Παννυχίς Πάσχα

Οι τελευταίες εκδόσεις των Διπτύχων προβλέπουν ότι μετά το «Ότε κατήλθες…» λέγεται το Κύριε, ελέησον 40κις, το Δόξα, και νυν. Την τιμιωτέραν… και ύστερα ακολουθεί η εκτενής. Αυτό δεν προβλέπεται ούτε από το ΤΜΕ ούτε από το Πεντηκοστάριο. Θα πρέπει να λέγονται τα στοιχεία αυτά ή μετά το απολυτίκιο πρέπει να γίνεται η εκτενής;
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ὅπως ἔχουμε γράψει κι ἐδῶ, ὁ ὅρος «Παννυχίς» πού βλέπετε στά ΔΙΠΤΥΧΑ Τῷ μεγάλῳ Σαββάτῳ ἑσπέρας πρό τῆς Τελετῆς τῆς Ἀναστάσεως, εἶναι ὅρος πού ἔχει παραμείνει στό ΤΑΣ (καί δέν ὑπάρχει στό ΤΜΕ) μόνο γιά τήν ἑορτή τοῦ Πάσχα, ὡς κατάλοιπον τῆς ἀρχαίας Παννυχίδος ἤ μᾶλλον ὡς διατηρηθείς ὅρος γιά τήν ἐξέλιξη τῆς Παννυχίδος σέ Μεσονυκτικόν τῆς Κυριακῆς. Πρόκειται γιά τό Μεσονυκτικόν τῆς Ἀναστάσεως, ὅπως στή συνέχεια ἀναγράφεται στά ΔΙΠΤΥΧΑ (σελ. 129).
Ὁ ἀπό τοῦ 2002 συντάκτης τῶν Διπτύχων, καί ἤδη ἀπό τοῦ 1999 εἰς προσωπικήν του ἔκδοσιν, προφανῶς κατέγραψε τήν ὑπό τοῦ Ὡρολογίου (καί τοῦ βιβλίου Μεγάλη Τεσσαρακοστή) προβλεπόμενη ἀκριβῶς τάξιν τῆς ἀπολύσεως τοῦ Μεσονυκτικοῦ τῆς Κυριακῆς, ἥτις προβλέπει ὅσα καί σήμερον μέ αὐτήν τήν λεπτομέρειαν ἔχουν παραμείνει εἰς τά ΔΙΠΤΥΧΑ.
Σαφῶς οὔτε τό ΤΜΕ οὔτε τό Τριῴδιον (καί ὄχι Πεντηκοστάριον) καταγράφουν ἀναλυτικῶς αὐτήν τήν διάταξιν, ἡ ὁποία μπορεῖ καί νά θεωρηθεῖ ἐννοουμένη ἀπό τήν τάξιν τοῦ Μεσονυκτικοῦ τῆς Κυριακῆς.
Νά ποῦμε τήν ἀλήθεια, ὅτι ἐκείνη τήν ὥρα, ἅπαντες, ἱερεῖς καί ψάλται, βλέπουμε τήν ἀκολουθία ἀπό τό βιβλίον Μεγάλη Ἑβδομάς καί οὔτε προσέχουμε τέτοια λεπτομέρεια. Νά μήν ποῦμε δέ ὅτι σέ πολλούς Ναούς, καλῶς ἤ κακῶς, μετά τόν κανόνα ἀμέσως ψάλλεται τό Ἰδού σκοτία, νεωτέρον ἔθος βέβαια, πού σέ πολλά μέρη ἔχει ἐπικρατήσει, καί δέν γίνεται καί καθόλου ἀπόλυσις (ἤ γίνεται μυστικῶς), ἀφοῦ ἡ ἀκολουθία συνεχίζεται μέ τό Δεῦτε λάβετε φῶς, πού οὔτε καί αὐτό προβλέπεται ἀπό τό ΤΜΕ στήν κύρια διάταξη (ἁπλῶς σέ παραπομπή). Ἀλλ᾿ ἦτο δυνατόν νά μήν ἀναγραφεῖ τό Δεῦτε λάβετε φῶς εἰς τά ΔΙΠΤΥΧΑ; Στό ΤΜΕ ἐπίσης προβλέπεται καί ἄλλο εὐαγγέλιο ἀπ᾿ αὐτό πού ἔχει ἐπικρατήσει καί μόνον τό ἐπικρατῆσαν (β΄ ἑωθινόν) ἀναγράφεται πλέον στά ΔΙΠΤΥΧΑ. Μήπως καί αὐτό συνιστᾶ διαφοροποίησιν;
Γιά νά ἐπανέλθουμε, στά ΔΙΠΤΥΧΑ ὄντως ἀναγράφεται αὐτή ἡ λεπτομερής διάταξις τῆς ἀκριβοῦς ἀπολύσεως τοῦ Μεσονυκτικοῦ τῆς Κυριακῆς, τήν ὁποία ὁ τότε συντάκτης ἐθεώρησε ὀρθή ὡς ἐννοούμενη καί μή ἀκριβῶς διατυπούμενη καί παρέμεινε μέχρι σήμερα. Τό νά τηρηθεῖ ἤ ὄχι δέν συνιστᾶ οὔτε παράλειψη οὔτε σφάλμα, πολλῷ δέ μᾶλλον παρατυπία.

 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Αφού ανοίξαμε το θέμα για την Παννυχίδα του Πάσχα (ή Μεσονυκτικόν) θα αναφερθώ σε ένα θέμα που αφορά τον Κανόνα "Κύματι θαλάσσης".
Κυριαρχούν δύο απόψεις σχετικά με τις Καταβασίες εκεί.
Άλλοι μεν, θεωρούν ότι δεν λέγονται, με το αιτιολογικό πως στην Ακολουθία του Μεσονυκτικού δεν ψάλλονται Καταβασίες.
(π.χ. τα Διπτυχα 2008 εφαρμόζουν αυτήν την πράξη)
Άλλοι δε, δεν θεωρούν ότι η επανάληψη των Ειρμών στο τέλος κάθε ωδής, στην ακολουθία δεν είναι και σφάλμα, εφόσον ο Κανόνας λέγεται εδώ μετά των ειρμών.
(π.χ. Σύστημα Τυπικού)
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το αναστάσιμο κάθισμα "Τον τάφον σου Σωτήρ" και το Κοντάκιον "Την άβυσσον ο κλίσσας" μετά του Οίκου.
(χωρίς βέβαια το Συναξάριον)
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ὅπως ὀρθῶς γράφει στήν ὑποσημείωση 118 (σελ. 129) τῶν Διπτύχων 2008 ὁ συντάκτης τοῦ τυπικοῦ (Δ.Α.) αὐτή ἡ ἀκολουθία δέν ὑπάρχει σέ ἀρχαιότατα τυπικά ἀπό τοῦ 9ου ἕως τοῦ 13ου αἰ..
Μιά φορά πού βρέθηκα στήν Βουλγαρία, ἤμουν ὅμως μικρός, νομίζω ὅτι δέν τήν τελοῦν.
Αὐτή ἡ ἀκολουθία, ὅπως γράψαμε, εἶναι κάτι μεταξύ τῆς ἀρχαίας Παννυχίδος καί τοῦ Μεσονυκτικοῦ τῆς Κυριακῆς. Ὅπως ὀρθῶς σημειώνει ὁ π. Κ. Παπαγιάννης (ΣΤ σελ. 654 ὑποσ. 1289), στό Μεσονυκτικό τῆς Κυριακῆς οἱ Εἱρμοί οὔτε προτάσσονται οὔτε ἐπαναλαμβάνονται. Ἐδῶ ἔχουμε ὄντως μία ἐξαιρετέα καί ἰδιότυπη ἀκολουθία. Πάντα τά τυπικά προβλέπουν ἐπανάληψιν τῶν Εἱρμῶν, ὅπως γράφεται στήν ὑποσημείωση 118 (σελ. 129) τῶν Διπτύχων 2008. Ὁ Δ.Α. θεωρεῖ ὀρθοτέραν τήν γνώμην νά μήν ἐπαναλαμβάνωνται οἱ Εἱρμοί.
Ἐκ τῆς πείρας μου καί διά τόν πρακτικόν λόγον τῆς καλύψεως τοῦ ἀναγκαίου χρόνου (ὅπως πάλιν γράφεται στήν προμνημονευθεῖσα ὑποσημείωση τῶν Διπτύχων) τούς ἐπαναλαμβάνουμε, χωρίς βέβαια τό Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν πρός τῆς η΄ ᾠδῆς.
Γιά τό Μεσῴδιον Κάθισμα, τό Κοντάκιον καί τόν Οἶκον, τηροῦμε τά ὑπό τοῦ ΤΜΕ καί τῶν Διπτύχων ὁριζόμενα. Περισσότερα διευκρινιστικά στό ΣΤ σελ. 654 ὑποσ. 1290.

 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
π. Μάξιμος;20941 said:
Πάντα τά τυπικά προβλέπουν ἐπανάληψιν τῶν Εἱρμῶν, ὅπως γράφεται στήν ὑποσημείωση 118 (σελ. 129) τῶν Διπτύχων 2008. Ὁ Δ.Α. θεωρεῖ ὀρθοτέραν τήν γνώμην νά μήν ἐπαναλαμβάνωνται οἱ Εἱρμοί.
Ἐκ τῆς πείρας μου καί διά τόν πρακτικόν λόγον τῆς καλύψεως τοῦ ἀναγκαίου χρόνου (ὅπως πάλιν γράφεται στήν προμνημονευθεῖσα ὑποσημείωση τῶν Διπτύχων) τούς ἐπαναλαμβάνουμε, χωρίς βέβαια τό Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν πρός τῆς η΄ ᾠδῆς.

Μήπως θα ήταν καλύτερο τότε να υπήρχε μια "χρονική συντόμευση" της ακολουθίας αυτής (στο μισάωρο ας πούμε! έναρξη 11:30μ.μ.)
ώστε και να μήν επαναλαμβάνονται οι Ειρμοί και λέγονται και άσχετα πράγματα,
("Ιδού σκοτία και πρωί" κ.α.) και να μήν ταλαιπωρούνται αδίκως οι ψάλτες σε μια ούτως κουραστική εβδομάδα;
ή μήπως θα ήταν καλύτερο να τελείται η αναστάσιμος ακολουθία
ΟΡΘΡΟΥ ΒΑΘΕΟΣ όπως τα Χριστούγεννα
(ευθύς από το "Δόξα τη Αγία και Ομοουσίω" ή λίγο πιο νωρίς...)
[Έστω σε λίγους Ναούς ιδιαίτερα των μεγάλων αστικών κέντρων]
κι όχι σαν <<ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ>> αναμένοντας την 12η νυκτερινή για να φύγουμε στο
"Αναστήτω ο Θεός και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί αυτού";

π. Μάξιμος;20941 said:
Γιά τό Μεσῴδιον Κάθισμα, τό Κοντάκιον καί τόν Οἶκον, τηροῦμε τά ὑπό τοῦ ΤΜΕ καί τῶν Διπτύχων ὁριζόμενα.
Περισσότερα διευκρινιστικά στό ΣΤ σελ. 654 ὑποσ. 1290.
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ὁ π. Κωνσταντῖνος Παπαγιάννης μέ πληροφόρησε, ὅτι, ὅπως ἔχει ἀκούσει ἀπό τούς γονεῖς του, στήν Β. Ἑλλάδα πρίν τήν ἀπελευθέρωση (1912) ἡ ἀκολουθία τῆς Παννυχίδος ἄρχιζε στίς 3.00 π.μ. τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα. Ὅταν τελείωνε ἡ λειτουργία εἶχε ἤδη ξημερώσει.

 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
ή μήπως θα ήταν καλύτερο να τελείται η αναστάσιμος ακολουθία
ΟΡΘΡΟΥ ΒΑΘΕΟΣ όπως τα Χριστούγεννα
(ευθύς από το "Δόξα τη Αγία και Ομοουσίω" ή λίγο πιο νωρίς...)
[Έστω σε λίγους Ναούς ιδιαίτερα των μεγάλων αστικών κέντρων]
κι όχι σαν <<ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ>> αναμένοντας την 12η νυκτερινή για να φύγουμε στο
"Αναστήτω ο Θεός και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί αυτού";
Το μόνο σίγουρο είναι ότι μια τέτοια ρύθμιση θα μείωνε κατά πολύ το φαινόμενο της μαζικής αποχώρησης των πιστών μετά το Χριστός Ανέστη. Θα είχαμε ίσως λιγότερο κόσμο στην Ανάσταση, γιατί δεν θα ξυπνούσαν τόσοι το πρωί, θα είχαμε όμως πολύ περισσότερους στη λειτουργία από όσους μένουν τώρα.
Τι είναι προτιμότερο δεν ξέρω. Νομίζω το δεύτερο.
 

Π. Δαβίδ

Γενικός συντονιστής
Μήπως θα ήταν καλύτερο τότε να υπήρχε μια "χρονική συντόμευση" της ακολουθίας αυτής (στο μισάωρο ας πούμε! έναρξη 11:30μ.μ.)
ώστε και να μήν επαναλαμβάνονται οι Ειρμοί και λέγονται και άσχετα πράγματα,
("Ιδού σκοτία και πρωί" κ.α.) και να μήν ταλαιπωρούνται αδίκως οι ψάλτες σε μια ούτως κουραστική εβδομάδα;
ή μήπως θα ήταν καλύτερο να τελείται η αναστάσιμος ακολουθία
ΟΡΘΡΟΥ ΒΑΘΕΟΣ όπως τα Χριστούγεννα
(ευθύς από το "Δόξα τη Αγία και Ομοουσίω" ή λίγο πιο νωρίς...)

Πιστεύω ότι το ωρολόγιο πρόγραμμα των ακολουθιών χρήζει αναθεωρήσεως γενικώς. Δε νομίζω ότι όταν συνετάγη ελήφθη υπόψη η παράμετρος ότι τινες των ιεροψαλτών χρειάζονται δύο λεωφορεία να πάνε στο ναό που ψάλλουν!
 
Διχογνωμία επίσης παρατηρείται και στη δομή της εκτενούς δεήσεως της παννυχίδος. Άλλα Τυπικά αναφέρουν ότι λέγεται στην πλήρη μορφή της, ως λχ. λέγεται στον όρθρο, άλλα ότι έχει μορφή όμοια με την εκτενή του μεσονυκτικού. Στο παλαιότερο και στο νέο Ιερατικόν της Αποστολικής Διακονίας επικρατεί η δεύτερη άποψη.
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Σέ ὅλες τίς μορφές τῶν «μεσονυκτικῶν» προβλέπεται (ὁσάκις προβλέπεται) ἡ ἐκτενής μέ τό «...ὑπὲρ τοῦ διαφυλαχθῆναι...» μέ τά 40 Κύριε, ἐλέησον.
Ἐδῶ εἶναι καί ἡ μίξις τῶν μοναχικῶν, ἄνευ ἱερέως, τυπικῶν (πού ὁ ὅποιος ἀριθμός Κύριε, ἐλέησον τίθεται σέ ἀντικατάσταση συναπτῆς ἤ ἐκτενοῦς) μέ τήν μετέπειτα ἐφαρμογή τους στίς ἐνορίες ἤ τέλος πάντων μέ τήν παρουσία ἱερέως.
Δέστε Διάτάξιν Ἱεροδιακονίας Φιλοθέου στό Μέγα Εὐχολόγιον.

Σ᾿ αὐτό τό ἰδιότυπο Μεσονυκτικό, τήν Παννυχίδα τοῦ Πάσχα, χωρίς νά εἶναι ξεκαθαρισμένο αὐτό, μᾶλλον ἐννοεῖται ἡ τοῦ Μεσονυκτικοῦ. Τό ΤΓΡ ὅμως σημειώνει ἐκφώνηση Ὅτι ἐλεήμων.

 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Ἡ ἐκτενὴς τῆς παννυχίδος αὐτῆς μαρτυρεῖται στὸ ΤΑΣ ἀπὸ τὸν ιβ' αἰ., κατάγεται ἀπὸ τὴν ἀσματικὴ παννυχίδα («τὸ μέγα Κύριε, ἐλέησον»), ἐξηγεῖ τὴν ἄκριτη γενίκευσή της σὲ ὅλες τὶς Κυριακὲς καὶ δὲν συνδυάζεται μὲ τὸ ὁμόλογο μοναστικὸ «Εὐξώμεθα...».
 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Ἡ ἐκτενὴς τῆς παννυχίδος αὐτῆς μαρτυρεῖται στὸ ΤΑΣ ἀπὸ τὸν ιβ' αἰ., κατάγεται ἀπὸ τὴν ἀσματικὴ παννυχίδα («τὸ μέγα Κύριε, ἐλέησον»), ἐξηγεῖ τὴν ἄκριτη γενίκευσή της σὲ ὅλες τὶς Κυριακὲς καὶ δὲν συνδυάζεται μὲ τὸ ὁμόλογο μοναστικὸ «Εὐξώμεθα...».

Οπότε στην Ασματική Παννυχίδα υπάρχει εκτενής κι όχι μόνο «το μέγα Κύριε, ελέησον»;
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος



«Ἡνίκα γὰρ ἀπὸ τοῦ σώματος ἡ ψυχὴ διεζεύχθη, συμφώνως πᾶς ὁ λαὸς ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τὸ μέγα Κύριε Ἐλέησον ἔκραζον, Κυριακοῦ τε τότε πληρώσαντος τὴν τοῦ λυχνικοῦ λιτανείαν καὶ εἰπόντος ἐλέησον ἡμᾶς, ὁ θεός, κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου δεόμεθά σου κύριε, ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον προτραπεὶς οὖν ὁ πιστὸς λαὸς ὑπὸ τοῦ λειτουργοῦ μετὰ κραυγῆς ἰσχυρᾶς πρὸς θεὸν ἀνέπεμψε τὴν τοῦ ποιμένος τε καὶ διδασκάλου ἁγίαν ψυχήν, οὕτω τοῦ κυβερνήτου θεοῦ διοικήσαντος» (Βίος ἁγίου Εὐτυχίου Κωνσταντινουπόλεως (+582) ἔκδ. P. G. τ. 86Β στ. 2381C).
«Καὶ τοῦ διακόνου λιτανεύοντος τὸ μέγα Κύριε, ἐλέησον, σφραγίζει ὁ ἀρχιερεὺς τὸν λαὸν γʹ καὶ ἐκφωνεῖ· Ὅτι ἐλεήμων καὶ φιλάνθρωπος» (τυπικὸν μεγάλης ἐκκλησίας θ'-ι' αἰ. ἔκδ. J. Mateos τ. 2 σ. 202).
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Στὸ «μεσονυκτικὸ» τοῦ Πάσχα ὁ ἱερεὺς βρίσκεται ἐκτὸς τοῦ βήματος

(Πεντηκοστάριον ἔκδ. 1525, χφ. Ξενοφῶντος 257 τυπικὸ τοῦ ἔτους 1794 σ. 230, Dmitrievskij τ. 3 σ. 707, τυπικὸ Μεθοδίου ἱερομονάχου τοῦ ἔτους 1890 σ. 362, χφ. Ξενοφῶντος 344 τυπικὸ τοῦ ἔτους 1906 σ. 222, τυπικὸ Ῥήγα τοῦ ἔτους 1908 σ. 825, Ἀ. Κουτεντάκη Λειτουργικὴ πράξις τῆς ἐν Κρήτῃ ἱερᾶς καὶ σεβασμίας μονῆς ἁγίου Ἀντωνίου τῶν Ἀπεζανῶν (περὶ τὸ 1950), ἀνέκδοτη μεταπτυχιακὴ ἐργασία 2011 σ. 145).
 
Top