Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

[''Ο Πρατίνας συνέθεσε ακόμα υπορχήματα, από τα οποία μόνο ένα, αποτελούμενο από 20 στίχους, διασώθηκε από τον Αθήναιο στους Δειπνοσοφιστές (ΙΔ', 617C-F, 8).'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήναιο, Δειπνοσοφιστές ΙΔ', 617C-F, 8

(p.8) Πρατίνας δὲ ὁ Φλιάσιος αὐλητῶν καὶ χορευτῶν μισθοφόρων κατεχόντων τὰς ὀρχήστρας ἀγανακτεῖν τινας ἐπὶ τῷ τοὺς αὐλητὰς μὴ συναυλεῖν τοῖς χοροῖς, καθάπερ ἦν πάτριον, ἀλλὰ τοὺς χοροὺς συνᾴδειν τοῖς αὐληταῖς· ὃν οὖν εἶχεν κατὰ τῶν ταῦτα ποιούντων θυμὸν ὁ Πρατίνας ἐμφανίζει διὰ τοῦδε τοῦ Ὑπορχήματος· τίς ὁ θόρυβος ὅδε; τί τάδε τὰ χορεύματα; τίς ὕβρις ἔμολεν ἐπὶ Διονυσιάδα πολυπάταγα θυμέλαν; ἐμὸς ἐμὸς ὁ Βρόμιος· ἐμὲ δεῖ κελαδεῖν, ἐμὲ δεῖ παταγεῖν ἀν΄ ὄρεα σύμενον μετὰ Ναιάδων οἷά τε κύκνον ἄγοντα ποικιλόπτερον μέλος. τὰν ἀοιδὰν κατέστασε Πιερὶς βασίλειαν· ὁ δ΄ αὐλὸς ὕστερον χορευέτω, καὶ γάρ ἐσθ΄ ὑπηρέτας. κώμοις μόνον θυραμάχοις τε πυγμαχίαισι νέων θέλοι παροίνων ἔμμεναι στρατηλάτας. παῖε τὸν φρυνίου ποικίλου πνοὰν ἔχοντα, φλέγε τὸν ὀλεσισιαλοκάλαμον, λαλοβαρύοπα --- μελορυθμοβάταν θῶπα τρυπάνῳ δέμας πεπλασμένον. ἢν ἰδού· ἅδε σοι δεξιὰ καὶ ποδὸς διαρριφά, θριαμβοδιθύραμβε, κισσόχαιτ΄ ἄναξ, ἄκουε τὰν ἐμὰν Δώριον χορείαν. (p.9) περὶ δὲ τῆς αὐλῶν πρὸς λύραν κοινωνίας, ἐπεὶ πολλάκις καὶ αὐτὴ ἡμᾶς ’ἡ συναυλία ἔθελγεν‘, Ἔφιππος ἐν Ἐμπολῇ φησιν· κοινωνεῖ γὰρ, ὦ μειρακίδιον, ἡ τοῖσιν αὐλοῖς μουσικὴ κἀν τῇ λύρᾳ τοῖς ἡμετέροισι παιγνίοις. ὅταν γὰρ εὖ συναρμόσωσι τοῖς συνοῦσι τὸν τρόπον, τόθ΄ ἡ μεγίστη τέρψις ἐξευρίσκεται.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

PLUTARQUE
ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Ἄλλοι δὲ Κράτητος εἶναί φασι τὸν Πολυκέφαλον νόμον, γενομένου μαθητοῦ Ὀλύμπου· (79) ὁ δὲ Πρατίνας Ὀλύμπου φησὶν εἶναι τοῦ νεωτέρου τὸν νόμον τοῦτον.

~~~~~

(93) Ἄλλοι δὲ Ξενόδαμον ὑπορχημάτων ποιητὴν γεγονέναι φασὶ καὶ οὐ παιάνων, καθάπερ Πρατίνας· (94) καὶ αὐτοῦ δὲ τοῦ Ξενοδάμου ἀπομνημονεύεται ᾆσμα ὅ ἐστι φανερῶς ὑπόρχημα.

~~~~~~~~~~~~~~~

(295) Ἀλλὰ γὰρ καὶ 〈ἡ〉 αὐλητικὴ ἀφ΄ ἁπλουστέρας εἰς ποικιλωτέραν μεταβέβηκε μουσικήν· (296) τὸ γὰρ παλαιόν, ἕως εἰς Μελανιππίδην τὸν τῶν διθυράμβων ποιητήν, συμβεβήκει τοὺς αὐλητὰς παρὰ τῶν ποιητῶν λαμβάνειν τοὺς μισθούς, πρωταγωνιστούσης δηλονότι τῆς ποιήσεως, τῶν δ΄ αὐλητῶν ὑπηρετούντων τοῖς διδασκάλοις· (297) ὕστερον δὲ καὶ τοῦτο διεφθάρη,

(297) ὕστερον, à l'époque de Pratinas, vers 500 av. J. C. Voir Athénée, XIV, p. 617 C : Πρατίνας δὲ ὁ Φιλιάσιος, αὐλητῶν καὶ χορευτῶν μισθοφόρων κατεχόντων τὰς ὀρχήστρας, ἀγανακτεῖν <φησί> τινας ἐπὶ τῶι τοὺς αὐλητὰς μὴ συναυλεῖν τοῖς χοροῖς, καθάπερ ἤν πάτριον, ἀλλὰ τοὺς χοροὺς συνάιδειν τοῖς αὐληταῖς ὃν οὔν εἶχεν κατὰ τῶν ταῦτα ποιούντων θυμὸν ὁ Πρατίνας ἐμφανίζει διὰ τοῦδε τοῦ ὑπορχήματος (suit le célèbre fr. 1 de Pratinas : τίς ὁ θόρυβος ὅδε ; τί τάδε τὰ χορεύματα ; etc.). Je crois extrêmement probable : 1° que tout ce passage d'Athénée est pris, comme le morceau correspondant de Plutarque, dans un ouvrage d'Aristoxène ; 2° que dans le texte original du De Musica les mots ὕστερον ... διεφθάρη étaient suivis du fragment de Pratinas, qui faisait ainsi pendant à la citation de Phérécrate.

http://remacle.org/bloodwolf/historiens/Plutarque/musiquegr.htm#297

προαναβολή, ποιητικά προαμβολή· μικρό εισαγωγικό μέλος που οδηγεί στο προοίμιον (κύρια εισαγωγή) της ωδής· το κομμάτι πριν από την αναβολή (πρελούντιο).

http://www.musipedia.gr/

προανάκρουσμα, ένα οργανικό πρελούντιο, συνήθως σύντομο, πριν από την κύρια ωδή ή το κύριο κομμάτι. Επίσης, προανάκρουσις. Βλ. τα λ. προαύλημα και προοίμιον.

http://www.musipedia.gr/

πρόασμα, μικρό εισαγωγικό τραγούδι πριν από την κύρια ωδή ή ύμνο. Ονομαζόταν επίσης και προοίμιον.

http://www.musipedia.gr/

προαύλημα, ένα μικρό πρελούντιο στον αυλό, που παιζόταν από τον αυλητή πριν από την αρχή της αυλωδίας . Το ρ. προαυλώ σήμαινε παίζω ένα πρελούντιο στον αυλό.

http://www.musipedia.gr/

προαυλία, (θηλ.) και προαύλιον (ουδ.)· πρελούντιο με τον αυλό. Συνώνυμο του προαυλήματος . Πρβ. Πολυδ. IV, 53.

http://www.musipedia.gr/

Πολυδ. IV, 53

Pollux, Onomasticon

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n304/mode/1up

προκελευσματικός, μετρικός πους, απλός (U U), διπλός (U U U U). Βλ. λ. πους .

http://www.musipedia.gr/

Πρόκλος, (400/412-485 μ.Χ.)· Νεοπλατωνικός φιλόσοφος και μαθηματικός. Στα πολυπληθή έργα του περιλαμβάνονται Σχόλια στο Α' Βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλείδη και στον Πτολεμαίο· επίσης, Υπομνήματα στον Τίμαιο, την Πολιτεία και άλλα έργα του Πλάτωνα , στα οποία δίνει πληροφορίες σχετικά με τις μουσικές αντιλήψεις του φιλοσόφου. Στη Χρηστομάθειά του βρίσκουμε πληροφορίες σχετικές με διάφορα είδη σύνθεσης, όπως το προσόδιον, ο διθύραμβος, ο νόμος, το σκόλιον, τα παρθένεια,το τριποδικόν ,τα ωσχοφορικά κτλ. Η Χρηστομάθεια εκδόθηκε από τον Th. Gaisford (Λειψία 1832)· πρβ. R. Westphal, Scriptores Metrici Graeci (Λειψία 1866· "εκ της Πρόκλου Χρηστομάθειας", Β') Ι, 242 κε.

http://www.musipedia.gr/

πρόκρουμα, οργανικό πρελούδιο. Συνώνυμο του προανακρούσματος .

http://www.musipedia.gr/

πρόκρουσις-πρόληψις, (α) πρόκρουσις· η μετάβαση από μια χαμηλότερη νότα σε μια ψηλότερη, σε οργανική μελωδία· (β) πρόληψις· το αντίστοιχο σε φωνητική μελωδία. Η πρόκρουση και η πρόληψη μπορούσαν να γίνουν είτε άμεσα (με διάστημα δευτέρας· παράδειγμα α', παρακάτω) είτε έμμεσα (με πήδημα 3ης, 4ης ή 5ης· παράδειγμα β'). Όταν οι νότες δένονταν, αυτό λεγόταν υφ' έν έσωθεν (πρβ. τα λ. έκκρουσις-έκληψις), παράδειγμα γ'.

Πρβ. Ανών (Bell σ. 22, 5 και 86, και σελ 24 6 και 88)· Μαν. Βρυέν. (έκδ, Wallis, 479)

Ο Α. J. Η. Vincent (Notices 53) προτίμα τους όρους πρόσ-κρουσις και πρόσ-ληψις, που απαντούν επίσης. Η πρόκρουση και η πρόληψη είναι μελωδικά σχήματα (σχήματα του μέλους).

Βλ. λ. έκκρουσις-έκληψις (σημ.) τα άλλα σχήματα.

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Α. J. Η. Vincent (Notices 53) προτίμα τους όρους πρόσ-κρουσις και πρόσ-ληψις, που απαντούν επίσης. Η πρόκρουση και η πρόληψη είναι μελωδικά σχήματα (σχήματα του μέλους).'']

ΑΝΟΝΥΜΕ

MANUEL DE L'ART MUSICAL,
Traduction française : M. J.-H. VINCENT.

52 § XVI. DES DIVERSES FIGURES DE LA MÉLODIE.[141]
Les noms, les signes, et les figures de la mélodie, se classent comme il suit : la proslepsis,[142] l’eclepsis, la proscrousis, l’eccrousis, le proscrousmus, l’eccrousmus, le compismus, le mélismus, le térétisme.

La proslepsis est l'élévation ou le transport mélodique d'un son grave à un son aigu ; c'est ce que quelques-uns nomment hyphen en dedans [trait d'union, liaison on ligature en dedans]. Or cela peut se faire de plusieurs manières, soit immédiatement, soit médiatement : immédiatement, c'est-à-dire d'un son au plus voisin, comme la si, si do, do ré…; médiatement, c'est-à-dire en montant d'une tierce ré fa, d'une quarte ré sol, d'une quinte ré, la, etc.


53 Κεφον ις'. ΠΕΡÌ ΤΩΝ ΤΟΫ MÉΛOΥΣ ΣΧΗΜÁΤΩΝ.

Τὰ δὲ τοῦ μέλους ὀνάματά τε καὶ σημεῖα καὶ σχήματα οὕτω τέτακτα· πρόσληψις, ἔκληψις, πρόσκρουσις, ἔκκρουσις, προσκρορσμὸς, ἐκκρουσμὸς, μελισμὸς, κομπισμὸς, τερετισμός.

Πρόσληψίς ἐστιν ἐκ τοῦ βαρύτερου φθόγίγου ἐπὶ τὸν ὀξύτερον κατὰ μέλος ἐπίτασις ἤτοι ἀνάάοσις, ἣν τίνες καλοῦσιν ὑφὲν ἔσωθεν. Τοῦτο δὲ γίνεται ποικίλως, ἀμέσως τε καὶ διαμέσου· ἀμέσως μὲν, ἐκ τοῦ ἐγγὺς φθόγγου, οἷον·

Εμμέσος δὲ, οἷον διὰ τριῶν..................

διὰ τεσσάρων.........................................

διὰ πέντε..........

[142] Les mots πρόληψις et πρόσληψις se présentent l'un et l'autre plusieurs fois dans les manuscrits. M. Bellermann s'est décidé pour le premier; j'ai adopté le second, parce qu'il me paraît seul propre à être mis en opposition avec le mot ἔκληψις. La même raison m'a déterminé pour πρόσκρουσις, au lieu de πρόκρουσις adopté par M. Bellermann.

http://remacle.org/bloodwolf/erudits/anonyme/musique2.htm#_ftnref143

προκρουσμός-προλημματισμός, σχήματα του μέλους, (α) προκρουσμός· η παρεμβολή ενός ψηλότερου φθόγγου ανάμεσα σε δύο εκφορές του ίδιου φθόγγου σε οργανική μελωδία· (β) προλημματισμός· το αντίστοιχο σε φωνητική μελωδία (σε μουσικόν μέλος).
Η παρεμβολή αυτή μπορούσε να γίνει είτε άμεσα (με δευτέρα· παράδειγμα α') ή έμμεσα (με πήδημα 3ης, 4ης και 5ης· παράδειγμα β'). Πρβ. πρόκρουσις-πρόληψις.

[...]

Ο Α. J. Η. Vincent (Notices 53) προτιμά τους όρους προσ-κρουσμός και προσ-λημματισμός.

Πρβ. Ανών. (Bell. 24) και Μ. Βρυέν. (Wallis, 480). Για άλλα σχήματα του μέλους βλ. λ. πρόκρουσις-πρόληψις.

http://www.musipedia.gr/

προνόμιον, πρελούντιο, φωνητικό ή οργανικό, εκτελούμενο πριν από το νόμο. Ήταν κάπως παρόμοιο προς το προοίμιο, το πρόασμα, το προαύλημα και το προαύλιο, με τη διαφορά ότι το προνόμιον ήταν ειδικά ένα πρελούντιο πριν από την εκτέλεση ενός νόμου (προ-νόμιον).

http://www.musipedia.gr/

Πρόνομος, (5ος αι. π.Χ.)· διάσημος Θηβαίος αυλητής. Ο Πρόνομος υπήρξε ο πρώτος που έπαιζε όλες τις αρμονίες

πάνω στον ίδιο αυλό· πριν από αυτόν οι αυλητές χρησιμοποιούσαν στους δημόσιους αγώνες διαφορετικούς αυλούς για κάθε αρμονία (Αθήν. ΙΔ', 631Ε, 31).
Ο Παυσανίας (Θ', 12, 5) λέει πως στη Θήβα έστησαν ένα άγαλμα για να τον τιμήσουν για την υψηλή καλλιτεχνική ψυχαγωγία που πρόσφερε στο κοινό: "λέγεται δε ως και του προσώπου τω σχήματι και τη του παντός κινήσει σώματος περισσώς δή τι έτερπε τα θέατρα" (λέγεται επίσης, γράφει, πως, όταν έπαιζε, έδινε στους ακροατές-θεατές μεγάλη χαρά και τέρψη με την έκφραση του προσώπου και με τις κινήσεις όλου του σώματός του). Ο Δούρις, στο έργο του Περί Ευριπίδου και Σοφοκλέους (Αθήν. Δ', 184F, 84) λέει ότι ο Αλκιβιάδης έμαθε την αυλητική τέχνη όχι από τον τυχόντα, αλλά από τον Πρόνομο, που είχε αποκτήσει πολύ μεγάλη φήμη ("του μεγίστην έσχηκότος δόξαν").
Το όνομα του Πρόνομου συνδέεται με έναν περίφημο κρατήρα, που βρίσκεται τώρα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεάπολης (Museo Nazionale Archeologico, Napoli), γνωστό ως το Προνόμου αγγείον. Σε αυτό το ωραιότατο αγγείο των αρχών πιθανόν του 4ου αι. π.Χ. ο Πρόνομος εικονίζεται στο χαμηλότερο μέρος να παίζει τον αυλό του, στο πλευρό του βασιλιά Λαομέδοντα.

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Παυσανίας (Θ', 12, 5) λέει πως στη Θήβα έστησαν ένα άγαλμα για να τον τιμήσουν για την υψηλή καλλιτεχνική ψυχαγωγία που πρόσφερε στο κοινό: "λέγεται δε ως και του προσώπου τω σχήματι και τη του παντός κινήσει σώματος περισσώς δή τι έτερπε τα θέατρα" (λέγεται επίσης, γράφει, πως, όταν έπαιζε, έδινε στους ακροατές-θεατές μεγάλη χαρά και τέρψη με την έκφραση του προσώπου και με τις κινήσεις όλου του σώματός του).'']

Pausanias, Description of Greece

Paus. 9.12.5

Παυσανίας, Θ', 12, 5

[5]
ἀνδριάς τέ ἐστι Προνόμου ἀνδρὸς αὐλήσαντος ἐπαγωγότατα ἐς τοὺς πολλούς. τέως μέν γε ἰδέας αὐλῶν τρεῖς ἐκτῶντο οἱ αὐληταὶ καὶ τοῖς μὲν αὔλημα ηὔλουν τὸ Δώριον, διάφοροι δὲ αὐτοῖς ἐς ἁρμονίαν τὴν Φρύγιον ἐπεποίηντο οἱ αὐλοί, τὸ δὲ καλούμενον Λύδιον ἐν αὐλοῖς ηὐλεῖτο ἀλλοίοις: Πρόνομος δὲ ἦν ὃς πρῶτος ἐπενόησεν αὐλοὺς ἐς ἅπαν ἁρμονίας εἶδος ἔχοντας ἐπιτηδείως, πρῶτος δὲ διάφορα ἐς τοσοῦτο μέλη ἐπ᾽ αὐλοῖς ηὔλησε τοῖς αὐτοῖς.

[6] λέγεται δὲ ὡς καὶ τοῦ προσώπου τῷ σχήματι καὶ τῇ τοῦ παντὸς κινήσει σώματος περισσῶς δή τι ἔτερπε τὰ θέατρα: καί οἱ καὶ ᾆσμα πεποιημένον ἐστὶ [ἐς] προσόδιον ἐς Δῆλον τοῖς ἐπ᾽ Εὐρίπῳ Χαλκιδεῦσι. τοῦτόν τε οὖν ἐνταῦθα οἱ Θηβαῖοι καὶ Ἐπαμινώνδαν τὸν Πολύμνιδος ἀνέθεσαν.

Pausanias. Pausaniae Graeciae Descriptio, 3 vols. Leipzig, Teubner. 1903.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0159:book=9:chapter=12:section=6

[''Ο Πρόνομος υπήρξε ο πρώτος που έπαιζε όλες τις αρμονίες πάνω στον ίδιο αυλό· πριν από αυτόν οι αυλητές χρησιμοποιούσαν στους δημόσιους αγώνες διαφορετικούς αυλούς για κάθε αρμονία (Αθήν. ΙΔ', 631Ε, 31).'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes,, livre XIV

Αθήν. ΙΔ', 631Ε, 31

Πρόνομος δ΄ ὁ Θηβαῖος πρῶτος ηὔλησεν ἀπὸ τῶν αὐτῶν πάσας τὰς ἁρμονίας·

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

[''Ο Δούρις, στο έργο του Περί Ευριπίδου και Σοφοκλέους (Αθήν. Δ', 184F, 84) λέει ότι ο Αλκιβιάδης έμαθε την αυλητική τέχνη όχι από τον τυχόντα, αλλά από τον Πρόνομο, που είχε αποκτήσει πολύ μεγάλη φήμη ("του μεγίστην έσχηκότος δόξαν").'']

ATHÉNÉE DE NAUCRATIS
Le Livre IV des Deipnosophistes

Αθήν. Δ', 184F, 84

Δοῦρις δ΄ ἐν τῷ περὶ Εὐριπίδου καὶ Σοφοκλέους Ἀλκιβιάδην φησὶ μαθεῖν τὴν αὐλητικὴν οὐ παρὰ τοῦ τυχόντος, ἀλλὰ Προνόμου τοῦ μεγίστην ἐσχηκότος δόξαν.

http://remacle.org/bloodwolf/erudits/athenee/livre4gr.htm

προοίμιον, μια εισαγωγική μελωδία στην κύρια ωδή· ένα μικρό λυρικό τραγούδι εκτελούμενο ως εισαγωγή σε μια πιο εκτεταμένη και πιο σημαντική ωδή
(ή ύμνο )· επίσης, ένα οργανικό πρελούντιο, με το οποίο ο κιθαρωδός άρχιζε την εκτέλεση (της κιθαρωδίας).
Στην επική ποίηση σήμαινε πρόλογος. Ησ.: "προοίμιον· πρόλογος, αρχή παντός λόγου".
Βλ. τα λ. πρόασμα , προανάκρουσμα , προαύλημα , προαύλιον .

http://www.musipedia.gr/