Προσδιορισμός Καλοφωνικών Ειρμών

Μ' έχει απασχολήσει και έχω ψάξει πολλές φορές σε διάφορες πηγές, αλλά παρ' ότι έχω βρεί πολλά πράγματα, για την καταγωγή ή ταυτότητα των Καλλοφωνικών Ειρμών, έχω μερικούς, που δεν έχω βρεί στοιχεία τους, σε κανένα Κανόνα ή Τροπάριο. Μήπως κανείς έχει στοιχεία, για τους επόμενους ;

Η Χ Ο Σ Α΄.

Αποβλεψάμενος ο τύραννος Πέτρου Μπερεκέτου

Από του θρόνου κατήλθεν ο Ηγεμών Πέτρου Μπερεκέτου

Εν τη βροντώση καμίνω Πέτρου Μπερεκέτου

Η τρίφωτος ουσία Πέτρου Μπερεκέτου

Η Χ Ο Σ Α Γ Ι Α

Παντάνασσα Πανύμνητε Γερμανού Νέων Πατρών

Ποία Μήτηρ ηκούσθη Παρθένος Μελετίου Σιναϊτου του Παλαιού

Η Χ Ο Σ Π Λ Α Γ Ι Ο Σ Τ Ο Υ Α΄.

Αντίληψίς μου Κόρη Πέτρου Μπερεκέτου

Η Χ Ο Σ Π Λ Α Γ Ι Ο Σ Τ Ο Υ Β΄.

Εν λύπαις γάρ παράκλησιν έχω Πέτρου Μπερεκέτου

Μνήσθητι Δέσποινα καμού Δανιήλ Πρωτοψάλτου

Η Χ Ο Σ Β Α Ρ Υ Σ

Τας κακωθείσας ψυχάς Ανωνύμου

Η Χ Ο Σ Π Λ Α Γ Ι Ο Σ Τ Ο Υ Δ΄.

Εκκαύσατε την κάμινον Γερμανού Νέων Πατρών

Πώς Σού την χάριν υμνήσαί μοι Πέτρου Μπερεκέτου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΛΛΟΦΩΝΙΚΩΝ

Αποβλεψάμενος ο τύραννοςτου τετάρτου την μορφήν, έλεγε τοις μετ’ αυτού : Τρείς εβάλομεν εν τη φλογί, νύν δε τέσσαρας ορώ. Του ενός η μορφή, εξί-σταμου τον νούν και εκπλήττει μου τον λογισμόν. Των τριών ο χορός υμνείσε εις τους αιώνας.

Από του θρόνου κατήλθεν ο ηγεμών, προς εικόνα Χριστού πορευόμενος, προ-σκυνήσαι Χριστόν τον Παντάνακτα και Μητέρα Χριστού την Παντάνασσα, υφ’ ών φωτιζόμενος ψυχή τε και σώματι, επιστρέφει λαμπρώς εις τον θρόνον αυτού.

Η Τρίφωτος ουσία και Τρισήλιος δόξα, συγκατέβη τοις Παισίν, εν μέσω πυ-ρός τους ασινείς, διατηρούσα και την Ανάστασιν ημίν, προκαταγγέλουσα Χρι-στού του Θεού ημών, όν υμνούσιν Άγγελοι και τα πλήθη, ως νικητήν του θα-νάτου εις τους αιώνας.

Εν τη βροντώση καμίνω, συγκατέβη ο Άγγελος του Κυρίου, τοις περί τον Α-ζαρίαν τοις Παισί και ουχ ήψατο το καθόλου το πύρ. Τότε οι τρείς ανυ-μνούντες έλεγον : Ευλογητός ο Θεός ο των Πατέρων ημών.

Ποία μήτηρ ηκούσθη Παρθένος ώ Παρθένε, ποία δε παρθένος μήτηρ εγνω-ρίσθη ώ Αμίαντε, Παντάνασσα Θεοτόκε, παράδοξα επί τούτου εξέστη ο ουρα-νός και ετρόμαξεν η γή, αμφότερα εβόησαν λέγοντες : Χαίρε Θεοτόκε Παρ-θένε, Μήτηρ ανύμφευτε.

Παντάνασσα, Πανύμνητε, Παρθενομήτορ Κόρη, εμών ρημάτων άκουσον και πρόσχες μου τοις λόγοις, ίδε δακρύων σταλαγμούς, ίδε ψυχής την λύπην, ίδε και μη παρίδης με ώ Δέσποινα Θεοτόκε.

Αντίληψίς μου Κόρη, Συ εί η σωτηρία μου, Συ μου τείχος, Συ μου εί καταφυ-γή, Συ αγαλλίαμά μου, Συ μου ελπίς βεβαία, λύτρωσαι πάσης με κακώσεως.
Εν λύπαις γαρ, παράκλησιν έχω Θεομήτορ προστάτιν εν τοις πειρασμοίς, ρύ-στην εν τοις κινδύνοις, νυν τας ελπίδας επί Σοί τίθημι Θεοτόκε Σε κέκτημαι και βοηθόν κατά των εναντίων, εν θλίψεσι παρά ψυχήν, εν νόσοις θεραπείαν, καθόλου παραμύθειον δια παντός του βίου και δός φωναίς ψαλμωδικαίς, ευ-χαριστείειν Σοι Κόρη.

Μνήσθητι Δέσποινα καμού, μνήσθητι, μνήσθητι, μνήσθητι, τριπλασιάζω την φωνήν, ήμαρτον γαρ αμέτρως, ως άλλος ουδείς πώποτε εν τω παρόντι βίω, Παρθένε Πάναγνε, δέξαι τα δάκρυά μου και της ψυχής την λύπην και τον εκ βάθους στεναγμόν και ποίησόν με μέτοχον της δεξιάς μερίδος, εις Σε γαρ την ελπίδα μου τίθημι Θεοτόκε.

Εκκαύσατε την κάμινον επταπλασίως, έως ου εις τέλοςεκκαεί, ο τύραννος έφη τοις Χαλδαίοις, τον Ανανίαν, τον Αζαρίαν και Μισαήλ εμβάλλετε αυτούς εν αυτή, οίτινες τη εικόνι τη χρυσή ου προσεκύνησαν, αλλ’ έλεγον : Ημείς Θεόν έχομεν εν ουρανοίς όν λατρεύομεν εις τους αιώνας.

Αγαπητέ μου Άρχον, ξαναχαιρετώ. Αν και δεν κατέχω το θέμα, θα προσπαθήσω να δώσω κάποια στοιχεία σε μερικούς καλοφωνικούς ειρμούς.
Για το «Εν τη βροντώση», έχω την εντύπωση ότι τα λόγια δεν είναι ειλημμένα από κάποιον ύμνο, κάποιον ειρμό, αλλά είναι αυτούσια από σχετικό χωρίο της Παλαιάς Διαθήκης.
Για το «Μνήσθητι, Δέσποινα, καμού» είναι, νομίζω, προφανές ότι τα λόγια του ύμνου εγράφησαν από κάποιον νεώτερο ο οποίος κάπως αφελώς γράφει τρεις φορές την λέξη «μνήσθητι», εκείνο το χαριτωμένο πλην σόλοικο «τριπλασιάζω την φωνήν» και αλλού γράφει ιαμβικό 15σύλλαβο και αλλού όχι.
Για το «Παντάνασσα πανύμνητε» έχω την εντύπωση ότι είναι κι αυτό νεώτερο κείμενο, γραμμένο σε ιαμβικό 15σύλλαβο.

Άρχοντα, αφού σας ευχηθώ ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ και καλή συνέχεια στην υψηλή διακονία σας, να πω ότι συμφωνώ με τον κ. Λάμπρου ότι κρίνοντας από το μέτρο τους κάποιο καλλοφωνικοί "ειρμοί" φαίνονται να είναι νεώτερες συνθέσεις υπό μορφή στροφών, ενώ άλλοι πάλι έχουν ως αφετηρία υμνολογικά κείμενα ή κείμενα της Γραφής, αλλά συνεχίζουν ως προσωπικές συνθέσεις. Ειδικά για τα πρώτα, νομίζω ότι είναι δύσκολο να βρούμε την προέλευσή τους. Για τα δεύτερα τώρα να σας παραθέσω τα εξής:

Ποία Μήτηρ ηκούσθη Παρθένος Μελετίου Σιναϊτου του Παλαιού
Πβ. Θεοτοκίον Όρθρου, Δευτέρας β ήχου:
Ποία μήτηρ ηκούσθη παρθένος; ποία δέ παρθένος μήτηρ εγνωρίσθη; πάντα τά σά Θεοτόκε παράδοξα, διά τούτό σε, πιστώς μεγαλύνομεν.

Πώς Σού την χάριν υμνήσαί μοι Πέτρου Μπερεκέτου
Πβ. Θεοτοκίον. Εσπερινού 7 Οκτωβρίου (Σεργίου και βάκχου):
(κατά το "Ω, του παραδόξου θαύματος"):
Πώς σου την χάριν υμvήσαιμι, καί τήv πολλήν πρός εμέ,
τόv ανάξιον δούλόν σου, καθ' εκάστηv πρόνοιαν,
ήν σαφώς επιδείκνυσαι; πώς δέ σου φράσω τήν αγαθότητα,
καί τήν ποικίλην όντως κυβέρνησιν;
σύ ούν καί έτι vύν, εις αεί μου πρόστηθι, παντός κακού,
ζώvτα καί θανόντα με, εκλυτρουμένη Σεμνή.

Αποβλεψάμενος ο τύραννος του τετάρτου την μορφήν,
Πβ. Ρωμανού του μελωδού, Κοντάκον Κυριακῇς πρὸ τῆς Χριστοῦ γεννήσεως͵
(τῶν ἁγίων τριῶν παίδων Ἀνανία͵ Ἀζαρία͵ Μισαήλ͵ καὶ Δανιὴλ τοῦ προφήτου)͵
ΟΙΚΟΣ 29:
Ὅλως δὲ ἠλλοιώθη καὶ συνεχύθη τὰς φρένας͵
καὶ τί τελέσαι μὴ ἔχων͵ τοῖς σατράπαις ἀνεβόησεν·
Τρεῖς ἐρρίψαμεν ἔνδον καὶ τέσσαρας αὐτοὺς βλέπω͵
καὶ τοῦ τετάρτου ἡ ὄψις συνταράσσει τὴν καρδίαν μου·
οὔτε γὰρ οἶδα τίνι συγκρίνω τὸν τοιοῦτον· εἴπω ὅτι βροτός ἐστιν;
Ἀλλ΄ υἱὸς Θεοῦ πέφυκεν· δικαίως ἡττήθη τὸ πῦρ͵
οὔτε γὰρ ἴσχυσεν ἀντιστῆναι πρὸς πύρινον ἡ φλόξ·
ἀξίως ἐσβέσθη ἡ κάμινος͵ οὐκ εἶχε γὰρ ὑποστῆναι τὴν αὐγὴν
τοῦ ἀστράπτοντος καὶ τοῖς νέοις συμψάλλοντος·
Τάχυνον ὁ οἰκτίρμων καὶ σπεῦσον ὁ ἐλεήμων
εἰς τὴν βοήθειαν ἡμῶν͵ ὅτι δύνασαι βουλόμενος

Τας κακωθείσας ψυχάς Ανωνύμου
Πβ. Θεοτοκίον Μεσονυκτικού, Σάββατον βαρέος ήχου:
Τάς κακωθείσας ψυχάς ημών, ταίς αμαρτίαις αγάθυνον, πάναγνε Θεοτόκε, καί λύτρωσαι πταισμάτων, τούς σέ υμνούντας Θεονύμφευτε.

Εκκαύσατε την κάμινον επταπλασίως,
Πβ. Δανιήλ, 3.19.1-20.3: τότε Ναβουχοδονοσορ ἐπλήσθη θυμοῦ͵ καὶ ἡ ὄψις τοῦ προσώπου αὐτοῦ ἠλλοιώθη ἐπὶ Σεδραχ͵ Μισαχ καὶ Αβδεναγω͵ καὶ εἶπεν ἐκ καῦσαι τὴν κάμινον ἑπταπλασίως͵ ἕως οὗ εἰς τέλος ἐκκαῇ· 3.20 καὶ ἄνδρας ἰσχυροὺς ἰσχύι εἶπεν πεδήσαντας τὸν Σεδραχ͵ Μισαχ καὶ Αβδεναγω ἐμβαλεῖν εἰς τὴν κάμινον τοῦ πυρὸς τὴν καιομένην.

Γιώργος Μ. said:

Άρχοντα, αφού σας ευχηθώ ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ και καλή συνέχεια στην υψηλή διακονία σας, να πω ότι συμφωνώ με τον κ. Λάμπρου ότι κρίνοντας από το μέτρο τους κάποιο καλλοφωνικοί "ειρμοί" φαίνονται να είναι νεώτερες συνθέσεις υπό μορφή στροφών, ενώ άλλοι πάλι έχουν ως αφετηρία υμνολογικά κείμενα ή κείμενα της Γραφής, αλλά συνεχίζουν ως προσωπικές συνθέσεις. Ειδικά για τα πρώτα, νομίζω ότι είναι δύσκολο να βρούμε την προέλευσή τους.

Click to expand...

Αγαπητοί Φίλοι Κωνσταντίνε και Γιώργο, Σας ευχαριστώ θερμά, για την προθυμία που δείξατε, να ανταποκριθείτε, στο πρόβλημα που με απασχολούσε. Οι απόψεις μας, συγκλείνουν απολύτως, αλλά ήθελα να ακούσω και άλλες γνώμες, για να βεβαιωθώ. Και πάλι πολλές ευχαριστίες.