γένος όρος που σήμαινε τη διάφορη διάταξη των
διαστημάτων στη σύσταση ενός
τετραχόρδου ή ενός πιο μεγάλου
συστήματος , του οποίου το τετράχορδο είναι συστατικό μέρος.
Όλοι οι αρχαίοι θεωρητικοί καθορίζουν το γένος με τα ίδια σχεδόν λόγια· ο
Αριστείδης (1, 18 Mb, R.P.W.-Ι.15) καθορίζει: "Γένος δέ εστι ποιά τετραχόρδου διαίρεσις" (Γένος είναι κάποια διαίρεση του τετραχόρδου). Ο
[URL="http://analogion.com/forum/showthread.php?p=89546&highlight=%CA%EB%E5%EF%ED%E5%DF%E4%E7%F2#post89546"]Κλεονείδης[/URL] (Εισ. C.v.J. 180, Mb 1): "Γένος είναι κάποια διαίρεση τεσσάρων φθόγγων"· πρβ.
Βακχ. Εισ. (C.v.J. 298, Mb 8),
Πτολεμ. (Ι, 12).
Τα γένη ήταν τρία: το
διατονικόν ή διάτονον , το
χρωματικόν ή χρώμα και το
εναρμόνιον ή
αρμονία. Το καθένα από αυτά συζητείται χωριστά (βλ. τα αντίστοιχα, λ.).
Το διατονικό ήταν το πρώτο που χρησιμοποιήθηκε· θεωρούνταν το πιο φυσικό και μπορούσε να τραγουδηθεί ακόμη κι από εκείνους που ήταν τελείως απαίδευτοι (
Αριστείδης, 19 Mb, 16 R.P.W.-Ι). Το χρωματικό χρησιμοποιήθηκε αργότερα και θεωρούνταν το πιο τεχνικό ("τεχνικώτατον") και μπορούσε να εκτελεστεί μονάχα από μορφωμένους (καλλιεργημένους μουσικά) ανθρώπους. Δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ στην τραγωδία· αλλά ήταν σε πλατιά χρήση στη μουσική για
κιθάρα . Ο
Πλούταρχος (Περί μουσ. 1137Ε, 20) γράφει σχετικά: "και η κιθάρα, αρχαιότερη κατά πολλές γενεές από την τραγωδία, χρησιμοποιούσε [το χρωματικό γένος] από την αρχή. Και ότι το
χρώμα [χρωματικό] είναι προγενέστερο του εναρμόνιου είναι επίσης καλά γνωστό".
Το εναρμόνιον γένος ήταν το τελευταίο που χρησιμοποιήθηκε και, κατά τον
Αριστόξενο , εφευρέτης του ήταν ο
Όλυμπος (
Πλούτ. 1134F, 11). Θεωρούνταν εξαιρετικά δύσκολο, χρειαζόταν σημαντική πρακτική εξάσκηση ("δυσμελωδικώτατον, πολλής τριβής δεόμενον": Μ. Ψελλός, 27), και ήταν σχεδόν αδύνατο για τους πολλούς. Βλ. για το
ήθος των γενών στο λ. ήθος .
Τα γένη στη
Ρυθμική (την επιστήμη του ρυθμού) καθορίζονται, κατά τον Αριστόξενο, από τη σχέση της
θέσης προς την
άρση . Υπήρχαν τρία ρυθμικά
γένη: το
δακτυλικό (σχέση 1 προς 1, ή 2 προς 2· ίση θέση προς την άρση), το ιαμβικό (1 προς 2, άρση προς διπλάσια θέση) και το
παιωνικό (3 προς 2). Σύμφωνα με τον Αριστείδη (Mb 35), μερικοί προσθέτουν και ένα τέταρτο ρυθμικό γένος, το επίτριτο (4 προς 3).
Σε μερικές περιπτώσεις η λέξη γένος χρησιμοποιούνταν και με τη σημασία του στιλ, όπως η λέξη
τρόπος · π.χ.
Πλούτ. (1142C, 31): "και διαπειρώμενον αμφοτέρων των τρόπων, του τε
Πινδαρείου και
Φιλοξενείου, μη δύνασθαι κατορθούν εν τω Φιλοξενείω γένει" (και προσπαθώντας [ο
Τελεσίας ] να συνθέσει και στα δύο στιλ, σ' αυτό του Πίνδαρου [που ήταν "παραδοσιακός" συνθέτης] και σ' αυτό του Φιλόξενου [που ήταν από τους "καινοτόμους" συνθέτες του 5ου/4ου αι. π.Χ.], απέτυχε στο φιλοξένειο στιλ). Ο Πλούταρχος στο παραπάνω απόσπασμα μεταχειρίζεται τις λέξεις τρόπος και γένος με την ίδια σημασία, δηλ. του στιλ, της τεχνοτροπίας.
http://www.musipedia.gr/