Η απουσία της β΄ ωδής

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Ανοίγω ένα θέμα που, απ' όσο ξέρω έχει απασχολήσει παρά πολύ τους μελετητές της βυζαντινής υμνολογίας, αλλά (πάλι απ' όσο ξέρω) δεν έχει δοθεί πειστική απάντηση.

Ενώ οι ωδές της Π. Διαθήκης είναι εννέα (μαζί με την ωδή της Θεοτόκου) οι ωδές των κανόνων είναι 8, γιατί παραλείπεται η δεύτερη. (Εξαίρεση σ' αυτό είναι πολύ παλαιοί κανόνες, όπως ο Μέγας Κανών κ.α.)
Εϊναι γνωστό ότι μια απάντηση συνδέει την απουσία της β΄ ωδής με το αυστηρό και "αρνητικό" περιεχόμενο της β΄ ωδής της Π. Διαθήκης. Αλλά παρατηρούμε ότι και η σχέση των ειρμών των κανόνων με τις αντίστοιχες ωδές της Π. Διαθήκης δεν είναι τόσο ότι οι ειρμοί αντλούν το περιεχόμενό τους πάντα από το περιεχόμενο των αντίστοιχων ωδών (με εξαίρεση σίγουρα τις ωδές α, ζ, η), όσο ότι δανείζονται συγκεκριμένες στερότυπες υμνητικές φράσεις. Θα μπορούσε να γίνει λοιπόν το ίδιο και με την β' ωδή.

Δεν είμαστε βέβαια ειδικοί, αλλά μήπως κάποιος γνωρίζει κάτι πιο διαφωτιστικό;
Ευχαριστώ.
 


Περισσότεροι ἀπὸ πενῆντα κανόνες στὰ σημερινὰ μηναῖα εἶχαν β' ᾠδὴ, ὅπως ἐπίσης καὶ πολλοὶ ἀναστάσιμοι καὶ ἄλλοι κανόνες τῆς παρακλητικῆς. Ἡ ἀποβολὴ τῆς β' ᾠδῆς ἔγινε σταδιακὰ ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ ια' αἰ. μέχρι τὸν ιγ' αἰ. Βλ. Συμβολὴ τ. 22 σ. 34.
 
MTheodorakis said:


Περισσότεροι ἀπὸ πενῆντα κανόνες στὰ σημερινὰ μηναῖα εἶχαν β' ᾠδὴ, ὅπως ἐπίσης καὶ πολλοὶ ἀναστάσιμοι καὶ ἄλλοι κανόνες τῆς παρακλητικῆς. Ἡ ἀποβολὴ τῆς β' ᾠδῆς ἔγινε σταδιακὰ ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ ια' αἰ. μέχρι τὸν ιγ' αἰ. Βλ. Συμβολὴ τ. 22 σ. 34.
Click to expand...

Η ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΨΑΛΜΩΔΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΥΠΙΚΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΑΒΑ.
Άρθρο του κ. Μανόλη Θεοδωράκη. Συμβολὴ τ. 22 σ. 34.
 
Last edited:
Τό θέμα εἶναι γνωστό στούς ψάλτες καί ξέρουν γιατί συμβαίνει αὐτό στά ἰσχύοντα λειτουργικά μας βιβλία καί πότε (σέ ποιά περίοδο) σήμερα χρησιμοποιεῖται ἡ β΄ ᾠδή.

Ἐπίσης, τώρα πού δόξα τῷ Θεῷ (νἆναι καλά μιά ψυχή) ἔχουμε τό Ἑορτοδρόμιον τοῦ ἁγίου Νικοδήμου, μπορεῖτε νά διαβάσετε γι᾿ αὐτό τό θέμα στίς σελ. κ΄ καί κα΄ (23 καί 24 τοῦ pdf).

Συμφωνῶ μέ τόν Μανόλη. Εἰς ἐπίρρωσιν αὐτοῦ δέστε τό περισπούδαστο ἔργο τοῦ (+)Μητροπολίτου πρ. Λεοντοπόλεως Σωφρονίου Εὐστρατιάδου, ΕΙΡΜΟΛΟΓΙΟΝ. Α΄ ἔκδοση 1932 στό Παρίσι, ἐπανέκδοση ὑπό τοῦ Ἐκδοτικοῦ Ὀργανισμοῦ Π. Κυριακίδη Α.Ε., Ἀθήνα 2006., τό ὁποῖον ἔγινε «ἐπί τῇ βάσει δύο ἀρχαίων δοκίμων Κωδίκων περικλειόντων τόν ἅπαντα εἱρμολογικόν πλοῦτον τόν γνωστόν μέχρι τοῦ ιγ΄ αἰῶνος, καί ἐν χρήσει ὄντα τότε ἐν τῇ ἐκκλησία» (Κώδικες: α) Παρισινός μεμβράνινος μουσικός τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῶν Γάλλων ὑπ᾿ ἀριθμ. 220 Coislin, ιγ΄ αἰ. β) Μεγίστης Λαύρας μεμβράνινος ὑπ᾿ ἀριθμ. Β 32, ιγ΄ αἰ.)

Ἐκεῖ βλέπουμε ὅτι ὑπῆρχε καί β΄ ᾠδή σέ πάμπολους κανόνες.
 
Last edited:
Ευχαριστώ π. Μάξιμε και λοιποί φίλοι για τις απαντήσεις. Δεν γνώριζα ότι έχει δοθεί κατηγορηματική απάντηση, αυτό που θυμόμουν από τα φοιτητικά χρόνια και τον αείμνηστο καθηγητή Κομίνη είναι ότι αποτελούσε άλυτο πρόβλημα της βυζαντινής φιλολογίας.
Μπορείτε να μου πείτε αν το περιοδικό στο οποίο με παραπέμπετε υπάρχει on-line;
 
MTheodorakis said:
Περισσότεροι ἀπὸ πενῆντα κανόνες στὰ σημερινὰ μηναῖα εἶχαν β' ᾠδὴ, ὅπως ἐπίσης καὶ πολλοὶ ἀναστάσιμοι καὶ ἄλλοι κανόνες τῆς παρακλητικῆς. Ἡ ἀποβολὴ τῆς β' ᾠδῆς ἔγινε σταδιακὰ ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ ια' αἰ. μέχρι τὸν ιγ' αἰ. Βλ. Συμβολὴ τ. 22 σ. 34.
Click to expand...

Γνωρίζουμε ποιοι λόγοι οδήγησαν σε αυτήν την σταδιακή αποβολή;
 
MTheodorakis said:
Περισσότεροι ἀπὸ πενῆντα κανόνες στὰ σημερινὰ μηναῖα εἶχαν β' ᾠδὴ, ...
Click to expand...
Τυχαῖα καί γιά ἄλλο λόγο κοίταξα αὐτόν τόν κανόνα [http://analogion.gr/glt/texts/Oct/08.uni.htm] καί ἀπό τήν ἀκροστιχίδα φαίνεται ὅτι στό Μηναῖο δέν συμπεριελήφθη ἡ β΄ ᾠδή.


 

Καταρχὴν, βλ. ἐδῶ http://analogion.com/forum/showthread.php?p=63132#post63132.
Στὴν δὲ μελέτη του «Der Ausfall der 2. Ode im byzantinischen Neunodenkanon», ἐν Thomas Michels (ἐκδ.) HEURESIS. Festschrift fuer Andreas Rohracher 25 Jahre Erzbischop von Salzburg. Salzburg 1969 (σ. 91-101), ὁ Ludger Bernhard ἐπιχειρεῖ νὰ ἐξηγήσει τὴν ἀποβολὴ τῆς β’ ποιητικῆς ᾠδῆς, καταλήγοντας στὸ ἑξῆς –μᾶλλον ὑπερβολικὸ- συμπέρασμα: ‘Ἡ β’ βιβλικὴ ᾠδὴ ἦταν ἤδη ἀποῦσα στοὺς δύο Δαμασκηνοὺς [Κοσμᾶ καὶ Ἰωάννη] λόγῳ τῆς ὑπερβολικῆς ἐκτάσεώς της, καὶ ἡ πρακτική τους αὐτὴ πρέπει νὰ ἔχει καθιερωθεῖ ὡς τύπος γιὰ ὁλόκληρη τὴν βυζαντινὴ παράδοσι τῶν ποιητικῶν κανόνων’ (σ. 101). Ἡ Γεωργιανὴ παράδοσι διατηρεῖ τὴν β' ᾠδὴ σὲ πολλοὺς κανόνας. (Διάφορες μελέτες ἔχουν ἐκπονηθεῖ στὴν Γεωργία, ἐδῶ καὶ ἀρκετὰ χρόνια, περὶ τῆς ἀρχαίας Γεωργιανῆς παραδόσεως τοῦ κανόνος).
 
Μερικά σχετικά πράγματα (στη ρωσική γλώσσα!) εδώ, σελ. 60-73:

http://pstgu.ru/download/1222152433.krivko.pdf

Εκεί μέσα (σελ. 65) έχει και τη B' ωδή (μη ιαμβική!) για τον ιαμβικό κανόνα των Θεοφανίων του Δαμασκηνου (χφ. Sin. gr. 5 από τα Νέα Ευρήματα, Η'-Θ' αι.). Φυσικά δεν ανήκει εις τον Δαμασκηνο αλλα φανερώνει ότι η απουσία της B' ωδής για τους μερικούς ήταν παραξενη και την έγραψαν και για τον κανόνα του Δαμασκηνού. Δεν είναι μοναδική περίπτωση.
 
Shota said:
Μερικά σχετικά πράγματα (στη ρωσική γλώσσα!) εδώ, σελ. 60-73:

http://pstgu.ru/download/1222152433.krivko.pdf

Εκεί μέσα (σελ. 65) έχει και τη B' ωδή (μη ιαμβική!) για τον ιαμβικό κανόνα των Θεοφανίων του Δαμασκηνου (χφ. Sin. gr. 5 από τα Νέα Ευρήματα, Η'-Θ' αι.). Φυσικά δεν ανήκει εις τον Δαμασκηνο αλλα φανερώνει ότι η απουσία της B' ωδής για τους μερικούς ήταν παραξενη και την έγραψαν και για τον κανόνα του Δαμασκηνού. Δεν είναι μοναδική περίπτωση.
Click to expand...

Ευχαριστίες για την πολύτιμη παραπομπή, Shota! Για την ακρίβεια στο Τροπολόγιον του Σινά ( ΜΓ 5) ο Ιαμβικός Κανόνας παραδίδεται ως ''προεόρτιος τῶν ἁγίων Θεοφανίων''.

Δ.
 
dimskrekas said:
Ευχαριστίες για την πολύτιμη παραπομπή, Shota! Για την ακρίβεια στο Τροπολόγιον του Σινά ( ΜΓ 5) ο Ιαμβικός Κανόνας παραδίδεται ως ''προεόρτιος τῶν ἁγίων Θεοφανίων''.
Click to expand...

Και το γεωργιανό New Iadgari (=Τροπολόγιον) τον έχει την Κυριακή προ των Φώτων (το ίδιο συμβάνει και στη περίπτωση του ιαμβικού κανόνος των Χριστουγέννων).
 
Last edited:

Καί σέ μιά ἄλλη μελέτη τοῦ Α. Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Σχεδίασμα περί των λειτουργικών μηναίων εξεταζομένων υπό ιστορικήν και κριτικήν έποψιν, Εν Πετρουπόλει 1894, πού εἶχε δείξει ὁ Δ. Σ. ἐδῶ, γίνεται ἀναφορά στήν ἀποβολή τῆς β΄ ᾠδῆς μεταγενεστέρως στά μηναῖα, τούς ἀληθεῖς ἤ ὑποτιθέμενους λόγους, παρατίθενται δέ κάποιες β΄ ᾠδές κανόνων.
http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/6/d/4/metadata-01-0000360.tkl

Ἐρώτησις: Ὑπῆρξε Δημήτρη Σ. τεῦχος δεύτερον;


 
π. Μάξιμος;108064 said:

Καί σέ μιά ἄλλη μελέτη τοῦ Α. Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Σχεδίασμα περί των λειτουργικών μηναίων εξεταζομένων υπό ιστορικήν και κριτικήν έποψιν, Εν Πετρουπόλει 1894, πού εἶχε δείξει ὁ Δ. Σ. ἐδῶ, γίνεται ἀναφορά στήν ἀποβολή τῆς β΄ ᾠδῆς μεταγενεστέρως στά μηναῖα, τούς ἀληθεῖς ἤ ὑποτιθέμενους λόγους, παρατίθενται δέ κάποιες β΄ ᾠδές κανόνων.
http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/6/d/4/metadata-01-0000360.tkl

Ἐρώτησις: Ὑπῆρξε Δημήτρη Σ. τεῦχος δεύτερον;
Click to expand...

Η απάντηση στο συνημμένο από μελέτη του πολυσέβαστου Ομοτίμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Παντελή Πάσχου και της Ευγενίας Ζούκοβα, του 2001.

Ευχή,

Δ.

ΥΓ. ΕΑ=Εκκλησιαστική Αλήθεια (Κων/πόλεως)

Έχει εκπονηθεί πρόσφατα και διατριβή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών σχετικά με τους κανόνες με β ωδή.
 

Attachments

  • κεραμεύς.JPG
    40.4 KB · Views: 64
Last edited:
παρά Θεώνης Λ. Κολλυροπούλου, Πάτρα 2012.
 

Attachments

  • ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ Β ΩΔΗΣ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ-ΘΕΩΝΗ Λ. ΚΟΛΛΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΤΡΑ 2012.pdf
    2.3 MB · Views: 88
ακόμη δύο παλαιότερες εργασίες της ίδιας Καθηγήτριας κας Θεώνης Κολλυροπούλου.

- Έκδοση των β΄ ωδών οι οποίες εξέπεσαν από τους εκδεδομένους κανόνες στα λειτουργικά βιβλία και στα AHG, Επετηρίδα Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών 51 (2003)

- Ἴδετε, ἴδετε ὅτι ἐγώ εἰμι Θεός…: Συμβολή στην μελέτη των ειρμών της β΄ ωδής των ασματικών κανόνων (Πάτρα, 2010)
 

Attachments

  • ?δετε, ?δετε ?τι ?γώ ε?μι Θεός? (Συμβολή στην μελέτη των ειρμών της β΄ ωδής των ασματικών κανόνω.pdf
    929.2 KB · Views: 45
  • «Έκδοση των β΄ ωδών οι οποίες εξέπεσαν από τους εκδεδομένους κανόνες στα λειτουργικά βιβλία και .pdf
    16.5 MB · Views: 76

Στήν ἀπορία μου γιατί λείπει ἡ κατά τήν τάξη β΄ ᾠδή στόν ὄρθρο τῆς Μ. Τρίτης, ἔλαβα τήν ἀπάντηση ἀπό τά προηγούμενα, ὅτι δηλ. ὁ Κοσμᾶς ὁ Μελῳδός ποτέ δέν χρησιμοποίησε β΄ ᾠδή, γι᾿ αὐτό καί στόν ὄρθρο τῆς Μ. Τρίτης συνέταξε διῴδιον (πρβλ. καί Π. Ν. ΤΡΕΜΠΕΛΑ, Ἐκλογή Ἑλληνικῆς Ὀρθοδόξου Ὑμνογραφίας, Ἔκδοσις δευτέρα Ἀδελφότητος Θεολόγων «Ο ΣΩΤΗΡ», Ἀθῆναι, Νοέμβριος 1978, σ. 317).


 
π. Μάξιμος said:

Καί σέ μιά ἄλλη μελέτη τοῦ Α. Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Σχεδίασμα περί των λειτουργικών μηναίων εξεταζομένων υπό ιστορικήν και κριτικήν έποψιν, Εν Πετρουπόλει 1894, πού εἶχε δείξει ὁ Δ. Σ. ἐδῶ, γίνεται ἀναφορά στήν ἀποβολή τῆς β΄ ᾠδῆς μεταγενεστέρως στά μηναῖα, τούς ἀληθεῖς ἤ ὑποτιθέμενους λόγους, παρατίθενται δέ κάποιες β΄ ᾠδές κανόνων.
http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/6/d/4/metadata-01-0000360.tkl

Ἐρώτησις: Ὑπῆρξε Δημήτρη Σ. τεῦχος δεύτερον;
Click to expand...

Το πόνημα εξαιρετικό, και το thanks λίγο. Η δε επιθυμία του συγγραφέως για περεταίρω μελέτη του θέματος πραγματοποιήθηκε ως φαίνεται από τις εργασίες που μας κοινοποίησε ο Γεώργιος. Μένει η κριτική έκδοση των Μηναίων (ων αρχή, αλλά ατελής ακόμα και μεθοδολογικώς ισως όχι επαρκής, η έκδοση του Τριωδίου από την Αποστολική Διακονία υπό του αειμνήστου πατρός Κωνσταντίνου Παπαγιάννη ).

Γεώργιος Σάββας said:
παρά Θεώνης Λ. Κολλυροπούλου, Πάτρα 2012.
Click to expand...

Γεώργιος Σάββας said:
ακόμη δύο παλαιότερες εργασίες της ίδιας Καθηγήτριας κας Θεώνης Κολλυροπούλου.

- Έκδοση των β΄ ωδών οι οποίες εξέπεσαν από τους εκδεδομένους κανόνες στα λειτουργικά βιβλία και στα AHG, Επετηρίδα Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών 51 (2003)

- Ἴδετε, ἴδετε ὅτι ἐγώ εἰμι Θεός…: Συμβολή στην μελέτη των ειρμών της β΄ ωδής των ασματικών κανόνων (Πάτρα, 2010)
Click to expand...
 
Στο Ἀγγέλων το σύστημα εἰς το ἀνθρώπινον γένος ἤγουν Ψάλματα ἀπό τη λειτουργική μας παράδοση, ΙΕΡΟΝ ΧΙΛΑΝΔΑΡΙΝΟΝ ΚΕΛΛΙΟΝ ΓΕΝΕΣΙΟΥ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (ΜΑΡΟΥΔΑ), ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ, 2004 (βιβλιαράκι με ένθετο CD όπου ψάλλει ο χορός Οι Καλοφωνάρηδες με χοράρχη τον Γεώργιο Ρεμούνδο), στην σελίδα 62 βρίσκεται η υποσημείωση 12, από τα υμνολογικά σχόλια που γράφει ο χοράρχης, την οποία και αντιγράφω:


Ἡ β΄ ὠδή τῶν Κανόνων, λόγῳ τοῦ πενθίμου περιεχομένου της, ἀποκόπηκε με «Χρυσόβουλλο Λόγο» πού ἐκδόθηκε τόν Νοέμβριο τοῦ 1158 ἐπί αὐτοκράτορος Μανουήλ Α΄ τοῦ Κομνηνοῦ (1143-1180). (βλ. F. Dölger, 1995, σ. 232)


Η βιβλιογραφική σημείωση όπως δίδεται στην σ. 88:
Dölger Franz, 1995, Regesten Der Kaïserurkunden Des Oströmischen Reiches, Verlag C.H. Beck, München, Teil 2.


Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο του Dölger, αλλά αν υπάρχει το εν λόγω χρυσόβουλο, νομίζω πως έχουμε πλήρη εξήγηση της αποκοπής και της μη συμπερίληψης στα κατοπινά μηναία των β ωδών.
 
You must log in or register to reply here.
Back
Top