Δοξολογίες ὄρθρου καί τυπικόν

D

Dionysios

Διονύσιος Ἀνατολικιώτης, «γηράσκω ἀεὶ διορθούμενο
῾Ο διαχειριστὴς τοῦ «Ψαλτολογίου» Δημήτριος Κουμπαρούλης ἄνοιξε αὐτὴν τὴν νέα ὑποενότητα, ἐπειδὴ σὲ ἄλλα θέματα γιὰ τὶς δοξολογίες εἶχαν διατυπωθῆ ἀπορίες ποὺ ἀφοροῦν τὸ τυπικό.
᾿Εδῶ μποροῦν νὰ συζητηθοῦν παλαιότερα τὰ θέματα τυπικοῦ καὶ τάξεως γιὰ τὶς δοξολογίες, ὅπως
1. Σὲ ποιόν ἦχο ψάλλεται ἡ δοξολογία καὶ γιατί;
2. Πότε ἐπιλέγομε ἀργὴ καὶ πότε σύντομη δοξολογία;
3. Ποιά ἡ διαφορὰ τῆς μικρᾶς (χῦμα) ἀπὸ τὴν μεγάλη δοξολογία;
4. Τὸ τρισάγιο τῆς δοξολογίας πῶς συνδέεται μ᾿ αὐτήν;
καὶ ἄλλα τυχὸν θέματα ποὺ θὰ προσθέσουν τὰ ὑπόλοιπα μέλη.
Ἔχει ἤδη δημιουργηθῆ καὶ ἄλλη νέα ὑποενότητα, γιὰ νὰ φιλοξενήσῃ μουσικὰ κείμενα καὶ ἄλλες μουσικοῦ περιεχομένου συζητήσεις γιὰ τὶς δοξολογίες.
 
Ξανά στα πλήκτρα μετά από απουσία λίγων ημερών...
Dionysios said:
1. Σὲ ποιόν ἦχο ψάλλεται ἡ δοξολογία καὶ γιατί;
Click to expand...
Προσωπικά ψάλλω τις Κυριακές στον ήχο της εβδομάδος. Άλλες ημέρες ανάλογα. Στον ήχο του Δοξαστικού (από συνήθεια) ή σε άλλον ήχο.
Dionysios said:
2. Πότε ἐπιλέγομε ἀργὴ καὶ πότε σύντομη δοξολογία;
Click to expand...
Κυριακές επιλέγω σύντομες και γενικά επιλέγω σύντομες και λόγω της [μή] μουσικής κατάρτησης των συναδέρφων ιεροψαλτών.
Σπάνια, ιδιαίτερα όταν είμαι με Ιεροψάλτες που μπορούν να πούν αργή Δοξολογία, επιλέγω (-ουμαι) να πώ (πούμε).
π.χ. τέτοια ευκαιρία θα έχω στην πανήγυρη του Αγίου Στεφάνου.
Dionysios said:
3. Ποιά ἡ διαφορὰ τῆς μικρᾶς (χῦμα) ἀπὸ τὴν μεγάλη δοξολογία;
Click to expand...
Αυτό είναι θέμα τυπικού. Μάλλον θα έπρεπε ήδη να μας διαφωτίσεται εσείς! Δοξολογία Μεγάλη είναι μάλλον δείγμα εορταστικού- κάτα κάποιον τρόπο- όρθρου ενώ η δοξολογία χύμα των καθημερινών.
Dionysios said:
4. Τὸ τρισάγιο τῆς δοξολογίας πῶς συνδέεται μ᾿ αὐτήν;
Click to expand...
Της μεγάλης ευθύς μετά την δοξολογία άρχεται ο α' χορός του τρισαγίου.
[Της χύμα Δοξολογίας μετά το "Αγαθόν το εξομολογείσθαι"]
 
Dionysios said:
1. Σὲ ποιόν ἦχο ψάλλεται ἡ δοξολογία καὶ γιατί;
Click to expand...
Κατά την Πατριαρχική παράδοση, η Δοξολογία ψάλλεται στον ήχο της Κυριακής (εβδομάδος) ΜΟΝΟΝ εάν ψαλλή Εωθινόν δοξαστικόν. Εάν ψαλλή δοξαστικόν αγίου ή εορτής, τότε ψάλλεται στον ήχο του δοξαστικού. (Και κανονικά, ΚΑΤΕΒΑΙΝΟΥΜΕ από το στασίδι, έτσι;)

Dionysios said:
2. Πότε ἐπιλέγομε ἀργὴ καὶ πότε σύντομη δοξολογία;
Click to expand...
Δεν νομίζω να υπάρχει τίποτα γραμμένο σαν κανόνα ή σαν οδηγία, εκτός από το "Δοξολογία Μεγάλη" που ορίζει το Τυπικό, το οποίο απλώς σημαίνει ότι ψάλλεται αντί να λέγεται χύμα. Ίσως κατά παράδοση, τις Κυριακές (και εορτές/πανηγύρεις πρέπει να λέγεται αργή δοξολογία και τις καθημερινές σύντομη. Εγώ προσωπικά προσπαθώ να πω την αργή, εάν είναι "στρωτός" ο ήχος και ο αριστερός μου μπορεί, ΚΑΙ εάν έχω ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 10 με 12 λεπτά στην διάθεσή μου. (Εδώ είναι Αμερική, αγαπητοί μου... οι εκκλησίες εδώ κυβερνώνται από τα συμβούλια, τους λεφτάδες και το ρολόϊ...) Αλλιώς, σύντομη.

Dionysios said:
3. Ποιά ἡ διαφορὰ τῆς μικρᾶς (χῦμα) ἀπὸ τὴν μεγάλη δοξολογία;
Click to expand...

Η μεγάλη δοξολογία ψάλλεται πάντοτε κάθε Κυριακή και σε καθημερινές ακολουθίες Δεσποτικών/Θεομητορικών εορτών και σε ακολουθίες εορταζόμενων Αγίων.

Στις ακολουθίες των ΜΗ-εορταζομένων Αγίων (Ακολουθίες εις δ΄ τροπάρια των οδών των κανόνων, δηλαδή) πάντοτε διαβάζεται η μικρή δοξολογία.

Επίσης, στις προεόρτιες και μεθεόρτιες ακολουθίες των Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών (εκτός Κυριακής, βέβαια), αν και είναι εις η', λέγεται η μικρή δοξολογία, και έχουνε και επίσης Απόστιχα των Αίνων.

Dionysios said:
4. Τὸ τρισάγιο τῆς δοξολογίας πῶς συνδέεται μ᾿ αὐτήν;
Click to expand...

Δεν καταλαβαίνω ακριβώς την ερώτηση "πως συνδέεται" το Τρισάγιο με την δοξολογία. Αφού ξεύρουμε πως συνδέεται.... δια του "Παράτεινον", που το ψάλλει ο δεξιός και αμέσως μετά αρχίζει το "Άγιος ο Θεός", με την συνηθισμένη τάξη που όλοι γνωρίζουμε. Πολύ ψάλλουν το Τρισάγιο σε συντομότερο χρόνο, επειδή υπάρχει σημείωση αλλαγής χρονικής αγωγής σε πολλά κείμενα. Το "Ασματικόν" ψάλλεται σε αργότερον χρόνον, βέβαια.

Απόστολος
 


Ἡ μικρὴ καὶ ἡ μεγάλη δοξολογία ψάλλεται "κατὰ τὸν ἐνόρδινον ἦχον'' (τὸν ἐνδιάτακτον, τῆς ἑβδομάδος), καθὼς δὲν συνδυάζεται μὲ τροπάρια, ὅπως καὶ τὸ Φῶς ἱλαρὸν, τὸ Καταξίωσον καὶ οἱ στιχολογίες τοῦ ψαλτηρίου τοῦ ὄρθρου (βλ. ΣΥΜΒΟΛΗ τ. 10 σσ. 12-14 καὶ τ. 11 σ. 18).
 
Lampadarios said:
Η κωνσταντινουπολίτικη πρακτική δεν συμφωνεί...
Click to expand...

Σὲ ποιό ἀπ᾿ ὅλα τὰ προηγηθέντα μηνύματα ἀπαντᾶτε διὰ τῆς λακωνικῆς σας προτάσεως;
 
apostolos said:
... Δεν καταλαβαίνω ακριβώς την ερώτηση "πως συνδέεται" το Τρισάγιο με την δοξολογία. Αφού ξεύρουμε πως συνδέεται.... δια του "Παράτεινον", που το ψαίλνει ο δεξιός και αμέσως μετά αρχίζει το "Άγιος ο Θεός", με την συνηθισμένη τάξη που όλοι γνωρίζουμε...
Click to expand...

Ἔχουν ἀπόλυτον δίκαιον τὰ μέλη τοῦ Ψαλτολογίου νὰ μὴν καταλαβαίνουν τὴν συγκεκριμένη ἐρωτησι, διότι δὲν τὴν εἶχα διατυπώσει σωστά, καὶ ζητῶ συγγνώμη γι᾿ αὐτό. ἄνοιξα λοιπὸν νέο θέμα εἰδικὰ γιὰ τὸ συγκεκριμένο σημεῖο, ὅπου διευκρινίζω τὴν ἀρχικὴ ἀπορία.
 
Οι απόψεις όσον αφορά στον ήχο της Μεγάλης Δοξολογίας διΐστανται. Από την ιστοσελίδα του Συλλόγου Μουσικοφίλων Κων/πόλεως απ’όπου έβλεπα το τυπικό, η λογική κατά καιρούς άλλαζε πότε ακολουθώντας τον ήχο του Εωθινού και πότε της Εβδομάδος (αναφέρομαι σε Κυριακές πάντα με Εωθινό δοξαστικό). Το δε συλλειτουργικόν της Σιμωνόπετρας αναφέρει αυτό.

View attachment Δοξολογία.jpg

Δεν ξέρω τι κάνει η επιστήμη επ' αυτού, εγώ πάντως σηκώνω τα χέρια ψηλά και ενώ παλαιότερα την έλεγα στον ήχο του Δοξαστικού, τώρα στον ήχο της Εβδομάδος. Μάλλον υπόκειται και αυτό στην λογική που έχει εκφράσει ο π. Μάξιμος περί του τυπικού γενικότερα, όπου όσο απόλυτος προσπαθεί να γίνει κανείς, τόσο μπερδεύεται...
 
Last edited:

Δέν νομίζω ὅτι εἶναι θέμα ἐπιστήμης αὐτό. Οἱ μουσικολόγοι ὅμως ἔχουν τόν λόγο γιά μαρτυρίες σχετικές.
Ἐγώ βλέπω στό ΤΜΕ, Προθεωρία, σελ. 29, νά γράφει ὅτι ὁ ἦχος τῆς δοξολογίας πρέπει νά εἶναι αὐτός τοῦ δοξαστικοῦ. Αὐτή ἡ διάταξη ὅμως εἶναι κοινή γιά Κυριακές καί ἑορτές πάσης φύσεως. Τά αὐτά ὁρίζει καί ὁ ἀείμνηστος π. Γ. Ῥήγας στό Τυπικό του, σελ. 104, πού κι ἐκεῖνος συνενώνει ὅλες τίς περιπτώσεις.
Πράγματι κι ἐγώ στήν σελίδα τῶν Μουσικοφίλων ΚΠόλεως ἔβλεπα νά ὁρίζεται ἡ Μ. Δοξολογία στόν ἦχο τῆς Κυριακῆς. Αὐτό, νομίζω, ὅτι ἔχει ἐπικρατήσει, ἐπειδή στά 11 ἑωθινά δέν ἀνακυκλώνονται οἱ 8 ἤχοι ἱσομερῶς, ἀλλ᾿ ὡς γνωστόν, διπλασιάζονται οἱ πλ. α΄, πλ. β΄ καί πλ. δ΄.

Πάντως δέν νομίζω ὅτι αὐτό εἶναι λόγος γιά μπέρδεμα, οὔτε κάτι ἀπόλυτο, οὔτε «πρός θάνατον». Αὐτά, ἐκτός ἀπό τό προηγούμενο σκεπτικό πού ἀνέπτυξα, ἐπαφίενται καί στίς προτιμήσεις τῶν ψαλτῶν. Πιστεύω ὅτι ἀρκετοί ἐκ τῶν ἀξιολόγων τοῦ φόρουμ θά ἐκφράσουν τήν γνώμη τους.


 
Τώρα εἶδα στό ΣΤ, σελ. 76, ὅτι ὁ π. Κ. Παπαγιάννης διαχωρίζει τίς Κυριακές ἀπό τίς ἑορτές καί ὁρίζει τήν μεγάλη δοξολογία κατά μέν τάς Κυριακάς «καθ᾿ ἅς ψάλλονται τά ἀναστάσιμα, εἰς τόν ἦχον τῆς Κυριακῆς, κατά δέ τάς ἐορτάς εἰς τόν ἦχον τοῦ δοξαστικοῦ»· σέ ὑποσημείωση δέ (91) γράφει ὅτι «Ἡ διάταξις τοῦ ΤΜΕ (Προθεωρία § 34), καθ᾿ ἥν ἡ δοξολογία ψάλλεται πάντοτε εἰς τόν ἦχον τοῦ δοξαστικοῦ, δέν εὐσταθεῖ διά τάς Κυριακάς».

Υ.Γ. Ἐπίσης ζητῶ συγγνώμη διότι στό προηγούμενο μήνυμά μου δέν ἐμνημόνευσα τῶν ἀξιολόγων καί ὀρθῶν διατυπωθεισῶν ἀπόψεων ἰδίως τοῦ κ. Ἀπόστολου, γνώστου τῆς Πατριαρχικῆς παραδόσεως καί τοῦ Μανόλη.


 
Θα αναφερθώ λίγο στις αργές Δοξολογίες:
[χωρίς να απορρίπτουμε τις σύντομες και χωρίς να δογματίζουμε]
Μελοποιήσεις στους 8 ήχους και σε "κλάδους" των ήχων.
Οι Δεσποτικοί στίχοι της Δοξολογίας αποδίδονται λαμπρότερα με τις συνθέσεις των παλαιών διδασκάλων.
Μή λησμονούμε ότι κι άλλοι "Δεσποτικοί" στίχοι όπως Ανοιξαντάρια, "Μακάριος ανήρ", Πολυέλεοι είναι τονισμένοι σε "αργό μέλος".
Δόξα τω Θεώ υπάρχει πολύ υλικό.
Μπορούμε να το αξιοποιήσουμε κατάληλλα.
 
You must log in or register to reply here.
Back
Top