Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

http://www.musipedia.gr/

[''δόχμιος ρυθμός· ο Βακχείος θεωρεί τον δοχμιακό ρυθμό ως σύνθετο "από ίαμβο, ανάπαιστο και παιάνα " (Εισ. 100-101, G.v.J. 314, 315, 316, Mb 24-25).'']

Βακχείος, 314, 315, 316

http://www.archive.org/stream/musiciscriptore00jangoog#page/n416/mode/1up

Αριστείδης Κοιντιλιανός
Περί μουσικής

Αριστείδης , Mb 39, R.P.W.-I. 37.

Μιγνυμένων δὴ τῶν γενῶν τούτων εἴδη ῥυθμῶν
γίνεται πλείονα· δύο μὲν δοχμιακά, ὧν τὸ μὲν συντίθεται ἐξ
ἰάμβου καὶ παίωνος διαγυίου, τὸ δὲ δεύτερον ἐξ ἰάμβου καὶ
δακτύλου καὶ παίωνος· εὐφυέστεραι γὰρ αἱ μίξεις αὗται
κατεφάνησαν _δόχμιοι δὲ ἐκαλοῦντο διὰ τὸ ποικίλον καὶ
ἀνόμοιον καὶ μὴ κατ᾽ εὐθὺ θεωρεῖσθαι τῆς ῥυθμοποιία_ς·
γίνονται δὲ καὶ οἱ καλούμενοι προσοδιακοί· τούτων δὲ
οἱ μὲν διὰ τριῶν συντίθενται, ἐκ πυρριχίου καὶ ἰάμβου καὶ
τροχαίου, οἱ δὲ διὰ τεσσάρων, ἰάμβου τῇ προειρημένῃ
τριποδίᾳ προστιθεμένου, οἱ δὲ ἐκ δύο συζυγιῶν, βακ-
χείου τε καὶ ἰωνικοῦ τοῦ ἀπὸ μείζονος.

http://www.musipedia.gr/

[''Αναφέρεται, και ως δάσκαλος του Πλάτωνα στη μουσική (Πλούτ. Περί μουσ. 1136F, 17).'']

PLUTARQUE
ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Πλούτ. Περί μουσ. 1136F, 17

(160) (160-161)Τούτων δὴ τῶν ἁρμονιῶν τῆς μὲν θρηνῳδικῆς τινος οὔσης, τῆς δ΄ ἐκλελυμένης, εἰκότως ὁ Πλάτων παραιτησάμενος αὐτὰς τὴν Δωριστὶ ὡς πολεμικοῖς ἀνδράσι καὶ σώφροσιν ἁρμόζουσαν εἵλετο. (161) Οὐ μὰ Δί΄ ἀγνοήσας, ὡς Ἀριστόξενός φησιν ἐν τῷ δευτέρῳ τῶν Μουσικῶν, ὅτι καὶ ἐν ἐκείναις τι χρήσιμον ἦν πρὸς πολιτείαν φυλακικήν· - (162) πάνυ γὰρ προσέσχε τῇ μου σικῇ ἐπιστήμῃ Πλάτων, ἀκουστὴς γενόμενος Δράκοντος τοῦ Ἀθηναίου καὶ Μεγίλλου τοῦ Ἀκραγαντίνου. (163) Καὶ περὶ τοῦ Λυδίου δ΄ οὐκ ἠγνόει καὶ περὶ τῆς Ἰάδος· ἠπίστατο γὰρ ὅτι ἡ τραγῳδία ταύτῃ τῇ μελοποιίᾳ κέχρηται. - (164) Ἀλλ΄ ἐπεί, ὡς προείπομεν, πολὺ τὸ σεμνόν ἐστιν ἐν τῇ Δωριστί, ταύτην προυτίμησεν·

http://remacle.org/bloodwolf/historiens/Plutarque/musiquegr.htm#162

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Κλεονείδης (Εγχειρ. 14, C.v.J. 207, Mb 22) καθορίζει: "Δύναμις δε εστι τάξις φθόγγου εν συστήματι, ή δύναμις εστι τάξις φθόγγου, δι' ής γνωρίζομεν των φθόγγων έκαστον" (Δύναμη είναι μια ιδιότητα μιας νότας σ' ένα σύστημα· ή μια ιδιότητα, με την οποία γνωρίζουμε [αντιλαμβανόμαστε] καθεμιά από τις νότες).'']

Εισαγωγή αρμονική

Κλεονείδης, Εγχειρ. 14, C.v.J. 207, Mb 22

διάγραμμα δὲ σχῆμα ἐπίπεδον τὰς τῶν μελῳδου-
μένων περιέχον δυνάμεις.
δύναμις δέ ἐστι τάξις φθόγγου ἐν συστήματι, ἢ δύ-
ναμίς ἐστι τάξις φθόγγου, δι᾽ ἧς γνωρίζομεν τῶν φθόγ-
γων ἕκαστον.

[''Ο Αριστόξενος (Αρμον. II, 33, 8-9 Mb· επίσης, III, 69, 9 Mb) την καθορίζει με τον ακόλουθο έμμεσο τρόπο: "τη μεν γαρ ακοή κρίνομεν τα των διαστημάτων μεγέθη, τη δε διάνοια τας των φθόγγων δυνάμεις" (με την ακοή κρίνουμε τα μεγέθη των διαστημάτων, ενώ με τη διάνοια μελετούμε τους μηχανισμούς [τις λειτουργίες] των φθόγγων).'']

Αρμονικά στοιχεία

Αριστόξενος, Αρμον. II, 33, 8-9 Mb· επίσης, III, 69, 9 Mb

Ἔστι δὴ τὸ μὲν ὅλον ἡμῖν __ἡ θεωρία περὶ μέλους
παντὸς μουσικοῦ τοῦ γιγνομένου ἐν φωνῇ τε καὶ ὀργάνοις.
ἀνάγεται δ᾽ ἡ πραγματεία εἰς δύο, εἴς τε τὴν ἀκοὴν καὶ
εἰς τὴν διάνοιαν. τῇ μὲν γὰρ ἀκοῇ κρίνομεν τὰ τῶν δια-
στημάτων μεγέθη, τῇ δὲ διανοίᾳ θεωροῦμεν τὰς τούτων
δυνάμεις.

[''Ο Πτολεμαίος (Π, 5, I.D. 51) έκανε διάκριση ανάμεσα στο κατά δύναμιν (σε σχέση με τη λειτουργία) και στα κατά θέσιν (σε σχέση με τη θέση) αναφορικά με τις ονομασίες των φθόγγων. Βλ. λ. ονομασία .'' (?)

Πορφύριος
Υπομνήματα Εις τα Αρμονικά του Πτολεμαίου

Ὁρίζονται δ᾽ αὐτὴν οἱ μὲν ἐπιστήμην θεωρητικὴν τῆς τοῦ ἡρμοσμένου
φύσεως, οἱ δ᾽ ἕξιν θεωρητικὴν τοῦ διαστηματικοῦ μέλους καὶ τῶν τούτῳ
συμβαινόντων, ὅπερ ἰδίως ἡρμοσμένον προσαγορεύεται, μελῳδούμενον
ἐπὶ τῶν τελείων συστημάτων, ἃ δὴ τρόπους τε καὶ τόπους καλεῖν εἰώ-
θαμεν. ὁ δὲ Πτολεμαῖος δύναμιν αὐτὴν ἀποδέδωκε καταληπτικὴν τῶν
ἐν τοῖς ψόφοις περὶ τὸ ὀξὺ καὶ τὸ βαρὺ διαφορῶν. εἰς ταὐτὸ δὲ συντεί-
νειν δοκοῦσιν οἱ ὅροι. ἥ τε γὰρ καταληπτικὴ δύναμις θεωρητική τίς
ἐστιν ἕξις, ἡ αὐτὴ δὲ καὶ ἐπιστήμη κατὰ τὴν παλαιὰν χρῆσιν τοῦ ὀνό-
ματος τῆς ἐπιστήμης, ἣν κοινῶς κατὰ πασῶν τῶν θεωρητικῶν προση-
γόρευον ἕξεων. τό τε τῶν ἐν τοῖς ψόφοις περὶ τὸ ὀξὺ καὶ τὸ βαρὺ διαφο-
ρῶν οὐδὲν διαφέρει λέγειν ἢ τῆς τοῦ ἡρμοσμένου φύσεως ἢ τοῦ διαστη-
ματικοῦ μέλους. ἐκ γὰρ τῶν τοῦ ὀξέος καὶ τῶν τοῦ βαρέος διαφορῶν
συνίσταται τὸ ἡρμοσμένον, ὃ δὴ καὶ διαστηματικὸν κέκληται μέλος.
οὕτω μὲν οὖν ἐξηγουμένοις εἰς τὸ αὐτὸ συντείνειν δόξουσιν οἱ ὅροι. μή-
ποτε δ᾽ ἀκριβέστερος ὁ δύναμιν καταληπτικὴν ἀποδιδοὺς τῶν ἐν τοῖς
ψόφοις περὶ τὸ ὀξὺ καὶ τὸ βαρὺ διαφορῶν, ὅτι καὶ περιληπτικώτερος
πάντων τῶν ὑπὸ τὴν ἁρμονικὴν θεωρίαν πιπτόντων. οὐ γὰρ μόνον θεω-
ρητικὴ τῆς τοῦ ἡρμοσμένου φύσεως ἡ ἁρμονική, ἀλλὰ τοῦτο μὲν προη-
γουμένως, κατ᾽ ἐπακολούθησιν δὲ καὶ τοῦ ἀναρμόστου· οὐ δὲ σκοπεῖται
τὸ διαστηματικὸν μέλος ὁποῖον, ἀλλὰ καὶ τὴν συνεχῆ φωνὴν ἀπὸ τῆς
διαστηματικῆς ἀποκρίνει, ἐπεὶ οὐδὲ τοὺς φθόγγους μόνον καταλαμβάνει,
ἐξ ὧν τὸ διαστηματικὸν μέλος καὶ ὅλως τὸ ἡρμοσμένον, ἀλλὰ καὶ τῶν
ψόφων τοὺς συνεχεῖς τῶν ἀνισοτόνων ἀπὸ τῶν φθόγγων διακρίνει. κα-
θόλου γὰρ πᾶσα ἐπιστήμη καὶ πᾶσα τέχνη οὐ μόνον τῶν καθ᾽ ἑαυτάς
εἰσι καταληπτικαί, ἀλλὰ καὶ τῶν περὶ αὐτάς, εἰ καὶ τῶν μὲν προηγουμέ-
νως, τῶν δὲ κατ᾽ ἐπακολούθησιν. ὁ δὴ κοινότερον ἀποδοὺς τὴν ἁρμονι-
κὴν καταληπτικὴν δύναμιν τῶν ἐν τοῖς ψόφοις περὶ τὸ ὀξὺ καὶ τὸ βαρὺ
διαφορῶν καὶ μηδὲ τὴν φωνήν, μηδὲ τὸν φθόγγον ἐν τῷ ὅρῳ τάξας,
ἀλλὰ τὸν ψόφον, ὃς τῆς φωνῆς ἐπαναβέβηκεν, ἀκριβέστερον ἂν εἴη πε-
ποιημένος τὴν ἀπόδοσιν. δύναμιν δ᾽ ἀκουστέον οὐ τὴν παρὰ τῇ δυνάμει
λεγομένην - ἀτελὴς γὰρ ἡ τοιαύτη καὶ οὔπω μὲν ἐν ἕξει, ἐπιτήδειος
δὲ πρὸς τὴν ἕξιν - ἀλλὰ τὴν παρὰ τὸ δύνασθαι κεκλημένην τῷ οἷάν τε
εἶναι ἐνεργεῖν ἤδη τελείως πρὸς ἃ πέφυκεν, καθ᾽ ὃ σημαινόμενον καὶ
τὰς ἕξεις δυνάμεις λέγομεν καὶ τὰς ἐπιστήμας. καὶ ἡ ἁρμονικὴ ἕξις
λέγοιτ᾽ ἂν δύναμις.

http://www.musipedia.gr/

http://www.musipedia.gr/

[ "δύσαυλος έρις", αγώνας αυλών που καταλήγει σε αποτυχία (Δημ.).]

δύσαυλος ἔρις
A. an unhappy contest with the flute (αὐλός), AP9.266 (Antip.).

Henry George Liddell. Robert Scott. A Greek-English Lexicon. revised and augmented throughout by. Sir Henry Stuart Jones. with the assistance of. Roderick McKenzie. Oxford. Clarendon Press. 1940

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0057:entry=du/saulos2

http://www.musipedia.gr/

['' Ησ.: "νάβλας , είδος οργάνου μουσικού δυσηχούς".'']

Γλῶσσαι
Ἡσύχιος Ἀλεξανδρεὺς

<νάβλας>· κιθαριστής, εἶδος ὀργάνου μουσικοῦ δυσήχου AS. καὶ
ὁ ἐνεργῶν. καὶ *[<νάβλον> τὸ αὐτὸ ὄργανον (1. Regn. 10,5 .)

http://el.wikisource.org/wiki/Γλώσσαι

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Κλεονείδης (Εισαγ. 7, C.v.J. 192, Mb 11) γράφει σχετικά: "υποτίθεται γαρ ο τόνος εις δώδεκα τινα ελάχιστα μόρια διαιρούμενος, ών έκαστον δωδεκατημόριον τόνου καλείται" (υποτίθεται ότι ο τόνος υποδιαιρείται σε δώδεκα ελάχιστα μόρια, το καθένα από τα όποια ονομάζεται δωδεκατημόριο)· βλ. το υπόλοιπο του κειμένου στο λ. δίεσις.'']

Εισαγωγή αρμονική

Κλεονείδης, Εισαγ. 7, C.v.J. 192, Mb 11

ὑποτίθεται γὰρ ὁ τόνος εἰς δώδεκά τινα ἐλά-
χιστα μόρια διαιρούμενος, ὧν ἕκαστον δωδεκατημόριον
τόνου καλεῖται· ἀναλόγως δὲ τῷ τόνῳ καὶ τὰ λοιπὰ
διαστήματα· τὸ μὲν γὰρ ἡμιτόνιον εἰς ἓξ δωδεκατημόρια,
ἡ δὲ δίεσις ἡ μὲν τεταρτημόριος εἰς τρία, ἡ δὲ τριτη-
μόριος εἰς τέσσαρα, ὅλον δὲ τὸ διὰ τεσσάρων εἰς τριά-
κοντα.

[''Αριστόξ. (Αρμον. Ι, 25, 15 Mb): "η χρωματική δίεσις της εναρμονίου διέσεως δωδεκατημορίω τόνου μείζων εστί" (η χρωματική δίεση [1/3 του τόνου] είναι μεγαλύτερη από την εναρμόνια δίεση [1/4 του τόνου] κατά ένα δωδέκατο του τόνου). Πρβ. λ. χρωματικόν [μαλακόν] γένος.
Το δωδεκατημόριο δεν μπορεί να τραγουδηθεί, είναι αμελώδητο (βλ. λ. αμελώδητος ).'']

Αρμονικά στοιχεία

Αριστόξ., Αρμον. Ι, 25, 15 Mb

ἡ χρωματικὴ δίεσις
τῆς ἐναρμονίου διέσεως δωδεκατημορίῳ τόνου μείζων ἐστί.
δεῖ γὰρ τὸ τοῦ αὐτοῦ τριτημόριον τοῦ τετάρτου μέρους
δωδεκατημορίῳ ὑπερέχειν, αἱ δὲ δύο χρωματικαὶ τῶν δύο
ἐναρμονίων δῆλον ὡς τῷ διπλασίῳ. τοῦτο δ᾽ ἐστὶν ἑκτημό-
ριον, ἔλαττον διάστημα τοῦ ἐλαχίστου τῶν μελῳδουμένων.
τὰ δὲ τοιαῦτα ἀμελῴδητά ἐστιν, ἀμελῴδητον γὰρ λέγο-
μεν ὃ μὴ τάττεται καθ᾽ ἑαυτὸ ἐν συστήματι. ἡ δὲ βαρυ-
τάτη διάτονος τῆς βαρυτάτης χρωματικῆς ἡμιτονίῳ καὶ
δωδεκατημορίῳ τόνου ὀξυτέρα ἐστίν.

http://www.musipedia.gr/

http://www.musipedia.gr/

____________

Dorian.

The common name for the first of the eight church modes, the authentic mode on D. Originally ‘Dorian’ was an ancient Greek tribal name that was used to designate one of the harmoniai, as mentioned in Plato's Republic or Aristotle's Politics, along with the names Phrygian, Lydian, Mixolydian and some others. The 2nd-century Hellenistic theorist Ptolemy of Alexandria used these terms, along with Hypodorian, Hypophrygian and Hypolydian, to designate the seven tonoi, or transposition keys. Four centuries later Boethius, basing his discussion on Ptolemy, described these seven names as toni, tropi, vel modi (‘tones, tropes or modes’) in the fourth book of his De institutione musica, still with the meaning of transposition keys. In the late 9th-century Carolingian treatise Alia musica, an eighth name, Hypermixolydian, taken from another part of the fourth book of Boethius's treatise, was added; this term was replaced by Hypomixolydian in the Nova expositio, a commentary on the Alia musica. This set of eight terms, beginning with Dorian and ending with Hypomixolydian, was given a new sense in the Nova expositio: it designated a set of eight diatonic species of the octave, each conceived as the juxtaposition of a 5th and a 4th, which were said to be the tonal embodiments of the eight modes of Gregorian chant.

Harold S. Powers

Grove

[''Ο Κλεονείδης (Εισ. 9) γράφει σχετικά: "Τέταρτον [είδος του δια πασών] εστι από υπάτης μέσων επί νήτην διεζευγμένων, εκαλείτο δε δώριον" (Τέταρτο [είδος του δια πασών, της αρμονίας] είναι από την υπάτη μέσων [το κάτω mi] ως τη νήτη διεζευγμένων [το πάνω mi] και ονομαζόταν δώριον [δωρικό· δηλ. mi -fa - sol - la - si - do - re - mi]).'']

Εισαγωγή αρμονική

Κλεονείδης (Εισ. 9)

ὁ τόνος ἐπὶ τὸ ὀξύ· ἔστι δὲ ἀπὸ ὑπάτης μέσων
ἐπὶ νήτην διεζευγμένων, ἐκαλεῖτο δὲ δώριον.