Ιδιόμελα αργά αίνων Κυριακής Πεντηκοστής

Σε εξήγηση του Ι. Αρβανίτη, που επισυνάπτω.

[Σημ. συντ. (π.Μ.)] Αντιγραφή καί μετακίνηση μηνυμάτων από εδώ.

Πολύ ωραία μέλη! Αν θυμάμαι καλά, υπάρχουν σε στιχηραρικό είδος και τα αντίστοιχα ιδιόμελα των Βαίων και των Χριστουγέννων.

Μου προξενεί, όμως, εντύπωση η κατάληξη κάθε τροπαρίου στον πα και όχι στον βου, όπως ξέρουμε από το στιχηραρικό του τετάρτου.

Είναι μήπως κάποια εξαίρεση του κανόνα, στοιχείο παλαιότητας, κάποια "άπαξ" ιδιοτροπία του Πέτρου ή σύγχρονη προσαρμογή (π.χ. για να ταιριάζει με τον απαγγελόμενο στίχο);

Υπάρχουν και τα του Ραιδεστηνού, τα οποία καταλήγουν στον Βού, αν δεν απατώμαι.

Κατσίκης Κωνσταντίνος said:

Μου προξενεί, όμως, εντύπωση η κατάληξη κάθε τροπαρίου στον πα και όχι στον βου, όπως ξέρουμε από το στιχηραρικό του τετάρτου.

Είναι μήπως κάποια εξαίρεση του κανόνα, στοιχείο παλαιότητας, κάποια "άπαξ" ιδιοτροπία του Πέτρου ή σύγχρονη προσαρμογή (π.χ. για να ταιριάζει με τον απαγγελόμενο στίχο);

Click to expand...

Βλ. τον δ' ήχο στο Αναστασιματάριο του Πέτρου, έκδ. 1820.

π. Μάξιμος said:

Δεῖτε ἐπίσης τό θέμα: Περι των ιδιομέλων των αίνων των Χριστουγέννων και της Πεντηκοστής, ἀναφορικά μέ τήν κατάληξη κ. ἄ.. Ὁ Β. Ζάχαρης τά εἶχε δεῖ στήν παλαιά, νά πού ἐξηγήθηκαν. Δέν εἶναι σίγουρο ὅτι ὁ Λαμπαδάριος εἶναι ὁ συνθέτης.

Click to expand...

Π. Μάξιμε, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σε ποιο ακριβώς χειρόγραφο της Γραφής Πέτρου, αναφέρεται εδώ ο Β. Ζάχαρης στο θέμα που παραπέμπετε.

Ωστόσο στο σχόλιο που συνοδεύει το ηχητικό και την εξήγηση στον ΟΦΕΛΠ εδώ, αναφέρεται η πηγή από την οποία έκανε την εξήγηση ο Γ. Αρβανίτης. Πρόκειται για τον χφ. κώδικα Mignana_7 σε γραφή του Πέτρου, δια χειρός Αναστασίου Προικοννησίου, όπου ως συνθέτης αναφέρεται ο Πέτρος Λαμπαδάριος, και ο οποίος έχει ανεβεί και στο Ψ εδώ. Σε κάποιο σημείο (σελ. 282 του PDF), όπου παρατίθεται μάθημα του Δανιήλ Πρωτοψάλτου, αυτό αναφέρεται ευθέως.

Από τον κώδικα αυτό παραθέτω τις δυο σελίδες με τα ιδιόμελα των Αίνων της Πεντηκοστής, που εξήγησε ο Γιάννης.

Nikos L. said:

Υπάρχουν και τα του Ραιδεστηνού, τα οποία καταλήγουν στον Βού, αν δεν απατώμαι.

Click to expand...

Παρακάτω το αντίστοιχο ηχητικό:

http://analogion.com/forum/showthread.php?t=23056

Emmanouil Giannopoulos said:

Βλ. τον δ' ήχο στο Αναστασιματάριο του Πέτρου, έκδ. 1820.

Click to expand...

Σας ευχαριστώ για την επισήμανση! Δεν το είχα προσέξει ποτέ.

Τελικά η έκδοση του 1820 θέλει περισσότερη μελέτη!! Όποτε τη διαβάζω κάτι καινούριο αποκομίζω.

Παρατηρήσεις: 1) όλα τα εσπέρια ιδιόμελα του "Κύριε εκέκραξα" έχουν τελικές καταλήξεις στον πα.
2) το δογματικό θεοτοκίο κάνει βέβαια οριστική κατάληξη στον βου.
3) τα επόμενα στιχηραρικά μέλη είναι στους αίνους όπου παρατηρείται μία εναλλαγή (!!) στις τελικές καταλήξεις: το πρώτο ιδιόμελο στον βου, το επόμενο στον πα κ.ο.κ. (εκτός από το 4ο και το 5ο, που καταλήγουν και τα δύο στον πα).

Υποθέτω πως δεν είχε ακόμη κατασταλάξει η μορφή των τελικών καταλήξεων, καθώς αργότερα παγιώθηκαν όλες στον βου.

Ξέρετε αν αυτό είναι μια ... αναζήτηση - πρόταση του Πέτρου ή υπήρχε και παλαιότερα; Στα παλαιά στιχηράρια τι γινόταν;

Κατσίκης Κωνσταντίνος said:

Σας ευχαριστώ για την επισήμανση! Δεν το είχα προσέξει ποτέ.

Τελικά η έκδοση του 1820 θέλει περισσότερη μελέτη!! Όποτε τη διαβάζω κάτι καινούριο αποκομίζω.

Παρατηρήσεις: 1) όλα τα εσπέρια ιδιόμελα του "Κύριε εκέκραξα" έχουν τελικές καταλήξεις στον πα.
2) το δογματικό θεοτοκίο κάνει βέβαια οριστική κατάληξη στον βου.
3) τα επόμενα στιχηραρικά μέλη είναι στους αίνους όπου παρατηρείται μία εναλλαγή (!!) στις τελικές καταλήξεις: το πρώτο ιδιόμελο στον βου, το επόμενο στον πα κ.ο.κ. (εκτός από το 4ο και το 5ο, που καταλήγουν και τα δύο στον πα).

Υποθέτω πως δεν είχε ακόμη κατασταλάξει η μορφή των τελικών καταλήξεων, καθώς αργότερα παγιώθηκαν όλες στον βου.

Ξέρετε αν αυτό είναι μια ... αναζήτηση - πρόταση του Πέτρου ή υπήρχε και παλαιότερα; Στα παλαιά στιχηράρια τι γινόταν;

Click to expand...

Ακόμα και στο Αναστασιματάριο του Ιωάννου βρίσκονται τελικές καταλήξεις στον Πα. Επίσης, στο Δοξαστάριο του Πέτρου, το ιδιόμελο της Παρακευής της Β' Εβδομάδος "Νυν καιρός ευπρόσδεκτος" τελειώνει κι αυτό στον Πα.
Για να μη γράψω τώρα όλη την ιστορία του Δ' ήχου, να πώ μόνο ότι η κατάληξη στον Πα ήταν η αποκλειστική τελική κατάληξη των στιχηρών του Δ' πριν τον Πέτρο (Παλαιό στιχηράριο, Στιχηράρια Χρυσάφου, Γερμανού). Στο Αναστασιματάριο του Χρυσάφου υπάρχει ωστόσο μια τελική κατάληξη στον Βου στο "Τω σώ σταυρώ Χριστέ Σωτήρ" (δεν έχω ψάξει όλο του το Στιχηράριο, αλλά έχω την εντύπωση ότι δεν θα έχει μάλλον άλλες τελ. καταλήξεις στον Βου). Ίσως είχαν αρχίσει υπερβολικά δειλά να εμφανίζονται.
Το Στιχηράριο του Πέτρου κατάγεται (σύμφωνα με την έρευνα του Καρά και την δική μου) σε πολλά από την σύντομη ερμηνεία των παλαιότερων στιχηρών, με ανάμιξη από στοιχεία του Ειρμολογίου και κάποια νέα στοιχεία (π.χ. συντομώτερες γραμμές). Στο Ειρμολόγιο είχαν ήδη (στον καιρό του Πέτρου) επικρατήσει απόλυτα οι τελ. καταλήξεις στον Βου. Έτσι, επικρατούν και στα στιχηρά του Πέτρπυ, αλλά παραμένει λίγο και η παλαιότερη συνήθεια κατάληξης στον Πα. Έτσι, οι επικρατήσασες καταλήξεις στον Βου θεωρήθηκαν ως οι "κανονικές" ή ωραιότερες και εκδηλώθηκε η τάση οι καταλήξεις στον Πα να αλλαχτούν σε καταλήξεις στον Βου, όπως φαίνεται ότι έκανε εδώ ο Ρεδαιστηνός, όπως κάνει και ο Ιωάννης στο Αναστασιματάριο.
Το Δοξαστάριο του Ιακώβου βασίζεται στο Παλαιό στιχηράριο και έτσι ευρίσκονται εκεί τελικές καταλήξεις στον Πα. Ωστόσο, το Δοξαστάριο αυτό περιέχει και πολλά στοιχεία του Στιχηραρίου του Πέτρου κι ένα απ' αυτά είναι και η τελική κατάληξη στον Βου, όπως πχ. στο "Έλαμψεν η χάρις".

Θα ήθελα να ρωτήσω και κάτι άλλο.

Φαίνεται και στο χφ που παρατέθηκε εδώ - και ισχύει μάλλον και γενικά (τουλάχιστον σε όσα χφφ έχω δει) - ότι η μαρτυρία πάνω στον στιχηραρικό Πα μέσα στο μέλος είναι αυτή του έσω πρώτου (παρόλο που η αρχική μαρτυρία είναι βέβαια του άγια). Τι παραλλαγίζανε όμως; Άγια (νεάγιε) ή ανανές (ανέανες);