Θησαυρός της αρχαίας ελληνικής μουσικής

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
εύφθογγος, ευφωνικός· αυτός που παράγει ωραίο, μελωδικό ήχο. Εύφθογγος λύρα· εύφωνη (καλλίφωνη) λύρα · Θέογνις: "χαίρω δ' εύφθογγον... λύρην" (Ε. Diehl Anth. Lyr. Gr. 144, στ. 144).
εύφθογγος, ευφωνικός· αυτός που παράγει ωραίο, μελωδικό ήχο. Εύφθογγος λύρα· εύφωνη (καλλίφωνη) λύρα · Θέογνις: "χαίρω δ' εύφθογγον... λύρην" (Ε. Diehl Anth. Lyr. Gr. 144, στ. 144).

http://www.musipedia.gr/
 
Last edited:

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
ευφόρμιγξ, επιδέξιος εκτελεστής της φόρμιγγας . Στη λυρική ποίηση σήμαινε εκείνον που συνοδευόταν καλά από τη λύρα · επομένως, πολύ μελωδικός. Ο Οππιανός (3ος αι. μ.Χ.) στα Αλιευτικά του, στ. 618, γράφει: "μολπής ευφόρμιγγος" (ενός πολύ μελωδικού τραγουδιού).

http://www.musipedia.gr/
 

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
εύφωνος, εκείνος που έχει γλυκιά, ωραία και ευχάριστη φωνή· στην περίπτωση οργάνων, με ωραίο και ευχάριστο τόνο.
εύφωνος, επίσης, σήμαινε τον άνθρωπο που είχε δυνατή, ηχηρή φωνή· π.χ. "εύφωνος κήρυξ".
ευφωνία· μελωδικότητα· επίσης, ηχηρότητα, λαμπρότητα στην ποιότητα του τόνου.

Βλ. λ. εύγηρυς .

http://www.musipedia.gr/
 

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
Εχέμβροτος, (τέλη 7ου-6ος αι. π.Χ.)· αυλωδός από την Αρκαδία. Διαγωνίστηκε και κέρδισε το πρώτο βραβείο στους αυλωδικούς αγώνες που έγιναν κατά τα Πύθια στους Δελφούς το 586 π.Χ.· αυτή ήταν η πρώτη φορά που επιτράπηκε από τους Αμφικτίονες να παίρνουν μέρος αυλητές και αυλωδοί (3ος χρόνος της 48ης Ολυμπιάδας, 586 π.Χ.). Το πρώτο βραβείο για την αυλητική κέρδισε ο Σακάδας ο Αργείος και για την κιθάρα ο Μελάμπους ο Κεφαλλήν . Αλλά στα επόμενα Πύθια ο αυλωδικός αγώνας καταργήθηκε, γιατί, καθώς λέει ο Παυσανίας (Ι', 7, 5), οι μελωδίες του αυλού κρίθηκαν καταθλιπτικές, και τα λόγια που τραγουδούσαν είχαν θρηνητικό χαρακτήρα: "Η γαρ αυλωδία μέλη τε ήν αυλών τα σκυθρωπότατα και ελεγεία [θρήνοι] προσαδόμενα τοις αυλοίς". Έτσι, ο Εχέμβροτος. υπήρξε ο πρώτος και τελευταίος νικητής στην αυλωδία στα Πύθια· σε ανάμνηση της νίκης του αφιέρωσε στον Ηρακλή στη Θήβα έναν ορειχάλκινο τρίποδα με την επιγραφή: "Ο Εχέμβροτος από την Αρκαδία αφιέρωσε αυτή την αναθηματική προσφορά στον Ηρακλή, όταν κέρδισε μια νίκη στους Αμφικτιονικούς αγώνες, τραγουδώντας μελωδίες και ελεγείες για τους Έλληνες".

Βλ. Bergk PLG ΙΙΙ, 203, ένα μικρό απόσπ. του Εχέμβροτου.

http://www.musipedia.gr/
 

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
ζευγίτης, το "αυλητικό καλάμι" ονομαζόταν, κατά τον Θεόφραστο (Περί φυτών ιστορ. IV, 11, 3), ζευγίτης, όταν έμενε στη λίμνη μέχρι τον επόμενο χρόνο και ωρίμαζε ("μείναντα δε τον επιόντα ενιαυτόν αδρύνεσθαι· και γίνεσθαι τον μεν αδρυθέντα ζευγίτην"). Το καλάμι ονομαζόταν βομβυκίας , όταν δεν έμενε στο νερό· από αυτό το καλάμι κατασκευαζόταν ο σωλήνας του αυλού.

http://www.musipedia.gr/
 

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
ζυγός, (αρσ.) και ζυγόν (ουδ.)· το εγκάρσιο ξύλο που ένωνε στο πάνω μέρος τα δύο κέρατα ή πήχεις της κιθάρας , λύρας , φόρμιγγας κτλ. Το ζυγόν είχε σχήμα σχεδόν κυλινδρικό και ήταν κατασκευασμένο από πυξάρι. Επάνω του στερεώνονταν οι κόλλαβοι (ή κόλλοπες, κλειδιά), που χρησίμευαν στο τέντωμα και το κούρδισμα των χορδών.

Βλ. λ. λύρα .

συν. ζυγόν
 

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
Ηρακλείδης, ο Ποντικός (4ος αι. π.Χ.)· συγγραφέας από την Ηράκλεια του Πόντου (από όπου και το επώνυμο του Ποντικός). Μαθητής και οπαδός του Πλάτωνα , διορίστηκε, σύμφωνα με τη Σούδα , αντικαταστάτης του κατά τη διάρκεια της απουσίας του δασκάλου του στη Σικελία. Αργότερα έγινε οπαδός του Αριστοτέλη .
Ανάμεσα στα πολλά συγγράμματά του (ταξινομημένα από τον Διογένη τον Λαέρτιο σε ηθικά, φυσικά, γραμματικά, ιστορικά κτλ.) υπάρχουν και έργα του σχετικά με τη μουσική, που αναφέρονται από τον Πλούταρχο και τον Αθήναιο . Ο Πλούταρχος (Περί μουσ. 1131F, 3) αναφέρει μια Συναγωγή των εν μουσική (Συλλογή γεγονότων που αφορούν τη μουσική) και ο Αθήναιος (ΙΔ', 624C, 19) ένα σύγγραμμα Περί μουσικής.
H αυθεντικότητα μερικών έργων του (για άλλα θέματα εκτός από τη μουσική) αμφισβητείται από ορισμένους ιστορικούς, που αποδίδουν τα έργα αυτά σε άλλους συγγραφείς με το ίδιο όνομα.

Βλ. FHG ΙΙ, 197-224.

Fr. Wehrli, Die Schule des Aristoteles: Herakleides Pontikos, Heft VII, Βασιλεία 1953 (ιδιαίτ. σσ. 46-50).

http://www.musipedia.gr/
 

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
Ηριγόνη, Ηριγόνη ήταν η κόρη του Αθηναίου ήρωα Ικάριου, στον οποίο δίδαξε ο Διόνυσος την καλλιέργεια των αμπελιών και την παραγωγή του κρασιού. Η Ηριγόνη γέννησε από τον Διόνυσο έναν γιό, τον Στάφυλο. Ο πατέρας της πρόσφερε από το κρασί του σε μερικούς βοσκούς, που μέθυσαν, και νομίζοντας πως τους δηλητηρίασε σκότωσαν τον Ικάριο. Η Ηριγόνη, με τη βοήθεια του κυνηγετικού σκυλιού του πατέρα της Μάιρα, βρήκε το πτώμα και απελπισμένη για το χαμό του πατέρα της κρεμάστηκε· πριν πεθάνει όμως καταράστηκε τις παρθένες της Αττικής να κρεμιούνται κι αυτές. Πραγματικά αυτό, κατά το μύθο, άρχισε να συμβαίνει, και οι Αθηναίοι ζήτησαν χρησμό από το μαντείο. Με τη συμβουλή του καθιέρωσαν γιορτή προς τιμήν της Ηριγόνης, κατά την οποία τα κορίτσια κρεμούσαν αιώρες και καθώς κουνιόνταν τραγουδούσαν το τραγούδι αλήτις.

βλ. λ. αλήτις.

http://www.musipedia.gr/
 

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
Ησύχιος, (5ος αι. μ.Χ.)· γραμματικός και λεξικογράφος από την Αλεξάνδρεια, γνωστός ως Αλεξανδρεύς.
Το Λεξικό του θεωρείται μια από τις πιο σημαντικές πηγές πληροφοριών για την ελληνική γλώσσα, την ιστορία, τη ζωή και τις τέχνες. Ανάμεσα στο πλούσιο υλικό του Λεξικού βρίσκουμε πληροφορίες σχετικά με τη σημασία και τη χρήση αρχαίων μουσικών όρων, οργάνων κτλ.
Ο πλήρης τίτλος του Λεξικού στα ελληνικά είναι: "Ησυχίου γραμματικού Αλεξανδρέως συναγωγή πασών λέξεων κατά στοιχείον εκ των Αριστάρχου και Απίωνος και Ηλιοδώρου".
Η πρώτη έκδοση του Λεξικού έγινε το 1514 από τον ’λδο Μανούτιο στη Βενετία, με την επίβλεψη του Κρητικού φιλολόγου Μάρκου Μουσούρου (1470-1567), ο οποίος εξέδωσε και πολλά άλλα ελληνικά έργα (των Αθήναιου, Πλάτωνα, Αριστοφάνη, Ευριπίδη κ.ά.).
Ακολούθησαν άλλες εκδόσεις από τους Α. Francino (Φλωρεντία 1520), C. Schrevelio - J. Pricaei (Leyden 1668), Johannes Alberti (Leyden 1746-1766), Mauricius Schmidt (Ιένα 1858-1868) και Κ. Latte (Κοπεγχάγη 1953).

Βλ. Λεξικό

http://www.musipedia.gr/
 

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
Θαλήτας, (7ος αι. π.Χ.)· αοιδός και μουσικός. Γεννήθηκε στη Γόρτυνα της Κρήτης· η Γόρτυνα ήταν πολύ γνωστή πόλη, στα ΝΔ της Κνωσού, και αναφέρεται από τον Όμηρο (Ιλ. Β 646· Οδύσ. γ 294).
Ο Θαλήτας θεωρούνταν μια από τις κύριες μορφές της δεύτερης μουσικής σχολής στη Σπάρτη (η πρώτη ιδρύθηκε από τον Τέρπανδρο ) και ένας από εκείνους που εισήγαγαν στη Σπάρτη τις γυμνοπαιδίες , μαζί με τους Ξενόκριτο , Ξενόδαμο , Πολύμνηστο και Σακάδα . Θεωρούνταν, επίσης, ένας από τους κυριότερους συνθέτες παιάνων
και υπορχημάτων (Πλούτ. Περί μουσ. 1134Β-Ε, 9-10).
Σύμφωνα με ένα μύθο, ο Θαλήτας προσκλήθηκε στη Σπάρτη (γύρω στο 665 π.Χ.), ύστερα από χρησμό του Μαντείου των Δελφών, και έσωσε την πόλη από λοιμό με τη μουσική του (Πρατίνας στον Πλούτ. ό.π. 1146C, 42). Λέγεται πως ο Θαλήτας έγινε φίλος του μεγάλου νομοθέτη της Σπάρτης Λυκούργου· αλλά η εποχή του Λυκούργου είναι μάλλον αβέβαιη.

http://www.musipedia.gr/
 

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
Θάμυρις, και Θαμύρας(;)· μυθικός αοιδός από τη Θράκη· αναφέρεται και από τον Όμηρο. Ήταν γιος του Φιλάμμωνα και της νύμφης Αγριόπης (ή Αργιόπης) ή, κατά τη Σούδα , Αρσινόης. Ήταν ο όγδοος επικός ποιητής πριν από τον Όμηρο (Σούδα) και έζησε στην αυλή του Εύρυτου, βασιλιά της Οιχαλίας. Ο Ηρακλείδης Ποντικός (Πλούτ. ό.π. 1132Α-Β, 3) αναφέρει ότι ο Θάμυρις ξεχώριζε από όλους για την ομορφιά και τη μελωδικότητα των τραγουδιών του, και ότι συνέθεσε την ιστορία του πολέμου των Τιτάνων και των Θεών. Σε έναν μουσικό διαγωνισμό με τις Μούσες νικήθηκε και τυφλώθηκε από αυτές και στερήθηκε ακόμα και την τέχνη της κιθαρωδίας (πρβ. Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη Ι, 3, 2, FHG Ι, 106).
Κατά τον Διόδωρο Σικελιώτη (Γ', 59, 6), στον Θάμυρι αποδιδόταν η προσθήκη της χορδής "παρυπάτη " και, σύμφωνα με άλλους, η ανακάλυψη της δωρικής αρμονίας (Κλήμ. Αλεξ. Τα ευρισκόμενα 132).

http://www.musipedia.gr/
 

Zambelis Spyros

Παλαιό Μέλος
Θεόφραστος, (372-περ. 287 π.Χ.)· φιλόσοφος από την Ερεσό της Λέσβου· υπήρξε αρχικά μαθητής του Πλάτωνα στην Ακαδημία· εκεί συνάντησε τον Αριστοτέλη , με τον οποίο συνδέθηκε με φιλία. Αργότερα υπήρξε συνεργάτης του Αριστοτέλη στο Λύκειο και τελικά τον διαδέχτηκε μετά το θάνατό του στη διεύθυνση του Λυκείου (βλ. λ. Αριστόξενος ). Στη θέση αυτή παρέμεινε 35 περίπου χρόνια· από το 322 ως το θάνατο του (287 π.Χ.).
Κατά τον Διογένη Λαέρτιο (Ε', 38), το αρχικό του όνομα ήταν Τύρταμος, αλλά ο Αριστοτέλης τον μετονόμασε σε Θεόφραστο "δια το θεσπέσιον της φράσεως".
Ο Θεόφραστος υπήρξε πολυγράφος συγγραφέας· ανάμεσα στα βιβλία του υπάρχουν πολλές αναφορές στη μουσική, από τις όποιες έχουν διασωθεί μερικά αποσπάσματα.

http://www.musipedia.gr/

~~~~~~~~~~~~

Goutas, Dimitri & Andrew Barker et al., επιμ. & μτφρ., Theophrastus of Eresus: Sources for his Life, Writings, Thought and Influence (Leiden: Brill, 1993), 2 τ.

''Ο Θεόφραστος από την Ερεσό της Λέσβου (περ. 370 – 285), μαθητής και διάδοχος του Αριστοτέλη στη διεύθυνση του Περιπάτου, ασχολήθηκε, όπως και ο δάσκαλός του, με το σύνολο της τότε δυνατής έρευνας (σε αντίθεση με τους μεταγενέστερους Περιπατητικούς, που συνήθως εξειδικεύονταν σε κάποιον τομέα). Η μνημειώδης αυτή έκδοση αποτελεί την κατάληξη ενός ‘Project Theophrastus’, το οποίο συστράτευσε κορυφαίους ειδικούς από το χώρο της ιστορίας της αρχαίας επιστήμης και φιλοσοφίας, και παρουσιάζει για πρώτη φορά συγκεντρωμένες όλες τις –μέχρι στιγμής διαθέσιμες- μαρτυρίες και τα σωζόμενα από ελληνικές, λατινικές και αραβικές (επιμ. Δ. Γούτα) πηγές. Την επιμέλεια του σημαντικότατου κεφαλαίου με τα περί μουσικής σωζόμενα (2ος τ.) είχε ο Andrew Barker. Τρεις τίτλοι σχετικοί με τη μουσική αποδίδονται στον Θεόφραστο. Όπως μαθαίνουμε από τον Πτολεμαίο, που τον παραθέτει εκτεταμένα, ο Θεόφραστος άσκησε πολεμική στην Πυθαγόρειας προέλευσης θεωρία για την αριθμητική βάση της επίδρασης της μουσικής και υποστήριξε μια ποιοτική, παρά ποσοτική, ερμηνεία των μουσικών φαινομένων. Στον ίδιο αποδίδεται η αντίληψη ότι η μουσική είναι «κίνησις της ψυχής η κατ’απόλυσιν γινομένη των δια τα πάθη κακών»· ενώ τα πάθη ορίζονται ως «αρχαί της μουσικής», ότι δηλ. αποτελούν την αιτία και παρέχουν την εξήγηση για τη δημιουργία της μουσικής, συγκεκριμένα: η λύπη, η ηδονή και ο ενθουσιασμός. ''

Παναγιώτης Βλαγκόπουλος

http://www.mmb.org.gr/megaro/page/default.asp?id=2751&la=1

~~~~~~~~~~~~

Barker, A. (1984)
Greek Musical Writings I, The Musician and his Art
. Cambridge.
– – (1984)
Greek Musical Writings I, The Musician and his Art
. Cambridge.
– – (1985) ‘Theophrastus on pitch and melody’, in
Theophrastus of Eresus: on his Life and
Work
, eds.W. Fortenbaugh et al. New Brunswick and Oxford: 289–324.
– – (1989)
Greek Musical Writings II, Harmonic and Acoustic Theory
. Cambridge.
– – (2007)
The Science of Harmonics in Classical Greece
. Cambridge.
Düring, I. (1932)
Porphyrios Kommentar zur Harmonielehre des Ptolemaios
. Gothenburg.
– – (1934)
Ptolemaios und Porphyrios über die Musik
. Gothenburg.
Fortenbaugh, W. W., et al., eds. (1992)
Theophrastus of Eresus: Sources for his Life, Writings,
Thought and Influence
, 2 vols. Leiden.
Gottschalk, H. B. (1968) ‘The
De audibilibus
and Peripatetic acoustics’,
Hermes
96: 435–60.
– – (1980)
Heraclides of Pontus
. Oxford.
– – (1998) ‘Theophrastus and the Peripatos’, in Ophuijsen and Raalte (1998): 281–98.
Huffman, C. A. (2005)
Archytas of Tarentum: Pythagorean, Philosopher and Mathematician
King
. Cambridge.
Levin, F. R. (2009)
Greek Reflections on the Nature of Music
. Cambridge.
Ophuijsen, J. M., van and M. van Raalte (eds.) (1998)
Theophrastus: Reappraising the Sources
.
New Brunswick and London.
Sicking, C. M. J. (1998) ‘Theophrastus on the nature of music’, in van Ophuijsen and van
Raalte (1998): 97–142.
Wehrli, F. (1953) Heracleides Pontikos,
Die Schule des Aristoteles, IV.
Basel.

http://www.nsu.ru/classics/schole/6/6-1-theoph.pdf
 
Last edited:
Top