Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 3/1/1911

4 Μαρτίου 1851 - 3 Ιανουαρίου 1911

Προτού το τρίτο τάλαντο σημάνει εσπερινό
είχε τελειώσει το στερνό του το ποτήρι
Ο κυρ-Αλέξανδρος κρατούσε το ψαλτήρι
και χάραζε πορεία στον ουρανό.

Αχ, κυρ-Αλέξανδρε, αυτή- αυτή η ώρα έχει περάσει.
Η νέα γλώσσα κι η εποχή
μας απαρνήθηκαν γιατί- γιατί η κτίση έχει γεράσει.

Τα λόγια του μικρές φωτιές απόμειναν κρυφές
Κάπου βαθιά στα σπλάχνα του η ομορφιά πονάει
κι εκείνος παίρνοντας πνοή
απ το γλυκύ το νάϊ
μετρά τις ταπεινές του τις γραφές.

http://www.youtube.com/watch?v=Iq6CtmyXe0k&feature=BF&list=QL&index=1

http://www.youtube.com/watch?v=6mGzHtaDPgw

http://www.youtube.com/watch?v=2CiuQdA9CSg&feature=related


Αιωνία η μνήμη..

(από το ιστολόγιο : «Στον Ίσκιο του Ίσκιου»)

Ο επονομαζόμενος και "άγιος των γραμμάτων" γεννήθηκε στη Σκιάθο την 4 Μαρτίου του 1851 κατά την «Κυριακὴ Β΄ τῶν νηστειῶν καὶ ἑορτὴν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, καθ' ἥν ὥραν ψάλλονται ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τὰ τριαδικὰ».


Το επόμενο βιβλίο που θα αγοράσω θα είναι " Η φόνισσα"

Τελικα ο Παπαδιαμαντης ηξερε μουσικα;;; Εχουμε καποιες πληροφοριες γι αυτος;

πλανας said:

Τελικα ο Παπαδιαμαντης ηξερε μουσικα;;; Εχουμε καποιες πληροφοριες γι αυτος;

Click to expand...

Η μόνη μαρτυρία που άκουσα και διάβασα είναι η εξής:
''Όταν δίαφοροι νέοι τον ρωτούσαν για διάφορα μουσικά ζητήματα και αυτός αδυνατούσε να απαντήσει τους έλεγε : Παιδιά μου εγώ αυτά ήξερα να σας πω. Αν θέλετε περισσότερα πηγαίνετε στον Σακελλαρίδη. Μόνο αυτός τα ξέρει όλα!''

Όπερ εστί.... κάτι πρέπει να ήξερε! Αλλά όλοι μας πιστεύω αντιλαμβανόμαστε πως όταν έψαλλε ο Παπαδιαμάντης στον Αγ. Ελισσαίο -με τον Αγ. Νικόλαο τον Πλανά - το τελευταίο πράμα που θα τον ένοιαζε θα ήταν τα μουσικά...

Δύο ωραία ηχητικά αφιερώματα στον Παπαδιαμάντη βρήκα τον τελευταίο καιρό που έψαξα λίγο. Το ένα είναι αυτό, στο οποίο διαβάζει διηγήματά του ο Πέτρος Φυσσούν, και το άλλο είναι αυτό, με την αξέχαστη φωνή της Σαπφούς Νοταρά να διαβάζει τα διηγήματα «Έρωτας στα χιόνια», «Φώτα ολόφωτα» και «Το μοιρολόγι της φώκιας». Κι άλλο υλικό επάρχει στο Internet, όμως αυτά ξεχωρίζουν!

Όσο για το περί μουσικών, παραθέτω αποσπάσματα από ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα του εξαδέλφου του, Αλεξάνδρου Μωραϊτίδου. Δεν απαντάει σαφώς αλλά τον περιγράφει σαν ψάλτη.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΤΥΡΟΠΙΤΑΣ
Η ΟΠΟΙΑ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΦΑΣΚΟΜΗΛΟΝ

[...] Αλλ' ημείς ανεκαλύψαμεν τα χρόνια εκείνα και άνα άλλο κατανυκτικότατον καταφύγιον. Τον Άγιον Ελισσαίον, ένα ιδιωτικό εκκλησιδάκι, απέναντι των φυλακών του Παλαιού Στρατώνος του ιππικού, παρά την αρχαίαν Αγορά· μέσα εις μίαν αυλήν μεγάλην ωσάν μοναστηρίου, όπου ετελούντο Αγρυπνίαι καθ' όλας τας μεγάλας εορτάς της Εκκλησίας μας, από τας οποίας ποτέ δεν ελείπαμεν καθοδηγούντες τους ψάλλοντας και ψάλλοντες και ημείς, τους Κανόνας ιδίως, δεξιά ο Παπαδιαμάντης, αριστερά εγώ, με όλην την τέρψιν την οποίαν παρέχει εις την ψυχήν μία απόλαυσις εις εκείνον οπού είναι συνηθισμένος εις τοιαύτην νυκτερινήν προσευχήν. [...]

Είχε τελειωσει ο Εσπερινός, έγινεν η ευλόγησις των άρτων, και μετά την Ανάγνωσιν θα ήρχιζεν ο όρθρος, το ωραιότερον μέρος της Ακολουθίας της ορθοδόξου εκκλησίας διά τους θεσπεσίους ύμνους του Κοσμά και Δαμασκηνού, διά τους γλυκυτάτους πολυελέους, τους τρεις ψαλμούς του Δαβίδ, διά τους Κανόνας είτα, ότε εκυριάρχει ο Παπαδιαμάντης, ψάλλων με την άχρουν εκείνην ασθενικήν φωνήν του, αλλά με το περιπαθές αλησμόνητον ύφος κατορθώνων να μεταδίδει τον ενθουσιασμόν του εις τους ακούοντας, οι οποίοι χωρίν να θέλουν τον παρηκολούθουν και αυτοί εις τας αρμονικάς κινήσεις του εν τω ψάλλειν, ότε εκινείτο όλος κ' εχόρευε κ' ελαφρώς εκτύπα τας χείρας του επί του αναλογίου και τους πόδας του επί του ξυλίνου δαπέδου, χωρίς να γεννά καμίαν χασμωδίαν. [...] Ήτο εκεί όρθιος επί του στασιδίου του, διότι ουδέποτε εκάθητο [...]

Η Αγρυπνία εξηκολούθησε κατόπιν προβαίνουσα ομαλώς με πολλήν τάξιν και με πολλήν ψαλτοφωνίαν, καθ' ην εψάλλαμεν τους Κανόνας κατά το σύνηθες προς χαράν όλου του εκκλησιάσματος [...]

Click to expand...

Και, παρακάτω, όταν μετά από κάποια περιπέτεια έπινε το φασκόμηλό του:

ήρχισε να ψάλλη σιγά-σιγά την Εκλογήν της Αγρυπνίας, ένα Δαβιτικόν χορευτικόν και πολύ χαρμόσυνον άσμα της εορτής, ροφών την φασκομηλιάν του ηδονικώς και απολαυστικώτατα, κροτών ελαφρά τους πόδας επό του δαπέδου:
- «Αλαλάξατε τω Κυρίω πάσα η γη. Αλληλούια»

Click to expand...

Δεν γνώριζε μουσικά. Πρακτικός ήταν, αλλά από την παραμονή του στο Άγιον Όρος γνώριζε απέξω-ακουστικά, πάρα πολλά γνωστά ψάλματα.

Emmanouil Giannopoulos said:

Δεν γνώριζε μουσικά. Πρακτικός ήταν, αλλά από την παραμονή του στο Άγιον Όρος γνώριζε απέξω-ακουστικά, πάρα πολλά γνωστά ψάλματα.

Click to expand...

Ειμαστε σιγουροι γι αυτο δηλαδη; Ειναι το πιο πιθανο βεβαια αλλα ενας φιλος μου ελεγε για καποιες αναφορες του Ψαχου στον Παπαδιαμαντη. Επισης ειναι πιθανο να εκτελουσε αργα μαθηματα απ εξω; Γιατι ολονυκτιες δεν βγαινουν και ευκολα...

Έχω την εντύπωση ότι είχε μελοποιήσει κάτι σύντομα προσόμοια. Πρέπει να τα είχα δει σε μια παλιά έκδοση των Απάντων του (Αστήρ. Δε νομίζω να ήταν τελείως πρακτικός κάποια μουσικά μπορεί να ήξερε. Αυτό για το Σακελλαρίδη αν είναι αλήθεια αντικατοπτρίζει την κατάντια της μουσικής στο ελλαδικό κράτος. Γι' αυτό λένε μιλάμε για παράδοση που διασώθηκε μόνο στην Πόλη.
Εδώ βρήκα και ένα άρθρο στη "Φόρμιγγα" (15-1-1903) για τη μετάφραση των εκκλησιαστικών ύμνων: http://thriskeftika.blogspot.com/2010/11/blog-post_9355.html
Σαν λογοτέχνης νομίζω δε μπορεί να συγκριθεί με κανέναν νεοέλληνα. Αξίζει να μελετηθεί.
Είχα κι άλλο υλικό για τη σχέση του με την εκκλησιαστική μουσική, αλλά δε μπορώ να το βρω τώρα.

Η αθάνατη Σαπφώ Νοταρά απαγγέλει Παπαδιαμάντη:
http://www.youtube.com/watch?v=6XykJfpruQU
http://www.youtube.com/watch?v=GhKhP2XkiDU&feature=related

Κι εδώ το επίκαιρο Φώτα Ολόφωτα

http://www.youtube.com/watch?v=nBdJVdVLTK8
http://www.youtube.com/watch?v=8duj6MHVTHI

Ευχαριστίες στον Γιάννη γι' αυτήν την πολύτιμη πληροφορία.

Τὸ ἀνάτυπο ποὺ ἐπισυνάπτω ἀπὸ ἐργασία τοῦ Ἄγγελου Μαντᾶ, ἐνδεχομένως ἀπαντᾶ σὲ κάποια ἐρωτήματα σχετικὰ μὲ τὸν "ψάλτη" Παπαδιαμάντη.
Μὲ τὴν εὐκαιρία νὰ σᾶς συστήσω τὸν Ἄγγελο Μαντᾶ.
Πρόκειται γιὰ ἕναν ἀπὸ τοὺς σπουδαιότερους μελετητὲς τοῦ Παπαδιαμάντη, διδάκτορα Φιλολογίας καὶ "πνευματικὸ παιδῖ" -ἂν στέκει ὁ ὅρος στὰ ἐπιστημονικά- τοῦ Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου.
"Ψάλταρος" μὲ τεράστια φωνὴ καὶ ἀντιστρόφως ἀνάλογο "ΕΓΩ", ἐπὶ σειρὰ δεκαετιῶν Πρωτοψάλτης τοῦ προσκηνυματικοῦ ναοῦ τῆς Φανερωμένης στὴν Ν. Ἀρτάκη, ἱδρυτὴς τοῦ Συλλόγου Ἱεροψαλτῶν Ν. Εὐβοίας "ὁ παπα-Γιώργης Ρήγας". Μὲ λίγα λόγια ἕνας ἀπὸ τοὺς μᾶλλον λίγους λόγους γιὰ τοὺς ὁποίους ἐγώ, ὁ Λαοσυνάκτης καὶ μερικοὶ ἄλλοι ἐδῶ μέσα μποροῦμε νὰ καυχόμαστε γιὰ τὴν "ἰδιαίτερη πατρίδα" μας.
Ἐπίσης δεῖτε ἕνα πολὺ ἐνδιαφέρον κείμενο τοῦ ἴδιου http://www.ecclesia.gr/greek/press/efimerios/efimerios_2002_ianouariosC.pdf τὸ ὁποῖο ἐκφωνήθηκε στὸ Συνέδριο γιὰ τὸ ὁποῖο ἔγινε λόγος ἐδῶ

gr_anastasiou said:

Τὸ ἀνάτυπο ποὺ ἐπισυνάπτω ἀπὸ ἐργασία τοῦ Ἄγγελου Μαντᾶ, ἐνδεχομένως ἀπαντᾶ σὲ κάποια ἐρωτήματα σχετικὰ μὲ τὸν "ψάλτη" Παπαδιαμάντη.
Μὲ τὴν εὐκαιρία νὰ σᾶς συστήσω τὸν Ἄγγελο Μαντᾶ.
Πρόκειται γιὰ ἕναν ἀπὸ τοὺς σπουδαιότερους μελετητὲς τοῦ Παπαδιαμάντη, διδάκτορα Φιλολογίας καὶ "πνευματικὸ παιδῖ" -ἂν στέκει ὁ ὅρος στὰ ἐπιστημονικά- τοῦ Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου.
"Ψάλταρος" μὲ τεράστια φωνὴ καὶ ἀντιστρόφως ἀνάλογο "ΕΓΩ", ἐπὶ σειρὰ δεκαετιῶν Πρωτοψάλτης τοῦ προσκηνυματικοῦ ναοῦ τῆς Φανερωμένης στὴν Ν. Ἀρτάκη, ἱδρυτὴς τοῦ Συλλόγου Ἱεροψαλτῶν Ν. Εὐβοίας "ὁ παπα-Γιώργης Ρήγας". Μὲ λίγα λόγια ἕνας ἀπὸ τοὺς μᾶλλον λίγους λόγους γιὰ τοὺς ὁποίους ἐγώ, ὁ Λαοσυνάκτης καὶ μερικοὶ ἄλλοι ἐδῶ μέσα μποροῦμε νὰ καυχόμαστε γιὰ τὴν "ἰδιαίτερη πατρίδα" μας.
Ἐπίσης δεῖτε ἕνα πολὺ ἐνδιαφέρον κείμενο τοῦ ἴδιου http://www.ecclesia.gr/greek/press/efimerios/efimerios_2002_ianouariosC.pdf τὸ ὁποῖο ἐκφωνήθηκε στὸ Συνέδριο γιὰ τὸ ὁποῖο ἔγινε λόγος ἐδῶ

Click to expand...

Σ' ευχαριστούμε Γρηγόρη για το κείμενο αυτό του Άγγελου και Καλή Χρονιά.
Είχα σκοπό να το ανεβάσω κι εγώ αυτό το κείμενο, αλλά θα ήταν μάλλον δύσκολο να το βρώ μέσα στον κυκεώνα των φακέλλων και της βιβλιοθήκης μου.
Επιτρέψτε μου να υπενθυμίσω και τα "Σκιαθίτικα Μελωδήματα" (τα "Κολλυβάδικα") του π. Γ. Ρήγα, ο οποίος γράφει:
"Τα αρχαία ταύτα μελωδήματα παρέλαβον και εγώ εκ του στόματος των παλαιοτέρων και προ πάντων των αειμνήστων, Αρχιμανδρίτου Ανδρέου Μπούρα και των δύο Αλεξάνδρων, Παπαδιαμάντη και Μωραϊτίδου".
Ένα μεγάλο μέρος απ' αυτά εκδόθηκε στο CD "Στη Σκιά του Άθω" (2002) με την χορωδία "Αγιοπολίτης" που διευθύνω και που ανέβασε εδώ προ καιρού ο Φ. Κερμελίδης.

Μιας και ίσως μπορώ να θεωρώ ότι με συνδέουν κάποια πράγματα προσωπικά με τον Παπαδιαμάντη*, αποφάσισα να αφιερώσω λίγο χρόνο στη μνήμη του, "σκανάρων και αναβιβάζων" εδώ τέσσερα κείμενα αυτηκόων του, σχετικά με την ψαλτική του:
α) του Γερασίμου Βώκου (1868-1927, νομίζω ότι ήταν δημοσιογράφος-μουσικοκριτικός) : "Αγρυπνία εις τον Άγιον Ελισσαίον"
β) του Κων/νου Ψάχου (1876-1949): "Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης"
γ) του Ιωάννου Τσώκλη (εκδότου της "Φόρμιγγος"): "Ο πρακτικός ψάλτης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης"
δ) του Στέφανου Δάφνη (1882-1947): "Οι 'Διόσκουροι' της Σκιάθου".
Προέρχονται από το βιβλίο "Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Είκοσι κείμενα για τη ζωή και το έργο του", από τις "Εκδόσεις των φίλων" Αθήνα 1979, με Πρόλογο και Επιλογή του Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου.

* Η Σκιάθος υπάγεται στη Μητρόπολη Χαλκίδος. Ο Παπαδιαμάντης σπούδασε για ένα διάστημα στη Χαλκίδα. Ο Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, ο οποίος έκανε την μνημειώδη κριτική έκδοση των έργων του Παπαδιαμάντη, κατάγεται και αυτός, όπως κι εγώ, από την Εύβοια και διαμένει στη Χαλκίδα και εκκλησιαζόταν κατά τα έτη 1982-86 στην Αγία Παρασκευή, πολιούχο Χαλκίδος, όπου έψαλλα τότε ως λαμπαδάριος με πρωτοψάλτη τον Άγγελο Μαντά. Τα περί τον Παπαδιαμάντη, την κριτική έκδοση των Απάντων του, που τότε είχε αρχίσει, και τα συναφή ζητήματα αποτελούσαν σύνηθες θέμα των συζητήσεών μας στον μεταλειτουργικό καφέ κι έτσι γευόμασταν κι εμείς και μ' αυτό τον τρόπο την γοητεία του Παπαδιαμάντη και μας γινόταν πιο οικείος ως "πατριώτης" μας, ακούγοντας όλα τα περί αυτόν από ένα επίσης πατριώτη μας, "από πρώτο χέρι", τρόπον τινά.
Επίπλέον, ο Σύλλογος Ιεροψαλτών Ευβοίας, του οποίου, όπως έχω πεί είμαι από τα ιδρυτικά μέλη και υπήρξα χοράρχης του, φέρει το όνομα του Παπα-Γιώργη Ρήγα, του οποίου τις καταγραφές, που άκουσε και από τον Παπαδιαμάντη, ευτύχησα να εκδόσω σε ψηφιακό δίσκο.

Και κάποια υμνογραφήματα του Παπαδιαμάντη από την ακολουθία που έγραψε για τον Άγιο Αντίπα, επίσκοπο Περγάμου: τα στιχηρά των Αίνων κατά το μέλος των Κολλυβάδων, όπως το διέσωσε ο π. Γ. Ρήγας, και δύο Δοξαστικά, μελοποιημένα από μένα. Τα έγραψα για μια εκδήλωση που έγινε το 1992 στην αυλή του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Πλάκα. Συμμετείχε και ο Χρ. Τσιαμούλης με διάφορα τραγούδια και με το τραγούδι του για τον Παπαδιαμάντη "Προτού το τρίτο χάραμα...", του οποίου το ρεφραίν έχει το μέλος από το τελευταίο μέρος (στο Αλληλούια) του "Γεύσασθε του Ι. Κλαδά (σύντμ. Ι. Τραπεζουντίου).

Σημ. Γράφω "παρ' εμού Ιωάννου τουπίκλην Αλβανού"! Έτσι με αποκαλούσε ο Καράς, κατά τον τρόπο που αποκαλούσε και ο Λογιώτατος τον Αρβανίτη στην "Βαβυλωνία" του Δ. Βυζαντίου, από την οποία συχνά-πυκνά ο Καράς ανέφερε διάφορες αστείες εκφράσεις, όπως το "Αλβανός μετά του Κρητός εμαχέσατον" και την απάντηση του Ανατολίτη "μή γράφεις 'χ..στηκε', 'μαγαρίστηκε' γράψε".

"Τα πτερέοντα (sic) δώρα", ένα επίκαιρο διήγημα. Και, φυσικά, σχετικό με την ψαλτική.

paganus said:

"Τα πτερέντα (sic) δώρα", ένα επίκαιρο διήγημα. Και, φυσικά, σχετικό με την ψαλτική.

Click to expand...

Δεν φαίνεται να γινόμαστε καλύτεροι!