Στο ένθετο του Ψηφιακού Δίσκου του Ensemble Organum "Missa Pange lingua" του Josquin Desprez, ο διευθυντής Marcel Peres γράφει μεταξύ άλλων σε κείμενο με τίτλο "Η ερμηνεία του Γρηγοριανού μέλους στα τέλη του Μεσαίωνα" :
Μεταφράζω πρόχειρα: " ........
Όμως πως το ψάλλανε; Μπορούμε να μένουμε ικανοποιημένοι με τις κατηγορηματικές περιγραφές από τις ιστορίες της μουσικής οι οποίες μιλάνε για ένα παρηκμασμένο, γλυκανάλατο, αργό και βαρετό Γρηγοριανό μέλος που ψαλλόταν μηχανικά με ίσες νότες από ψάλτες που είχαν χάσει την αίσθηση της τροπικότητας;
Για πολύ καλή μας τύχη, έχουν διασωθεί αρκετά κείμενα και μαρτυρίες που μας επιτρέπουν να φανταστούμε το στυλ και την μαεστρία με την οποία ψαλλόταν το Γρηγοριανό μέλος.
Η πρώτη αρχή που μοιάζει να ήταν πάντα ο κανόνας, ακόμα και για τον κλασικό μεσαίωνα (haut moyen Age), είναι αυτός των αλλαγών στις χρονικές αγωγές ανάλογα με το πόσο πανηγυρική ήταν η ακολουθία. Τρεις κατηγορίες ήταν σε χρήση: σύντομη για τις καθημερινές, μεσαία (ΣΣ. αργοσύντομη) για σημαντικές εορτές, και πολύ αργή για τις μεγάλες γιορτές του λειτουργικού έτους. Όμως αυτή η αργή χρονική αγωγή για τις μεγάλες μέρες υπήρχε για να επιτρέπει στους ψάλτες να στολίζουν πολύ, να διανθίζουν, όπως δηλώνει ο όρος (florizare), το Γρηγοριανό μέλος που ήθελαν να προσφέρουν στον Θεό με ακόμα μεγαλύτερη λαμπρότητα με την ευκαιρία αυτών των σημαντικών εορτών. Έτσι η γρηγοριανή μελωδία επιμηκυμένη, εξαγγελλόμενη μέσα στα όρια ενός "τακτικού παλμού", όπου κάθε νότα γίνεται ένας χρόνος, αποκτούσε, χάρη στο στόλισμα που κοσμούσε την νότα όπως τα διακοσμητικά αρχιγράμματα των χειρογράφων μεταμορφώνουν τα γράμματα, κορυφώσεις αγαλλίασης ιερού μέλους.
......."
(Οι υπογραμμίσεις δικές μου.)
Ο συγγραφέας συνεχίζει να εξηγεί για το "πως" αυτού του στολίσματος και παραθέτει και άλλες πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Οι δικιά μου σκέψη είναι χοντρικά, γιατί το λεπτομερές σκεπτικό θα ήθελε ίσως αρκετές σελίδες, η εξής: Αυτά ο συγγραφέας τα γράφει αναφερόμενος πάντα σε ΜΙΑ γραφή του μέλους. Δηλαδή κατά περίπτωση η ίδια γραφή μπορεί να εκτελεστεί με τρεις τρόπους. Με δικούς μας όρους, σύντομα, αργοσύντομα και αργά. Με δεδομένη την σχέση της γραφής του Γρηγοριανού μέλους και του Βυζαντινού, και με τις
αφορμές για μια τέτοια λειτουργία της γραφής που μας δίνουν οι συγγραφείς ακόμα και στην νέα γραφή, (και με δεδομένη μια τέτοια λειτουργία, αλλά σε διαφορετικές εποχές) θα μπορούσαμε να υποθέσουμε κάτι τέτοιο και για τα καθ' ημάς; Υπάρχουν στοιχεία; (Θα έπρεπε να παραθέσω και συγκεκριμένη εποχή αλλά θα το θέσω σαν ερώτηση.) Ποιά εποχή θα μπορούσε να συμβαίνει αυτό; (Ο Peres λέει πως αυτά ισχύουν για μια περίοδο που καλύπτεται από παλαιοβυζαντινές σημειογραφίες μέχρι και μεσοβυζαντινή.)
(Η σκέψεις μου, οι απορίες μου για το θέμα είναι πάρα πολλές αλλά σταματώ εδώ περιμένοντας από τους γνώστες...)
ΥΓ. Αυτές οι σκέψεις, και η βαρεμάρα μου να γράψω αυτό το μήνυμα με οδήγησαν τις προάλλες σε
αυτό.