Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

[''Ο Αρίων ήταν ο πρώτος που ρύθμισε το διθύραμβο σε στροφές και αντιστροφές, χορωδίες και σόλι (των χορηγών ή κορυφαίων )·'']

Herodotus, The Histories

Hdt. 1.23.1

Περίανδρος δὲ ἦν Κυψέλου παῖς οὗτος ὁ τῷ Θρασυβούλῳ τὸ χρηστήριον μηνύσας: ἐτυράννευε δὲ ὁ Περίανδρος Κορίνθου: τῷ δὴ λέγουσι Κορίνθιοι (ὁμολογέουσι δέ σφι Λέσβιοι) ἐν τῷ βίῳ θῶμα μέγιστον παραστῆναι, Ἀρίονα τὸν Μηθυμναῖον ἐπὶ δελφῖνος ἐξενειχθέντα ἐπὶ Ταίναρον, ἐόντα κιθαρῳδὸν τῶν τότε ἐόντων οὐδενὸς δεύτερον, καὶ διθύραμβον πρῶτον ἀνθρώπων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν ποιήσαντά τε καὶ ὀνομάσαντα καὶ διδάξαντα ἐν Κορίνθῳ.

Herodotus, with an English translation by A. D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0125:book=1:chapter=23:section=1

[''Ο Πρόκλος (Χρηστομ. XII) ισχυρίζεται ότι ο διθύραμβος πήρε το όνομά του από τον "Διθύραμβο" Διόνυσο· το επίθετο "Διθύραμβος" δόθηκε στον Διόνυσο γιατί γεννήθηκε δύο φορές, μία από τη Σεμέλη και δεύτερη φορά από το μηρό του Δία. ’λλη υπόθεση ήταν ότι η λέξη προήλθε από το: δις + θύρα + βαίνω.'']

BIBLIOTHÈQUE DE PHOTIUS
239 PROCLUS,

Πρόκλος, Χρηστομ. XII

Ὁ δὲ διθύραμβος γράφεται μὲν εἰς Διόνυσον, προσαγορεύεται δὲ ἐξ αὐτοῦ, ἤτοι διὰ τὸ κατὰ τὴν Νύσαν ἐν ἄντρῳ διθύρῳ τραφῆναι τὸν Διόνυσον ἢ διὰ τὸ λυθέντων τῶν ῥαμμάτων τοῦ Διὸς εὑρεθῆναι αὐτόν, ἢ διότι δὶς δοκεῖ γενέσθαι, ἅπαξ μὲν ἐκ τῆς Σεμέλης, δεύτερον δὲ ἐκ τοῦ μηροῦ. Εὑρεθῆναι δὲ τὸν διθύραμβον Πίνδαρος ἐν Κορίνθῳ λέγει· τὸν δὲ ἀρξάμενον τῆς ᾠδῆς Ἀριστοτέλης Ἀρίονά φησιν εἶναι, ὃς πρῶτος τὸν κύκλιον ἤγαγε χορόν.

http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/proclus.htm

http://www.musipedia.gr/

http://www.musipedia.gr/

[''Όπως γράφει ο Πολυδεύκης (IV, 80), αύξησε τις τρύπες (τρήματα
)του αυλού: "και τέως μεν, τέτταρα τρυπήματα είχεν ο αυλός, πολύτρητον δ' αυτόν εποίησε Διόδωρος ο Θηβαίος, πλαγίας ανοίξας τω πνεύματι τάς οδούς" (και μέχρι τότε ο αυλός είχε τέσσερις τρύπες, αλλά ο Διόδωρος ο Θηβαίος τον έκανε πολύτρητο [με πολλές τρύπες], ανοίγοντας πλάγιες οδούς για τον αέρα).'']

Pollux, Onomasticon

Πολυδεύκης, IV, 80

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n312/mode/1up

http://www.musipedia.gr/

[''Αναφέρεται από τον Αριστόξενο (Πλούτ. Περί μουσ. 1142Β, 31) ανάμεσα στους διακεκριμένους λυρικούς ποιητές, μαζί με τους Πίνδαρο , Λάμπρο και Πρατίνα . Ως μουσικός θεωρούνταν ίσος με τον Δάμωνα · σύμφωνα με τον Th. Reinach, δίδαξε στον Επαμεινώνδα την κιθαριστική και την κιθαρωδία (βλ. Η. Weil-Th. Reinach, Plut. mus. σ. 128, σημ. στην § 317)'']

Πλούτ. Περί μουσ. 1142Β, 31

PLUTARQUE
ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Η. Weil-Th. Reinach, Plut. mus. σ. 128, σημ. στην § 317

XVII. (316) (316-321) Ὅτι δὲ παρὰ τὰς ἀγωγὰς καὶ τὰς μαθήσεις διόρθωσις ἢ διαστροφὴ γίγνεται, δῆλον Ἀριστόξενος ἐποίησε. (317) Τῶν γὰρ κατὰ τὴν αὑτοῦ ἡλικίαν φησὶ Τελεσίᾳ τῷ Θηβαίῳ συμβῆναι νέῳ μὲν ὄντι τραφῆναι ἐν τῇ καλλίστῃ μουσικῇ, καὶ μαθεῖν ἄλλα τε τῶν εὐδοκιμούντων καὶ δὴ καὶ τὰ Πινδάρου, τά τε Διονυσίου τοῦ Θηβαίου καὶ τὰ Λάμπρου καὶ τὰ Πρατίνου καὶ τῶν λοιπῶν ὅσοι τῶν λυρικῶν ἄνδρες ἐγένοντο ποιηταὶ κρουμάτων ἀγαθοί· (318) καὶ αὐλῆσαι δὲ καλῶς καὶ περὶ τὰ λοιπὰ μέρη τῆς συμπάσης παιδείας ἱκανῶς διαπονηθῆναι· (319) παραλλάξαντα δὲ τὴν τῆς ἀκμῆς ἡλικίαν, οὕτω σφόδρα ἐξαπατηθῆναι ὑπὸ τῆς σκηνικῆς τε καὶ ποικίλης μουσικῆς, ὡς καταφρονῆσαι τῶν καλῶν ἐκείνων ἐν οἷς ἀνετράφη, τὰ Φιλοξένου δὲ καὶ Τιμοθέου ἐκμανθάνειν, καὶ τούτων αὐτῶν τὰ ποικιλώτατα καὶ πλείστην ἐν αὑτοῖς ἔχοντα καινοτομίαν· (320) ὁρμήσαντά τ΄ ἐπὶ τὸ ποιεῖν μέλη καὶ διαπειρώμενον ἀμφοτέρων τῶν τρόπων, τοῦ τε Πινδαρείου καὶ τοῦ Φιλοξενείου, μὴ δύνασθαι κατορθοῦν ἐν τῷ Φιλοξενείῳ γένει· (321) γεγενῆσθαι δ΄ αἰτίαν τὴν ἐκ παιδὸς καλλίστην ἀγωγήν.

http://remacle.org/bloodwolf/historiens/Plutarque/musiquegr.htm

[''Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς (1ος αι. π.Χ.)· Ιστορικός και δάσκαλος της ρητορικής. Ανάμεσα στα πολλά και σημαντικά γραπτά του για διάφορα θέματα (Ρωμαϊκή αρχαιολογία, Περί των αρχαίων ρητόρων κτλ.), το έργο του Περί συνθέσεως ονομάτων περιέχει πλούσιο μουσικό υλικό.'']

Περί συνθέσεως ονομάτων

http://www.archive.org/stream/dionysiouhalikar00dion#page/n996/mode/1up

[''Διονύσιος Αλικαρνασσεύς ο Μουσικός (2ος αι. μ.Χ.)· σοφιστής και μουσικός που έζησε τον καιρό της βασιλείας του Αδριανού (117-138 μ.Χ.) και έμεινε γνωστός ως Διονύσιος ο Μουσικός. Σύμφωνα με τη Σούδα έγραψε μια Ιστορία της μουσικής (σε 36 τόμους)· επίσης, Περί μουσικής παιδείας ή διατριβών (βιβλ. 22), Τίνα μουσικώς είρηται εν τη Πλάτωνος Πολιτεία (βιβλ. 5), Περί ομοιοτήτων. Όλα αυτά τα έργα χάθηκαν.'']

Suda On Line

Headword: Διονύσιος
Adler number: delta,1171
Translated headword: Dionysius, Dionysios
Vetting Status: low
Translation:
Of Halicarnassus; lived under Caesar Hadrian. Sophist. He was called 'Musician', because of his expertise in music. He wrote 24 books of Treatises on Rhythm; a History of Music in 36 books, in which he mentions all manner of aulos-players, citharodes and poets; 22 books on Musical Education or the Musical Way of Life; Observations on Music in Plato's Republic (5 books).
Greek Original:
Διονύσιος, Ἁλικαρνασεύς, γεγονὼς ἐπὶ Ἀδριανοῦ Καίσαρος, σοφιστής, καὶ Μουσικὸς κληθεὶς διὰ τὸ πλεῖστον ἀσκηθῆναι τὰ τῆς μουσικῆς. ἔγραψε δὲ Ῥυθμικῶν ὑπομνημάτων βιβλία κδ#, Μουσικῆς ἱστορίας βιβλία λ#2#: ἐν δὲ τούτοις αὐλητῶν καὶ κιθαρῳδῶν καὶ ποιητῶν παντοίων μέμνηται: Μουσικῆς παιδείας ἢ διατριβῶν βιβλία κβ#, Τίνα μουσικῶς εἴρηται ἐν τῇ Πλάτωνος Πολιτείᾳ βιβλία ε#.
Note:
RE Dionysios(142); NP Dionysios(20). Not to be confused with delta 1174.
Keywords: biography; chronology; daily life; meter and music; philosophy; poetry; rhetoric

http://www.stoa.org/sol-bin/search.pl

[''Κατά τον Σωτήριχο (Πλούτ. 1136C, 15) ο Διονύσιος αυτός απέδιδε την επινόηση της λυδικής αρμονίας στον Τόρηβο .'']

PLUTARQUE
ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Πλούτ. 1136C, 15

(147) (147-167)Τοιγάρτοι Πλάτων ἐν τῷ τρίτῳ τῆς Πολιτείας δυσχεραίνει τῇ τοιαύτῃ μουσικῇ· (148) τὴν γοῦν Λύδιον ἁρμονίαν παραιτεῖται, ἐπειδὴ ὀξεῖα καὶ ἐπιτήδειος πρὸς θρῆνον. (149) ᾗ καὶ τὴν πρώτην σύστασιν αὐτῆς φασι θρηνώδη τινὰ γενέσθαι. (150) Ὄλυμπον γὰρ πρῶτον Ἀριστόξενος ἐν τῷ πρώτῳ περὶ μουσικῆς ἐπὶ τῷ Πύθωνί φησιν ἐπικήδειον αὐλῆσαι Λυδιστί. (151) Πίνδαρος δ΄ ἐν Παιᾶσιν ἐπὶ τοῖς Νιόβης γάμοις φησὶ Λύδιον ἁρμονίαν πρῶτον διδαχθῆναι, (152) ἄλλοι δὲ Τόρηβον πρῶτον 〈ταύτῃ〉 τῇ ἁρμονίᾳ χρήσασθαι, καθάπερ Διονύσιος ὁ Ἴαμβος ἱστορεῖ.

http://remacle.org/bloodwolf/historiens/Plutarque/musiquegr.htm

http://www.musipedia.gr/

[''Σύμφωνα με τον Αθήναιο (IE', 678C, 22) παιάνες του Διονυσόδοτου τραγουδιόνταν στις γυμνοπαιδίες στη Σπάρτη, μαζί με τραγούδια του Θαλήτα και του Αλκμάνα , από χορωδίες παιδιών και ανδρών.''

ATHÉNÉE DE NAUCRATIS
Le Livre XV des Deipnosophistes

Αθήναιο, IE', 678C, 22

ΘΥΡΕΑΤΙΚΟΙ. Οὕτω καλοῦνταί τινες στέφανοι παρὰ Λακεδαιμονίοις, ὥς φησι Σωσίβιος ἐν τοῖς περὶ Θυσιῶν, ψιλίνους αὐτοὺς φάσκων νῦν ὀνομάζεσθαι, ὄντας ἐκ φοινίκων. Φέρειν δ΄ αὐτοὺς ὑπόμνημα τῆς ἐν Θυρέᾳ γενομένης νίκης τοὺς προστάτας τῶν ἀγομένων χορῶν ἐν τῇ ἑορτῇ ταύτῃ, [678c] ὅτε καὶ τὰς Γυμνοπαιδιὰς ἐπιτελοῦσιν. Χοροὶ δ΄ εἰσὶν τὸ μὲν πρόσω παίδων ..... τὸ δ΄ ἐξ ἀρίστου ἀνδρῶν, γυμνῶν ὀρχουμένων καὶ ᾀδόντων Θαλητᾶ καὶ Ἀλκμᾶνος ᾄσματα καὶ τοὺς Διονυσοδότου τοῦ Λάκωνος παιᾶνας.

http://remacle.org/bloodwolf/erudits/athenee/livre15gr.htm

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Διογ. Λαέρτιος (Δ', 4, 22) λέει ότι ο Διονυσόδωρος καυχιόταν πως τα κρούματά του (οργανικές μελωδίες, κομμάτια) δεν ακούγονταν όπου να 'ναι, πάνω σε πλοία ή στη βρύση, όπως του Ισμηνία (Περί βίων, δογμάτων και αποφθεγμάτων, εκδ. R. D. Hicks, τόμ. Ι, σ. 399).'']

Διογένης Λαέρτιος
Βίοι καὶ γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων
[ed. H S Long, Oxford 1964]
Βιβλίον Δ'

Διογ. Λαέρτιος, Δ', 4, 22

22 ἔνθεν καὶ Ἀρκεσίλαον μετελθόντα παρὰ Θεοφράστου πρὸς αὐτοὺς
λέγειν ὡς εἶεν θεοί τινες ἢ λείψανα τῶν ἐκ τοῦ χρυσοῦ γένους.
καὶ γὰρ ἤστην οὐ φιλοδημώδει· ἀλλ' οἷον Διονυσόδωρόν ποτέ φασι
τὸν αὐλητὴν εἰπεῖν, σεμνυνόμενον ἐπὶ τῷ μηδένα τῶν κρουμάτων
αὐτοῦ μήτ' ἐπὶ τριήρους μήτ' ἐπὶ κρήνης ἀκηκοέναι, καθάπερ
Ἰσμηνίου. συσσίτιον δέ φησιν αὐτῷ ὁ Ἀντίγονος (Wil., Ant. v.
Kar., p. 67) εἶναι παρὰ Κράντορι, ὁμονόως συμβιούντων τούτων
τε καὶ Ἀρκεσιλάου. τὴν δὲ οἴκησιν Ἀρκεσίλαον μὲν ἔχειν μετὰ
Κράντορος, Πολέμωνα δὲ σὺν Κράτητι μετὰ Λυσικλέους τινὸς
τῶν πολιτῶν. ἦν δέ, φησίν, ἐρώμενος Κράτης μέν, ὡς προείρηται,
Πολέμωνος· Ἀρκεσίλαος δὲ Κράντορος.

http://www.mikrosapoplous.gr/dl/dl04.html

http://www.musipedia.gr/

Dioxeian

(Gk.: ‘through a higher [note]’).

The earliest Greek name for the interval of a 5th, found in the writings of Philolaos of Crotona (6th–5th century bce). By the time of Aristoxenos it had been replaced by the term diapente.



Grove

http://www.musipedia.gr/

[''Σύμφωνα με τον Κλεονείδη (Εισαγ. 11, C.v.J. 201, Mb 18) διπλά συστήματα ήταν εκείνα που τονίζονταν προς δύο μέσες ("διπλά [συστήματα] τα προς δύο [μέσας ήρμοσμένα]").'']

Κλεονείδη, Εισαγ. 11, C.v.J. 201, Mb 18

http://www.archive.org/stream/musiciscriptore00jangoog#page/n300/mode/1up

[''Ο Αριστόξενος (II, 40, 20 Mb) χρησιμοποιεί τον ορο μετάβολον ("μεταβολήν έχον") για το σύστημα που δεν είναι απλό.'']

Αριστόξενος, II, 40, 20 Mb

ὅτι δ᾽ οὐδέν
ἐστι μέρος τῆς συμπάσης ξυνέσεως τὸ διαισθάνεσθαι τῶν
μεγεθῶν αὐτῶν, ἐλέχθη μέν πως καὶ ἐν ἀρχῇ, ῥάδιον δὲ
καὶ ἐκ τῶν ῥηθησομένων συνιδεῖν· οὔτε γὰρ τὰς τῶν τε-
τραχόρδων οὔτε τὰς τῶν φθόγγων δυνάμεις οὔτε τὰς τῶν
γενῶν διαφορὰς οὔτε, ἁπλῶς εἰπεῖν, τὰς τῶν συνθέτων καὶ
τὰς τῶν ἀσυνθέτων διαφορὰς οὔτε τὸ ἁπλοῦν καὶ μετα-
βολὴν ἔχον οὔτε τοὺς τῶν μελοποιϊῶν τρόπους οὔτ᾽ ἄλλο
οὐδέν, ὡσαύτως εἰπεῖν, δι᾽ αὐτῶν τῶν μεγεθῶν γίγνεται
γνώριμον. εἰ μὲν οὖν δι᾽ ἄγνοιαν τὴν ὑπόληψιν ταύτην
ἐσχήκασιν οἱ καλούμενοι ἁρμονικοί, τὸ μὲν ἦθος οὐκ ἂν
εἶεν ἄτοποι, τὴν δ᾽ ἄγνοιαν ἰσχυράν τινα καὶ μεγάλην εἶναι
παρ᾽ αὐτοῖς ἀναγκαῖον·

http://www.musipedia.gr/

[''Ησ.: "διποδία· είδος ορχήσεως, οι δε διποδισμός".'']

Γλῶσσαι
Ελληνικό λεξικό

Ἡσύχιος Ἀλεξανδρεὺς

<διποδία>· <Λακωνικῆς> ὀρχήσεως εἶδος (Cratin. fr. 162) οἱ δὲ
<διποδισμός>


http://el.wikisource.org/wiki/Γλώσσαι