Περί μαλακότητας, γλειψίματος, και έλξεων υπάρχει όντως διαφορετική προσέγγιση.
Θα πρέπει πάντως κάποια στιγμή να παραδεχτείτε ότι αδικείτε τους άλλους που ομιλούν και γράφουν για τις έλξεις πριν τον Καρά και κυρίως τις ...κάνουν. Γιατί, απ' ότι φαίνεται, ξεχνάτε τους υπολοίπους, και στιγματίζεστε "κάπως", αφού περιορίζετε σε στενά "αντίθετα με τις προτιμήσεις σας" μουσικά πλαίσια και κάποιους τους οποίους κρίνετε καλοπροαίρετα, ενδεχομένως.
Καλή ακρόαση.
Αν ο κ. Κωνσταντίνου εννοεί τον Πρίγγο, η αναφορά ότι "κάνει τις έλξεις του Καρά πριν τον Καρά" είναι ΤΕΛΕΙΩΣ άστοχη:
το τι εννοούσε ο Καράς με τις έλξεις που έγραψε στο θεωρητικό του μας το έχει πει με τις ηχογραφήσεις του, οι οποίες όμως είναι στις έλξεις (και όχι μόνο) τελείως διαφορετικές από τον τρόπο που τις εκτελεί ο Πρίγγος. Έλξεις υπήρχαν πολύ πριν τον Καρά και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Το μόνο που προσέφερε ο Καράς με την "μανιώδη" καταγραφή τους είναι η παρανόησή τους.
Η προσπάθεια επομένως να μας αποδείξει ο κ. Κωνσταντίνου ότι οι πατριαρχικοί ψάλτες εκτελούν έλξεις είναι άνευ αντικειμένου, αφού ως γνωστόν, οι έλξεις είναι βασικό συστατικό του παραδοσιακού ψαλσίματος. Αυτές όμως, όπως είπαμε, είναι ΤΕΛΕΙΩΣ διαφορετικές από τον τρόπο που τις εκτελεί ο Καράς, τόσο ως προς τη συχνότητα εκτέλεσης όσο και ως προς τον τρόπο.
Από τα ίδια δε αποσπάσματα προκύπτουν σημεία στα οποία κατά τον Καρά υπάρχουν έλξεις, ενώ ο Πρίγγος δεν τις εκτελεί!
Πιο αναλυτικά:
1."Καταστέλλων τον θόρυβον αυτών της ψυχής": υπάρχει έλξη του ΚΕ προς τον ΖΩ με σύρσιμο φωνής, την οποία οι της σχολής Καρά την εκτελούν τελείως διαφορετικά, με απευθείας πάτημα, γι' αυτό μην αυταπατώνται ότι εκτελούν τις έλξεις όπως ο Πρίγγος. Κι αυτό
δεν σημαίνει ότι η έλξη αυτή πρέπει να γίνεται πάντα, καθώς έχουμε αναρίθμητες άλλες περιπτώσεις από πατριαρχικά ακούσματα χωρίς αυτή την έλξη. Προκύπτουν πάντως και άλλα δύο συμπεράσματα από το ηχητικό αυτό απόσπασμα:
- Ο Πρίγγος δεν κάνει έλξη του ΓΑ προς τον ΔΙ
- Το ΒΟΥ εκτελείται αρκετά χαμηλό, ως ελάχιστος τόνος και όχι ως ημίτονο
2. "Τοις κήρυξιν αυτού"Στο πρώτο ΓΑ=>ΔΙ (στη συλλαβή αυ-
του-ου) δεν υπάρχει καμία δίεση, το ΓΑ είναι απολύτως φυσικό. Υπάρχει έλξη στο δεύτερο ΓΑ (φράση αυ-του-ου-
ου-ου-ου) που είναι φυσιολογική δεδομένου του γοργού και του περαστικού ΓΑ. Από την ίδιο απόσπασμα προκύπτουν επίσης τα χαμηλωμένα ΖΩ και ΒΟΥ στον δεύτερο ήχο (ελάχιστοι τόνοι).
3. "Κύριε εκέκραξα" δ' ήχου:Στο επανεκδοθέν Αναστασιματάριο ο κ. Κωνσταντίνου σημειώνει στη φράση αυτή 3 διέσεις (Κύριε ε
κε-εκρα
ξα-α προς σε-
ε). Την πρώτη και την τρίτη μαλακές (4 μόρια) και τη δεύτερη σκληρή (6 μόρια). Στο ηχητικό όμως που μας παραθέτει (και με βάση το οποίο προφανώς μπήκαν οι διέσεις) η πρώτη δεν υπάρχει καθόλου, η τρίτη είναι η γνωστή έλξη του ΠΑ προς τον ΒΟΥ και η δεύτερη γίνεται, όπως και στο πρώτο παράδειγμα, με γοργό και δεσπόζοντος του ΔΙ. Το ερώτημα είναι: αν δώσετε σ' έναν ψάλτη το κείμενο με σημειωμένες όλες αυτές τις διέσεις, θα τις κάνει όπως ο Πρίγγος ή υπερβολικά και άστοχα; Το παράδειγμα του Καρά μάλλον στη δεύτερη περίπτωση κατατείνει...
4. "Κύριε εκέκραξα" πλ. δ' ήχου:Τα έχουμε ξαναπεί για την έλξη του ΠΑ προς τον ΒΟΥ στον πλ. δ' και το λανθασμένο τρόπο που προσεγγίζεται από τη σχολή Καρά: η έλξη εδώ γίνεται με σύρσιμο της φωνής και ο ΠΑ προσεγγίζει τον ΒΟΥ. Δηλ. πρόκειται για πολύ σκληρή δίεση (8 μορίων -εναρμόνια δίεση- και όχι 4 -μαλακή- που σημειώνει στο βιβλίο του ο κ. Κωνσταντίνου) και γίνεται με ειδικό λαρυγγισμό (σύρσιμο) και όχι με απευθείας πάτημα στη δίεση, όπως γίνεται από τη σχολή Καρά.
5. "Εισάκουσόν μου Κύριε" πλ. δ':Εδώ είναι πολύ ενδιαφέρουσες οι ανακολουθίες των διέσεων που έχει σημειώσει ο κ. Κωνσταντίνου με αυτές που εκτελεί ο Πρίγγος: καταρχήν στο βιβλίο δεν έχει επισημανθεί η κλασσική δίεση ενός τμήματος (2 μορίων) στον ΠΑ στα σημεία
ει-ει σα-α κου-σον. Είναι η ίδια δίεση (απλή ύψωση φθόγγου) που υπάρχει και στη συλλαβή
Κυ-υ, στην οποία όμως σημειώνεται μεγαλύτερη δίεση! Φυσικά η απλή δίεση του ΠΑ προς τον ΒΟΥ στον πλ. δ' εκτελείται φυσιολογικά και δεν γράφεται σε κανένα κλασσικό βιβλίο, γιατί είναι πολύ συνηθισμένη.
6. "Υπέρ τον Φαρισαίον εδικαίωσε": Οι ίδια απλή δίεση ισχύει και εδώ, εκτός της συλλαβής
εδι-και-αι στην οποία υπάρχει μεγαλύτερη δίεση (2 τμήματα την προσδιορίζει η Πατριαρχική Επιτροπή) και εκτελείται πάλι με το παραδοσιακό σύρσιμο της φωνής, το οποίο κατά τη σχολή Καρά δεν υφίσταται...
7. "Προς εαυτόν τα θαυμάσια": υπάρχουν όντως οι δύο γνωστές έλξεις που σημειώνει ο κ. Κωνσταντίνου στο βιβλίο του (εαυτό-ο-
ο-ον και τα-
α-α). Να σημειώσουμε εδώ και ένα (από τα πολλά) που αγνοείται επιδεικτικά από τη σχολή Καρά: την εκτέλεση του υφέν πριν τη λέξη "θαυμάσια", το οποίο υφέν μάλιστα εδώ είναι εναρμόνια δίεση στην ουσία (η οποία δεν υφίσταται για του καραϊκούς). Αλλά το ΠΑ είναι τόσο κοντά στο ΒΟΥ που ο Πρίγγος το σημειώνει με ίσον, όπως κάνει και στον τρίτο ήχο στη δίεση του ΒΟΥ προς τον ΓΑ.
9. "Ήδη βάπτεται": Η έλξη του του ΚΕ προς τον ΖΩ στη φράση με τους φθόγγους ΚΕ-ΖΩ-ΝΗ στο
η-η-δη παραπέμπει στην εκτέλεση του κλιτού. Σε μια τέτοια περίπτωση ακούγεται απολύτως φυσιολογικό να δεσπόζει ο άνω ΝΗ και να έλκονται προς αυτόν το ΚΕ και το ΖΩ. Κι αυτή είναι
μία εκδοχή για το πώς λέγεται η συγκεκριμένη φράση. Άλλος παραδοσιακός ψάλτης μπορεί κάλλιστα να μην κάνει τόσο μεγάλη δίεση. Κι έχουμε πάμπολλες εκτελέσεις που δεν υπάρχει τόσο μεγάλη δίεση, τις οποίες μάλλον δεν αγνοεί ο κ. Κωνσταντίνου. Απλώς έχει πάρει μία και την έχει κάνει σημαία.
Οι παραδοσιακοί ψάλτες κ. Κωνσταντίνου δεν κάνουν πάντα την ίδια έλξη σε όλες τις φράσεις, όπως πρέσβευε ο Καράς. Υπάρχουν μικροδιαφοροποιήσεις από κομμάτι σε κομμάτι κι από ψάλτη σε ψάλτη. Εδώ π.χ. ο Πρίγγος κάνει έντονη δίεση,
στην ίδια θέση όμως ο Ναυπλιώτης δεν κάνει καμία δίεση. Αυτό τι σημαίνει; Μήπως ότι ο ένας είναι "σωστός" κι ο άλλος "λάθος";; Τέτοια φαινόμενα η καραϊκή τετράγωνη λογική δεν μπορεί να τα εξηγήσει, στον απλό παραδοσιακό ψάλτη όμως φαίνονται απολύτως φυσιολογικά: ο μεν Πρίγγος ήθελε να παραπέμψει στο κλιτό, ο δε Ναυπλιώτης ήθελε να δείξει καθαρό πλ. δ'. Και τα δύο ωραία και θεμιτά!
10. "Τας ψυχάς ημών": Δεν ξέρω τι θέλει να αποδείξει ο κ. Κωνσταντίνου με το συγκεκριμένο απόσπασμα, αλλά εγώ δεν ακούω καμία σοβαρή έλξη. Το μόνο που ακούω είναι μια ελαφρά έλξη του ΝΗ προς τον ΠΑ στο
"τας ψυ-χα-ας", το οποίο όμως επ' ουδενί δεν μπορεί να σημειωθεί στο κείμενο, καθώς ο ΝΗ είναι σχεδόν φυσικός. Ο Πρίγγος τον ανεβάζει ελάχιστα εδώ με απλή δίεση (ούτε καν μονόγραμμη). Τέτοιες διέσεις υφίστανται κατά κόρον όμως και ο κ. Κωνσταντίνου πάμπολλες φορές δεν τις σημειώνει καθόλου (και ορθώς), όπως είπα στην περίπτωση του ΠΑ του πλ. δ'.
Η ιστορία βέβαια με την παράθεση μεμονομένων ηχογραφήσεων για να αποδειχθεί ( ; ) το "δίκιο" του Καρά είναι παλιά. Η καινούργια όμως είναι η λανθασμένη γραπτή επισήμανση. Εν τέλει: μπορείτε κύριοι σε δικά σας γραπτά να επισημαίνετε ό,τι έλξεις θέλετε, οι οποίες δεν υπάρχουν πουθενά και τις έχει μόνο ο Καράς, μόνο και μόνο για σεβασμό στο δάσκαλό σας, έστω κι αν αυτός τις εκτελούσε λανθασμένα. Δικαίωμά σας.
Τον Πρίγγο όμως, που ψέλνει τελείως διαφορετικά, δεν πρέπει κι αυτόν να τον σεβαστούμε; Μήπως είναι ασέβεια να σημειώνουμε στις εκτελέσεις του τις ίδιες έλξεις που σημειώνονται σε "εκτελέσεις" του Καρά;;; Λέω μήπως...
