dkalpakidis
Dimitrios Kalpakidis
Μετά από χρόνια επανέρχομαι σε αυτό το θέμα ώστε να παραθέσω κάποιους προβληματισμούς αλλά και απόψεις περί των παγιωμένων ήχων ή περί της εναλλαγής των ήχων στις ακολουθίες:
Το θέμα των παγιωμένων ήχων σε τροπάρια ή ψαλμούς θα πρέπει νομίζω να το δούμε μέσα στο γενικότερο λειτουργικό πλαίσιο του ισχύοντος τυπικού και τις δυνατότητες που προσφέρει η παράδοση για εν μέτρω εναλλαγή και ποικιλία:
Οι Ακολουθίες των Κυριακών:
Μέσα στο λειτουργικό έτος έχουμε 365 ή 366 μέρες, που αντιστοιχούν περίπου σε 52 εβδομάδες.
Αν σκεφτούμε ότι οι ήχοι είναι 8 θα καταλάβουμε ότι κάθε Αναστάσιμη Ακολουθία ψάλλεται 6 με 7 φορές τον χρόνο.
Νομίζω ότι είναι μια πολύ πλούσια υμνολογική και μουσική παράδοση που δεν χρειάζεται (προφανώς) παραπάνω διεύρυνση.
Αν υπολογίσουμε τον κύκλο των Εωθινών Ευαγγελίων με τα ακολουθούντα τροπάριά τους (4-5 φορές στον χρόνο), τον κύκλο των κινητών και ακινήτων εορτών με τα τροπάρια που συμπλέκονται τότε θα καταλάβουμε πόσο πλούσιες και ποικίλες είναι η ακολουθίες της ορθοδόξου εκκλησίας.
Αυτή η υμνολογική και ηχητική ποικιλία δεν είναι όμως ανεξέλεγκτη.
Υπάρχουν σημεία στις ακολουθίες που πολύ σοφά η εκκλησία έκρινε πως πρέπει να ψάλλονται με ένα τρόπο και σε ένα παγιωμένο ήχο.
Και αφενός μεν η εναλλαγή των ήχων αποσκοπεί στην μελωδική αλλά και υμνολογική ποικιλία, αφετέρου δε η σταθερότητα κάποιων ψαλμών και ύμνων "σε ένα τρόπο" αποσκοπεί στην διατήρηση κάποιας ισορροπίας.
Η μουσική αναζήτηση αυτών των ψαλμών και ύμνων σε νέες μελοποιήσεις προκαλούν στο εκκλησίασμα σύγχυση και δεν εξυπηρετούν τον σκοπό της λατρείας. Αλλά και μέσα στο γενικότερο πλαίσιο των ακολουθιών και αυτοί οι παγιωμένοι ήχοι προκαλούν μεγαλύτερη ποικιλία στην ακολουθία λόγω των εναλλαγών των ήχων κατά την διάρκεια της.
Αναφέρομαι σε μερικές περιπτώσεις όπου θεωρώ ότι επιβάλλεται η επιμονή μας σε παγιωμένους ήχους και τρόπους ψαλμωδίας:
Το θέμα των παγιωμένων ήχων σε τροπάρια ή ψαλμούς θα πρέπει νομίζω να το δούμε μέσα στο γενικότερο λειτουργικό πλαίσιο του ισχύοντος τυπικού και τις δυνατότητες που προσφέρει η παράδοση για εν μέτρω εναλλαγή και ποικιλία:
Οι Ακολουθίες των Κυριακών:
Μέσα στο λειτουργικό έτος έχουμε 365 ή 366 μέρες, που αντιστοιχούν περίπου σε 52 εβδομάδες.
Αν σκεφτούμε ότι οι ήχοι είναι 8 θα καταλάβουμε ότι κάθε Αναστάσιμη Ακολουθία ψάλλεται 6 με 7 φορές τον χρόνο.
Νομίζω ότι είναι μια πολύ πλούσια υμνολογική και μουσική παράδοση που δεν χρειάζεται (προφανώς) παραπάνω διεύρυνση.
Αν υπολογίσουμε τον κύκλο των Εωθινών Ευαγγελίων με τα ακολουθούντα τροπάριά τους (4-5 φορές στον χρόνο), τον κύκλο των κινητών και ακινήτων εορτών με τα τροπάρια που συμπλέκονται τότε θα καταλάβουμε πόσο πλούσιες και ποικίλες είναι η ακολουθίες της ορθοδόξου εκκλησίας.
Αυτή η υμνολογική και ηχητική ποικιλία δεν είναι όμως ανεξέλεγκτη.
Υπάρχουν σημεία στις ακολουθίες που πολύ σοφά η εκκλησία έκρινε πως πρέπει να ψάλλονται με ένα τρόπο και σε ένα παγιωμένο ήχο.
Και αφενός μεν η εναλλαγή των ήχων αποσκοπεί στην μελωδική αλλά και υμνολογική ποικιλία, αφετέρου δε η σταθερότητα κάποιων ψαλμών και ύμνων "σε ένα τρόπο" αποσκοπεί στην διατήρηση κάποιας ισορροπίας.
Η μουσική αναζήτηση αυτών των ψαλμών και ύμνων σε νέες μελοποιήσεις προκαλούν στο εκκλησίασμα σύγχυση και δεν εξυπηρετούν τον σκοπό της λατρείας. Αλλά και μέσα στο γενικότερο πλαίσιο των ακολουθιών και αυτοί οι παγιωμένοι ήχοι προκαλούν μεγαλύτερη ποικιλία στην ακολουθία λόγω των εναλλαγών των ήχων κατά την διάρκεια της.
Αναφέρομαι σε μερικές περιπτώσεις όπου θεωρώ ότι επιβάλλεται η επιμονή μας σε παγιωμένους ήχους και τρόπους ψαλμωδίας:
- Ανοιξαντάρια (πλάγιος δ')
- "Μακάριος ανήρ" (πλάγιος δ')
- "Φως Ιλαρόν" (β')
- Προκείμενα Εσπερινού. (στον ήχο του προκειμένου)
- Αναστάσιμα Ευλογητάρια. (πλάγιος α')
- Ο Ν' ψαλμός (μέλος Πέτρου Λαμπαδαρίου)
- "Υπερευλογημένη" ήχος β'
- "Σήμερον σωτηρία" (δ') ή "Αναστάς εκ του μνήματος" (β')
- Εφύμνια των Αντιφώνων (β' ήχος)
- Τυπικά (μέλη Πέτρου Λαμπαδαρίου)
- Τρισάγιον Θείας Λειτουργίας (β')
- Ύμνοι Απολύσεως (β').
Last edited:
