Θησαυρός της αρχαίας ελληνικής μουσικής

createlink.gif


αρχή, (δωρ. αρχά)· η αρχή, η έναρξη. Το πρώτο μέρος του κιθαρωδικού νόμου .
αρχή λεγόταν επίσης η πρώτη νότα (η βάση) του τετράχορδου (παρμένου σε "κατιούσα" κίνηση)· η τελευταία νότα ονομαζόταν τελευτή . Αριστοτέλης Προβλ. (XIX, 33): "Δια τι ευαρμοστώτερον από του οξέος επί το βαρύ ή από του βαρέος επί το οξύ; Πότερον ότι το μεν από της αρχής γίγνεται άρχεσθαι; η γαρ μέση και ηγεμών οξυτάτη του τετραχόρδου· το δε ουκ απ' αρχής αλλ' από τελευτής;" (Γιατί η συνέχεια των ήχων ταιριάζει καλύτερα από ψηλά προς τα χαμηλά παρά από τα χαμηλά στα ψηλά; Είναι γιατί στην πρώτη περίπτωση αρχίζουμε από την αρχή; αφού η μέση και κύρια νότα του τετράχορδου είναι η ψηλότερη του νότα, ενώ στη δεύτερη περίπτωση αρχίζουμε από το τέλος;):

la sol fa mi
αρχή τελευτή

http://www.musipedia.gr/
 
createlink.gif


Αρχίλοχος, (τέλος 8ου αι.-645/640 π.Χ.)· ελεγειακός και σατυρικός ποιητής από την Πάρο (Κυκλάδες).
Στον Αρχίλοχο αποδίδονταν πολλές καινοτομίες στη ρυθμοποιία (το τρίμετρο, χρήση κατ' εναλλαγή ανόμοιων μέτρων κτλ.)· η λέξη ρυθμός ("ρυσμός" στην ιωνική διάλεκτο) εμφανίζεται για πρώτη φορά στον Αρχίλοχο, αν και όχι με τη νεότερη σημασία που έχει στους κλασικούς χρόνους (βλ. το κείμενο του Αρχίλοχου στο λ. ρυθμός).
Θεωρούνταν ο πρώτος που εισήγαγε την παρακαταλογή (είδος συνοδευμένου ρετσιτατίβου) και την ελεύθερη συνοδεία ενός τραγουδιού στην κιθάρα ("κρούσιν υπό την ωδήν") αντί του οργανικού διπλασιάσματος του φωνητικού μέρους. Ο Αρχίλοχος, επίσης, καθιέρωσε την εναλλαγή τραγουδιού και απαγγελίας με συνοδεία οργανική σε ιαμβικούς στίχους.
Στον Αθήναιο (ΙΔ', 627C, 23) διαβάζουμε ότι ο Αρχίλοχος περηφανευόταν πιο πολύ για τη συμμετοχή του σε "πολιτικούς" (ή "πολεμικούς", σε μερικές εκδόσεις) αγώνες παρά για το ποιητικό του ταλέντο.
Βλ. Πλούτ. Περί μουσ. 1140F-1141B, 28· Fr. Lasserre, Les epodes d'Archiloque, Παρίσι 1950· και λ. πρόσχορδος .
Επίσης, Bergk PLG II, 383-440, 199 αποσπ.., και Anth. Lyr. σσ. 2-16, ελεγεία, ίαμβοι, επωδοί, ιόβακχοι, επιγράμματα. Πρβ. Μ. L. West, Iambi et Elegi Graeci, τόμ. 1-2, Οξφόρδη 1971-1972· και Giovanni Tarditi, Archiloco, Ρώμη 1968, με 291 αποσπ.

http://www.musipedia.gr/

~~~~~~

Archilochus

(fl ?650 BCE). Greek iambic and elegiac poet. He was a native of the Ionian island of Paros. ‘I am the squire of lord Ares’, he sang, ‘and skilled in the lovely gift of the Muses’ (Edmonds, frag.1). More artist than military man, he expressed both the external world and his responses to it in a remarkably personal tone.

His surviving poems contain no certain references to string instruments. The first word (tēnella) of his victory hymn, however, supposedly imitates the twang of a lyre string (Scholiast on Pindar, Olympian, ix.1–4); and one heavily restored fragment (Edmonds, frag.114, xiv) may refer to lyre playing accompanying the dance. He did clearly mention the aulos as a feature of religious or convivial occasions (frags.76; 32); possibly, though not certainly, he associated it with the performance of elegiac verse (frag.123) – a likely combination in this early period of elegy. According to a late source (Pseudo-Plutarch, On Music, 1140f–1141a), Archilochus abolished the strict rule which had ordained only one note for each syllable of text and introduced new styles of rhythmic composition such as the trimeter and combinations of different rhythmic genera, as well as the practice of allowing the text to be spoken as well as sung. This same source also attributes to him the discovery of independent instrumental accompaniments, that is, accompaniments not in unison with the song. While the use of recitative relates most naturally to iambic verse (which he developed with particular skill), elegy may have been involved as well. He not infrequently combined different metrical patterns; his use of iambs and trochees, moreover, shows several kinds of substitution. Possibly his metrical subtlety was paralleled by a characteristic imputed to Archilochus, the refined handling of varied and intermingled musical rhythms.

Writings

E. Diehl, ed.: Anthologia lyrica graeca (Leipzig, 1925, rev. 3/1949–52/R by R. Beutler)

J.M. Edmonds: Elegy and Iambus (London and Cambridge, MA, 1931/R)

F. Lasserre and A. Bonnard, eds.: Archiloque: Fragments (Paris, 1958)

M. Treu, ed.: Archilochos (Munich, 1959)

M.L. West, ed.: Iambi et elegi graeci, i (Oxford, 1971), 1–108

D.L. Page, ed.: Supplementa lyricis graecis (Oxford, 1974), 151ff

Bibliography

F. Will: Archilochos (New York, 1969)

G.M. Kirkwood: Early Greek Monody: the History of a Poetic Type (Ithaca, NY, and London, 1974), 20–52

A.P. Burnett: Three Archaic Poets: Archilochus, Alcaeus, Sappho (London, 1983)

G. Comotti: ‘Il valore del termine entasis in Ps. Plut. De mus. 28 a proposito dei ritmi di Archiloco’, Quaderni urbinati di cultura classica, new ser., xiv (1983), 93–101

B. Gentili: ‘Archiloco e i livelli della realtá’, Poesia e pubblico nella Grecia antica: da Omero al V secolo (Rome, 1984, 2/1995), 239–61; (Eng. trans., 1988), 93–101

G.A. Privitera: ‘Il ditirambo come spettacolo musicale: il ruolo di Archiloco e di Arione’, La musica in Grecia: Urbino 1985, 123–31

T.J. Mathiesen: Apollo’s Lyre: Greek Music and Music Theory in Antiquity and the Middle Ages (Lincoln, NE, 1999), 71–4

For further bibliography see Greece, §I.
Warren Anderson/Thomas J. Mathiesen

Grove
 
Last edited:
createlink.gif


Αρχύτας (1), (400-350 π.Χ.)· πυθαγόρειος φιλόσοφος, μαθηματικός και, ίσως, ο σημαντικότερος ειδικός σε θέματα ακουστικής στην αρχαία Ελλάδα. Έζησε στον Τάραντα. Ο Διογ. Λαέρτιος (Περί βίων, δογμάτων και αποφθεγμάτων ΙΙΙ, 4, 79) μιλώντας για τη ζωή του λέει πως ο Αρχύτας θαυμαζόταν από τον περισσότερο κόσμο για την υπεροχή του σε κάθε κλάδο της επιστήμης και στη ζωή. Ως πολιτικός ενέπνεε βαθύ σεβασμό και εκλέχτηκε επτά φορές "στρατηγός" ("κυβερνήτης") και κυβέρνησε τον Τάραντα για πολλά χρόνια, ενώ κατά τους νόμους της πόλης δεν επιτρεπόταν να "στρατηγήσει" ένας για περισσότερο από ένα χρόνο ("Εθαυμάζετο δε και παρά τοις πολλοίς επί πάση αρετή· και δη επτάκις των πολιτών εστρατήγησε, των άλλων μη πλέον ενιαυτού στρατηγούντων δια το κωλύειν τον νόμον").

Οι έρευνές του για τον μουσικό ήχο τον οδήγησαν στην ανακάλυψη ότι ο ήχος παράγεται από δονήσεις του αέρα και ότι το ύψος του εξαρτάται από την ταχύτητα των παλμών· ψηλότεροι ήχοι παράγονται από ταχύτερους παλμούς και χαμηλότεροι ήχοι από βραδύτερους παλμούς (πρβ. Πορφ. Σχόλια, I. During, 56-57). Ο Αρχύτας επεξεργάστηκε τους "λόγους" (αναλογίες) των διαστημάτων του τετράχορδου στα τρία γένη, διατονικόν , χρωματικόν και εναρμόνιον . Ανακάλυψε το "λόγο" της μεγάλης τρίτης στο εναρμόνιο γένος (mi - mi+1/4 - fa - la).
Ο Αρχύτας ήταν σύγχρονος και φίλος του Πλάτωνα , τον οποίο φιλοξένησε στον Τάραντα και τον βοήθησε να αντιμετωπίσει την εχθρότητα του Διονυσίου, του τυράννου της Σικελίας. Έγινε ακόμα διάσημος για τις πολλές μηχανικές εφευρέσεις του.
Σύμφωνα με μια παράδοση πνίγηκε σ' ένα ναυάγιο κοντά στην 'Ιταλία.

Βιβλιογραφία
Giuseppe Xavarro, Testamen de Archylae Tarentini vita atque operibus... κτλ., 4ο, Hafniae 1819. J. C. von Orelli, Archytae... Fragmenta quae supersunt. Ελλην. και λατιν. 1821.
Πολιτικά αποσπάσματα Αρχύτα, Χαρώνδα, Ζάλευκου και άλλων Πυθαγορείων... διασωθέντα από τον Στοβαίο, αγγλική μτφρ. Thomas Taylor, Λονδίνο 1822.
Ε. Egger, De Archytae vita, operibus κτλ., Παρίσι 1833.
Α. Ε. Chaignet, Pythagore et la philosophie pythagoricienne, τόμ. 1-2, Παρίσι 1873.

http://www.musipedia.gr/

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Αρχύτας (2)
[''Ο Διογ. Λαέρτιος (XVIII, 4, 82) διηγείται γι' αυτόν τον Αρχύτα ότι, όταν σ' ένα διαγωνισμό τον κατηγόρησαν πως δεν ακουγόταν, απάντησε: "το οργανό μου θα μιλήσει για μένα και θα νικήσει".]

Διογ. Λαέρτιος XVIII, 4, 82 [?]

Διογένης Λαέρτιος
Βίοι φιλοσόφων/Η 4
Αρχύτας 82

Καὶ ὧδε μὲν πρὸς ἀλλήλους αὐτοῖς ἔχουσιν αἱ ἐπιστολαί. 82
Γεγόνασι δ' Ἀρχύται τέτταρες· πρῶτος αὐτὸς οὗτος, δεύτερος Μυτιληναῖος μουσικός, τρίτος Περὶ γεωργίας συγγεγραφώς, τέταρτος ἐπιγραμματοποιός. ἔνιοι καὶ πέμπτον ἀρχιτέκτονά φασιν, οὗ φέρεται βιβλίον Περὶ μηχανῆς, ἀρχὴν ἔχον ταύτην, "τάδε παρὰ Τεύκρου Καρχηδονίου διήκουσα." περὶ δὲ τοῦ μουσικοῦ φέρεται καὶ τόδε, ὡς ὀνειδιζόμενος ἐπὶ τῷ μὴ ἐξακούεσθαι εἴποι, "τὸ γὰρ ὄργανον ὑπὲρ ἐμοῦ διαγωνιζόμενον λαλεῖ."

http://el.wikisource.org/wiki/Β...84.CE.B1.CF.82
 
Last edited:
createlink.gif


άσκαρος, είδος κροτάλου (καστανιέτα). Ησ.: "γένος υποδημάτων ή σανδαλιών οι δε κρόταλα ". Ο άσκαρος ήταν, όπως πίστευαν μερικοί, το ίδιο ή παρόμοιο με ένα άλλο κρουστό όργανο, την ψιθύρα (Πολυδ. IV, 60: "ένιοι δε την ψιθύραν την αυτήν είναι τω ασκάρω ονομαζομένω νομίζουσι").

ασκαροφόρος λεγόταν εκείνος που κρατούσε και έπαιζε τον άσκαρο.

http://www.musipedia.gr/
 
createlink.gif


άσκαυλο

''Πρώτες μαρτυρίες, όσο αφορά την Γκάϊντα, από την αρχαία εποχή είναι αυτές του Αριστοφάνη (445 – 385 π.Χ.), του Χρυσοστόμου του Δίου ( περί τα 100 μ.Χ), του Marcus Valerius Martialis (Ρωμ. Ποιητής 40 – 100 μ.Χ) και του Gaius Suetonius Tronquillus (Ρωμ. Συγγραφέας 70 – 130 μ.Χ). Ο τελευταίος μάλιστα στα συγγράμματα του ("De vita caesarum") αναφέρει τον Νέρωνα σαν μεγάλο γκαϊντατζη. Ο Χρυσόστομος ο Διός αναφέρει για τον Βασιλιά του ( κατά πάσα πιθανότητα ο Νέρωνας) τα έξεις …

αναφέρει όπως βλέπουμε ότι χρησιμοποιούσε τον Αυλό με το στόμα και την μασχάλη. Ο ίδιος και ο Marcus Valerius Martialis συνέχισαν να αναφέρουν τον άσκαυλο που δεν είναι τίποτα άλλο από την Γκαϊντα. Για το είδος της Γκάϊντας η του άσκαυλου αυτού δεν υπάρχουν αρκετές απεικονίσεις, αλλά όσο αφορά τον ήχο αναφέρει ο Αριστοφάνης ότι ήταν αραχνοειδής, συμφωνικός και εξστασιακος. "Syntagma Musicum" Michael Praetorius Wolffenbüttel 1618 (Bd. 2: De Organographia) / 1620 (Bildtafeln: Theatrum Instrumentorum) .''
 
createlink.gif


ασκληπιάδειος, στίχος· ονομάστηκε έτσι από τον ποιητή Ασκληπιάδη που τον επινόησε. Υπήρχαν δύο είδη:
1. Ο "ελάσσων ασκληπιάδειος στίχος" που αποτελείται από δύο κώλα :
+ U ― U U L ¦ + U U ― U Λ

2. Ο "μείζων ασκληπιάδειος στίχος" που αποτελείται από τρία κώλα :
+ U ― U U L ¦ + U U L ¦ + U U ― U U

Ο Αλκαίος και η Σαπφώ χρησιμοποίησαν και τους δύο ασκληπιάδειους στίχους.

http://www.musipedia.gr/
 
Last edited:
createlink.gif


ασματοκάμπτης, εκείνος που λύγιζε (έκαμπτε, έσπαζε) τη μελωδική γραμμή του τραγουδιού. Αυτό λεγόταν για τους διθυραμβικούς ποιητές, που με διάφορα αντιαισθητικά τεχνάσματα διέστρεφαν τη μελωδική γραμμή (πρβ. Πολυδ. IV, 64· Αριστοφ. Νεφέλαι 333). Καμπή · το στρίψιμο, στροφή, κυρίως ξαφνική και αντιαισθητική της μελωδικής γραμμής. Ο Φερεκράτης στην κωμωδία του Χείρων (Πλούτ. Περί μουσ. 1141E-F, 30) χλευάζει τον Αθηναίο ποιητή Κινησία με τα ακόλουθα λόγια: "Κινησίας , ο κατάρατος Αττικός, εξαρμονίους καμπάς ποιών... απολώλεκέ με [την Μουσικήν]" (Ο Κινησίας, ο καταραμένος Αττικός, που συνθέτοντας αντιαρμονικές [αντιαισθητικές] συστροφές... με κατέστρεψε [τη Μουσική]).

http://www.musipedia.gr/
 
createlink.gif


ασύμμετρος, δυσανάλογος, που δεν έχει συμμετρία, ή που δεν μπορεί να μετρηθεί με κάποιο κοινό μέτρο (Δημ.). ασύμμετρον διάστημα· διάστημα που δεν μπορεί να μετρηθεί με κάποιο κοινό μέτρο (με άλλο διάστημα)· Αριστόξενος (Αρμον. Ι, 24 Mb): "To μεν ούν δια τεσσάρων ον τρόπον εξεταστέον, είτε μετρείται, τινι των ελαττόνων διαστημάτων, είτε πάσίν εστιν ασύμμετρον" (Η κατάλληλη μέθοδος να εξετάσουμε αν η τετάρτη [το διάστημα της τετάρτης] μπορεί να μετρηθεί με κανένα από τα μικρότερα διαστήματα, ή αν είναι τελείως ασύμμετρον, με όλα αυτά [δε μετριέται με κανένα από αυτά όλα]).

http://www.musipedia.gr/
 
createlink.gif


ασύμφωνος, μη σύμφωνος, ένας ήχος που δε συμφωνεί με έναν άλλο· διάφωνος. Η έλλειψη συμφωνίας ή η μη ύπαρξη συμφωνίας ήταν ασυμφωνία.
Πλάτων (Πολιτεία Γ', 402D): "ει δ' άξύμφωνος είη ουκ αν ερώη" (αν όμως ήταν κανείς ασύμφωνος [δεν είχε αρμονία ψυχής και σώματος], δε θα τον αγαπούσε [ο αληθινός μουσικός]). Πρβ. Αριστόξ. Αρμον. ΙΙ, 54, 10 Mb.

Βλ. λ. συμφωνία

http://www.musipedia.gr/
 
createlink.gif


ασύνθετος, μη σύνθετος, απλός,

(α) ασύνθετον διάστημα· απλό διάστημα · εκείνο που δεν περιέχει ανάμεσα στα άκρα του άλλη νότα στο ίδιο γένος . Έτσι, mi - fa (καθώς επίσης και fa - sol και sol - fa) είναι απλό διάστημα στο διατονικό γένος, γιατί καμιά άλλη νότα δεν μπορεί να μπει ανάμεσά τους (στο ίδιο γένος)



Αλλά το διάστημα mi - fa είναι σύνθετο στο εναρμόνιον γένος, γιατί ανάμεσα στις δύο αυτές νότες υπάρχει η νότα mi+1/4



Κατά τον ίδιο τρόπο το διάστημα fa - la είναι σύνθετο στο διατονικό γένος (βλ. 1 πιο πάνω) και απλό στο εναρμόνιο (βλ. 2 πιο πάνω). Έτσι, μιλώντας γενικά, ασύνθετο είναι ένα διάστημα που δεν μπορεί να υποδιαιρεθεί (στο ίδιο γένος) σε μικρότερα διαστήματα. Αριστόξενος (Αρμ. III, 60, 10 Mb): "ασύνθετον δ' εστί διάστημα το υπό των έξης φθόγγων περιεχόμενον" (απλό είναι το διάστημα που περιέχεται ανάμεσα σε συνεχείς φθόγγους [δηλ. συνεχείς βαθμίδες στο ίδιο γένος]).

(β) ασύνθετος χρόνος· αδιαίρετος χρόνος. Βλ. λ. χρόνος .

(γ) ασύνθετον μέτρον· απλό μέτρο . Βλ. λ. πους .

http://www.musipedia.gr/
 
createlink.gif


αύλησις, η πράξη του να αυλεί κανείς, να παίζει τον αυλό. Με τη χρήση η λέξη έγινε συνώνυμη με το αύλημα .
Ψιλή αύλησις ήταν ένας ειδικός όρος για το σόλο αυλού χωρίς λόγια (τραγούδι)· βλ. λ. ψιλός. Γενικά όμως η λέξη αύλησις χρησιμοποιούνταν με τη σημασία του σόλο αυλού σε αντιδιαστολή προς την αυλωδία , που ήταν τραγούδι με συνοδεία αυλού.Ο εκτελεστής του αυλού λεγόταν αυλητής ή αυλητήρ .
Ο Πολυδεύκης (IV, 78-83) αναφέρει διάφορα είδη αυλήσεων· ο Αλεξανδρινός λεξικογράφος Τρύφων, στο δεύτερο βιβλίο των Ονομασιών, δίνει έναν κατάλογο ονομάτων διαφόρων αυλήσεων (Αθήν. ΙΔ', 618C, 9): "κώμος , βουκολιασμός , γίγγρας , τετράκωμος , επίφαλλος , χορείος , καλλίνικος , πολεμικόν, ηδύκωμος , σικιννοτύρβη , θυροκοπικόν , το δ' αυτό και κρουσίθυρον, κνισμός , μόθων . Όλα αυτά εκτελούνταν στον αυλό με χορό".

Για καθεμιά από αυτές τις αυλήσεις βλ. το αντίστοιχο λ.

συν. αύλημα

http://www.musipedia.gr/
 
createlink.gif


αυλητήρ, εκτελεστής αυλού, συνώνυμο του αυλητής . Νόνν. Διον. (40, 224): "και Φρύγες αυλητήρες ανέπλεκον άρσενα μολπήν" (και Φρύγες αυλητές ύφαιναν μιαν αρρενωπή μελωδία). Και ο Θέογνις (Ε. Diehl, Τ., 1925, σ. 144, στ. 533) μεταχειρίζεται τον όρο αυλητήρ: "χαίρων δ' εύ πίνων και υπ' αυλητήρος αείδων" (χαίρω [απολαμβάνω] καλοπίνοντας και τραγουδώντας με συνοδεία ενός αυλητή). Και ο Αρχίλοχος (FHG ΙΙ, 718, απόσπ. 123 [106]): "...αδων υπ' αυλητήρος" (τραγουδώντας συνοδευόμενος από αυλητή).

συν. αυλητής

http://www.musipedia.gr/
 
createlink.gif


αυλητική, η τέχνη του αυλητή , του αυλού (της εκτέλεσης στον αυλό). Στην αρχή οι αυλητές συνόδευαν το τραγούδι (αυλωδία ), που εκτελούσε ο αυλωδός . Το λειτούργημα του αυλητή στη μακρινή εκείνη εποχή ήταν δευτερεύουσας σημασίας· στους διαγωνισμούς ήταν ο αυλωδός που στεφανωνόταν, και όχι ο αυλητής (Αθήν. ΙΔ', 621Β. 14: "και το στεφάνι της νίκης δίδεται στον ιλαρωδό και στον αυλωδό, ούτε στον "ψάλτη " [εκτελεστή εγχόρδου οργάνου], ούτε στον αυλητή"). Οι πρώτοι συνοδοί αυλητές ήρθαν από τη Φρυγία και Μυσία (Αθήν. 624Β, 18) και είχαν ονόματα σκλάβων· ένας αριθμός τους δίνεται στον Αθήναιο (βλ. τα ονόματα στο λ. αυλωδία ).
Οι Φρύγες αυλητές συνέβαλαν πάρα πολύ στην ανάπτυξη της αυλητικής τέχνης, η οποία από τον 6ο π.Χ. αι. εξελίχτηκε σε σημαντική και ανεξάρτητη, καθαρά μουσική τέχνη. Τον τρίτο χρόνο της 48ης Ολυμπιάδας (586 π.Χ.) η αυλητική εισάγεται για πρώτη φορά στους διαγωνισμούς στα Πύθια, στους Δελφούς. Ο Σακάδας , ο πιο φημισμένος αυλητής και συνθέτης της εποχής του, ήταν ο πρώτος νικητής με τον περίφημο πυθικό του νόμο · ο Σακάδας νίκησε επίσης στα δύο επόμενα Πύθια.
Η Σχολή του ’Αργους, μετά τον Σακάδα, και αργότερα η Σχολή της Θήβας, συνέβαλαν ιδιαίτερα στην εξάπλωση και στην άνθηση της αυλητικής τέχνης, που έφτασε στην κορύφωσή της τον 5ο και τον 4ο αι. π.Χ. με ένα μεγάλο αριθμό διάσημων εκτελεστών.
Σημείωση: Ο Πίνδαρος στον 12ο Πυθιόνικο (στ. 11-13) αναφέρεται στη συμβολή της Αθηνάς στην επινόηση της αυλητικής τέχνης: "τάν ποτε Παλλάς εφεύρε θρασειάν [Γοργόνων] ούλιον θρήνον διαπλέξαισ' Αθάνα" (η τέχνη που εφεύρε η Παλλάδα Αθηνά, όταν έπλεκε σε μουσική τον ολέθριο θρήνο των Γοργόνων).

Βλ. επίσης, Α. Β. Drachmann, Schol. Find. Carm., Λιψία 1910, τόμ. ΙΙ, σ. 265.

http://www.musipedia.gr/
 
Back
Top