Αναστάσιος Αχτύπης
Νέο μέλος
Πριν από λίγες ημέρες έλαβα το μουσικό κυριακοδρόμιο του λίαν αγαπητού φίλου και συναδέλφου Ηλία Φραγκάκη. Επί των μουσικολογικών παρατηρήσεων δεν έχω να προσθέσω κάτι, καθώς κυρίως ο π.Μάξιμος και ο Μιχάλης Στρουμπάκης με κάλυψαν απολύτως. Προσωπικά, αφού το μελέτησα λεπτομερώς, θα ήθελα να επιμείνω λίγο περισσότερο στην αξία του από τυπικής πλευράς, στην οποία αναφέρθηκε και ο π.Μάξιμος.
1.Θέση Εωθινού Ευαγγελίου
Ορθά αναφέρεται η θέση του Εωθινού Ευαγγελίου πριν την ψαλμώδηση των Κανόνων, στο όποίο είχε αναφερθεί και ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος με σχετική εγκύκλιο.
2. Στιχολογία αίνων
Καταγράφεται η υπό Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος μελισθείσα στιχολογία των αίνων, που ψάλλεται μετά τα Πασαπνοάρια ή μετά τον «Δεσπότην και Αρχιερέαν», στην περίπτωση που χοροστατεί Αρχιερεύς.
3. Αναστάς εκ του μνήματος
Σημειώνεται πολύ σωστά, όπως άλλωστε και στην Παρακλητική, η ψαλμώδηση του «Αναστάς εκ του μνήματος» μετά το πέρας της Δοξολογίας αντί του «Σήμερον σωτηρία», τις Κυριακές όταν ψάλλονται πλάγιοι ήχοι (πλ.α΄, πλ.β΄, βαρύς και πλ.δ΄).
4.Υπακοή
Παρουσιάζεται η μελοποίηση της Υπακοής (Αναστ/ριο Π.Εφεσίου, Βουκουρέστι 1820), η οποία ψάλλεται κατά την Θεία Λειτουργία, πριν το Κοντάκιο της ημέρας.
5. Τυπικά – Μακαρισμοί
Πολύ σωστά σημειώνει ο αγαπητός Ηλίας Φραγκάκης, ότι αντί των Αντιφώνων, που έχει επικρατήσει να ψάλλονται σήμερα, πρέπει να ψάλλονται τα Τυπικά (Α΄& Β΄ Στάσις) και οι Μακαρισμοί του εκάστοτε ήχου.
6. Προκείμενα – Αλληλουϊάρια
Κατά την τάξη του Αποστόλου, πριν την ανάγνωσή του, ψάλλεται το Προκείμενο της ημέρας και μετά τα Αλληλουϊάρια στον ήχο της ημέρας.
7.Θέση του «Ως τον βασιλέα…Ταις αγγελικαίς»
Εύστοχα σημειώνεται ότι η αρχαία τάξις απαιτεί να γίνεται η Μεγάλη Είσοδος μετά το «μέριμναν» του Χερουβικού Ύμνου και όχι μετά το «υποδεξόμενοι»
8. Στίχοι προ και μετά της Θείας Κοινωνίας - Πληρωθήτω
Τέλος, αναφέρω ότι πριν και μετά την Θεία Κοινωνία εκφωνούνται αντίστοιχα οι στίχοι «Αμήν, αμήν, αμήν. Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου» και «Θεός Κύριος και επέφανεν ημίν», ενώ μετά το Πάντοτε, νυν και αεί, ψάλλεται ο ύμνος «Πληρωθήτω το στόμα μου»
Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω τις πηγές που ενδείκνυνται προς μελέτη και εμβάθυνση επί του θέματος :
1. Αγιορείτικον Τυπικόν(Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1997)
2. Διάταξις της Αγρυπνίας (Αρχιμανδρίτου Δοσιθέου,Ηγουμένου Ι.Μ.Παναγίας Τατάρνης, Εκδόσεις Ι.Μ.Παναγίας Τατάρνης 1993)
3. Τυπικόν (Οικονόμου π.Γεωργίου Ρήγα, Εκδόσεις Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη 1994)
4.Απαντήσεις εις Λειτουργικάς Απορίας (Ι.Φουντούλη, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα 1967)
5.Εγκύκλιος υπ’ αριθμ.36, Αριθμ.πρωτ. πρωτ. 1466/ΕΞ.3941/8-8-2005 (μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου)
Σημειώνεται, εξ’ όσον γνωρίζω, ότι η τάξη αυτή τηρείται στις μονές του Αγίου Όρους και σε πολλές ενορίες της Αθήνας. Συνεπώς, διαπιστώνουμε ότι το βιβλίο του Ηλία Φραγκάκη δεν είναι μόνο μουσικό αλλά και τυπικό εγχειρίδιο για όλους τους ιεροψάλτες. Ευελπιστούμε δε να είναι εφαλτήριο της ποθητής λειτουργικής αναβίωσης της τυπικής τάξης στο χώρο της Εκκλησίας.
Εύχομαι ο πανάγαθος Θεός να δίνει δύναμη και υγεία στον αγαπητό φίλο και συνάδελφο Ηλία Φραγκάκη, ώστε με την χάρη Του να ολοκληρωθεί αυτή η τόσο σημαντική προσπάθεια στον χώρο της Ψαλτικής Τέχνης.
Αναστάσιος Αχτύπης
1.Θέση Εωθινού Ευαγγελίου
Ορθά αναφέρεται η θέση του Εωθινού Ευαγγελίου πριν την ψαλμώδηση των Κανόνων, στο όποίο είχε αναφερθεί και ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος με σχετική εγκύκλιο.
2. Στιχολογία αίνων
Καταγράφεται η υπό Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος μελισθείσα στιχολογία των αίνων, που ψάλλεται μετά τα Πασαπνοάρια ή μετά τον «Δεσπότην και Αρχιερέαν», στην περίπτωση που χοροστατεί Αρχιερεύς.
3. Αναστάς εκ του μνήματος
Σημειώνεται πολύ σωστά, όπως άλλωστε και στην Παρακλητική, η ψαλμώδηση του «Αναστάς εκ του μνήματος» μετά το πέρας της Δοξολογίας αντί του «Σήμερον σωτηρία», τις Κυριακές όταν ψάλλονται πλάγιοι ήχοι (πλ.α΄, πλ.β΄, βαρύς και πλ.δ΄).
4.Υπακοή
Παρουσιάζεται η μελοποίηση της Υπακοής (Αναστ/ριο Π.Εφεσίου, Βουκουρέστι 1820), η οποία ψάλλεται κατά την Θεία Λειτουργία, πριν το Κοντάκιο της ημέρας.
5. Τυπικά – Μακαρισμοί
Πολύ σωστά σημειώνει ο αγαπητός Ηλίας Φραγκάκης, ότι αντί των Αντιφώνων, που έχει επικρατήσει να ψάλλονται σήμερα, πρέπει να ψάλλονται τα Τυπικά (Α΄& Β΄ Στάσις) και οι Μακαρισμοί του εκάστοτε ήχου.
6. Προκείμενα – Αλληλουϊάρια
Κατά την τάξη του Αποστόλου, πριν την ανάγνωσή του, ψάλλεται το Προκείμενο της ημέρας και μετά τα Αλληλουϊάρια στον ήχο της ημέρας.
7.Θέση του «Ως τον βασιλέα…Ταις αγγελικαίς»
Εύστοχα σημειώνεται ότι η αρχαία τάξις απαιτεί να γίνεται η Μεγάλη Είσοδος μετά το «μέριμναν» του Χερουβικού Ύμνου και όχι μετά το «υποδεξόμενοι»
8. Στίχοι προ και μετά της Θείας Κοινωνίας - Πληρωθήτω
Τέλος, αναφέρω ότι πριν και μετά την Θεία Κοινωνία εκφωνούνται αντίστοιχα οι στίχοι «Αμήν, αμήν, αμήν. Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου» και «Θεός Κύριος και επέφανεν ημίν», ενώ μετά το Πάντοτε, νυν και αεί, ψάλλεται ο ύμνος «Πληρωθήτω το στόμα μου»
Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω τις πηγές που ενδείκνυνται προς μελέτη και εμβάθυνση επί του θέματος :
1. Αγιορείτικον Τυπικόν(Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1997)
2. Διάταξις της Αγρυπνίας (Αρχιμανδρίτου Δοσιθέου,Ηγουμένου Ι.Μ.Παναγίας Τατάρνης, Εκδόσεις Ι.Μ.Παναγίας Τατάρνης 1993)
3. Τυπικόν (Οικονόμου π.Γεωργίου Ρήγα, Εκδόσεις Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη 1994)
4.Απαντήσεις εις Λειτουργικάς Απορίας (Ι.Φουντούλη, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα 1967)
5.Εγκύκλιος υπ’ αριθμ.36, Αριθμ.πρωτ. πρωτ. 1466/ΕΞ.3941/8-8-2005 (μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου)
Σημειώνεται, εξ’ όσον γνωρίζω, ότι η τάξη αυτή τηρείται στις μονές του Αγίου Όρους και σε πολλές ενορίες της Αθήνας. Συνεπώς, διαπιστώνουμε ότι το βιβλίο του Ηλία Φραγκάκη δεν είναι μόνο μουσικό αλλά και τυπικό εγχειρίδιο για όλους τους ιεροψάλτες. Ευελπιστούμε δε να είναι εφαλτήριο της ποθητής λειτουργικής αναβίωσης της τυπικής τάξης στο χώρο της Εκκλησίας.
Εύχομαι ο πανάγαθος Θεός να δίνει δύναμη και υγεία στον αγαπητό φίλο και συνάδελφο Ηλία Φραγκάκη, ώστε με την χάρη Του να ολοκληρωθεί αυτή η τόσο σημαντική προσπάθεια στον χώρο της Ψαλτικής Τέχνης.
Αναστάσιος Αχτύπης