«Άξιον εστίν» στο τέλος της Θ' ωδής

D

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Είθισται μετά το τέλος της θ' ωδής (στον Όρθρο και εφόσον δεν ψάλλονται εορταστικές Καταβασίες)
να ψάλλεται το Μεγαλυνάριον "Άξιον εστίν".
Γνωρίζει κανείς αν είναι τούτο ορθόν;
Από πού έλκει την καταγωγή αυτή η παράδοσις;
Προσωπικά μου φαίνεται λίγο περίεργη αυτή η διάταξη εφόσον ο τελευταίος ειρμός παίζει τον ρόλο της Καταβασίας.
 
Ο Shota Gugushvili μου έστειλε τις εξής πληροφορίες:

"Από τον 11ο αι. κάποια Τυπικά ζητούσαν 7 ύμνους της Θεοτόκου να ψαλλούν στο τέλος της Θ' ωδής του κανόνα (πχ. δές παραδείγματα από το Τυπικό της μονής του Σωτήρος της Μεσσήνης Σικελίας[1]). Ένας από αυτούς τους ύμνους ήταν ο ειρμός "Την τιμιωτέραν". Το 12ο αι. έξι ύμνοι μετακινήθηκαν πρίν τη Θ' ωδή και ψάλλονταν με τους στίχους της ωδής της Θεοτόκου (Μεγαλύνει η ψυχή μου...) που οδήγησαν στην "Τιμιωτέρα" όπως την ψάλλουμε σήμερα.
Ο τελευταίος ύμνος παρέμεινε στην αρχική του θέση, τελικά απέκτησε το στίχο "Άξιον εστίν..." και γιαυτό ψάλλουμε το Άξιον Εστίν σε εκείνο το σημείο σήμερα. Αυτή η πρακτική δεν είναι παράξενη γιατί παρόμοιες ομάδες τροπαρίων (Μεγαλυνάρια) ψάλλονται και σήμερα στο τέλος του κανόνα του Μεσονυκτικού (εκεί είναι τριαδικά, αλλά οι Αθωνίτες προσθέτουν και της Θεοτόκου) ή στο τέλος της Θ' ωδής της παρακλήσεως."


[1] ο Shota μου τα έστειλε και μπορώ να τα επισυνάψω εάν ενδιαφέρεται κανείς.
 
Dimitri said:
Ο Shota Gugushvili μου έστειλε τις εξής πληροφορίες:

"Από τον 11ο αι. κάποια Τυπικά ζητούσαν 7 ύμνους της Θεοτόκου να ψαλλούν στο τέλος της Θ' ωδής του κανόνα (πχ. δές παραδείγματα από το Τυπικό της μονής του Σωτήρος της Μεσσήνης Σικελίας[1]). Ένας από αυτούς τους ύμνους ήταν ο ειρμός "Την τιμιωτέραν". Το 12ο αι. έξι ύμνοι μετακινήθηκαν πρίν τη Θ' ωδή και ψάλλονταν με τους στίχους της ωδής της Θεοτόκου (Μεγαλύνει η ψυχή μου...) που οδήγησαν στην "Τιμιωτέρα" όπως την ψάλλουμε σήμερα.
Ο τελευταίος ύμνος παρέμεινε στην αρχική του θέση, τελικά απέκτησε το στίχο "Άξιον εστίν..." και γιαυτό ψάλλουμε το Άξιον Εστίν σε εκείνο το σημείο σήμερα. Αυτή η πρακτική δεν είναι παράξενη γιατί παρόμοιες ομάδες τροπαρίων (Μεγαλυνάρια) ψάλλονται και σήμερα στο τέλος του κανόνα του Μεσονυκτικού (εκεί είναι τριαδικά, αλλά οι Αθωνίτες προσθέτουν και της Θεοτόκου) ή στο τέλος της Θ' ωδής της παρακλήσεως."


[1] ο Shota μου τα έστειλε και μπορώ να τα επισυνάψω εάν ενδιαφέρεται κανείς.
Click to expand...

Οι πρώτοι 6 στίχοι είναι από το Ευαγγέλιον κατά Λουκά (αν δεν κάνω λάθος)
ενώ το "Άξιον εστίν" δεν είναι βιβλικός στίχος.
 
Last edited by a moderator:
Dionysios said:
᾿Επειδὴ καὶ τὸ γνωστότατον προΰμνιον «Μεγάλυνον, ψυχή μου, τὴν τιμιωτέραν καὶ ἐνδοξοτέραν τῶν ἄνω στρατευμάτων» δὲν εἶναι βιβλικὸς στίχος, ὅπως καὶ ἄλλα παρόμοια, δὲν βλέπω κάτι τὸ ἀσύνηθες στὴν δημιουργία καὶ σύναψι τοῦ προϋμνίου «Ἄξιον ἐστὶν ὡς ἀληθῶς... καὶ μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν» πρὸ τοῦ εἱρμοῦ «Τὴν τιμιωτέραν», ὁσάκις ὁ τελευταῖος λέγεται δίκην καταβασίας.

Περισσότερον μὲ ἐνδιαφέρει τὸ ἐρώτημα· πότε καὶ διὰ ποίαν θεομητορικὴν ἑορτὴν ἐποιήθη τὸ γνωστὸν τοῦτο θεομητορικὸν προΰμνιον «Ἄξιον ἐστίν»; ἐπίσης πότε καὶ διατί εἰσήχθη ἡ συνήθεια νὰ ψάλλεται ὁ εἱρμὸς μαζὶ μὲ τὸ προΰμνιόν του ἐκτὸς τῆς κυριωνύμου ἡμέρας τῆς ἑορτῆς; (πρᾶγμα τὸ ὁποῖον κατ᾿ ἀρχὰς θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθῇ ἀκόμη καὶ παράτυπον.)
Click to expand...

Γιατί όμως να ψάλλεται τις καθημερινές;
Αυτό είναι το ενδιαφέρον κατ' εμέ...
 
Έτσι όπως το αντιλαμβάνομαι, απ'την στιγμή που κατα την παράδοση παρεδόθη το "Αξιον Εστίν"υπο του Αρχαγγέλου επυνάφθηκε στον ειρμό της Τιμιωτέρας όπου αυτός βρισκόταν. Είναι απλό, και το κάνουμε δύσκολο πιστεύω θεωρώντας το "Αξιον εστίν" προύμνιο. Απλά απο τότε είθισται να προ-συνάπτεται στην "τιμιωτέρα" και θεωρείται ενιαίο.
Δηλαδή στην Θεία Λειτουργία λειτουργεί ως προύμνιο;Θα μου πεις βέβαια οτι και άλλες εορτές έχουν διατηρήσει το προύμνιο της Θ ωδής και στην Θεία Λειτουργία π.χ. Χριστούγεννα, Πάσχα, Εισόδεια, Κοίμηση Θεοτόκου αλλά τί έχεις να μου πεις για την εορτή της Αναλήψεως, της Μεταμορφώσεως κτλ.;
(Και αυτό το θέμα χρήζει συζήτησης...)

Δεκτές οι παρατηρησεις..
 
Μεταφέρω πληροφορίες από το Shota Gugushvili και πάλιν. Μετάφραση δική μου.

dkalpakidis said:
Οι πρώτοι 6 στίχοι είναι από το Ευαγγέλιον κατά Λουκά (αν δεν κάνω λάθος)
ενώ το "Άξιον εστίν" δεν είναι βιβλικός στίχος.
Click to expand...

Δεν πειράζει, αυτό είπε ο Αρχάγγελος να κάνουμε για το Άξιον Εστίν :)

Το κύριο μέρος του Όρθρου ήταν οι Βιβλικές Ωδές (η Ωδή της Θεοτοόκου "Μεγαλύνει η ψυχή μου.." μεταξύ αυτών). Αυτές ψάλλονταν με συγκεκριμένα σταθερά εφύμνια. Αργότερα (ίσως ακόμα και από τον 4ο αιώνα) σε κάποιες από αυτές τις ωδές σε κάποιες εορτές προστέθηκαν τροπάρια (συνδεδεμένα θεματικά με την εορτή). π.χ. η πρώτη Βιβλική ωδή ψαλλόταν με τα εφύμνια και κατόπιν ακολουθούσαν τα τροπάρια. Αυτά τα τροπάρια οδήγησαν στη δημιουργία των κανόνων, αν και αρχικά αυτά τα τροπάρια βεβαίως δεν ανήκαν σε κανένα δομημένο σύστημα. Ο αριθμός των κανόνων αυξήθηκε σταδιακά ώστε σε κάθε Όρθρο να ψάλλονται αρκετοί κανόνες (πληθώρα υμνογραφίας). Έτσι κατάντησε δύσκολο να ψάλλονται οι Βιβλικές ωδές (η ακολουθία θα αργούσε πολύ) και για να σωθεί η κατάσταση διάφορα κόλπα επινοήθηκαν όπως π.χ. εισαγωγή των τροπαρίων των κανόνων μέσα στις Βιβλικές ωδές (το τυπικό της Μεσσήνης διατηρεί την παλαιά τάξη, πρώτα η Βιβλική ωδή, μετά οι υμνογραφικές προσθήκες κ.ο. κ.). Έτσι λοιπόν όταν είπα οτι 7 ύμνοι ψάλλονταν στο τέλος της 9ης ωδής του κανόνα, δεν εννοούσα οτι ψάλλονταν με τους στίχους της Ωδής της Θεοτόκου. Η ωδή της Θεοτόκου ήταν στην αρχική της θέση, πρίν από την Ωδή του Προφήτου Ζαχαρίου.



dkalpakidis said:
Γιατί όμως να ψάλλεται τις καθημερινές;
Αυτό είναι το ενδιαφέρον κατ' εμέ...
Click to expand...

Η ψαλμώδηση αυτού του Άξιον Εστίν μόνο τις καθημερινές ίσως είναι μεταγενέστερη τάξη. Παρεμπιπτόντως, τα Ρωσικά τυπικά που τυπώθηκαν πρίν τις μεταρρυθμίσεις του πατριάρχη Νίκωνος το 17ο αιώνα λένε οτι πρέπει να ψάλλεται πάντοτε.
 
Ανεβάζω και τις σχετικές επισυνάψεις από το Τυπικό της Μεσσήνης που έστειλε ο Shota.
 

Attachments

  • messina1.TIF
    89.9 KB · Views: 85
  • messina2.TIF
    83.1 KB · Views: 39
  • messina3.TIF
    67.7 KB · Views: 33
  • messina4.TIF
    69.7 KB · Views: 32
Dionysios said:
᾿Επειδὴ καὶ τὸ γνωστότατον προΰμνιον «Μεγάλυνον, ψυχή μου, τὴν τιμιωτέραν καὶ ἐνδοξοτέραν τῶν ἄνω στρατευμάτων» δὲν εἶναι βιβλικὸς στίχος, ὅπως καὶ ἄλλα παρόμοια, δὲν βλέπω κάτι τὸ ἀσύνηθες στὴν δημιουργία καὶ σύναψι τοῦ προϋμνίου «Ἄξιον ἐστὶν ὡς ἀληθῶς... καὶ μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν» πρὸ τοῦ εἱρμοῦ «Τὴν τιμιωτέραν», ὁσάκις ὁ τελευταῖος λέγεται δίκην καταβασίας.

Περισσότερον μὲ ἐνδιαφέρει τὸ ἐρώτημα· πότε καὶ διὰ ποίαν θεομητορικὴν ἑορτὴν ἐποιήθη τὸ γνωστὸν τοῦτο θεομητορικὸν προΰμνιον «Ἄξιον ἐστίν»; ἐπίσης πότε καὶ διατί εἰσήχθη ἡ συνήθεια νὰ ψάλλεται ὁ εἱρμὸς μαζὶ μὲ τὸ προΰμνιόν του ἐκτὸς τῆς κυριωνύμου ἡμέρας τῆς ἑορτῆς; (πρᾶγμα τὸ ὁποῖον κατ᾿ ἀρχὰς θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθῇ ἀκόμη καὶ παράτυπον.)
Click to expand...

Και η σημερινή κατάσταση να ψάλλεται η Τιμιωτέρα τις Κυριακές χωρίς την Θ' ωδή μετά... δεν μου φαίνεται και πολύ ορθή αλλά έχει τις ευλογίες του ΤΜΕ.
 
Last edited:
dkalpakidis said:
Είθισται μετά το τέλος της θ' ωδής (στον Όρθρο και εφόσον δεν ψάλλονται εορταστικές Καταβασίες)
να ψάλλεται το Μεγαλυνάριον "ʼξιον εστίν".
Γνωρίζει κανείς αν είναι τούτο ορθόν;
Από πού έλκει την καταγωγή αυτή η παράδοσις;
Προσωπικά μου φαίνεται λίγο περίεργη αυτή η διάταξη εφόσον ο τελευταίος ειρμός παίζει τον ρόλο της Καταβασίας.
Click to expand...

Τήν ἀπάντηση στό ἐρώτημα: γιατί ψάλλεται τό Ἄξιόν ἐστιν μετά τόν εἱρμό τῆς θ΄ ᾠδῆς μᾶς τή δίδει, πιστεύω, ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, ὁ μέγας αὐτός λειτουργιολόγος, τόν ὁποῖον ὁ ἀείμνηστος καθηγητής Ἰω. Φουντούλης τόν εἶχε προστάτη του, ἐμπνευστή, ὑπόδειγμα, πρότυπο.
Στό τεῦχος 11 τῆς ΣΥΜΒΟΛΗς (1) καί στή σελ. 17 ὁ βαθύς γνώστης καί ἐρευνητής τῶν ἀρχαίων τυπικῶν κ. Μανόλης Θεοδωράκης, σέ ἄρθρο του μέ τίτλο ΑΡΧΕΤΥΠΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ (σέ συνέχειες ἀπό τεῦχος 10 κ.ἑ.) παραθέτει ἀπόσπασμα ἀπό τόν ἅγιο Συμεών Θεσσαλονίκης, τό ὁποῖο ἔχει ὡς ἑξῆς:
«Ἐν ταῖς καθολικαῖς ἐκκλησίαις παραδέδωκα τοῦτο καθ᾿ ἡμέραν ποιεῖν, καί ἐν παντί ὄρθρῳ μετά τό τέλος τῆς ἐνάτης ᾠδῆς, παρά τοῦ ἱερέως ἀνυψοῦσθαι τοῦτον τόν ἄρτον, καί τάς συνήθεις ἱεράς ταύτας λέγειν τάς ὑπό τῶν πατέρων παραδεδομένας φωνάς» (2) .
Τό ἀπόσπασμα αὐτό τό διάβασα κι ἐγώ σήμερα ἀπό τήν ἔκδοση τοῦ Ρηγόπουλου (3) , στή μεταγενέστερη βέβαια γλῶσσα τῆς ἐκδόσεως.

Ὅπως σημειώνει ὁ κ. Θεοδωράκης, γιά νά ἐξηγήσει τό τί σημαίνει τό «καί τάς συνήθεις ἱεράς ταύτας λέγειν τάς ὑπό τῶν πατέρων παραδεδομένας φωνάς», αὐτά τά γράφει ὁ ἱερός πατήρ, ἀφοῦ προηγουμένως ἔχει περιγράψει τήν Ἀκολουθία τῆς Τραπέζης ἡ ὁποία τελειώνει μέ τό «Ἄξιόν ἐστιν».

Ὅπως εἶδα κι ἐγώ αὐτό τό ἀπόσπασμα εἶναι ἀπό τό κεφάλαιο μέ τίτλο: Περί τῆς ὑψώσεως τοῦ ἄρτου τῆς Παναγίας, πράξη πού περιλαμβάνεται στήν Ἀκολουθία τῆς Τραπέζης (4), καί ὅπου ὁ ἅγιος πατήρ παραθέτει, σχολιάζοντας καί ἑρμηνεύοντας, τά τροπάρια τῆς ὑψώσεως τῆς Παναγίας, «Μεγά τό ὄνομα...», «Μακαρίζομέν σε πᾶσαι αἱ γενεαί...» καί καταλήγει μέ τό τελευταῖο τροπάριο «ᾌδουσι καί τό Ἄξιόν ἐστιν».

Φαίνεται, λοιπόν, ὅτι τό Ἄξιόν ἐστιν μετά τόν εἱρμό τῆς θ΄ ᾠδῆς εἶναι κατάλοιπο τῆς ὑψώσεως τῆς Παναγίας, πράξη πού μᾶς παραδίδει ὁ Συμεών Θεσσαλονίκης, ἤτοι τήν «μετά τό τέλος τῆς ἐνάτης ᾠδῆς, παρά τοῦ ἱερέως» ὕψωση τῆς Παναγίας.​

Κατάλοιπο τῆς ὑψώσεως τῆς Παναγίας, γνωρίζουμε ὅτι, εἶναι καί ἡ ὕψωση καί «εὐλογία» τοῦ ἀντιδώρου στό Ἄξιόν ἐστιν τῆς θ. Λειτουργίας. (Ἰω. Φουντούλη, ἀπάντηση 109)

Ἔτσι ἐξηγεῖται καί αὐτό πού πρακτικά ξέρω ἀπό μικρός (ἀπό παλαιούς ἱερεῖς, ψάλτες καί ἀναγνῶστες - ὅλοι κεκοιμημένοι - διαφορά τριῶν γενεῶν) ὅτι ὅταν ἔχουμε λειτουργία δέν λέμε τό Ἄξιόν ἐστιν μετά τόν εἱρμό τῆς θ΄ ᾠδῆς, παρά μόνον στούς καθημερινούς ὄρθρους (ἄνευ θ. Λειτουργίας) καί ἰδιαίτερα στίς ἄπρακτες λειτουργικῶς καθημερινές τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς.
Ἴσως αὐτό ὑπονοεῖται καί ἀπό τό ἅγιο Συμεών «τοῦτο καθ᾿ ἡμέραν ποιεῖν, καί ἐν παντί ὄρθρῳ». Γιατί ἀλλοῦ ὁ ἱερός πατήρ μᾶς παραδίδει ὡς ἐνεργό στίς μέρες του τό ἔθος τῆς ὑψώσεως τῆς Παναγίας μετά τό Ἐξαιρέτως στό Ἄξιόν ἐστιν τῆς θ. Λειτουργίας (Ἰω. Φουντούλη, ἀπάντηση 109). Δέν εἶναι δυνατόν δύο ὑψώσεις τήν ἴδια ἡμέρα.

- Τί προβλέπουν τά σύγχρονα ἐπίσημα Τυπικά γιά τήν προσθήκη τοῦ Ἄξιόν ἐστιν μετά τόν εἱρμό τῆς θ΄ ᾠδῆς:
α) Τό ΤΜΕ τό προβλέπει μόνον γιά τίς καθημερινές (ἐξαιρουμένου τοῦ Σαββάτου καί τῆς Κυριακῆς) τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς (σελ. 328).
β) Τό ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΥΠΙΚΟΥ τοῦ π. Κ. Παπαγιάννη τό προβλέπει γιά ὅλες τίς καθημερινές ὅλου τοῦ ἔτους (ἀπό Δευτέρας ἕως Παρασκευῆς) «ἐφ᾿ ὅσον δέν συμπίπτει δεσποτική ἤ θεομητορική ἑορτή ἤ προεόρτια ἤ μεθέορτα ἤ ἀπόδοσις τοιαύτης ἑορτῆς ἤ μνήμη ἐπισήμως ἑορταζομένου ἁγίου ἔχοντος πλήρη ἑορτάσιμον ἀκολουθίαν» (σελ. 103, 105).
γ) Τά ΔΙΠΤΥΧΑ τοῦ 2007 στή ΓΕΝΙΚΗ ΤΥΠΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΙΣ ΤΩΝ ΚΑΘ᾿ ΗΜΕΡΑΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΕΤΑ ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΗΣ ἀναφέρει ὅτι ψάλλεται ἐν Ἁγίῳ Ὄρει (σελ. λγ΄-λδ΄), στή ΓΕΝΙΚΗ ΤΥΠΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΙΣ ΤΩΝ ΚΑΘ᾿ ΗΜΕΡΑΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΕΝ ΠΡΟΕΟΡΤΙΟΙΣ ΜΕΘΕΟΡΤΟΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙΣ ΤΩΝ ΔΕΣΠΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΩΝ ΕΟΡΤΩΝ τό ἀναφέρει ἐντός [ ].
δ) Τά ΔΙΠΤΥΧΑ τοῦ 2008 τό προβλέπουν γιά ὅλες τίς περιπτώσεις τῶν καθ᾿ ἡμέραν ἀκολουθιῶν πού ἀναφέρονται στό ΓΕΝΙΚΑΙ ΤΥΠΙΚΑΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ (σελ. λθ΄- νε΄).
________________________
1. Ὀφείλομεν ἀπείρους χάριτας στόν κ. Διονύσιον Ἀνατολικιώτην γιά τήν ΣΥΜΒΟΛΗ καθώς καί στόν ἐκδότη κ. Νεκτάριον Παναγόπουλον.
2. κεφ. τνθ΄, PG 155, 668b
3. ΣΥΜΕΩΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΑ ΑΠΑΝΤΑ, σελ. 299, 300
4. Ὡρολόγιον μετά τά Τυπικά καί τά Ἀντίφωνα.
 
Last edited:
Ευχαριστώ για τα ενδιαφέροντα που γράφτηκαν παλαιότερα σε αυτό το θέμα. Για χάρη αναφοράς και μόνο, στο Συλλειτουργικόν της Σιμωνόπετρας στον Όρθρο Καθημερινών και Σαββάτων ορίζει το «Άξιον Εστίν» ευθύς μετά τον ειρμό της Θ' ωδής (σ. 96) χωρίς άλλη διευκρίνηση.
 
Dimitri said:
Ευχαριστώ για τα ενδιαφέροντα που γράφτηκαν παλαιότερα σε αυτό το θέμα. Για χάρη αναφοράς και μόνο, στο Συλλειτουργικόν της Σιμωνόπετρας στον Όρθρο Καθημερινών και Σαββάτων ορίζει το «Άξιον Εστίν» ευθύς μετά τον ειρμό της Θ' ωδής (σ. 96) χωρίς άλλη διευκρίνηση.
Click to expand...
Τό αὐτό καί στό Ἐγκόλπιον Ἀναγνώστου καί Ψάλτου τῆς Ἀ. Δ. (ἐπιμελείᾳ π. Κων/νου Παπαγιάννη).
Νά σκεφθεῖς ὅτι τό παραπάνω μήνυμά μου εἶναι ἀπό τά πρῶτα, πρό δύο καί πλέον ἐτῶν. Ἐκτός ἀπό αὐτή τή μαρτυρία Συμεών Θεσσαλονίκης σχετικά μέ τήν ὕψωση τῆς Παναγίας στό τέλος τῆς θ΄ ᾠδῆς καί στή λειτουργία στό Ἐξαιρέτως, τό Ἄξιόν ἐστιν προστίθεται στό τέλος τῆς θ΄ ᾠδῆς τῆς Παρακλήσεως (ὅπως ἔγραψε ὁ Shota καί πού εἶναι κατ᾿ ἐπιτομήν ὄρθρος).
Ὅπως εἶχα γράψει ἐδῶ, στό D ΙΙΙ, σ. 572/573 (Τυπικὸν συνοπτικὸν τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος μεθ' ἑτέρων γραφῶν κατὰ τὸ χφ ἀρ. 26 (22) τῆς Μονῆς Κωνσταμονίτου, τὸ συνοπτικὸν Τυπικὸν τῆς Μονῆς Δοχειαρίου, τὸ συνοπτικὸν Τυπικὸν τῆς Μονῆς Ἰβήρων, καὶ χφ Ναθαναὴλ ἱερομονάχου, τοῦ 1841), βλέπουμε τήν προσθήκη μετά τόν εἱρμό τῆς θ΄ ᾠδῆς τοῦ ὄρθρου τοῦ «Ἄξιόν ἐστιν, τήν Τιμιωτέραν ἅπαξ, εἶθ᾿ οὕτως ἕτερον προσόμοιον τῆς ἡμέρας» καί μεγαλυναρίων· Δευτέρα τῶν Ἀσωμάτων, Τρίτη τοῦ Προδρόμου κ.λ.π., μετά τοῦ ἁγίου τῆς μονῆς. Αὐτά γίνονται στήν Παράκληση.
Τό Ἄξιόν ἐστιν προβλέπεται καί στό Μικρόν Ἀπόδειπνον διά τό τέλος τοῦ ἐπισυναπτόμενου κανόνα (ὅπως καί στό Μεσονυκτικόν —ὅπως ἔγραψε ὁ Shota—) καί κακῶς ἔχει ἐπικρατήσει στίς ἐνορίες νά ψάλλεται ὁ κανόνας μετά τό Ἄξιόν ἐστιν (ΣΤ, σ. 57, ὑποσ. 49). Αὐτό μᾶς ὁδηγεῖ καί στούς Χαιρετισμούς —μεταγενέστερη ἀκολουθία μεμονωμένων Στάσεων τοῦ Ἀκαθίστου—, ὅπου κανονικά ὁ κανόνας πρέπει νά ἐπισυνάπτεται μετά τό Πιστεύω, καί τό Ἄξιόν ἐστιν νά προστίθεται μετά τήν θ΄ ᾠδήν καί πρό τοῦ Κοντακίου Τῇ ὑπερμάχῳ. Βέβαια Κοντάκιον καί Οἶκοι τοποθετοῦνται μετά τήν στ΄ ᾠδήν, ὡς γνωστόν, ὅπως προβλέπουν δύο τυπικά (ΣΤ, σ. 614, ὑποσ. 1180). Ἀλλά μία σύνθεση νεώτερης ἀκολουθίας αὐτά ἔχει...

Μέ αὐτά (καί μετά ἀπό 2 χρόνια) θέλω νά πῶ, ὅτι καλῶς τά Δίπτυχα τό προβλέπουν γιά ὅλες τίς περιπτώσεις τῶν καθ᾿ ἡμέραν ἀκολουθιῶν, ἀσχέτως ἄν θά τελεσθεῖ θ. λειτουργία ἤ ὄχι, καί ἀσχέτως ἄν αὐτό τηρεῖται...


 
Στα δίπτυχα του 2010 & 2011, στις τυπικές διατάξεις, αναφέρει το Άξιον εστίν μόνο για τις καθημερινές. Για τα Σάββατα δεν υπάρχει αναφορά για Άξιον εστίν μετά τον ειρμό της θ΄. Το ίδιο συμβαίνει και στο Σύστημα Τυπικού του π. Κων/νου Παπαγιάννη, όπου δεν υπάρχει ένδειξη για Άξιον εστίν στα Σάββατα, είτε με Θεός Κύριος, είτε με Αλληλούια.
Τελικά το Άξιον εστίν λέγεται όλες τις ημέρες (ακόμη και τα Σάββατα) μετά τον ειρμό της θ΄ πλην Κυριακής;
 
Γιωργος Καραγιαννακης said:
Στα δίπτυχα του 2010 & 2011, στις τυπικές διατάξεις, αναφέρει το Άξιον εστίν μόνο για τις καθημερινές. Για τα Σάββατα δεν υπάρχει αναφορά για Άξιον εστίν μετά τον ειρμό της θ΄.
Click to expand...
Ὅπως διευκρινίζεται στήν §31 τῶν Γενικῶν Τυπικῶν Διατάξεων, ἰσχύουν ὅσα διετυπώθησαν στίς καθημερινές. Δές §23.


 
Ἀπὸ τὶς Ἀρχέτυπες διατάξεις:

Τὸ ῎Αξιόν ἐστιν μαρτυρεῖται στὰ χφφ. ὡρολόγια P 05.05 φ. 323v, RGB 270 37 ιβ’-ιγ’ αἰ. φ. 88r, Βοδλειανῆς Barocci 21 μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1240-1325 φ. 204v, ΕΒΒ 56 φ. 17v, ΛΜ 88 φ. 10v, Σ στ. 668B, D ΙΙΙ σσ. 107β (1438), 572-573 (1841).
 
Μετὰ τὴν φωνὴ τῆς Θεοτόκου «ἰδού γάρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσί με πᾶσαι αἱ γενεαί», ἕπεται ἡ διαπίστωση τῶν πιστῶν «Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σε τὴν Θεοτόκον», κατὰ τὸ πρότυπο «Φῶς ἱλαρὸν...Ἄξιόν σε ἐν πᾶσι καιροῖς ὑμνεῖσθαι». Ὅταν ψάλλεται καταβασία, προέχει καὶ τονίζεται ἡ ἑορτὴ καὶ παραλείπεται τὸ «Ἄξιόν ἐστιν».
 
Τὸ μεγαλυνάριο:

«Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σε τὴν Θεοτόκον, τὴν ἀειμακάριστον καὶ παναμώμητον, καὶ μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Τὴν τιμιωτέραν τῶν Χερουβίμ, καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφίμ, τὴν ἀδιαφθόρως Θεὸν Λόγον τεκοῦσαν, τὴν ὄντως Θεοτόκον, σὲ μεγαλύνομεν»


δὲν ἀναφέρεται σὲ καμμία θεομητορικὴ ἤ δεσποτικὴ ἑορτή, ἐκτὸς ἀπὸ τὰ Χριστούγεννα τετράκις καὶ ἴσως σχετίζεται μὲ τὴν παλαιὰ σύναξη τῆς Θεοτόκου στὶς 26 Δεκεμβρίου τοῦ ε’ αἰῶνος[1].


Τὸν ἴδιο ἑορτολογικὸ προσανατολισμὸ ἔχει καὶ τό, ἴσως παλαιότερο, δογματικὸ θεοτοκίο τῶν ἑσπερίων τοῦ μικροῦ ἐσπερινοῦ τῆς Παρακλητικῆς στὸν πλ. β' ἦχο:

«Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς, μακαρίζειν σε τὴν Θεοτόκον· τὴν σὴν γὰρ ἄχραντον ὑποδὺς γαστέρα, ὁ πάντων δημιουργός, ἐγένετο σάρξ, οὐ τραπεὶς τὴν φύσιν, οὐδὲ φαντάσας τὴν οἰκονομίαν, ἀλλὰ τῇ ἐκ σοῦ ληφθείσῃ λογικῶς ἐμψυχωμένῃ σαρκί, καὶ ἐν αὐτῷ τὸ εἶναι λαβούσῃ, ἑνωθεὶς καθ' ὑπόστασιν· ὅθεν εὐσεβῶς ἐν δύο φύσεσιν ἐπιδηλουμέναις, τὴν διαφορὰν ποιούμεθα. Αὐτὸν ἱκέτευε, σεμνὴ παναγία, καταπέμψαι ἡμῖν εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος».


[1] Βλ. Γ. Φίλια Οἱ θεομητορικὲς ἑορτὲς στὴ λατρεία τῆς ἐκκλησίας 2002 σ. 21 ὑποσ. 30.
 
Last edited:
You must log in or register to reply here.
Back
Top