Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

[’’Σύμφωνα με τον Φαινία, ο Στρατόνικος ο Αθηναίος πρώτος καθιέρωσε το διάγραμμα (Αθήν. Η', 352C, 46· FHG ΙΙ, 298).’’]

ATHÉNÉE DE NAUCRATIS, LIVRE VIΙI.

Αθήν. Η', 352C, 46· FHG ΙΙ, 298

46. Ζηλωτὴς δὲ 〈διὰ〉 τῶν εὐτραπέλων λόγων τούτων ἐγένετο ὁ Στρατόνικος Σιμωνίδου τοῦ ποιητοῦ, ὥς φησιν Ἔφορος ἐν δευτέρῳ περὶ εὑρημάτων, φάσκων καὶ Φιλόξενον τὸν Κυθήριον περὶ τὰ ὅμοια ἐσπουδακέναι. Φαινίας δ΄ ὁ περιπατητικὸς ἐν δευτέρῳ περὶ ποιητῶν

« Στρατόνικος, φησίν, ὁ Ἀθηναῖος δοκεῖ τὴν πολυχορδίαν εἰς τὴν ψιλὴν κιθάρισιν πρῶτος εἰσενεγκεῖν καὶ πρῶτος μαθητὰς τῶν ἁρμονικῶν ἔλαβε καὶ διάγραμμα συνεστήσατο. [352d] Ἦν δὲ καὶ ἐν τῷ γελοίῳ οὐκ ἀπίθανος. »

http://webcache.googleusercontent.c....htm+διαγραμμα+Στρατόνικος&cd=2&hl=en&ct=clnk

[’’Η υποδιαίρεση των διαστημάτων σε τέταρτα τόνου πάνω στο διάγραμμα ονομαζόταν καταπύκνωσις του διαγράμματος· Αριστόξ. (Ι, 28, 1 Mb): "εν ταις των διαγραμμάτων καταπυ-κνώσεσιν" (βλ. επίσης, Ι, 7, 32 και λ. καταπύκνωσις).’’]

Αρμονικά στοιχεία

Αριστόξ., Ι, 28, 1 Mb

’’ζητητέον δὲ τὸ συνεχὲς οὐχ ὡς οἱ
ἁρμονικοὶ ἐν ταῖς τῶν διαγραμμάτων καταπυκνώσεσιν
ἀποδιδόναι πειρῶνται, τούτους ἀποφαίνοντες τῶν φθόγγων
ἑξῆς ἀλλήλων κεῖσθαι οἷς συμβέβηκε τὸ ἐλάχιστον διάστημα
διέχειν ἀφ᾽ αὑτῶν. οὐ γὰρ τὸ μὴ δύνασθαι διέσεις ὀκτὼ
καὶ εἴκοσιν ἑξῆς μελῳδεῖσθαι τῆς φωνῆς ἐστιν, ἀλλὰ τὴν
τρίτην δίεσιν πάντα ποιοῦσα οὐχ οἵα τέ ἐστι προστιθέναι,
ἀλλ᾽ ἐπὶ μὲν τὸ ὀξὺ ἐλάχιστον μελῳδεῖ τὸ λοιπὸν τοῦ διὰ
τεσσάρων, - τὰ δ᾽ ἐλάττω πάντα ἐξαδυνατεῖ - τοῦτο δ᾽ ἐ-
στὶν ἤτοι ὀκταπλάσιον τῆς ἐλαχίστης διέσεως ἢ μικρῷ τινι
παντελῶς καὶ ἀμελῳδήτῳ ἔλαττον, ἐπὶ δὲ τὸ βαρὺ τῶν
δύο διέσεων τονιαίου ἔλαττον οὐ δύναται μελῳδεῖν.’’

http://www.musipedia.gr/

Αριστείδης, Περί μουσικής, Mb 38, R.P.W.-I. 37

Ἐν δὲ τῷ παιωνικῷ γένει ἀσύνθετοι μὲν γίνονται πόδες
δύο, παίων διάγυιος ἐκ μακρᾶς θέσεως καὶ βραχείας καὶ
μακρᾶς ἄρσεως, παίων ἐπιβατὸς ἐκ μακρᾶς θέσεως καὶ
μακρᾶς ἄρσεως καὶ δύο μακρῶν θέσεων καὶ μακρᾶς
ἄρσεως. διάγυιος μὲν οὖν εἴρηται οἷον δίγυιος _δύο γὰρ
χρῆται σημείοι_ς, ἐπιβατὸς δέ, ἐπειδὴ τέτρασι χρώμενος
μέρεσιν ἐκ δυεῖν ἄρσεων καὶ δυεῖν διαφόρων θέσεων
γίνεται.
Μιγνυμένων δὴ τῶν γενῶν τούτων εἴδη ῥυθμῶν
γίνεται πλείονα· δύο μὲν δοχμιακά, ὧν τὸ μὲν συντίθεται ἐξ
ἰάμβου καὶ παίωνος διαγυίου, τὸ δὲ δεύτερον ἐξ ἰάμβου καὶ
δακτύλου καὶ παίωνος·

http://www.musipedia.gr/

http://www.musipedia.gr/

Βακχ. Εισ. 39, Mb 10

διάζευξις

http://www.archive.org/stream/musiciscriptore00jangoog#page/n401/mode/1up

http://www.musipedia.gr/

["...Θεόφραστο (Περί φυτών ιστορίας, IV, 11, 5), όπου πιθανόν να σήμαινε το πέρασμα του αέρα μέσα από το σωλήνα (πρβ. Δ. Μαζαράκη, Ο αυλός της συλλογής Καραπάνου, σ. 247). Ο Sir A. Hort τη μεταφράζει "συνοδεία" (Enquiry into Plants I, σ. 372): "το άνοιγμα των γλωσσίδων κλείνει καλά, πράγμα που είναι καλό για τη συνοδεία" ("συμμύειν δε το στόμα των γλωττών, ο προς την διακτηρίαν είναι χρήσιμον").'']

Θεόφραστος, Περί φυτών ιστορίας, IV, 11, 5

http://books.google.com/books?pg=PA...lt&id=W-wUAAAAQAAJ&ots=z6fbZFxe5M&output=text

http://www.musipedia.gr/

Κρουματική διάλεκτος (Πλούτ. Περί μουσ. Γ132Β, 21) = μουσικό (ή οργανικό) στιλ. Ο Reinach μεταφράζει: "το μελωδικό σχήμα που εκτελείται πάνω στο όργανο"· βλ. ό.π. σημ. 202, σ. 85.

PLUTARQUE
ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Πλούτ. Περί μουσ. Γ132Β, 21

(200) πάλιν δ΄ αὖ εἴ τις καὶ περὶ τῆς ποικιλίας ὀρθῶς τε καὶ ἐμπείρως ἐπισκοποίη, τὰ τότε καὶ τὰ νῦν συγκρίνων, εὕροι ἂν ἐν χρήσει οὖσαν καὶ τότε τὴν ποικιλίαν. (201) τῇ γὰρ περὶ τὰς ῥυθμοποιίας ποικιλίᾳ οὔσῃ ποικιλωτέρᾳ ἐχρήσαντο οἱ παλαιοί· ἐτίμων γοῦν τὴν ῥυθμικὴν ποικιλίαν - (202) καὶ τὰ περὶ τὰς κρουσματικὰς δὲ διαλέκτους τότε ποικιλώτερα ἦν· (203) οἱ μὲν γὰρ νῦν φιλομελεῖς, οἱ δὲ τότε φιλόρρυθμοι.


(202) Le mot διάλεκτος au sens musical est encore employé plus bas § 359 et dans Aristote, De anima, II, 8, 9, p. 420 B.; cf. κρουματικὴ διάλεκτος dans Photius (v. νιγλαρεύων). Il n'est pas question, comme l'a cru Westphal, d'un « dialogue » instrumental, mais du langage des instruments, du dessin mélodique exécuté sur l'instrument (cf. Graf, De veterum re musica quaestiones, 1889). Ces dessins étaient plus variés « dans le vieux temps », c'est-à-dire au temps de Pindare et de Simonide, qu'à l'époque d'Aristoxène : en Grèce, comme dans l'Italie moderne, le style d'opéra négligea l'instrumentation.

http://remacle.org/bloodwolf/historiens/Plutarque/musiquegr.htm#202

http://www.musipedia.gr/

http://www.musipedia.gr/

Ο Βακχείος ο Γέρων (Εισ. 11, C.v.J. 294, Mb 3) καθορίζει: "την δε διά πασών [δη λούσι] προσλαμβανόμενος και μέση" (την διά πασών [φανερώνουν, δείχνουν] ο προσλαμβανόμενος και η μέση [δηλ. η 8η])

Βακχείος ο Γέρων, Εισ. 11, C.v.J. 294, Mb 3


http://www.archive.org/stream/musiciscriptore00jangoog#page/n394/mode/1up

[''Αριστοτ. Προβλ. XIX, 35α: "η διά πασών καλλίστη συμφωνία".'']

Aristotelis opera, Volumes 6-7 By Aristotle, Immanuel Bekker, Friedrich Sylburg, Karl Friedrich Neumann

Αριστοτ. Προβλ. XIX, 35α

http://books.google.com/books?pg=RA...lt&id=y7QCAAAAMAAJ&ots=GPJ-Gk5lLy&output=text

Αριστοτ. Προβλ. XIX, 14 (?)

Aristotelis opera: Problemata

Των δε ομοφώνων ενωτικώτατον και κάλλιστον

http://books.google.com/books?pg=PA...VYgOAAAAQAAJ&hl=hu&ots=yq7vEBQSzs&output=text

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Νικόμαχος (Εγχειρ. 9, Mb 17, C.v.J. 252) αναφέρεται στον ορισμό του Φιλόλαου : "το μέγεθος της αρμονίας (δηλ. της 8ης) είναι ίσο προς μια συλλαβή (διάστ. 4ης) και μια δι' οξειών (5η)· γιατί από την υπάτη ως τη μέση είναι μια 4η και από τη μέση ως τη νήτη
είναι μια 5η":"το δε δι' οξειών μείζον τας συλλαβάς επογδόω" (και η 5η είναι μεγαλύτερη από την 4η κατά έναν τόνο).'']

Νικόμαχος, Εγχειρ. 9, Mb 17, C.v.J. 252


http://www.archive.org/stream/musiciscriptore00jangoog#page/n352/mode/1up

http://www.musipedia.gr/

Αριστόξενο (Αρμον. Στοιχ. Ι, 3, 35 Mb): "Περί της του βαρέος τε και οξέος διαστάσεως" (Για το διάστημα, ανάμεσα στο χαμηλό και το ψηλό [στο ύψος]). Βλ. ακόμα, ό.π. Ι, σ. 13, 32, σ. 14, 9, σ. 18, 30 κτλ.

Αριστόξενο, Αρμον. Στοιχ. Ι, 3, 35 Mb


ἀναγκαῖον δ᾽ εἰς
τὴν τούτων ξύνεσιν πρὸς τοῖς εἰρημένοις περί τ᾽ ἀνέσεως
καὶ ἐπιτάσεως καὶ βαρύτητος καὶ ὀξύτητος καὶ τάσεως
εἰπεῖν τί ποτ᾽ ἀλλήλων διαφέρουσιν. οὐδεὶς γὰρ οὐδὲν περὶ
τούτων εἴρηκεν, ἀλλὰ τὰ μὲν αὐτῶν ὅλως οὐδὲ νενόηται τὰ
δὲ συγκεχυμένως. μετὰ ταῦτα δὲ περὶ τῆς τοῦ βαρέος τε καὶ
ὀξέος διατάσεως λεκτέον πότερον εἰς ἄπειρον αὔξησίν τε καὶ
ἐλάττωσιν ἔχει ἢ οὒ ἢ πῇ μὲν πῇ δ᾽ οὔ. τούτων δὲ διορισμέ-
νων περὶ διαστήματος καθόλου λεκτέον, ἔπειτα διαιρετέον
ὁσαχῶς δύναται διαιρεῖσθαι· εἶτα περὶ συστήματος· καθόλου
δὲ διελθόντα λεκτέον εἰς ὅσας πέφυκε τέμνεσθαι διαιρέσεις.
εἶτα περὶ μέλους ὑποδηλωτέον καὶ τυπωτέον οἵαν ἔχει
φύσιν τὸ κατὰ μουσικήν, ἐπειδὴ πλείους εἰσὶ φύσεις μέλους,
μία δ᾽ ἐστί τις ἐκ πασῶν αὐτοῦ ἡ τοῦ ἡρμοσμένου καὶ μελῳ-
δουμένου.

~~~~~~~~~

Τούτων δ᾽ ὄντωων γνωρίμων ἐχόμενον ἂν εἴη διελθεῖν
περὶ τῆς τοῦ βαρέος τε καὶ ὀξέος διατάσεως, πότερον ἄπει-
ρος ἐφ᾽ ἑκάτερά ἐστιν ἢ πεπερασμένη.

~~~~~~~~~~

ἐπὶ δὲ
τὸ μέγα τάχ᾽ ἂν δόξειεν ὑπερτείνειν ἡ ἀκοὴ τὴν φωνήν, οὐ
μέντοι γε πολλῷ τινι. ἀλλ᾽ οὖν εἴτ᾽ ἐπ᾽ ἀμφότερα δεῖ
ταὐτὸ λαμβάνειν πέρας τῆς διατάσεως, εἴς τε τὴν φω-
νὴν καὶ τὴν ἀκοὴν βλέποντας, εἴτ᾽ ἐπὶ μὲν τὸ ἐλάχιστον
ταὐτὸν ἐπὶ δὲ τὸ μέγιστον ἕτερον· ἔσται τι μέγιστον καὶ
ἐλάχιστον μέγεθος τῆς διατάσεως ἤτοι κοινὸν τοῦ φθεγ-
γομένου καὶ τοῦ κρίνοντος ἢ ἴδιον ἑκατέρου. ὅτι μὲν οὖν
εἴς τε τὴν φωνὴν καὶ τὴν ἀκοὴν τεθεῖσα ἡ τοῦ βαρέος τε
καὶ ὀξέος διάτασις οὐκ εἰς ἄπειρον ἐφ᾽ ἑκάτερα κινηθήσεται,
σχεδὸν δῆλον. εἰ δ᾽ αὐτὴ καθ᾽ αὑτὴν νοηθείη ἡ τοῦ μέλους
σύστασις, τὴν αὔξησιν εἰς ἄπειρον γίγνεσθαι συμβήσεται.

~~~~~~~~

δεῖ δὲ τὴν διάτασιν ὁρίζειν ἑνός τινος ὀρ-
γάνου τόνῳ καὶ πέρασιν.