: Χρόνια προσπαθῶ νά πείσω ἕναν ἱερέα ὅτι μετά τό Τὴν πᾶσαν ἐλπίδα μου εἰς σὲ ἀνατίθημι, Μήτηρ τοῦ Θεοῦ, φύλαξόν με ὑπὸ τὴν σκέπην σου. τοῦ κανονάρχου/ἀναγνώστου/ψάλτου στούς Χαιρετισμούς νά μήν λέει Εἰρήνη πᾶσι. ... Δέσποτα πολυέλεε... Εὐπρόσδεκτον ποίησον τὴν δέησιν ἡμῶν... Εὐξώμεθα ὑπὲρ εἰρήνης..., ἀλλά νά κάνει εὐθύς Ἀπόλυσιν, γιατί αὐτά εἶναι τοῦ μεγάλου Ἀποδείπνου. Μετά ἀπό χρόνια ὅμως κατάλαβα, ὅτι τό κάνει αὐτό ἐπειδή βλέπει ἀπό τό Ὡρολόγιον· τό ὁποῖον στό μικρόν Ἀπόδειπνον γράφει καί Ἀπόλυσις χωρίς νά παραθέτει τό Εὐξώμεθα... καί ἔτσι θεωρεῖ καλό νά γυρίζει στό μέγα Ἀπόδειπνον καί τά τά λέει, ὅπως ἐκεῖ.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΓΕΩΡΓΟΥΛΗΣ
Μέλος
Πάτερ Μάξιμε σε ευχαριστούμε για τις εύστοχες περι τυπικου υποδείξεις σου. Συνέχισε να μας ενημερώνεις και αναλυτικά αλλά κυρίως μη ξεχνάς το συμπέρασμα στο τέλος διότι ο χρόνος είναι χρήμα!!!!!
Καὶ τὸ Μέγα ῾Ωρολόγιον ἐκδόσεως Βενετίας τοῦ ἔτους 1856 ἐπίσης δὲν ἔχει τὸ «Κύριε, ἐλέησον» (ιβ') πρό τοῦ «Ἄσπιλε ἀμόλυντε» ἐν τῷ μικρῷ ἀποδείπνῳ, ἐνῷ ὁ νεωτερισμὸς «Καὶ σῶσον ἡμᾶς...» ἀπουσιάζει ἀπὸ ἀμφότερα τὰ ἀπόδειπνα, ὅπως ἀπουσιάζει καὶ ἀπὸ τὸ «Μικρὸν ῾Ωρολόγιον», ἐκδοθὲν τῇ ἐμῇ ἐπιμελείᾳ ἐν ᾿Αθήναις πρὸ δεκαετίας περίπου.
Γιώργος Πυργάκης
Γιώργος Πυργάκης
Ο ιερέας στην ενορία που είμαι εγώ πάντως μέχρι πρόπερσι στο μεγάλο απόδειπνο έκανε την απόλυση κανονικά (με Ειρήνη πάσι κ.λ.π.). Πέρυσι αφού έλεγε τα "Ειρήνη πάσι...", "Δέσποτα πολυέλαιε..." έκανε και μια απόλυση
. Όταν του το ανέφερα μου απάντησε πως μετά από τα "Ειρήνη πάσι... κ.λ.π." υπάρχει και απόλυση αλλά δεν την λένε οι υπόλοιποι διότι δεν είναι υποχρεωτικό. Φέτος το κατάργησε τελείως και λέει μόνο απόλυση.Όσο για το μικρό απόδειπνο και τους χαιρετισμούς! μετά το "Ο θεός οικτειρήσαι ημάς..." λέει και ένα "Κύριε και δέσποτα..." και τις ιβ' μετάνοιες.