06. Περί τοῦ τύπου «λάμψον» στό ἀπολυτίκιον τῆς Μεταμορφώσεως

[MTheodorakis]

Στὸ ἀπολυτίκιο τῆς μεταμορφώσεως ὁ τύπος «λάμψον» εἶναι νεώτερος, ὅπως φαίνεται παρακάτω:

«λάμψαι»
(χφφ. μονῆς Τ. Σταυροῦ Ἱεροσολύμων 40 τυπικὸ Μεγάλης Ἐκκλησίας ι’ αἰ. ἔκδ. J. Mateos τ. 1 σ. 360, Σίμωνος Πέτρας 1 μηναῖο Αὐγούστου ιf’ αἰ. φ. 135v καὶ Μανουὴλ πρωτοψάλτου Συλλογὴ ἰδιομέλων ἔκδ. 1831 σ. 169).

«λάμψοι»
(τυπικὸ μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 ἔκδ. M. Arranz σ. 176, χφφ. Μ. Λαύρας Γ-5 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 99v, Σινὰ 1094 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 62r, 1097 σιναϊτικὸ τυπικὸ τοὺ ἔτους 1214 φ. 135r, Μ. Λαύρας Β-25 ὡρολόγιο ιγ’ αἰ. φ. 234v, Βritish Library 9347 ὡρολόγιο ιε' αἰ φ. 50r, Λειμῶνος 3 μηναῖο Αὐγούστου ιε’ αἰ. φφ. 201v, 209r, 240r, 249r, ΤΑΣ κεφ. κf’, ὡρολόγια ἐκδ. 1509, 1757, 1830, μηναῖο ἐκδ. 1795).

«λάμψον»
(χφ. British Library Add. 22507 ὡρολόγιο ιδ' αἰ. φ. 100v, ὡρολόγια ἐκδ. 1832, 1851, 1900).


Ἡ εὐκτικὴ ἔγκλιση κρίνεται καταλληλότερη ἀπὸ τὴν προστακτικὴ γιὰ τὸ αἴτημα τῆς λάμψης σὲ μᾶς τοὺς ἁμαρτωλούς, ὅπως ἀριστοτεχνικὰ τονίζεται ἀπὸ τὸν Μανουήλ πρωτοψάλτη στὸ Ἰδιομελάριό του (Συλλογὴ ἰδιομέλων).

 

[Greekψαλτης]

Ἡ εὐκτικὴ ἔγκλιση κρίνεται καταλληλότερη ἀπὸ τὴν προστακτικὴ γιὰ τὸ αἴτημα τῆς λάμψης σὲ μᾶς τοὺς ἁμαρτωλούς, ὅπως ἀριστοτεχνικὰ τονίζεται ἀπὸ τὸν Μανουήλ πρωτοψάλτη στὸ Ἰδιομελάριό του (Συλλογὴ ἰδιομέλων).
[/size][/font]

Πολυ σωστο!:wink: Προσωπικα θα πω ''λαμψαι'' αυριο... καποια πραγματα καλο ειναι να τα διορθωνουμε και ας πηγαινουμε ''κοντρα'' σε συνηθειες πολλων ετων. Αλλωστε συνεχως μιλαμε για κατανοηση των κειμενων. Τετοιες διορθωσεις λοιπον συνεισφερουν στην καλυτερη κατανοηση και ερμηνεια των υμνων.

 

[π. Μάξιμος]

Εὐχαριστοῦμε Μανόλη γιά τίς πληροφορίες!

«Λάμψον, Δέσποτα φιλάνθρωπε, ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν τὸ τῆς σῆς θεογνωσίας ἀκήρατον φῶς...» (εὐχή εὐαγγελίου ὄρθρου - θ΄ ἑωθινή)

«Ἔλλαμψον ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν, φιλάνθρωπε Δέσποτα, τὸ τῆς σῆς θεογνωσίας ἀκήρατον φῶς...» (εὐχή εὐαγγελίου θ. λειτουργίας)

Αὐτές οἱ προστακτικές λέγονται εὐχετικές καί πῶς ἀλλιῶς νά ἦταν.

Καί τό ἐπίκαιρο «... ἀλλ' ἡ φῶς τετοκυῖα τὸ θεῖον καὶ προαιώνιον, λάμψον μοι τὸ φῶς τὸ χαρμόσυνον».

Δέν θά προέβαινα σέ καμμία ἀλλαγή πλεόν, σ᾿ αὐτό τό γνωστότατο τροπάριο, μή ὑπάρχοντος ἀποχρῶντος λόγου.

 

[π. Μάξιμος]

Μακάρι νά εἶχα δεῖ τήν πληρέστατη ἀπάντηση τοῦ —ἐγκρατέστατου περί τά φιλολογικά καί παλαιογραφικά— Διονυσίου, πρίν ἀπαντήσω ἐγώ.

 

[neoklis]

... πληρέστατη ἀπάντηση τοῦ —ἐγκρατέστατου περί τά φιλολογικά καί παλαιογραφικά— Διονυσίου

Μάλλον με ...σεμινάριο μοιάζει!

 

[NKontis]

Μακάρι νά εἶχα δεῖ τήν πληρέστατη ἀπάντηση τοῦ —ἐγκρατέστατου περί τά φιλολογικά καί παλαιογραφικά— Διονυσίου, πρίν ἀπαντήσω ἐγώ.

Είδα σήμερα (πολύ καθυστερημένα) την προβληματική για το απολυτίκιο της Μεταμορφώσεως και επειδή ένα παιδί στο ψαλτήρι με ρώτησε γιατί δεν λέμε το «λάμψαι» (το είχε ακούσει από κάποιον ψάλτη) είπα να το γράψω εδώ.

Συμφωνώ λοιπόν απολύτως με τον π. Μάξιμο και φυσικά με τον Διονύσιο, που μας προσφέρει την αρμόζουσα τεκμηρίωση. Εξάλλου μην ξεχνάμε τί ψάλλουμε στο Τρισάγιο: «Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς».
Έτσι για να μην λέμε και ό,τι θέλουμε στο αναλόγιο και ακούσουμε από τον κόσμο: «Κύριε ελέησον, τί ψάλλει αυτός εκεί; πού το βρήκε αυτό;» :wink:

 

[MTheodorakis]

«...δείξας τοῖς μαθηταῖς τὴν δόξαν...λάμψοι...»

(χφ. Σινὰ 866 ὡρολόγιο ιγ' αἰ. φ. 186r).

 

[MTheodorakis]

«...δείξας τοῖς μαθηταῖς τὴν δόξαν»

(χφφ. Φλωρεντίας Plutei 09.15 προφητολόγιο τοῦ ἔτους 964 φ. 109v, ἁγ. Σάβα 208 μηναῖα ιβ’ αἰ. φ. 119v).



«...δείξας τοῖς μαθηταῖς σου...λάμψαι...»

(χφφ. Τιμίου Σταυροῦ 40, τυπικὸ τῆς ἁγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως μεταξὺ τῶν ἐτῶν 950-959 ἔκδ. J. Mateos τ. 1 σ. 360, χφφ. Σίμωνος Πέτρας 1 μηναῖο Αὐγούστου ιστ’ αἰ. φ. 135v, Ἱστορικοῦ καὶ παλαιογραφικοῦ ἀρχείου Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἐθνικῆς Τραπέζης 13 ἐκλογὴ μηναίου Αὐγούστου ιστ’ αἰ. φφ. 8v-9r, καὶ Μανουὴλ Πρωτοψάλτου Συλλογὴ ἰδιομέλων ἔκδ. 1831 σ. 169).



«...δείξας τοῖς μαθηταῖς σου...λάμψει...»

(χφ. Paris. Coisl. gr. 218 μηναῖο Αὐγούστου ια’ αἰ. φ. 35v).



«...δείξας τοῖς μαθηταῖς τὴν δόξαν...λάμψαι...»

(χφφ. Paris. gr. 375 ἐκλογάδιο τοῦ ἔτους 1021 φ. 189r, 245 μηναῖα ιγ' αἰ. σ. 295, 396 ἀνθολόγιο ιγ’ αἰ. σ. 75, Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης Βουλγαρίας 56 ΤΑΣ ιδ’ αἰ. φ. 135r, Λειμῶνος 88 ΤΑΣ ιδ’ αἰ. φ. 98r).



«...δείξας τοῖς μαθηταῖς τὴν δόξαν...λάμψον...»

(χφ. Κρατικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ῥωσσίας 173.Ι 501 ΤΑΣ ιβ' αἰ. φ. 78r, τυπικὸ Κασούλων τοῦ ἔτους 1173 ἔκδ. Ἀ. Ἀποστολίδη σ. 149).



«...δείξας τοῖς μαθηταῖς τὴν δόξαν...λάμψει...»

(χφφ. μηναῖα Egerton 2744 ιβ' αἰ. φ. 111v, 2743 ιγ' αἰ. φ. 139v).



«....δείξας τοῖς μαθηταῖς τὴν δόξαν...λάμψοι...» (τυπικὸ Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 σ. 176, χφφ. Μ. Λαύρας Γ-5 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 99v, Σινὰ 1094 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 62r, 1097 τυπικὸ Συμεὼν ἀρχιεπισκόπου Σινὰ τοῦ ἔτους 1214 φ. 135r, Biblioteca Νacional de Espana 4694 μηναῖα ιβ’-ιγ’ αἰ. φ. 163r, Βατοπαιδίου 1202 ΤΑΣ μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1223-1300 φ. 83r, Paris. gr. 402 ΤΑΣ ιγ'-ιδ' αἰ. φ. 175v, 385 ΤΑΣ-ὡρολόγιο-εὐχολόγιο ιδ’ αἰ. φ. 194r, χφφ. ὡρολόγια Σινὰ 866 ιγ’ αἰ. φ. 191r, Μ. Λαύρας Β-25 ιγ’ αἰ. φ. 234v, Paris. gr. 12 τοῦ ἔτους 1419 φ. 308v, Ὡρολόγιον ἐκδ. 1509).



«...δείξας τοῖς μαθηταῖς σου...λάμψοι...»

(χφφ. Barb. gr. 478 ἐκλογάδιο ι’ αἰ. φ. 313r, Βritish Library Additional 9347 ὡρολόγιο ιε’ αἰ. φ. 50r, Λειμῶνος 3 μηναῖα ιε' αἰ. φφ. 201v, 209r, 240r, 249r, Harley 5541 ὡρολόγιο μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1485-1525 φ. 120r, ΤΑΣ κεφ. κστ’, Ὡρολόγιον ἐκδ. 1535, 1563, 1574, 1604, 1757, 1830, Ἀνθολόγιον ἐκδ. 1617, 1776, Μηναῖον Αὐγούστου ἐκδ. 1607, 1779, 1795).



«....δείξας τοῖς μαθηταῖς σου...λάμψον...»

(Βritish Library Additional 22507 ὡρολόγιο ιδ’ αἰ. φ. 100v, Μηναῖον Αὐγούστου ἔκδ. 1863, Ὡρολόγιον ἐκδ. 1832, 1851, 1900).



Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ἀπολυτίκιο τῆς Ὑπαπαντῆς, τὸ μόνο ἀπολυτίκιο δεσποτικῆς ἑορτῆς μὲ ἀναφορὰ στὴ Θεοτόκο εἶναι αὐτὸ τῆς Μεταμορφώσεως, ἑορτῆς χωρὶς ἄμεση σχέση μὲ τὴ Θεοτόκο. Πρέπει νὰ εἶναι προαναγγελία τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, ἡ ὁποία μαρτυρεῖται στὶς 15 Αὐγούστου ἀπὸ τὸ 460 (Γ. Φίλια Οἱ θεομητορικὲς ἑορτὲς στὴ λατρεία τῆς ἐκκλησίας σ. 128), ἐνῶ ἡ Μεταμόρφωση μαρτυρεῖται στὶς 6 Αὐγούστου ἀπὸ τὸ 518 (Τὸ Χριστιανικὸν ἑορτολόγιον Πρακτικὰ τοῦ η’ Πανελληνίου λειτουργικοῦ συμποσίου σ. 247). Τὸ «λάμψας ἐν τῷ Σταυρῷ» τοῦ θεοτοκίου τοῦ ἀναστασίμου ἀπολυτικίου τοῦ πλ. β’ ἤχου εἶναι ἕνας ἐπιπλέον σύνδεσμος τῆς Ὕψωσης μὲ τὴν Μεταμόρφωση («λάμψαι καὶ ὑμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς»).



Ὁ σταυρώσιμος χαρακτήρας (βλ. καταβασίες Ὑψώσεως) ἀποτελεῖ πλαίσιο τῆς ἑορτῆς («ἔλαμψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος...μέλλει πάσχειν» (Μτ. ιζ’ 2, 12), «Πρὸ τοῦ σοῦ σταυροῦ Κύριε...ἵνα θεωρήσαντες τὰ θαυμάσιά σου, μὴ δειλιάσωσι τὰ παθήματά σου· ἅ προσκυνῆσαι ἡμᾶς ἐν εἰρήνῃ καταξίωσον», «Ἐπὶ τοῦ ὄρους μετεμορφώθης...ἵνα ὅταν σὲ ἴδωσι σταυρούμενον...κηρύξωσιν, ὅτι σὺ ὑπάρχεις ἀληθῶς τοῦ Πατρὸς τὸ ἀπαύγασμα»), ἀναδεικνύοντας τὴν οἰκονομία τῆς ἀγάπης καὶ τὴν διὰ ταπεινώσεως ὕψωσιν. Κατὰ τὴν ἑορτὴ τῆς δόξης ὑμνεῖται ἡ Ὕψωσις τῆς ἀτιμίας, τοῦ σωτηρίου πάθους. Ἡ περίοδος τῆς ἑορτῆς, ἐξάλλου, ἐντάσσεται στὶς ἡμέρες προόδου τοῦ Τιμίου Σταυροῦ (συναξάρια 31 Ἰουλίου καὶ 14 Αὐγούστου). Ἡ ἡμέρα τῆς μεταμορφώσεως (6 Αὐγούστου) «δορυφορεῖται» ἀπὸ τὶς μνῆμες τῶν παρασταθέντων σὲ αὐτὴ προφητῶν Ἠλία (20 Ἰουλίου) καὶ Μωυσῆ (4 Σεπτεμβρίου).