Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

[''Αθήν ΙΔ', 623C, 17: "Πάνυ εμμελέστατα" (πάρα πολύ μελωδικά).'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν ΙΔ', 623C, 17

ἥ τε σύννομον τῆς κυφονώτου σῶμ΄ ἔχουσα σηπίας, ξιφηφόροισι χερσὶν ἐξωπλισμένη τευθίς, μεταλλάξασα λευκαυγῆ φύσιν σαρκὸς πυρωτοῖς ἀνθράκων ῥιπίσμασιν, ξανθαῖσιν αὔραις σῶμα πᾶν ἀγάλλεται, δείπνου προφήτην λιμὸν ἐκκαλουμένη. ὥστε γ΄ εἴσιθι· μὴ μέλλε, χώρει. δεῖ γὰρ ἠριστηκότας πάσχειν, ἐάν τι καὶ παθεῖν ἡμᾶς δέῃ. καὶ ὃς πάνυ ἐμμελέστατα ἀπαντήσας αὐτῷ ἀντεφώνησε τὰ ἐκ τοῦ Κλεάρχου Κιθαρῳδοῦ τάδε· γόγγρων τε λευκῶν πᾶσι τοῖς κολλώδεσι βρόχθιζε. τούτοις γὰρ τρέφεται τὸ πνεῦμα καὶ τὸ φωνάριον ἡμῶν περίσαργον γίνεται. κρότου δ΄ ἐπὶ τούτοις γενομένου καὶ πάντων ὁμοθυμαδὸν αὐτὸν καλεσάντων εἰσελθὼν καὶ πιὼν ἀναλαβών τε τὴν κιθάραν εἰς τοσοῦτον ἡμᾶς ἧσεν ὡς πάντας θαυμάζειν τήν τε κιθάρισιν μετὰ τῆς τέχνης ταχίστην οὖσαν καὶ τῆς φωνῆς τὴν ἐμμέλειαν. ἐμοὶ μὲν γὰρ οὐδὲν ἐλάττων εἶναι νομίζεται τοῦ παλαιοῦ Ἀμοιβέως, ὅν φησιν Ἀριστέας ἐν τῷ περὶ Κιθαρῳδῶν ἐν Ἀθήναις κατοικοῦντα καὶ πλησίον τοῦ θεάτρου οἰκοῦντα, εἰ ἐξέλθοι ᾀσόμενος, τάλαντον Ἀττικὸν τῆς ἡμέρας λαμβάνειν.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

http://www.musipedia.gr/

http://www.musipedia.gr/

http://www.musipedia.gr/

εμπνευστά, και εμπνευστικά· πνευστά όργανα. Επίσης, επιπνεόμενα. Πολυδ. (IV, 67): "Περί εμπνευστών οργάνων. Τα δε επιπνεόμενα όργανα το μεν σύμπαν, αυλοί και σύριγγες" (Για τα πνευστά όργανα· αυτά τα επιπνεόμενα είναι στο σύνολό τους αυλοί και σύριγγες ).

Pollux, Onomasticon

Πολυδ., IV, 67

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n309/mode/1up

http://www.musipedia.gr/

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν ΙΔ', 636C, 39

ἦν γὰρ δή τινα καὶ χωρὶς τῶν ἐμφυσωμένων καὶ χορδαῖς διειλημμένων ἕτερα ψόφου μόνον παρασκευαστικά, καθάπερ τὰ κρέμβαλα.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Αριστείδης υποστηρίζει ότι το εναρμόνιο ήταν ακριβέστερο και έγινε δεκτό από τους επιφανέστερους ανθρώπους στη μουσική ("παρά γάρ τοις επιφανεστάτοις εν μουσική τετύχηκε παραδοχής"· πρβ. Περί μουσ. I, Mb 19, R.P.W.-I. 16). Επίσης, ότι ήταν πολύ δύσκολο να εκτελεστεί από τον πολύ κόσμο ("τοις δε πολλοίς έστιν αδύνατον").'']

Αριστείδης Κοιντιλιανός
Περί μουσικής

Αριστείδης, Περί μουσ. I, Mb 19, R.P.W.-I. 16

τούτων δὲ φυσικώτερον μέν ἐστι τὸ
διάτονον πᾶσι γὰρ καὶ τοῖς ἀπαιδεύτοις παντάπασι μελῳ-
δητόν ἐστι, τεχνικώτερον δὲ τὸ χρῶμα παρὰ γὰρ μόνοις
μελῳδεῖται τοῖς πεπαιδευμένοις, ἀκριβέστερον δὲ τὸ ἐναρ-
μόνιον· παρὰ γὰρ τοῖς ἐπιφανεστάτοις ἐν μουσικῇ τετύχηκε
παραδοχῆς, τοῖς δὲ πολλοῖς ἐστιν ἀδύνατον·

[''Ο όρος αρμονία πολύ συχνά αντικαθιστούσε τον όρο εναρμόνιο γένος από την εποχή του Αριστόξενου και κατόπι (Αρμον. Ι, σ. 2, 9· σ. 23, 21 κτλ.· Κλεον. Εισ. 3, C.v.J. 181, Mb 3).
Συχνά και οι δύο όροι χρησιμοποιούνται στο ίδιο κείμενο (πρβ. Αριστόξ. I, Mb 2, 9 και 12, 7 κτλ.'']

Αρμονικά στοιχεία
Αριστόξενος

Αρμον. Ι, σ. 2, 9· σ. 23, 21 ... (

ὲν οὖν ἔμπροσθεν _ἡμμένους τῆς ἁρμονικῆς πραγ-
ματείας συμβέβηκεν ὡς ἀληθῶ_ς ἁρμονικοὺς εἶναι βούλεσθαι
μόνον, αὐτῆς γὰρ τῆς ἁρμονίας ἥπτοντο μόνον, τῶν δ᾽ ἄλ-
λων γενῶν οὐδεμίαν πώποτ᾽ ἔννοιαν εἶχον.

~~~~

Ἐχόμενον δ᾽ ἂν εἴη τῶν εἰρημένων τὸ καθόλου λεγόμε-
νον μέλος διελεῖν εἰς ὅσα φαίνεται γένη διαιρεῖσθαι. φαίνεται
δ᾽ εἰς τρία· πᾶν γὰρ τὸ λαμβανόμενον μέλος τῶν εἰς τὸ
ἡρμοσμένον ἤτοι διάτονόν ἐστιν ἢ χρωματικὸν ἢ ἐναρμόνιον.
πρῶτον μὲν οὖν καὶ πρεσβύτατον αὐτῶν θετέον τὸ διάτονον,
πρῶτον γὰρ αὐτοῦ ἡ τοῦ ἀνθρώπου φύσις προστυγχάνει,
δεύτερον δὲ τὸ χρωματικόν, τρίτον δὲ καὶ ἀνώτατον τὸ
ἐναρμόνιον, τελευταίῳ γὰρ αὐτῷ καὶ μόλις μετὰ πολλοῦ
πόνου συνεθίζεται ἡ αἴσθησις.

Αθήν. (ΙΔ', 628A, 24): "εναρμονίων γαρ όντων των ασμάτων" (αφού τα τραγούδια τραγουδιούνται ταιριασμένα στο χορό [αρμονικά όπως θα λέγαμε σήμερα]).

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes (ou Le Banquet des sages), livre XIV

Αθήν., ΙΔ', 628A, 24

ἀλλὰ μὴν οἱ ἀρχαῖοι καὶ περιέλαβον ἔθεσι καὶ νόμοις τοὺς τῶν θεῶν ὕμνους ᾄδειν ἅπαντας ἐν ταῖς ἑστιάσεσιν, ὅπως καὶ διὰ τούτων τηρῆται τὸ καλὸν καὶ σωφρονικὸν ἡμῶν. ἐναρμονίων γὰρ ὄντων τῶν ᾀσμάτων προσγινόμενος ὁ τῶν θεῶν λόγος ἀποσεμνύνει τὸν ἑκάστων τρόπον.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

http://www.musipedia.gr/

[''κουρζίδω ένα όργανο σε μια ορισμένη αρμονία· ιδιαίτερα το μέσο εναρμόττομαι· πρβ. Αριστοφ. Ιππής 989)'']

Aristophanes, Knights

Aristoph. Kn. 989

Αριστοφ. Ιππής 989

Χορός
985ἀλλὰ καὶ τόδ᾽ ἔγωγε θαυμάζω
τῆς ὑομουσίας
αὐτοῦ: φασὶ γὰρ αὐτὸν οἱ
παῖδες οἳ ξυνεφοίτων,
τὴν Δωριστὶ μόνην ἂν ἁρμόττεσθαι
990θαμὰ τὴν λύραν,
ἄλλην δ᾽ οὐκ ἐθέλειν μαθεῖν:
κᾆτα τὸν κιθαριστὴν
ὀργισθέντ᾽ ἀπάγειν κελεύειν,
ὡς ἁρμονίαν ὁ παῖς
995οὗτος οὐ δύναται μαθεῖν
ἢν μὴ Δωροδοκιστί.

Aristophanes. Aristophanes Comoediae, ed. F.W. Hall and W.M. Geldart, vol. 1. F.W. Hall and W.M. Geldart. Oxford. Clarendon Press, Oxford. 1907

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Aristoph.+Kn.+989&fromdoc=Perseus:text:1999.01.0033

[''ενάρμοστος, επίθ, αρμονικός, σύμφωνος (Δημ., LSJ).
Βλ. τα λ. αρμονία'']

LSJ

ἁρμόζω , Att. ἁρμόττω , Dor. ἁρμόσδω Theoc.1.53 (ἐφ-); part.
A. [select] “ἁρμόσσον” Hp.Art.37: impf. ἥρμοζον, Dor.“ἅρμ-” Pi.N.8.11: fut. “ἁρμόσω” S.Ant.1318 (lyr.), Hp.Fract.31, Ar.Th.263: aor. “ἥρμοσα” Il.3.333, etc., Dor. “ἅρμοξα” Pi.N.10.12 (συν-): pf.“ἥρμοκα” Arist.Po.1459b32:— Med., Ep. imper. “ἁρμόζεο” Od.5.162, “-όζου” Philem.187: fut. “-όσομαι” Gal.10.971: aor. “ἡρμοσάμην” Hdt.5.32, etc., Dor. “ἁρμοξάμην” Alcm.71: —Pass., pf. “ἥρμοσμαι” E.Ph.116 (lyr.), Pl.La.193d, Ion. “ἅρμοσμαι” Hdt.2.124; Dor. inf.“ἁρμόχθαι” Ocell. ap. Stob.1.13.2; Dor. 3sg. “ἅρμοκται” Ecphant. ap. Stob.4.7.64: aor. “ἡρμόσθην” Pl.Phd.93a, Dor. “ἁρμόχθην” D.L.8.85: fut. “ἁρμοσθήσομαι” S.OC908:—fit together, join, esp. of joiner's work, ἥρμοσεν ἀλλήλοισιν (sc. τὰ δοῦρα) Od.5.247 (also in Med., put together, ἁρμόζεο χαλκῷ εὐρεῖαν σχεδίην ib.162; “ναυπηγίαν ἁρμόζων” E.Cyc.460; “ἁρμόζειν χαίταν στεφάνοισι” Pi.I.7 6).39; “ἀρβύλαισιν ἁ. πόδα” E.Hipp.1189; ἁ. πόδα ἐπὶ γαίας plant foot on ground, Id.Or.233; “ἁ. ποδὸς ἴχνια” Simon.182; ἐν ἁσυχαία βάσει βάσιν ἅρμοσαι (aor. imper. Med.) S.OC198; “στόμ᾽ ἅρμοσον” kiss, E.Tr.763; ἁ. ψαλίοις ἵππους furnish them with . . , Id.Rh.27 (lyr.).
b. [select] generally, adapt, accommodate, ἁ. δίκην εἰς ἕκαστον award each his just due, Sol.36.17; σφισὶν βίοτον ἁ. accord them life, Pi.N.7.98; apply a remedy, S.Tr. 687; make ready, “τοὐπτάνιον” Hegesipp. Com.1.19:—Med., accommodate, suit oneself, πρὸς τὴν παροῦσαν πάντοθ᾽ ἁρμόζου τύχην Philem.l.c.; “πρός τινα” Luc.Merc.Cond.30; ἁ. σύνεσιν acquire it, Hp.Lex2.
2. [select] of marriage, betroth, Hdt.9.108; “ἁ. κόρᾳ ἄνδρα” Pi.P.9.117; ἁ. γάμον, γάμους, ib.13, E.Ph.411:—Med., betroth to oneself, take to wife, “τὴν θυγατέρα τινός” Hdt.5.32,47 (but Med. = Act., 2 Ep.Cor.11.2); “ἁ. ὡς ἐὰν αἱρῆται γάμῳ” POxy.906.7 (ii/iii A. D.):—Pass., ἁρμόσθαι θυγατέρα τινὸς γυναῖκα have her betrothed or married to one, Hdt.3.137; ὡς ἐκείνῳ τῇδέ τ᾽ ἦν ἡρμοσμένα as troth was plighted between him and her, S.Ant.570.
3. [select] bind fast, “ἁ. τινὰ ἐν ἄρκυσι” E.Ba.231.
4. [select] set in order, regulate, govern, “στρατ όν” Pi.N.8.11:—Pass., “[νόμοις] οὐκ ἄλλοισιν ἁρμοσθήσεται” S.OC908; κονδύλοις ἡρμοττόμην I was ruled or drilled with cuffs, Ar.Eq.1236.
b. [select] in the Spartan Constitution, act as harmost, “ἐν ταῖς πόλεσιν” X.Lac.14.2, etc.: c. acc., “ἁρμοστὴν ὃς ἥρμοζε τὴν Ἀσίαν” Luc.Tox.17.
*5. [select] in Music, tune instruments, “τὸ σύμφωνον” Pl.Phlb.56a, etc.:—Med., “ἁρμόττεσθαι ἁρμονίαν” Id.R.591d; ἁ. λύραν tune one's lyre, ib.349e; “Δωριστὶ ἁ. λύραν” Ar.Eq.989; “αὐλόν” Luc.Harm.1 (but μέλη ἔς τι ἁ. adapt them to a subject, Simon. 184):—Pass., of the lyre, “ἡρμόσθαι” to be tuned, Pl.Tht.144e, cf. Phd.85e; “ἁρμονίαν καλλίστην ἡρμ.” Id.La.188d; “ὁμονοητικὴ καὶ ἡρμοσμένη ψυχή” at harmony with itself, Id.R.554e.
6. [select] compose, “ᾆσμα” Philostr.Her.19.17.
II. [select] intr., fit well, of clothes or armour, ἥρμοσε δ᾽ αὐτῷ [θώρηξ] Il.3.333; “Ἕκτορι δ᾽ ἥρμοσε τεύχε᾽ ἐπὶ χροΐ” 17.210; “ἐσθὰς ἁρμόζοισα γυίοις” Pi.P.4.80; ἆρ᾽ ἁρμόσει μοι (sc. τὰ ὑποδήματα); Ar.Th.263; τοῖς τρόποις ἁ. ὥσπερ περὶ πόδα fit like a shoe, Pl. Com.129; “θώραξ περὶ τὰ στέρνα ἁρμόζων” X.Cyr.2.1.16.
b. [select] Math., coincide with, c. dat., Papp.612.14; correspond, Hero Aut.1.4.
2. [select] suit, be adapted for, “τινί” S.OT902 (lyr.), El.1293, And.4.6; τόδ᾽ οὐκ ἐπ᾽ ἄλλον ἁρμόσει shall not be adapted to another, S.Ant.1318; “κἂν ἐπὶ τῶν θηρίων ἁρμόσειε λόγος” Arist.Pol.1281b19; εἴς τι, πρός τι, Pl. Plt.289b, 286d; “πρὸς τὰς συνουσίας” Isoc.2.34, cf. D.61.24; of medicines, Dsc.1.2, al.; of an argument, apply, Arist.Ph.209a9, al.; “τὸ τοῦ Ξενοφάνους ἁρμόττει” is applicable, Id.Rh.1377a19.
3. [select] impers., ἁρμόζει it is fitting, c. acc. et inf., “σιγᾶν ἂν ἁρμόζοι σε” S.Tr.731: c.inf. only, “λόγους οὓς ἁρμόσει λέγειν” D.18.42; “πάντα τὰ τοιαῦτα ἁρμόττει καλεῖν” Id.21.166; “οὔτε ἁ. μοι οἰκεῖν μετὰ τοιούτων” Id.40.57; “τὰ τοιαῦτα ῥηθῆναι μάλιστ᾽ ἂν ἁρμόσειεν” Isoc.9.72.
4. [select] part. ἁρμόζων, ουσα, ον, fitting, suitable, Pi.P.4.129; ἡ ἁρμόζουσα ἀπόφασις the appropriate verdict, Archim.Sph.Cyl. 1 Praef.; “ἀλλήλοις” Pl.La. 188d, al.: c. gen., Plb.1.44.1; “πρός τι” X.Mem.4.3.5, etc.
5. [select] to be in tune, “λύραν ἐπίτειν᾽ ἕως ἂν ἁρμόσῃ” Macho 2.9.


http://www.perseus.tufts.edu/hopper...erseus:text:1999.01.0033:card=989&i=1#lexicon

http://www.musipedia.gr/

["Σύμφωνα με τον Φιλόχορο (FHG Ι, 395, απόσπ. 66, και Αθήν ΙΔ', 637F, 42), η έναυλος κιθάρισις εισάχθηκε πρώτα από τη Σχολή του Επίγονου : "Λύσανδρος ο Σικυώνιος [φησί Φιλόχορος] πρώτος μετέστησε... και την έναυλον κιθάρισιν, ή πρώτοι οι περί Επίγονον εχρήσαντο" (ο Λύσανδρος ο Σικυώνιος [λέει ο Φιλόχορος] ήταν ο πρώτος που θέσπισε και την έναυλο κιθάριση, που την είχαν καθιερώσει πρώτοι οι Επιγόνειοι.)'']

Le Livre XIV des Deipnosophistes.

Αθήν., ΙΔ', 637F, 42

Φιλόχορος δ΄ ἐν γʹ Ἀτθίδος
‘Λύσανδρος, φησίν, ὁ Σικυώνιος κιθαριστὴς πρῶτος
μετέστησε τὴν ψιλοκιθαριστικήν, μακροὺς τοὺς τόνους
ἐντείνας καὶ τὴν φωνὴν εὔογκον ποιήσας, καὶ τὴν
ἔναυλον κιθάρισιν, ᾗ πρῶτοι οἱ περὶ Ἐπίγονον ἐχρήσαντο.
καὶ περιελὼν τὴν συντομίαν τὴν ὑπάρχουσαν
ἐν τοῖς ψιλοῖς κιθαρισταῖς χρώματά τε εὔχροα πρῶτος
ἐκιθάρισε καὶ ἰάμβους καὶ μάγαδιν, τὸν καλούμενον
συριγμόν, καὶ ὄργανον μετέλαβεν μόνος τῶν πρὸ αὐτοῦ,
καὶ τὸ πρᾶγμα αὐξήσας χορὸν περιεστήσατο πρῶτος.

http://www.sflt.ucl.ac.be/files/AClassFTP/Textes/ATHENEE/deipnosophistes_14.txt

http://www.musipedia.gr/

Τιμόθ. Πέρσαι 230, Page PMG, απόσπ. 791, σ. 413

ΤΙΜΟΘΕΟΥ ΠΑΙΑΝΑΣ ΣΤΟΝ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

> Πιερίαθεν:
Τέρπανδρος δ' επί τώι δέκα
ζεύξε μούσαν εν ωιδαίς:
Λέσβος δ' Αιολία ν<ιν> 'Αν-
τίσσαι γείνατο κλεινόν:
νύν δέ Τιμόθεος μέτροις
ρυθμοίς τ' ενδεκακρουμάτοις
κίθαριν εξανατέλλει,
θησαυρόν πολύυμνον οί-
ξας Μουσάν θαλαμευτόν:
Μίλητος δέ πόλις νιν α
θρέψασ' α ¦ δυωδεκατειχέος
λαού πρωτέος εξ 'Αχαιών.
αλλ' εκαταβόλε Πύθι' αγνάν
έλθοις τάνδε πόλιν σύν όλβωι,
πέμπων απήμονι λαώι
τώιδ' ειρήναν θάλλουσαν ευνομίαι.
διά σέ καί τεά δώρα †ειτα† Σκύλλα
ουκ αείδω τά παλαιά,
καινά γάρ αμά κρείσσω:
νέος ο Ζεύς βασιλεύει,
τό πάλαι δ' ήν Κρόνος άρχων:
απίτω Μούσα παλαιά.
είτ' ήδη δός φιάλην [[τό όπλον]] ''Αρεως
κατά Τιμόθεον ξυστόν τε βέλος.
αρτίως διηρτάμηκε καί τά μέν διανεκή
σώματος μέρη δαμάζετ' εν πυρικτίτωι στέγαι:
Τιμόθεος έφη ποτ', άνδρες, τήν χύτραν οίμαι λέγων.
τεταμένον ορίγανα διά μυελοτρεφή.
σύ τ' ώ τόν αεί πόλον ουράνιον
λαμπραίς ακτίσ' ''Ηλιε βάλλων,
πέμψον εκαβόλον εχθροίς<ι> βέλος
σάς από νευράς, ώ ίε Παιάν.

http://www.musipedia.gr/

Ο Ίων ο Χίος είπε την ακόλουθη έκφραση: "ενδεκάχορδε λύρη δεκαβάμονα τάξιν έχουσα" (ενδεκάχορδη λύρα , με δέκα διαστήματα)· βλ. Bergk PLG ΙΙ, 253, απόσπ. 3.

Delectus poesis graecorum edited by Friedrich Wilhelm Schneidewin

Ίων ο Χίος, βλ. Bergk PLG ΙΙ, 253, απόσπ. 3.

http://books.google.com/books?pg=PA...lt&id=oSwwAAAAYAAJ&ots=vYB5W9wu6U&output=text