06. Το β΄ προσόμοιο των αίνων της εορτής της Μεταμορφώσεως

Τ

Τσερκέζης Χαράλαμπος

Μέλος
Στο β΄ Προσόμοιο των Αίνων της εορτής, μία φράση του είναι ελλιπής (δύο συλλαβές λιγότερο) από το αυτόμελο:

καὶ τὴν πολλὴν συγκατάβασιν, /φῶς ἐκ σκότους Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν
(Σημασία έχει ο αριθμός των συλλαβών, ανεξάρτητα από τον τονισμό των λέξεων που μπορεί να διαφέρει, οπότε προσαρμόζεται ανάλογα το μέλος)

Η μετρική συμπλήρωση που επισυνάπτω έγινε (κατόπιν αιτήσεώς μου) από τον κ. Δημήτριο Δασκαλάκη, φιλόλογο, συγγράψαντα πλείστες όσες Ακολουθίες Κρητών Αγίων. Όποιος θέλει ας την χρησιμοποιήσει. Παραθέτω και το αυτόμελο για τυχόν αμφιβολίες:

Ὁ πρὸ αἰώνων ὑπάρχων Θεὸς Λόγος / Ὁ ἐξ ὑψίστου κληθείς, οὐκ ἀπ' ἀνθρώπων,
ὁ φῶς ὡς ἱμάτιον περιβαλλόμενος, / ὅτε τὸ ἐπίγειον σκότος ἠμαύρωσε,
μεταμορφούμενος ἔμπροσθεν,/ τοὺς ὀφθαλμούς σου τοῦ σώματος,
τῶν μαθητῶν σου, / τῆς ἀσεβείας,
ὑπὲρ τὸν ἥλιον Λόγε ἔλαμψας,/ δημοσιεῦον τὴν σκυθρωπότητα,
Μωσῆς καὶ Ἠλίας δέ, σοὶ παρειστήκεισαν, / τότε τὸ οὐράνιον, φῶς περιήστραψε,
νεκρῶν καὶ ζώντων σε Κύριον, / σῆς διανοίας τὰ ὄμματα,
δηλοποιοῦντες, / τῆς εὐσεβείας
καὶ σοῦ δοξάζοντες τὴν ἀπόρρητον, / ἀνακαλύπτον τὴν ὡραιότητα·
οἰκονομίαν καὶ τὸ ἔλεος, / ὅθεν ἐπέγνως τὸν ἐξάγοντα,
καὶ σὴν Σῶτερ πολλὴν συγκατάβασιν, /φῶς ἐκ σκότους Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν,
δι' ἧς ἔσωσας κόσμον, /ὂν ἱκέτευε σῶσαι,
ἁμαρτίαις ἀπολλύμενον. / καὶ φωτίσαι τάς ψυχὰς ἡμῶν.

Βεβαίως το μέλος βγαίνει και με την ελλειπή μετρικά φράση.
Αλλά μια μετρική αποκατάσταση σύμφωνη και με το νόημα και με το αυτόμελο, οπωσδήποτε βολεύει περισσότερο αυτόν που θα το ψάλλει. Και θα ήταν ευχής έργον να αποκατασταθούν πάμπολλες περιπτώσεις προβληματικών μετρικά προσομοίων που συναντάμε όλο το χρόνο.
 
Last edited:
Τσερκέζης Χαράλαμπος;120127 said:
Στο β΄ Προσόμοιο των Αίνων της εορτής, μία φράση του είναι ελλιπής (δύο συλλαβές λιγότερο) από το αυτόμελο:

καὶ τὴν πολλὴν συγκατάβασιν, /φῶς ἐκ σκότους Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν
(Σημασία έχει ο αριθμός των συλλαβών, ανεξάρτητα από τον τονισμό των λέξεων που μπορεί να διαφέρει, οπότε προσαρμόζεται ανάλογα το μέλος)

Η μετρική συμπλήρωση που επισυνάπτω έγινε (κατόπιν αιτήσεώς μου) από τον κ. Δημήτριο Δασκαλάκη, φιλόλογο, συγγράψαντα πλείστες όσες Ακολουθίες Κρητών Αγίων. Όποιος θέλει ας την χρησιμοποιήσει. Παραθέτω και το αυτόμελο για τυχόν αμφιβολίες:

Ὁ πρὸ αἰώνων ὑπάρχων Θεὸς Λόγος / Ὁ ἐξ ὑψίστου κληθείς, οὐκ ἀπ' ἀνθρώπων,
ὁ φῶς ὡς ἱμάτιον περιβαλλόμενος, / ὅτε τὸ ἐπίγειον σκότος ἠμαύρωσε,
μεταμορφούμενος ἔμπροσθεν,/ τοὺς ὀφθαλμούς σου τοῦ σώματος,
τῶν μαθητῶν σου, / τῆς ἀσεβείας,
ὑπὲρ τὸν ἥλιον Λόγε ἔλαμψας,/ δημοσιεῦον τὴν σκυθρωπότητα,
Μωσῆς καὶ Ἠλίας δέ, σοὶ παρειστήκεισαν, / τότε τὸ οὐράνιον, φῶς περιήστραψε,
νεκρῶν καὶ ζώντων σε Κύριον, / σῆς διανοίας τὰ ὄμματα,
δηλοποιοῦντες, / τῆς εὐσεβείας
καὶ σοῦ δοξάζοντες τὴν ἀπόρρητον, / ἀνακαλύπτον τὴν ὡραιότητα·
οἰκονομίαν καὶ τὸ ἔλεος, / ὅθεν ἐπέγνως τὸν ἐξάγοντα,
καὶ σὴν Σῶτερ πολλὴν συγκατάβασιν, /φῶς ἐκ σκότους Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν,
δι' ἧς ἔσωσας κόσμον, /ὂν ἱκέτευε σῶσαι,
ἁμαρτίαις ἀπολλύμενον. / καὶ φωτίσαι τάς ψυχὰς ἡμῶν.

Βεβαίως το μέλος βγαίνει και με την ελλειπή μετρικά φράση.
Αλλά μια μετρική αποκατάσταση σύμφωνη και με το νόημα και με το αυτόμελο, οπωσδήποτε βολεύει περισσότερο αυτόν που θα το ψάλλει. Και θα ήταν ευχής έργον να αποκατασταθούν πάμπολλες περιπτώσεις προβληματικών μετρικά προσομοίων που συναντάμε όλο το χρόνο.
Click to expand...
Πολύ πρόχειρα θα ήθελα να πω ότι χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί στο πώς συμπεριφερόμαστε στα κείμενα όχι μόνο στα μουσικά, αλλά εν γένει και στα λειτουργικά. Ανάγκη διόρθωσης δεν νομίζω ότι υπάρχει αφού και το νόημα είναι σαφές, και η σύνταξη ορθότατη και το μέτρο βγαίνει ακωλύτως. Εξ άλλου η διαφανείσα ως έλλειψη δύο συλλαβών δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο ειδικά στην προσομοιακή ποίηση και υμνογραφία. Γράφω ως φιλόλογος κι ενώ η δουλειά των φιλολόγων είναι η μελέτη και έρευνα όπου χρειάζεται για διορθώσεις προβληματικών κειμένων, εν τούτοις στο παρόν δεν υπάρχει αυτή η ανάγκη.

Αντιθέτως καθεαυτήν η πρόταση διόρθωσης ελέγχεται μάλλον άστοχη αφού διασαλεύει την ωραιότατη σύνταξη του συνδέσμου και (που συνδέει όμοιους όρους, τα Αντικείμενα της μετοχής δοξάζοντες, μαζί με τη Γενική ''σου''-που ''καλύπτει'' και το οικονομίαν και το έλεος και την συγκατάβασιν) καὶ σοῦ δοξάζοντες τὴν ἀπόρρητον οἰκονομίαν, καὶ τὸ ἔλεος, καὶ τὴν πολλὴν συγκατάβασιν.

Σήμερα, δόξα τω Θεώ, διαθέτουμε πρόσβαση σε Μηναία, σε Τροπολόγια, σε πρωτογενείς πηγές ψηφιακά. Θα πρότεινα πριν προβούμε σε όποιες διορθώσεις τις οποίες όμως δεν μπορούμε να εφαρμόζουμε αυθαίρετα ακόμη και αν είναι ορθές, χωρίς έγκριση από την εκκλησιαστική αρχή, να ρίχνουμε μια ματιά επί τας πηγάς.

Δ.
 
Last edited:
Επειδή η ανωτέρω διόρθωση επισημάνθηκε ως άστοχη (ορθώς όπως φάνηκε) θα ήθελα να διευκρινίσω τα εξής:
Ο διορθωτής κ. Δασκαλάκης καλή τη θελήσει και μόνο προέβη σε αυτήν, χωρίς να διαθέτει κώδικες Μηναίων για να ερευνήσει σχετικά, αλλά βασίστηκε στην πείρα του, επισημαίνοντάς μου ωστόσο ότι για δυό μόνο συλλαβές δεν υπήρχε άμεση ανάγκη μετατροπής, κάτι που δεν το ανέφερα και κακώς.
Εγώ απλά βιάστηκα να τη δημοσιεύσω.
Δεν θα ήθελα να τον εκθέσω σε καμμιά περίπτωση, και δη διαδικτυακώς, διότι πρόκειται περί ταπεινού και σεμνοτάτου χαρακτήρα. Ας εκτεθώ τουλάχιστον εγώ, ζητώ συγγνώμη και υπόσχομαι να είμαι προσεκτικότερος στο εξής.

Πάντως και στο νέο εγκόλπιο της ΑΔ έγιναν παρεμβάσεις σε λειτουργικά κείμενα (με την αδεια της εκκλησιαστικής αρχής) για τις οποίες εκ των υστέρων πολλοί έχουν εκφράσει τις επιφυλάξεις τους...εκτός και αν βασίζονταν σε συγκεκριμένες πηγές, οι οποίες ωστόσο δεν αναφέρονται.
 
Last edited:
Τσερκέζης Χαράλαμπος;120144 said:
Επειδή η ανωτέρω διόρθωση επισημάνθηκε ως άστοχη (ορθώς όπως φάνηκε) θα ήθελα να διευκρινίσω τα εξής:
Ο διορθωτής κ. Δασκαλάκης καλή τη θελήσει και μόνο προέβη σε αυτήν, χωρίς να διαθέτει κώδικες Μηναίων για να ερευνήσει σχετικά, αλλά βασίστηκε στην πείρα του, επισημαίνοντάς μου ωστόσο ότι για δυό μόνο συλλαβές δεν υπήρχε άμεση ανάγκη μετατροπής, κάτι που δεν το ανέφερα και κακώς.
Εγώ απλά βιάστηκα να τη δημοσιεύσω.
Δεν θα ήθελα να τον εκθέσω σε καμμιά περίπτωση, και δη διαδικτυακώς, διότι πρόκειται περί ταπεινού και σεμνοτάτου χαρακτήρα. Ας εκτεθώ τουλάχιστον εγώ, ζητώ συγγνώμη και υπόσχομαι να είμαι προσεκτικότερος στο εξής.

Πάντως και στο νέο εγκόλπιο της ΑΔ έγιναν παρεμβάσεις σε λειτουργικά κείμενα (με την αδεια της εκκλησιαστικής αρχής) για τις οποίες εκ των υστέρων πολλοί έχουν εκφράσει τις επιφυλάξεις τους...εκτός και αν βασίζονταν σε συγκεκριμένες πηγές, οι οποίες ωστόσο δεν αναφέρονται.
Click to expand...

Δεν είναι ζήτημα έκθεσης κανενός. Με αφορμή μια πρόταση προσπάθησα να εξηγήσω τη νοοτροπία που διέπει το ορθόδοξο γίγνεσθαι στον ελληνόφωνο τουλάχιστον κόσμο.

Σε σχέση δε με τις ''παρεμβάσεις'', μπορείτε να μας υποδείξετε αυτές τις παρεμβάσεις; Περί άλλων αλλαγών πρόκειται, νομίζω. Πχ δεν θα βρείτε τα Μεγαλυνάρια στο Νέο Εγκόλπιο. Αλλαγές κειμενικές έχουν γίνει βάσει κωδίκων και της μοναδικής εμπειρίας του πολιού π. Παπαγιάννη, σε άλλα λειτουργικά βιβλία της ΑΔ (πχ Μ. Εβδομάδα, Παρακλητική κλπ). Η έγκριση-ευλογία της εκκλησιαστικής αρχής είναι συνθετότερο ζήτημα. Το επεσήμανα για να καταδείξω ότι κάθε προσθαφαίρεση οφείλει να στοιχείται σε σαφή εκκλησιολογικά πλαίσια, και μάλιστα μίλησα για έγκριση (προϋποθέτοντας κρίση) όχι απλά για άδεια.

Δ.
 
Last edited:

Ἀγαπητέ μου Χαράλαμπε, μήν ἀγχώνεσαι.
Δέν εἶναι ἡ πρώτη φορά πού δημοσιοποιεῖται παρέμβαση τοῦ κ. Δασκαλάκη. Διάβασε ἐδῶ πρό διετίας ἀπό τόν μακαριστό καί τά ἐν συνεχείᾳ μηνύματα 18 καί 20.
Κατ᾿ ἀρχάς ὡς μουσικός δέν πρέπει νά βλέπεις στά ὁποιαδήποτε προσόμοια (τροπάρια κανόνων π.χ.) ἀκριβεῖς συλλαβές - νότες ἀλλά φράσεις, καί κατά δεύτερον ὁ «ὑπερβάλλων ζῆλος» βλάπτει... Δέν ἀμφιβάλλουμε γιά τίς ἀγαθές προθέσεις καί τήν εὐσέβεια.

 
Last edited:
dimskrekas said:
Δεν είναι ζήτημα έκθεσης κανενός. Με αφορμή μια πρόταση προσπάθησα να εξηγήσω τη νοοτροπία που διέπει το ορθόδοξο γίγνεσθαι στον ελληνόφωνο τουλάχιστον κόσμο.
Click to expand...

Και πολύ καλά κάνατε και σας ευχαριστούμε.

dimskrekas said:
Σε σχέση δε με τις ''παρεμβάσεις'', μπορείτε να μας υποδείξετε αυτές τις παρεμβάσεις; Περί άλλων αλλαγών πρόκειται, νομίζω. Πχ δεν θα βρείτε τα Μεγαλυνάρια στο Νέο Εγκόλπιο. Αλλαγές κειμενικές έχουν γίνει βάσει κωδίκων και της μοναδικής εμπειρίας του πολιού π. Παπαγιάννη, σε άλλα λειτουργικά βιβλία της ΑΔ (πχ Μ. Εβδομάδα, Παρακλητική κλπ). Η έγκριση-ευλογία της εκκλησιαστικής αρχής είναι συνθετότερο ζήτημα. Το επεσήμανα για να καταδείξω ότι κάθε προσθαφαίρεση οφείλει να στοιχείται σε σαφή εκκλησιολογικά πλαίσια, και μάλιστα μίλησα για έγκριση (προϋποθέτοντας κρίση) όχι απλά για άδεια.

Δ.
Click to expand...

Θυμάμαι ένα:
Της τριημέρου ταφής σου τὸ προεικόνισμα στις Καταβασίες της Κοιμήσεως -στ ωδή (τί προεικόνισμα στο παλιό). Θεολόγος μου είπε ότι είναι ορθότερο το "τι" διότι η περίπτωση του Ιωνά δεν είναι η μοναδική προεικόνιση της τριημέρου ταφής στην ΠΔ. Και ότι το "τι" εδώ σημαίνει "κάποιο", ένα δηλαδή από τα προεικονίσματα.

π. Μάξιμος;120147 said:

Ἀγαπητέ μου Χαράμπε, μήν ἀγχώνεσαι.
Δέν εἶναι ἡ πρώτη φορά πού δημοσιοποιεῖται παρέμβαση τοῦ κ. Δασκαλάκη. Διάβασε ἐδῶ πρό διετίας ἀπό τόν μακαριστό
Click to expand...

Και τότε εγώ του το είχα ζητήσει!! Αλλά δεν ήμουν ακόμη μέλος του φόρουμ...
 
Last edited:
Μάλλον έχετε δίκιο π. Μάξιμε, ο υπερβάλλων ζήλος βλάπτει, όπως φάνηκε τελικά κι εδώ...

Κάτι τέτοιο εννοούσα όταν μιλούσα πριν για επεμβάσεις στις νεώτερες εκδόσεις της ΑΔ (όχι μόνο του εγκολπίου). Μεμονωμένη περίπτωση θα μου πείτε, αλλά να που αυτή έδειξε ότι η δήθεν γραμματικοσυντακτική αποκατάσταση του κειμένου "κουκούλωσε" ένα τεράστιο θεολογικό βάθος που κρυβόταν.Τι μπορεί να κάνει μία πτώση...
Ακόμη λοιπόν και οι ειδήμονες πέφτουν έξω. Τουλάχιστον εγώ στην παρούσα περίπτωση την πάτησα λόγω φιλολογικής αγνοίας.

Το δίδαγμα μετά απ΄ όλα αυτά είναι ότι γενικά δεν θα πρέπει να πειράζουμε τίποτα, διότι ακόμη και οι γνώσεις μας μπορεί να μας προδώσουν.

Υ.Γ. Στο εξής θα εμπιστεύομαι μόνο τα Μηναία της Βενετίας :wink::D...
 
Last edited:
You must log in or register to reply here.
Back
Top