Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

http://www.musipedia.gr/

Καθώς λέει ο Αθήναιος (ΙΔ', 630F, 29): "οι Σπαρτιάτες (οι Λάκωνες) είναι πολεμικοί και τα παιδιά τους υιοθετούν τα εμβατήρια μέλη, που λέγονται και ενόπλια. Και οι Λάκωνες οι ίδιοι στους πολέμους απαγγέλλουν "από μνήμης" τα ποιήματα του Τυρταίου, καθώς προχωρούν ρυθμικά".
Εμβατήριο μέλος λεγόταν και η μελωδία που παιζόταν στον αυλό ·

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήναιος, ΙΔ', 630F, 29

πολεμικοὶ δ΄ εἰσὶν οἱ Λάκωνες, ὧν καὶ οἱ υἱοὶ τὰ ἐμβατήρια μέλη ἀναλαμβάνουσιν, ἅπερ καὶ ἐνόπλια καλεῖται. καὶ αὐτοὶ δ΄ οἱ Λάκωνες ἐν τοῖς πολέμοις τὰ Τυρταίου ποιήματα ἀπομνημονεύοντες ἔρρυθμον κίνησιν ποιοῦνται. Φιλόχορος δέ φησιν κρατήσαντας Λακεδαιμονίους Μεσσηνίων διὰ τὴν Τυρταίου στρατηγίαν ἐν ταῖς στρατείαις ἔθος ποιήσασθαι, ἂν δειπνοποιήσωνται καὶ παιωνίσωσιν, ᾄδειν καθ΄ ἕνα τὰ Τυρταίου· κρίνειν δὲ τὸν πολέμαρχον καὶ ἆθλον διδόναι τῷ νικῶντι κρέας

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

[''Ο Πλούταρχος (Λακωνικά αποφθέγματα 238Β, 16) γράφει: "και οι εμβατήριοι ρυθμοί προτρέπουν (παρακινούν) προς ανδρεία, θάρρος και περιφρόνηση του θανάτου· τους χρησιμοποιούσαν και στους χορούς με συνοδεία αυλού, διεγείροντας τους πολεμιστές".'']

Πλούταρχος
Λακωνικά αποφθέγματα 238Β, 16

ΚΑΙ ΟΙ ΕΜΒΑΤΗΡΙΟΙ ΔΕ ΡΥΘΜΟΙ ΠΑΡΟΡΜΗΤΙΚΟΙ ΗΣΑΝ
ΠΡΟΣ ΑΝΔΡΕΙΑΝ ΚΑΙ ΘΑΡΡΑΛΕΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΥΠΕΡΦΡΟΝΗΣΙΝ ΘΑ-
ΝΑΤΟΥ, ΟΙΣ ΕΧΡΩΝΤΟ ΕΝ ΤΕ ΧΟΡΟΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΑΥΛΟΝ ΕΠΑΓΟΝΤΕΣ
ΤΟΙΣ ΠΟΛΕΜΙΟΙΣ. Ο ΓΑΡ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΠΑΡΕΖΕΥΞΕ ΤΗ ΚΑΤΑ
ΠΟΛΕΜΟΝ ΑΣΚΗΣΕΙ ΤΗΝ ΦΙΛΟΜΟΥΣΙΑΝ, ΟΠΩΣ ΤΟ ΑΓΑΝ ΠΟ-
ΛΕΜΙΚΟΝ ΤΩ ΕΜΜΕΛΕΙ ΚΕΡΑΣΘΕΝ ΣΥΜΦΩΝΙΑΝ ΚΑΙ ΑΡΜΟΝΙΑΝ
ΕΧΗ: ΔΙΟ ΚΑΙ ΕΝ ΤΑΙΣ ΜΑΧΑΙΣ ΠΡΟΕΘΥΕΤΟ ΤΑΙΣ ΜΟΥΣΑΙΣ Ο
ΒΑΣΙΛΕΥΣ, ΙΝΑ ΛΟΓΟΥ ΑΞΙΑΣ ΠΑΡΕΧΩΣΙ ΤΑΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΟΙ
ΜΑΧΟΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗΣ ΕΥΚΛΕΟΥΣ.

http://www.hellenicpantheon.gr/apofthegmata4.htm

εμβατήριος, αυλός· ο αυλός που έπαιζε το εμβατήριο μέλος · επίσης, ο αυλός που συνόδευε το προσόδιον . Πολυδ. (IV, 82): "ένιοι δε και εμβατηρίους αυλούς ωνόμαζον τους επί τοις προσοδίοις" (μερικοί ονόμαζαν και εμβατήριους αυλούς εκείνους που χρησιμοποιούσαν στα προσόδια).

http://www.musipedia.gr/

Πολυδ. (IV, 82): "ένιοι δε και εμβατηρίους αυλούς ωνόμαζον τους επί τοις προσοδίοις" (μερικοί ονόμαζαν και εμβατήριους αυλούς εκείνους που χρησιμοποιούσαν στα προσόδια).

Pollux
Onomasticon

Πολυδ., IV, 82

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n312/mode/1up

http://www.musipedia.gr/

[''Τα εμβόλιμα είχαν εισαχθεί από τον Αγάθωνα (Αριστοτ. Ποιητ. 1456Α, 18).'']

Aristotle, Poetics

Αριστοτ. Ποιητ. 1456Α, 18

τοῖς δὲ λοιποῖς τὰ ᾀδόμενα οὐδὲν μᾶλλον τοῦ μύθου ἢ ἄλλης τραγῳδίας ἐστίν: διὸ ἐμβόλιμα ᾁδουσιν πρώτου ἄρξαντος [30] Ἀγάθωνος τοῦ τοιούτου. καίτοι τί διαφέρει ἢ ἐμβόλιμα ᾁδειν ἢ εἰ ῥῆσιν ἐξ ἄλλου εἰς ἄλλο ἁρμόττοι ἢ ἐπεισόδιον ὅλον;

Aristotle. ed. R. Kassel, Aristotle's Ars Poetica. Oxford, Clarendon Press. 1966.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Aristot.+Poet.+1456a&fromdoc=Perseus:text:1999.01.0055

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Αθήναιος γράφει ότι η γυμνοπαιδική και η εμμέλεια είναι χοροί σοβαροί και σεμνοί (ΙΔ', 631D, 30). Προσθέτει ακόμα: "ο μεν κόρδαξ παρ' Έλλησι φορτικός, η δε εμμέλεια σπουδαία" (στους Έλληνες ο κόρδαξ είναι χυδαίος, ενώ η εμμέλεια σοβαρή).'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήναιος, ΙΔ', 631D, 30


Ἀριστόξενος δέ φησιν ὡς οἱ παλαιοὶ γυμναζόμενοι πρῶτον ἐν τῇ γυμνοπαιδικῇ εἰς τὴν πυρρίχην ἐχώρουν πρὸ τοῦ εἰσιέναι εἰς τὸ θέατρον. καλεῖται δ΄ ἡ πυρρίχη καὶ χειρονομία. ἡ δ΄ ὑπορχηματική ἐστιν ἐν ᾗ ᾄδων ὁ χορὸς ὀρχεῖται. φησὶ γοῦν ὁ Βακχυλίδης· οὐχ ἕδρας ἔργον οὐδ΄ ἀμβολᾶς. καὶ Πίνδαρος δέ φησιν· Λάκαινα μὲν παρθένων ἀγέλα. ὀρχοῦνται δὲ ταύτην παρὰ τῷ Πινδάρῳ οἱ Λάκωνες, καὶ ἐστὶν ὑπορχηματικὴ ὄρχησις ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν ---. βέλτιστοι δέ εἰσι τῶν τρόπων οἵτινες καὶ ὀρχοῦνται. εἰσὶ δὲ οἵδε· προσοδιακοί, ἀποστολικοὶ (οὗτοι δὲ καὶ παρθένιοι καλοῦνται) καὶ οἱ τούτοις ὅμοιοι. τῶν γὰρ ὕμνων οἳ μὲν ὠρχοῦντο, οἳ δὲ οὐκ ὠρχοῦντο ---. ἢ τοὺς εἰς Ἀφροδίτην καὶ Διόνυσον, καὶ τὸν παιᾶνα δὲ ὁτὲ μὲν ὁτὲ δὲ οὔ. εἰσὶ δὲ καὶ παρὰ τοῖς βαρβάροις ὥσπερ καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησι σπουδαῖαι καὶ φαῦλαι ὀρχήσεις. ὁ μὲν κόρδαξ παρ΄ Ἕλλησι φορτικός, ἡ δὲ ἐμμέλεια σπουδαία, καθάπερ καὶ ἡ παρὰ Ἀρκάσι κίδαρις, παρὰ Σικυωνίοις τε ὁ ἀλητήρ.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

Herodotou Halikarnesseos Historion logoi th ́[i.e. enniá], Volume 2 By Herodotus, Friedrich Wolfgang R.

Ηρόδ. (ς', 129): "τον αυλητήν αυλησαι εμμελείην" ([διέταξε] τον αυλητή να παίξει την εμμέλεια).

Ηρόδ., ς', 129


http://books.google.com/books?pg=PA128&lpg=PA127&dq=αυλητήν+αυλησαι&id=CEgOAAAAYA

Herodotus, The Histories

Hdt. 6.129

Ηρόδ., ς', 129

[2] ὡς δὲ ἀπὸ δείπνου ἐγίνοντο, οἱ μνηστῆρες ἔριν εἶχον ἀμφί τε μουσικῇ καὶ τῷ λεγομένῳ ἐς τὸ μέσον. προϊούσης δὲ τῆς πόσιος κατέχων πολλὸν τοὺς ἄλλους ὁ Ἱπποκλείδης ἐκέλευσέ οἱ τὸν αὐλητὴν αὐλῆσαι ἐμμελείην, πειθομένου δὲ τοῦ αὐλητέω ὀρχήσατο. καί κως ἑωυτῷ μὲν ἀρεστῶς ὀρχέετο, ὁ Κλεισθένης δὲ ὁρέων ὅλον τὸ πρῆγμα ὑπώπτευε. [3] μετὰ δὲ ἐπισχὼν ὁ Ἱπποκλείδης χρόνον ἐκέλευσε τινὰ τράπεζαν ἐσενεῖκαι, ἐσελθούσης δὲ τῆς τραπέζης πρῶτα μὲν ἐπ᾽ αὐτῆς ὀρχήσατο Λακωνικὰ σχημάτια, μετὰ δὲ ἄλλα Ἀττικά, τὸ τρίτον δὲ τὴν κεφαλὴν ἐρείσας ἐπὶ τὴν τράπεζαν τοῖσι σκέλεσι ἐχειρονόμησε. [4] Κλεισθένης δὲ τὰ μὲν πρῶτα καὶ τὰ δεύτερα ὀρχεομένου, ἀποστυγέων γαμβρὸν ἄν οἱ ἔτι γενέσθαι Ἱπποκλείδεα διὰ τήν τε ὄρχησιν καὶ τὴν ἀναιδείην, κατεῖχε ἑωυτόν, οὐ βουλόμενος ἐκραγῆναι ἐς αὐτόν: ὡς δὲ εἶδε τοῖσι σκέλεσι χειρονομήσαντα, οὐκέτι κατέχειν δυνάμενος εἶπε “ὦ παῖ Τισάνδρου, ἀπορχήσαό γε μὲν τὸν γάμον.” ὁ δὲ Ἱπποκλείδης ὑπολαβὼν εἶπε “οὐ φροντὶς Ἱπποκλείδῃ.” ἀπὸ τούτου μὲν τοῦτο ὀνομάζεται.

Herodotus, with an English translation by A. D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hdt.6.129&fromdoc=Perseus:text:1999.01.0125

http://www.musipedia.gr/

Emmelēs

(Gk.: ‘in tune’, ‘harmonious’).

A term in ancient Greek music theory referring to notes of definite pitch (as opposed, for example, to speech). More particularly, it is used to describe intervals smaller than a 4th that can be calculated as superparticular proportions (e.g. the whole tone measured as the ratio 9:8 or 10:9).

Grove

Αριστόξενος (Ι, 9, 10 Mb): "...το χωρίσαι την εμμελή κίνησιν της φωνής από των άλλων κινήσεων" (η διάκριση ανάμεσα στη μελωδική κίνηση της φωνής και στις άλλες κινήσεις)·

Αρμονικά στοιχεία
Αριστόξενος, Ι, 9, 10 Mb

ληπτέον δὲ ἑκάτερον τούτων κατὰ τὴν
τῆς αἰσθήσεως φαντασίαν· πότερον μὲν γὰρ δυνατὸν ἢ
ἀδύνατον φωνὴν κινεῖσθαι καὶ πάλιν ἵστασθαι αὐτὴν ἐπὶ
μιᾶς τάσεως ἑτέρας ἐστὶ σκέψεως καὶ πρὸς τὴν ἐνεστῶσαν
πραγματείαν οὐκ ἀναγκαῖον τὸ δὲ κινῆσαι τούτων ἑκάτε-
ρον· ὁποτέρως γὰρ ἔχῃ, τὸ αὐτὸ ποιεῖ πρός γε τὸ χωρί-
σαι τὴν ἐμμελῆ κίνησιν τῆς φωνῆς ἀπὸ τῶν ἄλλων κινή-
σεων. ἁπλῶς γὰρ ὅταν μὲν οὕτω κινῆται ἡ φωνὴ ὥστε
μηδαμοῦ δοκεῖν ἵστασθαι τῇ ἀκοῇ, συνεχῆ λέγομεν ταύτην
τὴν κίνησιν· ὅταν δὲ στῆναί που δόξασα εἶτα πάλιν δια-
βαίνειν τίνα τόπον φανῇ καὶ τοῦτο ποιήσασα πάλιν ἐφ᾽ ἑ-
τέρας τάσεως στῆναι δόξῃ καὶ τοῦτο ἐναλλὰξ ποιεῖν φαι-
νομένη συνεχῶς διατελῇ, διαστηματικὴν τὴν τοιαύτην
κίνησιν λέγομεν.

Ο Βακχείος ο Γέρων (Εισαγ. 69, C.v.J. 307, Mb 16) λέει ότι εμμελείς είναι οι φθόγγοι που χρησιμοποιούν οι τραγουδιστές και εκτελεστές πάνω σε όργανα ("εμμελείς [φθόγγοι], οις οι άδοντες χρώνται και οι δια των οργάνων ενεργούντες")

Βακχείος ο Γέρων, Εισαγ. 69, C.v.J. 307, Mb 16

http://www.archive.org/stream/musiciscriptore00jangoog#page/n407/mode/1up

Πορφύρ. Comment. Wallis 292 (

Εις τα αρμονικα Πτολεμαιου υπομνηματα
Πορφύριου

ἐπεὶ γὰρ τῶν φωνῶν αἱ μέν εἰσιν ἐκμελεῖς, αἱ δ᾽
ἐμμελεῖς· ἐκμελεῖς μὲν ὁπόσαι τραχύνουσι τὴν αἴσθησιν ἡμῶν ἢ ἀνο-
μάλως κινοῦσι· καθάπερ ὄσφρησιν τὰ δυσώδη καὶ ὄψιν τὰ τοῦ αὐτοῦ
γένους ὁρατά, οὕτω δὴ καὶ ἀκοὴν πάντα τὰ τραχέα καὶ ἐστερημένα τοῦ
προσηνοῦς. ἐμμελεῖς δ᾽ εἰσὶ φωναὶ αἱ προσηνεῖς τε καὶ λεῖαι. δείκνυ-
ται δ᾽ ὅτι πᾶσα φωνὴ κατ᾽ ἀριθμὸν κινεῖται· καὶ ἔστι κοινὸν μὲν αὐτῆς
ἡ κατ᾽ ἀριθμὸν κίνησις, ἴδιον δὲ τῆς μὲν τὸ ἐκμελές, τῆς δὲ τὸ ἐμμελές.
σκοπεῖν οὖν χρή, τίνος προσγενομένου τοῖς ἀριθμοῖς τὸ τοιοῦτον ἐπισυμ-
βαίνει ταῖς φωναῖς. ἐπεὶ οὖν συμφωνεῖ τοῖς ἀριθμοῖς οὐδ᾽ ἄλλο ἢ ὁ
λόγος· λόγου ἄρα προσγενομένου τῇ τῶν φωνῶν κινήσει γίνεται τὸ
ἐμμελές. καὶ οὕτως ἄν τις ἐπιδείξειε παρὰ τὴν τοῦ λόγου αἰτίαν συμ-
βαῖνον τὸ εἰρημένον.

[''Ο Πτολεμαίος (Ι, 4, I.D. 10, 24-25) δίνει τον ακόλουθο κανόνα: "είσί δε εμμελείς μεν όσοι συναπτόμενοι προς αλλήλους εύφοροι τυγχάνουσι προς ακοήν, εκμελείς δε όσοι μη ουτως έχουσι" (εμμελείς είναι οι φθόγγοι που, όταν συνδεθούν μεταξύ τους, είναι εύκολα [ευχάριστα] δεκτοί από το αυτί [την ακοή] και εκμελείς το αντίθετο).'']

Αρμονικά
Πτολεμαίος, Ι, 4, I.D. 10, 24-25

κατὰ δὲ τὴν πρὸς ἀλλήλους, ὅταν
ὦσιν ἀνισότονοι, παραβολὴν ποιεῖ τινα λόγον ἐκ τοῦ ποσοῦ τῆς ὑπεροχῆς,
ἐν οἷς δὴ τό τε ἐκμελὲς ἤδη καταφαίνεται καὶ τὸ ἐμμελές. εἰσὶ δὲ
ἐμμελεῖς μὲν ὅσοι συναπτόμενοι πρὸς ἀλλήλους εὔφοροι τυγχάνουσι πρὸς
ἀκοήν, ἐκμελεῖς δὲ ὅσοι μὴ οὕτως ἔχουσι. συμφώνους δὲ ἔτι φασὶν
εἶναι παρὰ τὸν κάλλιστον ἤδη τῶν ψόφων, τὴν φωνήν, ὀνοματοποιοῦντες,
ὅσοι τὴν ὁμοίαν ἀντίληψιν ἐμποιοῦσι ταῖς ἀκοαῖς, καὶ διαφώνους τοὺς
μὴ οὕτως ἔχοντας.

Εμμελείς φθόγγοι και διαστήματα ήταν, σύμφωνα με τον Πτολεμαίο, οι ακόλουθοι: το ημιτόνιο (16:15), ο τόνος "μείζων" και "ελάσσων" (9:8 και 10:9, αντίστοιχα), η μεγάλη και μικρή τρίτη (5:4 και 6:5, αντίστοιχα)· πρβ. Ι, 7, I.D. 15, 15-16, Wallis III, 16.

Πτολεμαίος, Αρμονικά , Ι, 7, I.D. 15, 15-16, Wallis III, 16. (

Πῶς ἂν ὑγιέστερον οἱ λόγοι διορίζοιντο τῶν συμφωνιῶν.
Δέον οὖν ἂν εἴη τὰς τοιαύτας ἁμαρτίας μὴ τῇ δυνάμει τοῦ λόγου
προσάπτειν, ἀλλὰ τοῖς μὴ δεόντως αὐτὸν ὑποτιθεμένοις, πειρᾶσθαι δὲ τὸν
ἀληθῆ καὶ φυσικώτερον ἐκλαμβάνειν διελομένους τὸ πρῶτον εἰς εἴδη
τρία τοὺς ἀνισοτόνους καὶ διωρισμένους φθόγγους, προηγούμενον μὲν
ἀρετῆς ἕνεκα τὸ τῶν ὁμοφώνων, δεύτερον δὲ τὸ τῶν συμφώνων, τρίτον
δὲ τὸ τῶν ἐμμελῶν. σαφῶς γὰρ διαφέρουσιν ἥ τε διὰ πασῶν καὶ ἡ
δὶς διὰ πασῶν τῶν ἄλλων συμφωνιῶν καθάπερ ἐκεῖναι ἐμμελειῶν, ὡς
οἰκειότερον ἂν ταύτας ὁμοφωνίας κληθῆναι. ὁριζέσθωσαν δὲ ἡμῖν
ὁμόφωνοι μὲν οἱ κατὰ τὴν σύμψαυσιν ἑνὸς ἀντίληψιν ἐμποιοῦντες ταῖς
ἀκοαῖς, ὡς οἱ διὰ πασῶν καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν συντιθέμενοι, σύμφωνοι δὲ
οἱ ἐγγυτάτω τῶν ὁμοφώνων, ὡς οἱ διὰ πέντε καὶ οἱ διὰ τεσσάρων καὶ
οἱ ἐξ αὐτῶν καὶ τῶν ὁμοφώνων συντιθέμενοι, ἐμμελεῖς δὲ οἱ ἐγγυτάτω
τῶν συμφώνων, ὡς οἱ τονιαῖοι καὶ τῶν τοιούτων οἱ λοιποί. διὸ καὶ
συντίθενταί πως οἱ μὲν ὁμόφωνοι τοῖς συμφώνοις, οἱ δὲ σύμφωνοι τοῖς
ἐμμελέσι.
Τούτων δὴ προδιωρισμένων μετιτέον ἐπὶ τὸν ἀκόλουθον αὐτοῖς
λόγον, ἀρχὴν λαβοῦσι τὴν αὐτὴν τοῖς Πυθαγορείοις, τουτέστι καθ᾽
ἣν τοὺς μὲν ἴσους ἀριθμοὺς τοῖς ἰσοτόνοις φθόγγοις ἀπονέμομεν, τοὺς
δὲ ἀνίσους τοῖς ἀνισοτόνοις, ὅτι τὸ τοιοῦτον αὐτόθεν ἐστὶ δῆλον.
ἀκολούθου τοίνυν ὄντος τῇ ἀρχῇ τοῦ καὶ τὰς ἐκκειμένας τῶν ἀνισοτόνων
φθόγγων διαφορὰς τῇ πρὸς τὰς ἰσότητας ἐγγύτητι παραμετρεῖσθαι,
φανερόν ἐστιν εὐθύς, ὅτι τῇ ἰσότητι ταύτῃ μέν ἐστιν ὁ διπλάσιος λόγος
ἐγγυτάτω τὴν ὑπεροχὴν ἴσην ἔχων καὶ τὴν αὐτὴν τῷ ὑπερεχομένῳ,
τῶν δὲ ὁμοφώνων ἑνωτικώτατον καὶ κάλλιστον τὸ διὰ πασῶν, ὥστε
τούτῳ μὲν ἐφαρμόζειν τὸν διπλάσιον λόγον, τῷ δὲ δὶς διὰ πασῶν δηλο-
νότι τὸν δὶς διπλάσιον, τουτέστι τὸν τετραπλάσιον, κἂν εἴ τινες ἔτι με-
τροῖντο τῷ τε διὰ πασῶν καὶ τῷ διπλασίῳ. πάλιν μετὰ μὲν τοὺς διπλα-
σίους λόγους γίνοιντ᾽ ἂν ἐγγυτέρω τῆς ἰσότητος οἱ δίχα τοῦτον ἔγγιστα
διαιροῦντες, τουτέστιν ὅ τε ἡμιόλιος καὶ ὁ ἐπίτριτος. τὸ γὰρ δίχα ἔγγι-
στα πλησίον ἐστὶ τοῦ εἰς δύο ἴσα. μετὰ δὲ τοὺς ὁμοφώνους πρῶτοι
μὲν τῶν συμφώνων οἱ τὸ διὰ πασῶν δίχα ἔγγιστα διαιροῦντες, τουτέ-
στιν ὅ τε διὰ πέντε καὶ ὁ διὰ τεσσάρων, ὥστε τὸν μὲν διὰ πέντε κατὰ τὸν
ἡμιόλιον πάλιν τίθεσθαι λόγον, τὸν δὲ διὰ τεσσάρων κατὰ τὸν ἐπίτρι-
τον, δεύτεροι δὲ οἱ κατὰ σύνθεσιν ἑκατέρου τῶν πρώτων μετὰ τοῦ
πρώτου τῶν ὁμοφώνων, ὁ μὲν διὰ πασῶν καὶ διὰ πέντε κατὰ τὸν συν-
τιθέμενον λόγον ἐκ τοῦ διπλασίου καὶ ἡμιολίου, τὸν τριπλάσιον, ὁ δὲ
διὰ πασῶν καὶ διὰ τεσσάρων κατὰ τὸν συντιθέμενον λόγον ἐκ τοῦ διπλα-
σίου καὶ ἐπιτρίτου, τὸν τῶν ὀκτὼ πρὸς τὰ τρία. νῦν γὰρ οὐδὲν ἡμᾶς
οὗτος οὐκ ὢν ἐπιμόριος ἢ πολλαπλάσιος δυσωπήσει μηδέν γε τοιοῦτο
προϋποτεθειμένους. ἑξῆς δὲ μετὰ τὸν ἐπίτριτον λόγον γίνοιντ᾽ ἂν ἐγγυ-
τέρω τῆς ἰσότητος οἱ συντιθέντες αὐτὸν ἐν συμμέτροις ὑπεροχαῖς, του-
τέστιν οἱ ἐλάττους αὐτῶν τῶν ἐπιμορίων, μετὰ δὲ τοὺς συμφώνους
ἐχόμενοι κατ᾽ ἀρετὴν οἱ ἐμμελεῖς, οἷον ὁ τόνος καὶ ὅσοι συντιθέασι τὴν
ἐλαχίστην τῶν συμφωνιῶν, ὥστε τούτοις ἐφαρμόζεσθαι τοὺς ὑπὸ τὸν
ἐπίτριτον ἐπιμορίους λόγους. εἶεν δ᾽ οὖν καὶ τούτων οἵ τε δίχα ἔγγιστα
ποιούμενοί τινας διαιρέσεις ἐμμελέστεροι διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν, καὶ ὅσων
αἱ διαφοραὶ μείζονα περιέχουσιν ἁπλᾶ μέρη τῶν ὑπερεχομένων, ὅτι καὶ
ταῦτα ἐγγυτέρω τοῦ ἴσου καθάπερ τὸ ἥμισυ πάντων μᾶλλον, εἶτα τὸ
τρίτον καὶ τῶν ἐφεξῆς ἕκαστον. συνελόντι δὲ εἰπεῖν ἐκ τούτων ὁμόφω-
νοι μὲν γίνοιντ᾽ ἂν ὅ τε πρῶτος πολλαπλάσιος καὶ οἱ ὑπ᾽ αὐτοῦ μετρού-
μενοι, σύμφωνοι δὲ οἱ δύο πρῶτοι τῶν ἐπιμορίων καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν καὶ
τῶν ὁμοφώνων συντιθέμενοι, ἐμμελεῖς δὲ οἱ μετὰ τὸν ἐπίτριτον τῶν
ἐπιμορίων. τῶν μὲν οὖν ὁμοφώνων καὶ τῶν συμφώνων ὁ ἴδιος ἑκά-
στου λόγος εἴρηται, τῶν δὲ ἐμμελῶν ὁ μὲν τονιαῖος ἐπόγδοος ὢν ἐντεῦ-
θεν συναπεδείχθη διὰ τῆς ὑπεροχῆς τῶν δύο πρώτων ἐπιμορίων τε καὶ
συμφώνων. οἱ δὲ τῶν λοιπῶν τὸν προσήκοντα διορισμὸν ἕξουσιν ἐν τοῖς
οἰκείοις τόποις. νῦν δὲ καλῶς ἂν ἔχοι τὴν ἐνάργειαν ἀποδεῖξαι τῶν
ἤδη παραβεβλημένων, ἵνα τὸ πρὸς τὴν αἴσθησιν αὐτῶν ὁμολογούμενον
ἀδιστάκτως ἔχωμεν ὑποτεθειμένον.

~~~~~~~~~~~~~

Emmelēs

(Gk.: ‘in tune’, ‘harmonious’).

A term in ancient Greek music theory referring to notes of definite pitch (as opposed, for example, to speech). More particularly, it is used to describe intervals smaller than a 4th that can be calculated as superparticular proportions (e.g. the whole tone measured as the ratio 9:8 or 10:9).

Grove

Κλεον. Εισ. 13, C.v.J. 205, Mb 21.

http://www.archive.org/stream/musiciscriptore00jangoog#page/n305/mode/1up

Εισαγωγή αρμονική
Κλεωνείδης

Κλεον. Εισ. 13, C.v.J. 205, Mb 21.

τούτων δ᾽ ἐμμελεῖς μὲν αἵ
τε κατὰ σύμφωνα γινόμενα διαστήματα καὶ ἡ τονιαία.
τῶν δὲ λοιπῶν αἱ μὲν ἆσσον ἐμμελεῖς ἧττον ἢ ἐκμελεῖς,
αἱ δὲ μᾶλλον _ἀπέχουσαι μᾶλλον_. ἐν ὅσαις μὲν οὖν αὐ-
τῶν πλείων ἡ κοινωνία, ἐμμελέστεραί _εἰσιν_, ἐν ὅσαις δὲ
ἐλάττων, ἐκμελέστεραι· ἐπειδὴ ἀναγκαῖον πάσῃ μετα-
βολῇ κοινόν τι ὑπάρχειν ἢ φθόγγον ἢ διάστημα ἢ σύ-
στημα. λαμβάνεται δὲ ἡ κοινωνία καθ᾽ ὁμοιότητα φθόγ-
γων· ὅταν γὰρ ἐπ᾽ ἀλλήλους ἐν ταῖς μεταβολαῖς πέσω-
σιν ὅμοιοι φθόγγοι κατὰ τὴν τοῦ πυκνοῦ μετοχήν,
ἐμμελὴς γίνεται ἡ μεταβολή, ὅταν δὲ ἀνόμοιοι, ἐκμελής.

Αριστόξ. ΙΙ, 37, 2: "η περί το εμμελές τε και εκμελές τάξις" (η τάξη που αφορά το μελωδικό και το μη μελωδικό). Πρβ. λ. ηρμοσμένος.

Αρμονικά στοιχεία
Αριστόξενος

Αριστόξ., ΙΙ, 37, 2

ἔστι δὲ τοιαύτη τις ἡ περὶ τὸ ἐμμελές τε καὶ ἐκμελὲς τάξις
οἵα καὶ ἡ περὶ _τὴν_ τῶν γραμμάτων σύνθεσιν ἐν τῷ δια-
λέγεσθαι· οὐ γὰρ πάντα τρόπον ἐκ τῶν αὐτῶν γραμμάτων
συντιθεμένη ξυλλαβὴ γίγνεται, ἀλλὰ πὼς μέν, πὼς δ᾽ οὔ.