§ 157 Ἀναστάσιος Μιχαηλίδης δομέστικος ἐκ τῆς ἐνορίας Σαλματομπρουκίου τῆς Κωνσταντινουπόλεως ὅπου ἐγεννήθη τὸ 1890• ἐκ μικρᾶς ἡλικίας διακρινόμενος ἐπὶ καλλιφωνίᾳ καὶ ἔχων ἀγάπην πρὸς τὰ ἐκκλησιαστικὰ δεκαετὴς τὴν ἡλικίαν εἰσελθὼν εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ πατριαρχικοῦ ναοῦ διατελέσας δεύτερος πατριαρχικὸς κανονάρχος ἐπὶ λαμπαδαρίου Ἀριστείδου καὶ Κωνστ. Κλάββα δευτέρου δομεστίκου, καθ' ἣν ἐποχὴν πρῶτος πατριαρχικὸς δομέστικος ἦτο ὁ Χαρίλαος Φιλανθίδης φοιτήσας ἐπὶ τετραετίαν εἰς τὴν μουσικὴν σχολὴν ἐξ ἧς ἀπεφοίτησε τὸ 1906. Κατὰ πρῶτον ἔψαλεν ἐπὶ τριετίαν ἐν τῷ ἱερῷ ναῷ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου τῆς ἐνορίας Σαλματομπρουκίου• εἶτα εἰς τὸν Ἅγιον Γεώργιον τοῦ Ἐδιρνὲ καπί• κατόπιν ἐπὶ τετραετίαν ἀπὸ τοῦ δεξιοῦ χοροῦ ἐν τῷ ναῷ τῆς Παναγίας τοῦ Μουχλίου• στρατευθεὶς ἅμα τῇ ἐκρήξει τοῦ πανευρωπαϊκοῦ πολέμου.
§ 158. Μετὰ τὴν ἀνακωχὴν διατελέσας μικρόν τι διάλειμα ὡς πρῶτος ψάλτης εἰς τὸν Ἅγιον Γεώργιον τοῦ ἁγιοταφικοῦ μετοχίου ἐκ τῆς θέσεως ταύτης κληθείς, τὸ 1918, εἰς τὰ πατριαρχεῖα ὡς δεύτερος πατριαρχικὸς δομέστικος συμψάλλων μετὰ τοῦ λαμπαδαρίου Εὐσταθίου ἐπὶ μίαν δεκαετίαν. Τὸ 1928, προαχθεὶς εἰς πρῶτον πατριαρχικὸν δομέστικον• ὡς τοιοῦτος διατελῶν90 μέχρι τοῦ νῦν χρόνου.
§ 159. Ὁ β΄ δομέστικος Ἀναστάσιος ἔχει φωνὴν μελωδικὴν καὶ ἐκκλησιαστικήν. μεθ' ὅλην τὴν ἀλλοίωσιν ἣν ὑπέστη τὸ ἀρχικὸν αὐτοῦ φωνητικὸν ὄργανον κατὰ τὴν περίοδον τῆς στρατεύσεώς του, διατηρεῖ τὴν ἐκκλησιαστικότητα αὐτοῦ. μιμητὴς τοῦ τρόπου τοῦ ψάλλειν τοῦ πρωτοψάλτου Ἰακώβου Ναυπλιώτου• γνώστης τῆς παραδόσεως τοῦ πατριαρχικοῦ ναοῦ• μετὰ τὴν ἀποχώρησιν τοῦ διδασκάλου μόνος παραμείνας ἐκεῖ συνεχιστὴς τοῦ Πατριαρχικοῦ ὕφους καὶ τῆς τηρήσεως τοῦ Τυπικοῦ τῆς μεγάλης ἐκκλησίας• οὗτινος ἡ συμβολὴ διὰ τὴν διατήρησιν τῆς πατριαρχικῆς παραδόσεως ἐν τῷ μέλλοντι θὰ εἶναι μεγάλης σπουδαιότητος• διότι ἐξ αὐτοῦ πρόκειται νὰ διδάσκωνται οἱ νεώτεροι ἐκκλησιαστικοὶ διδάσκαλοι τῆς μεγάλης ἐκκλησίας τὴν τάξιν τοῦ πατριαρχικοῦ ναοῦ εἰς ὅλα• διδάσκαλος αὐστηρὸς τηρητὴς τῆς πατριαρχικῆς παραδόσεως καὶ τάξεως.
Ἔγραφον ἐν τῇ ἐνορίᾳ Φαναρίου τῆς Κωνσταντίου Πόλεως κατὰ μῆνα Ἀπρίλιον τοῦ χιλιοστοῦ ἑνεακοσιοστοῦ τεσσαρακοστοῦ σωτηρίου ἔτους
Ἄγγελος δομέστικος
Ἔτσι περιγράφει ὁ Ἄγγελος Βουδούρης τὸν Ἀναστάσιο Μιχαηλίδη, τὸν ἐπωνομαζόμενο «σόμπατζη» ἐξ αἰτίας τοῦ ἐπαγγέλματός του. Δυστυχῶς, δὲν κατέστη δυνατὸν νὰ συλλεχθοῦν περισσότερες πληροφορίες γιὰ τὸ πρόσωπό του, ἀφοῦ δὲν ἀναφέρεται σχεδὸν πουθενά.
Ὁ Ἀναστάσιος Μιχαηλίδης ἀποτελεῖ τρανὴ ἀπόδειξη τῆς ἱστορίας τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς. Εἶναι ἀπὸ τοὺς ἀφανεῖς ἐκείνους ἥρωες ποὺ ἐργάσθηκαν ἄοκνα καὶ μὲ ζῆλο χωρὶς νὰ ἀναφέρονται πουθενά, ἀλλὰ ἡ ἀξία τους εἶναι ἐξαιρετικὰ μεγάλη, ἀφοῦ ἐπάνω τους στηρίχθηκε ἡ συνέχεια καὶ διαιώνιση τῆς μουσικῆς.
Ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Ἄγγελος Βουδούρης –καὶ οἱ πληροφορίες του εἶναι ἰδιαίτερα σημαντικές- ὁ Ἀν. Μιχαηλίδης εἶχε κάποιο φωνητικὸ πρόβλημα τὸ ὁποῖο ἀπέκτησε στὸ στρατό. Ἴσως γι' αὐτὸ δὲν ἐκρίθη ἄξιος προαγωγῆς καὶ στὴν Πόλη ἔχει διατηρηθεῖ ἡ μνήμη του ὡς βραχνοῦ καὶ δὲν τοῦ ἐδόθη ἡ ἀνάλογη σημασία.
Ὁ Ἀν. Μιχαηλίδης μπορεῖ νὰ μὴν ἦταν ἡ μουσικὴ ἰδιοφυΐα ἑνὸς Πρίγγου, μπορεῖ νὰ μὴν εἶχε τὸ ἐξαίσιο φωνητικὸ τάλαντο τοῦ Στανίτσα, ὅμως ὅπως μαρτυροῦν οἱ ἠχογραφήσεις του εἶναι αὐτὴ ταύτη ἡ προσωποποίηση τῆς παραδόσεως και ἡ συνέχεια αὐτῆς ἀφοῦ καθόλου δὲν ξεφεύγει ἀπὸ τὸν τρόπο ψαλσίματος τοῦ Ἰακ. Ναυπλιώτη.
Ὑπηρέτησε στὸν Πατριαρχικὸ Ναὸ ὡς β΄ δομέστικος ἀπὸ τὸ 1918 ἕως τὸ 1928 καὶ ὡς α΄ δομέστικος ἀπὸ τὸ 1928 ἕως τὸ 1947 ὁπότε καὶ ἀπεσύρθη τῆς ἐνεργοῦ δράσεως. Ἀποτελεῖ σημεῖο ἀναφορᾶς ὄχι μόνο ἡ προσφορά του στὸν Πατριαρχικὸ Ναό, ἀλλὰ κυρίως ἡ
μεγάλη προσφορά του στὴν
διατήρηση τῆς μουσικῆς παραδόσεως, ἀφοῦ ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του ἔλαβαν χώρα οἱ προσλήψεις τῶν «ἔξωθεν» ἐλθόντων μεγάλων μορφῶν Πρίγγου καὶ Στανίτσα καὶ ὁ Μιχαηλίδης ἀνέλαβε νὰ τοὺς μυήσει στὸ λεγόμενο Πατριαρχικὸ ὕφος.
Ὡς ἐκ τούτου, θὰ τολμοῦσε κανεὶς ἀδιαμφισβήτητα νὰ πεῖ πὼς ὁ Ἀν. Μιχαηλίδης, ὑπῆρξε διδάσκαλός των εἰδικὰ δὲ τοῦ Θρασυβούλου Στανίτσα ἀφοῦ ὁ Πρίγγος εἶχε κάνει καὶ ἕνα μικρὸ διάστημα ὡς β΄ Δομέστικος στὸν Πατριαρχικὸ Ναὸ (1911-1913). Ἡ προσφορά του αὐτὴ εἶναι ἰδιαίτερα μεγάλη διότι αὐτὸς ἀποτελεῖ τὸν συνδετικὸ ἐκεῖνο κρίκο ποὺ δὲν ἐπέτρεψε τὸ σπάσιμο τῆς ἁλυσίδας τῆς φωνητικῆς παραδόσεως καὶ τὴν διατήρησή της.
Κάποιος ἐκ τῶν μουσικοφίλων στὴν Κων/λη –'εργολάβος τὸ ἐπάγγελμα- ἴσως μετὰ τὴν ἀποχώρησή του– κατὰ τὴν γνώμη μας πολὺ μετὰ ἀφοῦ τὰ πρῶτα μουσικὰ μηχανήματα ἐγγραφῆς ἐμφανίστηκαν τὸ 1955 – εἶχε τὴν ἰδέα νὰ τὸν φωνάζει σπίτι του καὶ νὰ γράφει ὅλα τὰ μαθήματα τὰ ὁποῖα ἤθελε νὰ παραδώσει στὸν γιό του γιὰ νὰ γίνει ψάλτης. Ἔτσι, φώναξε τὸν Μιχαηλίδη καὶ κατεγράφησαν τὰ πάντα κατὰ τὸ ἀκραιφνῶς μουσικὸ ὕφος τοῦ Ἰακ. Ναυπλιώτου. Ὅπως ὅμως συμβαίνει συνήθως σ' αὐτὲς τὶς περιπτώσεις «'επελθὼν γὰρ ὁ θάνατος ταῦτα πάντα ἐξηφάνισται». Ὁ γιός του βέβαια δὲν ἔγινε ψάλτης καὶ μὲ τὸν θάνατό του χάθηκε ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικώτερα ἀρχεῖα τῆς Βυζαντινῆς μουσικῆς παραδόσεως, χαρακτηριστικὰ κομμάτια τῆς ὁποίας ἀντιπροσωπεύει τὸ μικρὸ δεῖγμα ἠχογραφήσεων.
Τὸ 1963 ἐπίσης ὑπῆρξε μία «μόδα» νὰ ἐπισκέπτονται τὴν Κων/λη κάποιοι ὀνομαστοὶ πρωτοψάλτες τῆς Ἑλλάδας καὶ νὰ ψάλλουν σὲ διάφορους ναούς. Σὲ μία ἀπ' αὐτὲς τὶς παρουσίες παρευρέθη καὶ ὁ γέρων πλέον Ἀναστ. Μιχαηλίδης –μέχρι ἐκεῖνα τὰ χρόνια γνωρίζουμε τὴν παρουσία του- καὶ ἐνῷ ὅλο τὸ πλῆθος χειροκροτοῦσε, αὐτὸς μόνος ἔμεινε ἀτάραχος λέγοντας μάλιστα «τί πράγματα εἶναι αὐτά; Ἀπαράδεκτα». Τοῦτο προκάλεσε τὴν ἔκπληξη τοῦ ἐν λόγῳ ἱεροψάλτου ὁ ὁποῖος χρόνια μετὰ θυμούμενος τὸ γεγονὸς καὶ ἔμπλεως ἐγωϊσμοῦ ἔλεγε: «Βρέθηκε ἐκεῖ καὶ ἕνας «
σόμπατζης» νὰ μοῦ πεῖ τί λέω».
Αὐτὴ εἶναι ἡ μουσικὴ ἀξία τοῦ Ἀναστάσιου Μιχαηλίδη γνωστοῦ ὡς «δομέστικου» ἀπὸ πολλὰ χρόνια ὑπηρεσίας του ὡς δομεστίκου καὶ ἔτσι (ἐκ τοῦ ἀκούσματος) ἀπαντᾶται καὶ ἡ δική μου ἀπορία στὴν μικρὴ ἔρευνά μου ὅτι «αὐτὸς εἶναι μία γενιὰ πίσω τοῦ Στανίτσα καὶ τοῦ Πρίγγου» στὸ τὶ σημαίνει μουσικὴ γενιά.
Ἠχογραφήσεις
Γιὰ τὶς ἠχογραφήσεις εὐχαριστῶ τοὺς πρωτοπρεσβυτέρους Σεραφεὶμ Φαράσογλου καὶ Νικόλαο Ἰωσηφίδη γιὰ τὴν εὐγενικὴ προσφορὰ ἐκ τοῦ ἀρχείου των.
