[Ψάχνω] Σύντομη ιστορία του Τυπικού
- Thread starter ΒΑΣΙΛΗΣ Κ
- Start date
MTheodorakis
Παλαιό Μέλος
http://www.apostoliki-diakonia.gr/byzantine_music/ymnografoi/ymnografoi.asp?contents=contents.asp&main=glossario.asp&page=taf
http://translate.google.gr/translate?hl=el&sl=en&u=http://en.wikipedia.org/wiki/Typikon&ei=sLEjTL-yOYuOjAfGv-VU&sa=X&oi=translate&ct=result&resnum=3&ved=0CCIQ7gEwAg&prev=/search%3Fq%3D%25CF%2584%25CF%2585%25CF%2580%25CE%25B9%25CE%25BA%25E1%25BD%25B8%25CE%25BD%2Bwiki%26hl%3Del
Αγγελόπουλος Μενέλαος
Μέλος
Αγαπητέ,
Εκεί που ψέλνει ένας φίλος μου, έρχεται ο κ. Π. Β. Πάσχος, υμνολόγος καθηγητής της Θεολογικής σχολής, στον οποίο είχαμε κάνει μία παρόμοια ερώτηση, για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώθηκε το τυπικό ή καλύτερα η δομή των ακολουθιών, η οποία δομή παρεπιπτώντως να σχολιάσω ότι είναι με μία λέξη απλά τέλεια. Είναι άψογη. Και οι εναλλαγές ψαλσίματος-αναγνωσμάτων είναι σε απίστευτη ισορροπία, γιατί πολύ απλά οι Πατέρες γνώριζαν καλά "τον άνθρωπο" και ήξεραν τι έκαναν (συνήθως όμως τα αναγνώσματα παραλείπονται, βλέπε μεσονυκτικό-ώρες, για να μη πούμε καθίσματα ή τον καημένο τον Άμωμο, με αποτέλεσμα να μπαίνουμε π.χ. στη Θεία Λειτουργία με έντονη "πίεση" λόγω Αίνων-Δοξαστικού-Δοξολογίας... αλλά αυτό είναι άλλο θέμα).
Η απάντηση αγαπητέ μου είναι ότι ΔΕΝ υπάρχει καμμία μελέτη για την ιστορία του τυπικού, πέρα από αποσπασματικά άρθρα, και αυτά στα ξένα... Σχολίασε απλά ότι κάτι τέτοιο θα ήταν ένα πολύ καλό διδακτορικό, αλλά μέχρι εκεί.
Θαύμασα στην απάντηση ενός απλού Αγιορείτη, που του έκανα την ίδια ερώτηση,
"Ε... σιγά σιγά με τον καιρό θα καταλάβεις γιατί είναι δομημένες έτσι οι ακολουθίες"
Εκεί που ψέλνει ένας φίλος μου, έρχεται ο κ. Π. Β. Πάσχος, υμνολόγος καθηγητής της Θεολογικής σχολής, στον οποίο είχαμε κάνει μία παρόμοια ερώτηση, για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώθηκε το τυπικό ή καλύτερα η δομή των ακολουθιών, η οποία δομή παρεπιπτώντως να σχολιάσω ότι είναι με μία λέξη απλά τέλεια. Είναι άψογη. Και οι εναλλαγές ψαλσίματος-αναγνωσμάτων είναι σε απίστευτη ισορροπία, γιατί πολύ απλά οι Πατέρες γνώριζαν καλά "τον άνθρωπο" και ήξεραν τι έκαναν (συνήθως όμως τα αναγνώσματα παραλείπονται, βλέπε μεσονυκτικό-ώρες, για να μη πούμε καθίσματα ή τον καημένο τον Άμωμο, με αποτέλεσμα να μπαίνουμε π.χ. στη Θεία Λειτουργία με έντονη "πίεση" λόγω Αίνων-Δοξαστικού-Δοξολογίας... αλλά αυτό είναι άλλο θέμα).
Η απάντηση αγαπητέ μου είναι ότι ΔΕΝ υπάρχει καμμία μελέτη για την ιστορία του τυπικού, πέρα από αποσπασματικά άρθρα, και αυτά στα ξένα... Σχολίασε απλά ότι κάτι τέτοιο θα ήταν ένα πολύ καλό διδακτορικό, αλλά μέχρι εκεί.
Θαύμασα στην απάντηση ενός απλού Αγιορείτη, που του έκανα την ίδια ερώτηση,
"Ε... σιγά σιγά με τον καιρό θα καταλάβεις γιατί είναι δομημένες έτσι οι ακολουθίες"
Παναγιώτης
σκολιοὶ γὰρ λογισμοί, χωρίζουσιν ἀπὸ Θεοῦ
Τὸ Τυπικὸν τῆς Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σάββα, ἤτοι τὸ ἱεροσολυμιτικὸν μοναστικὸν τυπικόν, ἐνωρίς εἶχε διαδοθῆ εἰς τὰς ἐκτὸς τῆς Παλαιστίνης μονάς, μετὰ δὲ τὴν Εἰκονομαχίαν ἐπεκράτησε βαθμιαίως καὶ εἰς τοὺς ἐνοριακοὺς ναοὺς τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολῆς, ἀντικαταστῆσαν τὸ προηγουμένως ἰσχῦον εἰς αὐτούς τυπικὸν τῶν «ᾀσματικῶν ἀκολουθιῶν». Τὸ τελευταῖον διετηρήθη κατ’ ἐξαίρεσιν εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως μέχρι τῆς ἁλώσεως ἐκείνης ὑπὸ τῶν Λατίνων (ἔτος 1204) καὶ εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν τῆς Θεσσαλονίκης μέχρι τῶν χρόνων τοῦ ἀρχιεπισκόπου Συμεών (+1429) καὶ ἔτι βραδύτερον. [...]. Βλέπε Γεωργίου Γ. Μπεκατώρου, ἄρθρον «Τυπικόν», Θρησκευτικὴ καὶ Ἠθικὴ Ἐγκυκλοπαιδεία, τόμος 11ος, στήλαι 900-904, καὶ Ἰω. Φουντούλη, Τὸ λειτουργικὸν ἔργον Συμεὼν τοῦ Θεσσαλονίκης, Θεσ/νίκη 1966, σ. 145-159.
[Ἀρχιμ. Εἰρηναῖος Δεληδήμος, ΣΥΜΒΟΛΗ, τ. 7, σ. 9, ὑποσ. 2]
Τὸ Κοσμικὸ Τυπικὸ ἢ λεγόμενο ᾈσματικό, εἶχε προέλευση τὴν Ἀντιόχεια. Τὸ Μοναστηριακὸ Τυπικὸ σώζει τὴν Ἱεροσολυμιτικὴ παράδοση καὶ μάλιστα τῆς μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα. Καὶ τὰ δύο Τυπικά, τελικά, ἔχουν θετὴ πατρίδα τὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου δέχτηκαν εὐεργετικὲς ἐπιδράσεις, καὶ κυρίως στὴ μονὴ τοῦ Στουδίου. Τὸ Κοσμικὸ Τυπικὸ προέβλεπε μεγάλη χρήση τῶν ψαλμῶν, κατανεμημένων σὲ ἀντίφωνα, μὲ σύντομα ἢ καὶ λίγο ἐκτενέστερα ἐφύμνια τροπάρια ἀνὰ στίχο. Τὸ Μοναστηριακὸ Τυπικὸ περιλαμβάνει, ὡς πλουσιότερο, ἐκτὸς ἀπ’ τὶς δεήσεις, τὶς εὐχές, τοὺς ψαλμούς καὶ τὰ βιβλικὰ ἀναγνώσματα, πολλὰ καὶ ποικιλώνυμα τροπάρια, τὰ ὁποῖα κυρίως πληθύνθηκαν ἀπὸ λόγιους μοναχοὺς μετὰ τὸν θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας κατὰ τῶν Εἰκονομάχων. Ἀγαπήθηκαν πολύ καὶ ἐπικράτησαν καὶ συνέβαλαν στὸν μαρασμὸ τοῦ Κοσμικοῦ Τυπικοῦ, τὸ ὁποῖο ἀπ’τὴν Φραγκοκρατία καὶ μετὰ σχεδὸν λησμονήθηκε.
[Γρ. Στάθης, Πρακτικά Α’ Ψαλτικοῦ Συνεδρίου, σ. 74-75.]
[...] Στοὺς αἰῶνες ποὺ ἀκολούθησαν καὶ μέχρι τὴν ἐποχὴ τῶν εἰκονομαχικῶν ἐρίδων (727-843), συνετελέσθη ἕνας ἀλληλοδανεισμὸς κοσμικῶν καὶ μοναστηριακῶν τυπικῶν στοιχείων. Ἡ εἰκονομαχία ὅπως ἦταν φυσικό, εἶχε ἀντίκτυπο καὶ στὴ θεία λατρεία. Ἡ ἄρρηκτη σχέση της μὲ τὸ χῶρο τελέσεώς της, τὸ ναό, συνέβαλε στὴν ἀποδυνάμωσή της, ἰδιαίτερα στοὺς ἐνοριακοὺς ναοὺς τῆς βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας. Τὰ μοναστήρια ὅμως, ὡς νέες Θερμοπύλες τότε, διεξήγαγαν μὲ ἀρκετὲς θυσίες τὸν ἀγώνα ἐναντίον τῶν εἰκονομάχων, οἱ δὲ μοναχοὶ κατάφεραν νὰ διατηρήσουν μὲ ἀξιοζήλευτη εὐαισθησία τὴ λατρευτικὴ παράδοση. [...] Ἡ νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας τὸ ἔτος 843, ἦταν ἐπίτευγμα τῶν μοναχῶν. Οἱ ἀγῶνες τους ἀναγνωρίσθηκαν, ὁ μοναχισμὸς ἐνισχύθηκε καὶ τὰ μοναστήρια ἔγιναν τὰ «παντεπιστήμια» τῆς πατερικῆς πνευματικότητος. Στὴν συνείδηση τῶν λαϊκῶν, τὸ λατρευτικὸ πρόγραμμα τῶν μοναχῶν, κατανοήθηκε ὡς ἡ «ὀρθοδοξότερη» λατρευτικὴ ἐμπειρία, μὲ ἀποτέλεσμα τὴν υἱοθέτηση καὶ ἀφομοίωση τῶν περισσοτέρων ἱδιαιτεροτήτων του ἀπὸ τὴν ἐνοριακὴ τυπικὴ πραγματικότητα.
[Δημ. Κ. Μπαλαγεώργος, Ἡ Ψαλτικὴ Παράδοση τῶν Ἀκολουθιῶν τοῦ Βυζαντινοῦ Κοσμικοῦ Τυπικοῦ (διδακτορικὴ διατριβή), Ἀθήνα 2001, σ. 96.]
ἀναφορά
[Ἀρχιμ. Εἰρηναῖος Δεληδήμος, ΣΥΜΒΟΛΗ, τ. 7, σ. 9, ὑποσ. 2]
Τὸ Κοσμικὸ Τυπικὸ ἢ λεγόμενο ᾈσματικό, εἶχε προέλευση τὴν Ἀντιόχεια. Τὸ Μοναστηριακὸ Τυπικὸ σώζει τὴν Ἱεροσολυμιτικὴ παράδοση καὶ μάλιστα τῆς μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα. Καὶ τὰ δύο Τυπικά, τελικά, ἔχουν θετὴ πατρίδα τὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου δέχτηκαν εὐεργετικὲς ἐπιδράσεις, καὶ κυρίως στὴ μονὴ τοῦ Στουδίου. Τὸ Κοσμικὸ Τυπικὸ προέβλεπε μεγάλη χρήση τῶν ψαλμῶν, κατανεμημένων σὲ ἀντίφωνα, μὲ σύντομα ἢ καὶ λίγο ἐκτενέστερα ἐφύμνια τροπάρια ἀνὰ στίχο. Τὸ Μοναστηριακὸ Τυπικὸ περιλαμβάνει, ὡς πλουσιότερο, ἐκτὸς ἀπ’ τὶς δεήσεις, τὶς εὐχές, τοὺς ψαλμούς καὶ τὰ βιβλικὰ ἀναγνώσματα, πολλὰ καὶ ποικιλώνυμα τροπάρια, τὰ ὁποῖα κυρίως πληθύνθηκαν ἀπὸ λόγιους μοναχοὺς μετὰ τὸν θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας κατὰ τῶν Εἰκονομάχων. Ἀγαπήθηκαν πολύ καὶ ἐπικράτησαν καὶ συνέβαλαν στὸν μαρασμὸ τοῦ Κοσμικοῦ Τυπικοῦ, τὸ ὁποῖο ἀπ’τὴν Φραγκοκρατία καὶ μετὰ σχεδὸν λησμονήθηκε.
[Γρ. Στάθης, Πρακτικά Α’ Ψαλτικοῦ Συνεδρίου, σ. 74-75.]
[...] Στοὺς αἰῶνες ποὺ ἀκολούθησαν καὶ μέχρι τὴν ἐποχὴ τῶν εἰκονομαχικῶν ἐρίδων (727-843), συνετελέσθη ἕνας ἀλληλοδανεισμὸς κοσμικῶν καὶ μοναστηριακῶν τυπικῶν στοιχείων. Ἡ εἰκονομαχία ὅπως ἦταν φυσικό, εἶχε ἀντίκτυπο καὶ στὴ θεία λατρεία. Ἡ ἄρρηκτη σχέση της μὲ τὸ χῶρο τελέσεώς της, τὸ ναό, συνέβαλε στὴν ἀποδυνάμωσή της, ἰδιαίτερα στοὺς ἐνοριακοὺς ναοὺς τῆς βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας. Τὰ μοναστήρια ὅμως, ὡς νέες Θερμοπύλες τότε, διεξήγαγαν μὲ ἀρκετὲς θυσίες τὸν ἀγώνα ἐναντίον τῶν εἰκονομάχων, οἱ δὲ μοναχοὶ κατάφεραν νὰ διατηρήσουν μὲ ἀξιοζήλευτη εὐαισθησία τὴ λατρευτικὴ παράδοση. [...] Ἡ νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας τὸ ἔτος 843, ἦταν ἐπίτευγμα τῶν μοναχῶν. Οἱ ἀγῶνες τους ἀναγνωρίσθηκαν, ὁ μοναχισμὸς ἐνισχύθηκε καὶ τὰ μοναστήρια ἔγιναν τὰ «παντεπιστήμια» τῆς πατερικῆς πνευματικότητος. Στὴν συνείδηση τῶν λαϊκῶν, τὸ λατρευτικὸ πρόγραμμα τῶν μοναχῶν, κατανοήθηκε ὡς ἡ «ὀρθοδοξότερη» λατρευτικὴ ἐμπειρία, μὲ ἀποτέλεσμα τὴν υἱοθέτηση καὶ ἀφομοίωση τῶν περισσοτέρων ἱδιαιτεροτήτων του ἀπὸ τὴν ἐνοριακὴ τυπικὴ πραγματικότητα.
[Δημ. Κ. Μπαλαγεώργος, Ἡ Ψαλτικὴ Παράδοση τῶν Ἀκολουθιῶν τοῦ Βυζαντινοῦ Κοσμικοῦ Τυπικοῦ (διδακτορικὴ διατριβή), Ἀθήνα 2001, σ. 96.]
ἀναφορά
Last edited:
Αγγελόπουλος Μενέλαος
Μέλος
Όμορφο
MTheodorakis
Παλαιό Μέλος
Τὰ μοναχικὰ τυπικά, ἁγιοσαβιτικὰ ἤ στουδιτικά, πέρα ἀπὸ τὶς βασικὲς διατάξεις, στὰ μηνολόγιά τους ἀνέλαβαν τὴν ἐπιλογὴ τῶν ὕμνων, οἱ ὁποίοι δὲν ἦταν οἱ ἴδιοι στὰ χφφ. ἤ ἦταν πολλαπλάσιοι ἀπὸ τὶς ἀνάγκες τῆς ἀκολουθίας, διαμορφώνοντας ἕνα «τελικὸ τύπο».
MTheodorakis
Παλαιό Μέλος
«Λέων ὁ ἀΐδοιμος καὶ σοφώτατος βασιλεύς (886-912)...Θεοφανῷ τῇ αὐτοῦ πρώτῃ, ὥς φασί, γυναικί...ἡ γὰρ τῆς ἐκκλησίας εὐταξία τε καὶ κατάστασις, κἄν ἄνωθεν ἤρξατο, κατ’ ὀλίγον ἄριστα καθισταμένη, καὶ ὡς ἐχρῆν, ἀλλ’ οὖν ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ βασιλέως τούτου εἰς τὸ παντελὲς κατέστη καὶ ἐτυπώθη, ὡς νῦν ἔχει τάξεώς τε καὶ καταστάσεως» (Νικηφόρου Καλλίστου τοῦ Ξανθοπούλου (+1330) Συναξάριον Κυριακῆς ἁγίων πάντων).
Last edited: