Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

λίνος, πένθιμο τραγούδι (μοιρολόι) σε ανάμνηση του τραγικού θανάτου του Λίνου · το μοιρολόι αυτό ονομαζόταν και λινωδία. Το τραγούδι του Λίνου αναφέρεται για πρώτη φορά στον Όμηρο.
’Aλλη έκφραση για τον λίνο ήταν οιτόλινος· (από το οίτος [=καταστροφή, θάνατος] και λίνος). Ο λίνος ήταν γνωστός στην Αίγυπτο και ονομαζόταν μανερώς .

Πρβ. Ηρόδ. Β', 79.

Ο Ησίοδος λέει ότι ο λίνος τραγουδιόταν από αοιδούς και κιθαρωδούς "σε συμπόσια και χορούς". Ο Αθήναιος επίσης λέει (ΙΔ', 619C, 10) πως, σύμφωνα με τον Ευριπίδη (Ηρακλής 348), "ο λίνος και ο αίλινος [τραγουδιούνται] όχι μονάχα σε πένθος, αλλά και σε χαρούμενο συμβάν".

~~~~~~~~~


Πρβ. το λ. αίλινος , επίσης Ιλ. Σ 570-571 και Scholia Graeca in Homer Iliadem του G. Dindorf (Οξφόρδη 1875), II, 177, και IV, 200.

http://www.musipedia.gr/

~~~~~~~

λίνος : lay of Linus, the Linus-song, an ancient popular melody, Il. 18.570†.

Georg Autenrieth. A Homeric Dictionary for Schools and Colleges. New York. Harper and Brothers. 1891

Herodotus, The Histories
Hdt. 2.79

Ηρόδ. Β', 79.

79.
πατρίοισι δὲ χρεώμενοι νόμοισι ἄλλον οὐδένα ἐπικτῶνται: τοῖσι ἄλλα τε ἐπάξια ἐστὶ νόμιμα, καὶ δὴ καὶ ἄεισμα ἕν ἐστι, Λίνος, ὅσπερ ἔν τε Φοινίκῃ ἀοίδιμος ἐστὶ καὶ ἐν Κύπρῳ καὶ ἄλλῃ, κατὰ μέντοι ἔθνεα οὔνομα ἔχει, [2] συμφέρεται δὲ ὡυτὸς εἶναι τὸν οἱ Ἕλληνες Λίνον ὀνομάζοντες ἀείδουσι, ὥστε πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα ἀποθωμάζειν με τῶν περὶ Αἴγυπτον ἐόντων, ἐν δὲ δὴ καὶ τὸν Λίνον ὁκόθεν ἔλαβον τὸ οὔνομα: φαίνονται δὲ αἰεί κοτε τοῦτον ἀείδοντες. ἔστι δὲ Αἰγυπτιστὶ ὁ Λίνος καλεύμενος Μανερῶς. [3] ἔφασαν δέ μιν Αἰγύπτιοι τοῦ πρώτου βασιλεύσαντος Αἰγύπτου παῖδα μουνογενέα γενέσθαι, ἀποθανόντα δὲ αὐτὸν ἄνωρον θρήνοισι τούτοισι ὑπὸ Αἰγυπτίων τιμηθῆναι, καὶ ἀοιδήν τε ταύτην πρώτην καὶ μούνην σφίσι γενέσθαι.

79.
They keep the customs of their fathers, adding none to them. Among other notable customs of theirs is this, that they have one song, the Linus-song,1 which is sung in Phoenicia and Cyprus and elsewhere; each nation has a name of its own for this, [2] but it happens to be the same song that the Greeks sing, and call Linus; so that of many things in Egypt that amaze me, one is: where did the Egyptians get Linus? Plainly they have always sung this song; but in Egyptian Linus is called Maneros.2 [3] The Egyptians told me that Maneros was the only son of their first king, who died prematurely, and this dirge was sung by the Egyptians in his honor; and this, they said, was their earliest and their only chant.

1 This is the hymn for a slain youth (said to typify the departure of early summer), Thammuz, Atys, Hylas, or Linus; the Semitic refrain ai lenu, “alas for us,” becomes the Greek αἴλινος, from which comes the name Linus.

2 Maneros, probably from the refrain ma-n-hra, “come back to us.”

Herodotus, with an English translation by A. D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hdt.+2.79&fromdoc=Perseus:text:1999.01.0125

Ο Αθήναιος επίσης λέει (ΙΔ', 619C, 10) πως, σύμφωνα με τον Ευριπίδη (Ηρακλής 348), "ο λίνος και ο αίλινος [τραγουδιούνται] όχι μονάχα σε πένθος, αλλά και σε χαρούμενο συμβάν".

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήναιος , ΙΔ', 619C, 10
λίνος δὲ καὶ αἴλινος οὐ μόνον ἐν πένθεσιν, ἀλλὰ καὶ ‘ἐπ΄ εὐτυχεῖ μολπᾷ’ κατὰ τὸν Εὐριπίδην.‘

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

Homer, Iliad
Hom. Il. 18.57O

Ιλ. Σ 570-571

τοῖσιν δ᾽ ἐν μέσσοισι πάϊς φόρμιγγι λιγείῃ
570ἱμερόεν κιθάριζε, λίνον δ᾽ ὑπὸ καλὸν ἄειδε
λεπταλέῃ φωνῇ: τοὶ δὲ ῥήσσοντες ἁμαρτῇ
μολπῇ τ᾽ ἰυγμῷ τε ποσὶ σκαίροντες ἕποντο.

Homer. Homeri Opera in five volumes. Oxford, Oxford University Press. 1920.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hom.+Il.+18.571&fromdoc=Perseus:text:1999.01.0133

λινωδία, άλλη ονομασία του λίνου (βλ. λ. λίνος ), πένθιμου τραγουδιού (μοιρολόι) που αναφέρεται για πρώτη φορά στον Όμηρο, σε ανάμνηση του τραγικού θανάτου του Λίνου..

συν. λίνος

http://www.musipedia.gr/

λιτυέρσης, τραγούδι των θεριστάδων. Αθήν. (ΙΔ', 619Α, 10): "η δέ των θεριστών ωδή λιτυέρσης καλείται". Λιτυέρσης ή Λιτυέρσας ήταν το όνομα ενός εξαιρετικά επιδέξιου θεριστή, νόθου γιου του Μίδα, βασιλιά της Φρυγίας, που συνήθιζε να προκαλεί τους διαβάτες στο θέρισμα· όταν τους νικούσε, τους έδενε τα κεφάλια μέσα στα δεμάτια. Τον σκότωσε, κατά μια παράδοση, ο Ηρακλής. Ησ.: "Λιτυέρσας, ωδής είδος· έτι δέ ο Λιτυέρσας Μίδου νόθος υιός ωδικώτατος" (ο λιτυέρσας ήταν είδος τραγουδιού· επίσης, ο Λιτυέρσας ήταν νόθος γιος του Μίδα πολύ μουσικός [επίθ.]). Σύμφωνα με τον Πολυδεύκη (TV, 54)[*], ο Λιτυέρσης ήταν βασιλιάς της Φρυγίας (στις Κελαινές).

Πιθανόν το όνομα του τραγουδιού να προήλθε από το όνομα του βασιλιά.

http://www.musipedia.gr/

[*IV]

[''Αθήν. (ΙΔ', 619Α, 10): "η δέ των θεριστών ωδή λιτυέρσης καλείται".'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν., ΙΔ', 619Α, 10
ἡ δὲ τῶν θεριστῶν ᾠδὴ Λιτυέρσης καλεῖται.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

[''Ησ.: "Λιτυέρσας, ωδής είδος· έτι δέ ο Λιτυέρσας Μίδου νόθος υιός ωδικώτατος" (ο λιτυέρσας ήταν είδος τραγουδιού· επίσης, ο Λιτυέρσας ήταν νόθος γιος του Μίδα πολύ μουσικός [επίθ.]).'']

Γλῶσσαι
Ελληνικό λεξικό
Ἡσύχιος Ἀλεξανδρεὺς

<Λιτυέρσας>· ᾠδῆς εἶδος. ἔστι δὲ ὁ Λιτυέρσας Μίδου νόθος
υἱὸς ἀδικώτατος

http://el.wikisource.org/wiki/Γλώσσαι

Σύμφωνα με τον Πολυδεύκη (IV, 54), ο Λιτυέρσης ήταν βασιλιάς της Φρυγίας (στις Κελαινές).

Πολυδεύκη, IV, 54

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n305/mode/1up

λιχανοειδής, που ανήκει στην ιδιότητα ή την περιοχή της χορδής λιχανός· λιχανοειδής τόπος · τόπος της λιχανού στη λύρα ή την κιθάρα· ή τόπος της φωνής στη θέση της λιχανού. Ο Αριστόξενος (Αρμον. Στοιχ. Ι, 26, 18 Mb) λέει για τον λιχανοειδή τόπο: "διάκενον δ' ουδέν εστι του λιχανοειδούς τόπου" (στον τόπο [θέση] της λιχανού δεν υπάρχει κενός χώρος).
λιχανοειδής φθόγγος · κατά τον Βακχείο (Εισαγ. 43), "η ψηλότερη νότα του πυκνού". Βλ. τα λ. παρυπατοειδής και πυκνόν

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Αριστόξενος (Αρμον. Στοιχ. Ι, 26, 18 Mb) λέει για τον λιχανοειδή τόπο: "διάκενον δ' ουδέν εστι του λιχανοειδούς τόπου" (στον τόπο [θέση] της λιχανού δεν υπάρχει κενός χώρος).''

Αρμονικά στοιχεία

Αριστόξενος, Αρμον. Στοιχ. Ι, 26, 18 Mb

οὗ γὰρ ἂν
στήσῃς τὴν φωνὴν τοῦ ἀποδεδειγμένου λιχανῷ τόπου
λιχανὸς ἔσται, διάκενον δ᾽ οὐδέν ἐστιν τοῦ λιχανοειδοῦς τό-
που οὐδὲ τοιοῦτον οἷον μὴ δέχεσθαι λιχανόν.

[''κατά τον Βακχείο (Εισαγ. 43), "η ψηλότερη νότα του πυκνού".'']

Βακχείο, Εισαγ. 43

http://www.archive.org/stream/musiciscriptore01jangoog#page/n403/mode/1up

λιχανός, και λίχανος· ως αρσ., το δάχτυλο δείκτης· θηλ., η χορδή (και η νότα που παράγεται από τη χορδή), που παίζεται με το δείκτη, το λιχανό. Ο Αριστείδης Κοϊντιλιανός (Mb 10, R.P.W.-I. 8) λέει: "λιχανοί προσηγορεύθησαν, ομωνύμως τω πλήττοντι δακτύλω την ηχούσαν αυτάς χορδήν επονομασθείσαι" (ονομάστηκαν λιχανοί από το ομώνυμο δάχτυλο, που χτυπά τη χορδή που τις παράγει). Λιχανός ήταν η τρίτη από κάτω του επταχόρδου και του οκταχόρδου:

[...]

Και στα δύο Συστήματα , το Σύστημα Τέλειον Έλασσον (α) και το Σύστημα Τέλειον Μείζον (β), υπήρχαν δύο χορδές στο καθένα με το όνομα λιχανός: λιχανός υπατών και λιχανός μέσων:

[...]

Η λιχανός ονομαζόταν καμιά φορά και διάτονος.

Βλ. τα λ. λιχανοειδής , παραφωνία
και υπερμέση . Επίσης, ονομασία .

συν. λίχανος

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Αριστείδης Κοϊντιλιανός (Mb 10, R.P.W.-I. 8) λέει: "λιχανοί προσηγορεύθησαν, ομωνύμως τω πλήττοντι δακτύλω την ηχούσαν αυτάς χορδήν επονομασθείσαι" (ονομάστηκαν λιχανοί από το ομώνυμο δάχτυλο, που χτυπά τη χορδή που τις παράγει).'']

Περί μουσικής

Αριστείδης Κοϊντιλιανός Mb 10, R.P.W.-I. 8

παρυπάτη δὲ μέσων ἡ
μετὰ ταύτην, καὶ αἱ λοιπαί γε ὅμοιαι ταῖς ὑπατοειδέσιν,
αἳ καὶ τῷ γένει λιχανοὶ προσηγορεύθησαν, ὁμωνύμως
τῷ πλήττοντι δακτύλῳ τὴν ἠχοῦσαν αὐτὰς χορδὴν ἐπο-
νομασθεῖσαι. ἡ δὲ μετὰ ταύτας μέση καλεῖται·

λογώδες μέλος, μελωδία που μιλιέται, της ομιλίας. Ο Αριστόξενος χρησιμοποίησε αυτό τον όρο στα Αρμονικά Στοιχεία (Ι, 18, 12-15): "λέγεται γαρ δη και λογώδές τι μέλος, το συγκείμενον εκ των προσωδιών των εν τοις ονόμασιν· φυσικόν γαρ το επιτείνειν και ανιέναι εν τω διαλέγεσθαι" (γιατί υπάρχει και ένα είδος μελωδίας στην ομιλία, που εξαρτάται από τους τονισμούς των λέξεων· γιατί είναι φυσικό, όταν μιλούμε, να ανεβαίνει και να κατεβαίνει η φωνή)

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Αριστόξενος χρησιμοποίησε αυτό τον όρο στα Αρμονικά Στοιχεία (Ι, 18, 12-15): "λέγεται γαρ δη και λογώδές τι μέλος, το συγκείμενον εκ των προσωδιών των εν τοις ονόμασιν· φυσικόν γαρ το επιτείνειν και ανιέναι εν τω διαλέγεσθαι" (γιατί υπάρχει και ένα είδος μελωδίας στην ομιλία, που εξαρτάται από τους τονισμούς των λέξεων· γιατί είναι φυσικό, όταν μιλούμε, να ανεβαίνει και να κατεβαίνει η φωνή)'']

Αριστόξενος, Αρμονικά Στοιχεία Ι, 18, 12-15

Τούτων δ᾽ οὕτως ἀφωρισμένων τε καὶ προδιῃρημένων
περὶ μέλους ἂν εἴη ἡμῖν πειρατέον ὑποτυπῶσαι τί ποτ᾽ ἐ-
στὶν ἡ φύσις αὐτοῦ. ὅτι μὲν οὖν διαστηματικὴν ἐν αὐτῷ
δεῖ τὴν τῆς φωνῆς κίνησιν εἶναι προείρηται, ὥστε τοῦ γε
λογώδους κεχώρισται ταύτῃ τὸ μουσικὸν μέλος· λέγεται γὰρ
δὴ καὶ λογῶδές τι μέλος, τὸ συγκείμενον ἐκ τῶν προσῳδιῶν
τῶν ἐν τοῖς ὀνόμασιν· φυσικὸν γὰρ τὸ ἐπιτείνειν καὶ ἀνιέναι
ἐν τῷ διαλέγεσθαι. ἐπεὶ δ᾽ οὐ μόνον ἐκ διαστημάτων τε
καὶ φθόγγων συνεστάναι δεῖ τὸ ἡρμοσμένον μέλος, ἀλλὰ
προσδεῖται συνθέσεώς τινος ποιᾶς καὶ οὐ τῆς τυχούσης -
δῆλον γὰρ ὡς τό γ᾽ ἐκ διαστημάτων τε καὶ φθόγγων
συνεστάναι κοινόν ἐστιν, ὑπάρχει γὰρ καὶ τῷ ἀναρμόστῳ - ,
ὥστ᾽ ἐπειδὴ τοῦθ᾽ οὕτως ἔχει, τὸ μέγιστον μέρος καὶ πλεί-
στην ἔχον ῥοπὴν εἰς τὴν ὀρθῶς γιγνομένην σύστασιν τοῦ
μέλους _τ_ὸ περὶ τὴν σύνθεσίν που καὶ τὴν ταύτης ἰδιότητα
ὑποληπτέον εἶναι. σχεδὸν δὴ φανερόν, ὅτι τοῦ μὲν ἐπὶ τῆς
λέξεως γιγνομένου μέλους τῷ διαστηματικῇ χρῆσθαι τῇ
τῆς φωνῆς κινήσει διοίσει τὸ μουσικὸν μέλος, τοῦ δ᾽ ἀναρ-
μόστου καὶ διημαρτημένου τῇ τῆς συνθέσεως διαφορᾷ τῆς
τῶν ἀσυνθέτων διαστημάτων.

λόκριος, αρμονία και λοκριστί και λοκρική· το οκτάχορδο που είναι πιο γνωστό ως αιολική (αιολία) αρμονία: la-sol-fa-mi-re-do-si-la (διατονικό γένος ).

Απέδιδαν την εισαγωγή της στον Λοκρό λυρικό ποιητή και μουσικό Ξενόκριτο , που έζησε τον 7ο αι. π.Χ.

Η λοκρική αρμονία πήρε το ονομά της από τη Λοκρίδα (ανάμεσα στις Θερμοπύλες και τη λίμνη Κωπαΐδα) και φαίνεται πως ήταν μάλλον μια τοπική αρμονία. Ανήκε στην ομάδα των δωρικών αρμονιών και λεγόταν από μερικούς συγγραφείς "κοινή".

Πρβ. Κλεον. Εισ. 9· Βακχ. Εισ. 77.

Η λοκρική αρμονία, αφού χρησιμοποιήθηκε κατά την εποχή του Σιμωνίδη και του Πινδάρου , περιέπεσε σε αχρηστία (πρβ. Αθήν. ΙΔ', 625Ε, 20).

Από τον καιρό του Αριστόξενου ο όρος υποδώριος
χρησιμοποιούνταν γενικά γι' αυτό το οκτάχορδο (la-la).

Βλ. τα λ. αιολία , αρμονία και υποδώριος.

συν. λοκριστί, λοκρική, λοκρικός

http://www.musipedia.gr/

Κλεωνείδης
Εισαγωγή αρμονική

Κλεον. Εισ. 9

ἕβδομον τὸ ὑπὸ βαρυυπύκνων περιεχόμενον, οὗ πρῶ-
τος ὁ τόνος ἐπὶ τὸ βαρύ· ἔστι δὲ ἀπὸ μέσης ἐπὶ νήτην
ὑπερβολαίων ἢ ἀπὸ προσλαμβανομένου ἐπὶ μέσην, ἐκα-
λεῖτο δὲ κοινὸν καὶ λοκριστὶ καὶ ὑποδώριον.

Βακχ. Εισ. 77.

http://www.archive.org/stream/musiciscriptore01jangoog#page/n410/mode/1up

[''Η λοκρική αρμονία, αφού χρησιμοποιήθηκε κατά την εποχή του Σιμωνίδη και του Πινδάρου , περιέπεσε σε αχρηστία (πρβ. Αθήν. ΙΔ', 625Ε, 20).'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν. ΙΔ', 625Ε, 20

δεῖ δὲ τὴν ἁρμονίαν εἶδος ἔχειν ἤθους ἢ πάθους, καθάπερ ἡ Λοκριστί· ταύτῃ γὰρ ἔνιοι τῶν γενομένων κατὰ Σιμωνίδην καὶ Πίνδαρον ἐχρήσαντό ποτε, καὶ πάλιν κατεφρονήθη. (p.21) τρεῖς οὖν αὗται, καθάπερ ἐξ ἀρχῆς εἴπομεν εἶναι ἁρμονίας, ὅσα καὶ τὰ ἔθνη. τὴν δὲ Φρυγιστὶ καὶ τὴν Λυδιστὶ παρὰ τῶν βαρβάρων οὔσας γνωσθῆναι τοῖς Ἕλλησιν ἀπὸ τῶν σὺν Πέλοπι κατελθόντων εἰς τὴν Πελοπόννησον Φρυγῶν καὶ Λυδῶν. Λυδοὶ μὲν γὰρ αὐτῷ συνηκολούθησαν διὰ τὸ τὴν Σίπυλον εἶναι τῆς Λυδίας· Φρύγες δὲ οὐχ ὅτι ὁμοτέρμονες τοῖς Λυδοῖς εἰσιν, ἀλλ΄ ὅτι καὶ αὐτῶν ἦρχεν ὁ Τάνταλος. ἴδοις δ΄ ἂν καὶ τῆς Πελοποννήσου πανταχοῦ, μάλιστα δὲ ἐν Λακεδαίμονι χώματα μεγάλα, ἃ καλοῦσι τάφους τῶν μετὰ Πέλοπος Φρυγῶν.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm