Ψυχοσάββατο πριν την εορτή του Αγ. Δημητρίου

[Π. Δαβίδ]

Δεδομένου, ότι το θέμα συζητήθηκε μεταξύ σοβαρού και αστείου εδώ http://www.analogion.com/forum/showthread.php?t=4285 και εδώ http://www.analogion.com/forum/showpost.php?p=52235&postcount=617 για όσα από τα μέλη λόγω κάποιων εθίμων της περιοχής των θα ψάλλουν την Παρασκευή 23 & το Σάββατο 24 Οκτωβρίου σε κάποια ακολουθία "ψυχοσαββάτου", γνωρίζω τα εξής, σύμφωνα και με τα όσα αναφέρουν και τα τυπικά των Σλαβοφώνων Εκκλησιών:

Ψάλλεται Ακολουθία Σαββάτου με "αλληλούϊα". Για το λόγο αυτό "υποβιβάζεται" η ακολουθία του Αγ. Αρέθα και των συν αυτώ (παραλείπονται τα στοιχεία που την κάνουν ημιεορτάσιμη, δηλ. δοξαστικά, απολυτίκιον, κοντάκιον, οίκος και εξαποστειλάριον και χρησιμοποιούνται μόνον τα γ' εσπέρια στιχηρά, ο κανών και τα μεσώδια καθίσματα). Το Βουλγαρικό Τυπικό μάλιστα ορίζει ότι μετά το Κοντάκιον και το μηνολόγιον διαβάζουμε και το υπόμνημα του Τριωδίου από το Σάββατον προ της Απόκρεω- αυτό είναι ίσως λίγο υπερβολικό. Ο τύπος ακολουθίας Σαββάτου με "αλληλούϊα" περιγράφεται αναλυτικά τόσο στα Δίπτυχα όσο και στο Σύστημα Τυπικού.

ΥΓ Βέβαια υπάρχει και η λύση η ακολουθία να ψαλλεί "κανονικά" (Ακολουθία Σαββάτου με "Θεός Κύριος" δεδομένου ότι η ακολουθία του Αγ. Αρέθα είναι ημιεορτάσιμος) και να τελεσθεί τρισάγιο στο τέλος του εσπερινού και της Θ. Λειτουργίας.

 

[dkalpakidis]

Δεδομένου, ότι το θέμα συζητήθηκε μεταξύ σοβαρού και αστείου εδώ http://www.analogion.com/forum/showthread.php?t=4285 και εδώ http://www.analogion.com/forum/showpost.php?p=52235&postcount=617 για όσα από τα μέλη λόγω κάποιων εθίμων της περιοχής των θα ψάλλουν την Παρασκευή 23 & το Σάββατο 24 Οκτωβρίου σε κάποια ακολουθία "ψυχοσαββάτου", γνωρίζω τα εξής, σύμφωνα και με τα όσα αναφέρουν και τα τυπικά των Σλαβοφώνων Εκκλησιών:

Ψάλλεται Ακολουθία Σαββάτου με "αλληλούϊα". Για το λόγο αυτό "υποβιβάζεται" η ακολουθία του Αγ. Αρέθα και των συν αυτώ (παραλείπονται τα στοιχεία που την κάνουν ημιεορτάσιμη, δηλ. δοξαστικά, απολυτίκιον, κοντάκιον, οίκος και εξαποστειλάριον και χρησιμοποιούνται μόνον τα γ' εσπέρια στιχηρά, ο κανών και τα μεσώδια καθίσματα). Το Βουλγαρικό Τυπικό μάλιστα ορίζει ότι μετά το Κοντάκιον και το μηνολόγιον διαβάζουμε και το υπόμνημα του Τριωδίου από το Σάββατον προ της Απόκρεω- αυτό είναι ίσως λίγο υπερβολικό. Ο τύπος ακολουθίας Σαββάτου με "αλληλούϊα" περιγράφεται αναλυτικά τόσο στα Δίπτυχα όσο και στο Σύστημα Τυπικού.

ΥΓ Βέβαια υπάρχει και η λύση η ακολουθία να ψαλλεί "κανονικά" (Ακολουθία Σαββάτου με "Θεός Κύριος" δεδομένου ότι η ακολουθία του Αγ. Αρέθα είναι ημιεορτάσιμος) και να τελεσθεί τρισάγιο στο τέλος του εσπερινού και της Θ. Λειτουργίας.

Ωραίες οι πληροφορίες.
Πάντως δε με βρίσκει σύμφωνο η επισημοποίηση αυτού του "ψυχοσαββάτου" με τέτοιες λειτουργικές λύσεις.
Ας πεί κι ο π. Μάξιμος την γνώμη του ως κληρικός ίσως έχει άλλη άποψη.

 

[Π. Δαβίδ]

Εγώ πιστεύω ότι το θέμα εντάσσεται στις "τοπικές εορτές". Η μνήμη του συνόλου των τοπικών αγίων κάποια Κυριακή ή κάποιας θαυματουργής εικόνας της Θεοτόκου είναι, κατά την άποψή μου, το ίδιο... Και μην ξεχνάς, βεβαίως-βεβαίως, και το εκκλησίασμα, αποτελούμενο ενίοτε από συμπαθέστατες μεν, αλλά όχι ιδιαιτέρως δεκτικές κατηχήσεως γιαγιάδες!

Είναι ζήτημα του προεστώτος πώς θα ρυθμίσει το όλο θέμα. Σαφέστατα και είμαι υπέρ της δεύτερης "λύσης"-ωστόσο ανέφερα και το άλλο "σενάριο".

ΥΓ Οι ακολουθίες των Σαββάτων είναι ένα ιδιαίτερα "πονεμένο" κεφάλαιο. Στο (όχι και τόσο μακρινό) παρελθόν ενθυμούμαι να ψάλλονται σε εσπερινό (Παρασκευής προς Σάββατο) τα του μηναίου εις δ΄ άνευ του θεοτοκίου του αποδιδομένου ήχου κλπ. "ευτράπελα" (και αυτό να μεταδίδεται από ραδιοφώνου!!! )-άσε το άλλο αμίμητο που άκουσα (ο αναγινώσκων νοείτω!!!) περί αγρυπνίας το ψυχοσάββατο με ψαλμωδία πολυελέων! (ναι, ναι! ου ψεύδομαι!)

 

[π. Μάξιμος]

Ἐγώ δέν ἔχω πεῖρα τοῦ τί ἀκριβῶς γίνεται στήν Β. Ἑλλάδα. Θά μιλήσω (πιθανόν τό βράδυ) μέ τόν π. Κων/νο Παπαγιάννη γιά νά μοῦ πεῖ.
Ἀπό τήν γενική πεῖρα ὅμως, γνωρίζω ὅτι ὑπάρχει ἕνας κανόνας πού λέει, ὅτι ἄν γίνεται κάτι, καταλιμπάνεται κάτι ἄλλο· τό λέω ἁπλᾶ.
Ἔτσι, λοιπόν, ξέρουμε ὅτι καί τά Ψυχοσάββατα καταλιμπάνεται ἡ ἀκολουθία τοῦ Μηναίου καί ψάλλεται μόνη ἡ τοῦ Τριῳδίου ἤ τοῦ Πεντηκοσταρίου ἀντίστοιχα.
Ἄν γίνεται κατ᾿ αὐτόν τόν τύπον στούς ἐνοριακούς ναούς, ἔτσι πρέπει νά γίνει.
Ὑπάρχει καί ἡ περίπτωση (μαρτυρουμένη) στούς ἐνοριακούς νά διεξάγεται ἡ διατεταγμένη ἀκολουθία καί στούς κοιμητηριακούς νά ψάλλεται ἡ τῶν Ψυχοσαββάτων.
Ἄν μάθω περισσότερα, θά σᾶς πῶ...

 

[Π. Δαβίδ]

Θα είχε ενδιαφέρον εάν μπορούσαμε να μάθουμε:
α) σε ποιες περιοχές της Μακεδονίας (ίσως και Θράκης) υπάρχει αυτό το έθιμο και β) το πώς επικράτησε (επιρροή των εξαρχικών; των εκ Ρωσίας διελθόντων για κάποιο διάστημα Ποντίων

Εγώ γνωρίζω ότι ετηρείτο στην κωμόπολη του Πολυκάστρου στο νομό Κιλκίς(Οκτώβριος 1998).

 

[Roumelis Ioannis]

Θα είχε ενδιαφέρον εάν μπορούσαμε να μάθουμε:
α) σε ποιες περιοχές της Μακεδονίας (ίσως και Θράκης) υπάρχει αυτό το έθιμο και β) το πώς επικράτησε (επιρροή των εξαρχικών; των εκ Ρωσίας διελθόντων για κάποιο διάστημα Ποντίων

Εγώ γνωρίζω ότι ετηρείτο στην κωμόπολη του Πολυκάστρου στο νομό Κιλκίς(Οκτώβριος 1998).

Τηρείται και σε όλες τις ενορίες της Μητροπόλεως Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου.

 

[Π. Δαβίδ]

Τηρείται και σε όλες τις ενορίες της Μητροπόλεως Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου.

Κάτι ήξερα που έγραψα και "Θράκης" :wink: Έχουμε καμία ένδειξη για το πώς ήρθε εκεί αυτό το έθιμο; Εγώ εικάζω ότι η κοινότητα της Αδριανουπόλεως-πρόσφυγες της οποίας αποτελούν το ποίμνιο της ως άνω μητροπόλεως-υπέστη επιρροές από την (ανθούσα τότε και έχουσα και ικανώτατους ψάλτες!) εξαρχική κοινότητα της ίδιας πόλεως. Ας το ερευνήσει κάποιος το θέμα περισσότερο...

 

[π. Μάξιμος]

Ἐπικοινώνησα τελικά μέ τόν π. Κωνσταντῖνο καί μοῦ εἶπε ὅτι δέν γνωρίζει περισσότερα. Τό γνωρίζει καί τό βρῆκε (ἀναφέρεται στήν Θεσσαλονίκη μόνον) σέ περιορισμένη βέβαια ἔκταση τελούμενο καί καμμία σχέση ἔχον μέ τά ἄλλα Ψυχοσάββατα. Ἀναφορικά μέ τό τυπικό, μοῦ εἶπε ὅτι τελεῖται ἀπλῶς «τρισάγιον» στό τέλος τοῦ προβλεπομένου ἑσπερινοῦ, χωρίς καμμία χρήση τροπαρίων ἀπό τήν ὑμνολογία τῶν Ψυχοσαββάτων. Δέν γνωρίζει προέλευση, ἁπλᾶ πάντα πίστευε ὅτι ἐντασσόταν στά πλαίσια τῶν ἑορτασμῶν τῆς μνήμης τοῦ μεγαλομάρτυρος, ὡς μία μνεία καί τῶν κεκοιμημένων, ἀφοῦ εἶναι τόσο ζωντανή ἡ μνήμη τοῦ μάρτυρος.
Τοῦ ἀνέφερα τά προηγούμενα γραφέντα ἀπό τόν Παναγιώτη σχετικά μέ τά Βαλκάνια, ἀλλά καί αὐτά καί αὐτά, καί μοῦ εἶπε ὅτι δέν γνωρίζει.

Ἴσως πρέπει νά ἀνατρέξουμε σέ ἄλλες πληροφορίες· πάντως μοῦ κάνει ἐντύπωση ἡ μαρτυρούμενη ἀπό τόν Παναγιώτη εἰσαγωγή ἀπό σλαβικές ἐπιρροές. Γιατί ἀπό ἐκεῖ καί ποῖος ὁ λόγος καθιερώσεως ἐκεῖ. Δημιούργησαν κάτι πού δέν παρέλαβαν;

 

[Roumelis Ioannis]

Επικοινώνησα και εγώ με έναν φίλο μου ψάλτη σε χωριό κοντλά στην Ορεστιάδα, ο οποίος ερευνά την λαογραφία και τα έθιμα της περιοχής. Μου είπε πως το Ψυχοσάββατον αυτό σχετίζεται με την Μεγάλη Εβδομάδα του Αγίου Δημητρίου αφ' ενός, και αφ' ετέρου πως στην Αρχαία Ελλάδα η περίοδος αυτή ήταν περίοδος προσφοράς οπώρων και προσέφεραν και νεκρικές σπονδές, καθ' ότι ήταν η περίοδος καθόδου της Περσεφόνης στον Άδη. Συνάμα με τις σπονδές έκαναν και παράκληση στον κάτω κόσμο να μην καταστραφεί η σπορά, σφάζοντας πετεινούς. Κατάλοιπο αυτού του γεγονότος είναι πως ακόμη και σήμερα στο τραπέζι (στον Έβρο τουλάχιστον) έχουν πετεινό για φαγητό ανήμερα του Αγ. Δημητρίου.

 

[π. Μάξιμος]

Εὐχαριστοῦμε Ἰωάννη.
Τελικά κάνοντας κι ἐγώ ἕνα ψάξιμο στό δίκτυο κατάλαβα ὅτι πρόκειται γιά ἔθιμο λαογραφικό καί προέλευσης σχετικῆς μέ παρόμοια ἔθιμα ἀναγόμενα ἐνδεχομένως καί σέ προχριστιανικές συνήθειες.

Κάτι εἶδα ἐδῶ σέ σχέση μέ τή Θράκη: «Οι κάτοικοι της Μεσσούνης έχουν αφιερώσει στη μνήμη των νεκρών τους τα ψυχοσάββατα του αγίου Δημητρίου...»

Ἐπίσης ἐδῶ ἀπό χωριό ἔξω ἀπό τόν Λαγκαδᾶ μέ πληθυσμό καί προσφύγων Ποντίων. Διαβᾶστε συνημμένο (ἀναφορά σέ 6 Ψυχοσάββατα).

Τό εἶδα ὅμως καί σέ πρόγραμμα ἐνορίας τοῦ Καναδᾶ...

Καί κάτι ὅμως ἀπό Μεσσηνία , συνδυαζόμενο μέ τήν μνήμη τοῦ ἁγ. Ἰακώβου (23 Ὀκτωβρίου) «Εκτός από το πανηγύρι του Αγιου Ιακώβoυ και το Ψυχούδι (τοπικό έθιμο του ψυχοσάββατου), στο χωριό γιορτάζουν και για τα πολλά κάστανα της περιοxnς, σε ξεχωριστη εκδήλωση που γίvεται την τελευταια Kυριακη του Οκτώβρη». Ὑπῆρξε σλαβική ἐποίκηση σέ παλαιούς αἰῶνες ἄν δέν κάνω λάθος.

ΥΓ. Διάβασα κι ἐγώ γιά τό σφάξιμο τῶν πετεινῶν ἀνήμερα τοῦ ἁγίου Δημητρίου [ἐδῶ] «Το πρωί λοιπόν της 26ης Οκτωβρίου έβαζαν την εικόνα του Αγίου Δημητρίου πάνω στο προσκυνητάρι που υπήρχε κοντά στη Μητρόπολη, μαζί με μια αναμμένη καντήλα, κι αμέσως μετά άρχιζε, μπροστά στο προσκυνητάρι, η θυσία των πετεινών, τους οποίους έπαιρναν στο σπίτι και τους μαγείρευαν συνήθως με ρύζι. Φυσικά έπρεπε όλοι να φάνε απ’ αυτό το κουρμπάνι γιατί το είχαν "για καλό"».

 

[achilleas13]

Και στα Τρικαλα (καμια σχεση με βορεια ελλαδα),γινεται δεηση υπερ των ψυχων το Σαββατο πριν την γιορτη του αγιου Δημητριου.Η εξηγηση που εχω ακουσει γι αυτο (δεν ξερω αν ειναι σωστη) ειναι οτι εχει μεινει απο παλια γιατι εκεινη την περιοδο επεστρεφαν οι κτηνοτροφοι απο τα βουνα που ειχαν παει τα ζωα τους το καλοκαιρι.

 

[George]

Περιοχή Μητρόπολης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας.

Τελούμε Ψυχοσάββατο όπως και τα υπόλοιπα, δηλαδή όπως τα λέει ο Παναγιώτης στο πρώτο άρθρο του.
Δεν εορτάζουμε Άγιο αλλά από την Παρακλητική ότι έχει και ακολουθούμε το τυπικό του Σαββάτου με Αλληλούϊα.

 

[georgios petrakis]

Δεδομένου, ότι το θέμα συζητήθηκε μεταξύ σοβαρού και αστείου εδώ http://www.analogion.com/forum/showthread.php?t=4285 και εδώ http://www.analogion.com/forum/showpost.php?p=52235&postcount=617 για όσα από τα μέλη λόγω κάποιων εθίμων της περιοχής των θα ψάλλουν την Παρασκευή 23 & το Σάββατο 24 Οκτωβρίου σε κάποια ακολουθία "ψυχοσαββάτου", γνωρίζω τα εξής, σύμφωνα και με τα όσα αναφέρουν και τα τυπικά των Σλαβοφώνων Εκκλησιών:

Ψάλλεται Ακολουθία Σαββάτου με "αλληλούϊα". Για το λόγο αυτό "υποβιβάζεται" η ακολουθία του Αγ. Αρέθα και των συν αυτώ (παραλείπονται τα στοιχεία που την κάνουν ημιεορτάσιμη, δηλ. δοξαστικά, απολυτίκιον, κοντάκιον, οίκος και εξαποστειλάριον και χρησιμοποιούνται μόνον τα γ' εσπέρια στιχηρά, ο κανών και τα μεσώδια καθίσματα). Το Βουλγαρικό Τυπικό μάλιστα ορίζει ότι μετά το Κοντάκιον και το μηνολόγιον διαβάζουμε και το υπόμνημα του Τριωδίου από το Σάββατον προ της Απόκρεω- αυτό είναι ίσως λίγο υπερβολικό. Ο τύπος ακολουθίας Σαββάτου με "αλληλούϊα" περιγράφεται αναλυτικά τόσο στα Δίπτυχα όσο και στο Σύστημα Τυπικού.

ΥΓ Βέβαια υπάρχει και η λύση η ακολουθία να ψαλλεί "κανονικά" (Ακολουθία Σαββάτου με "Θεός Κύριος" δεδομένου ότι η ακολουθία του Αγ. Αρέθα είναι ημιεορτάσιμος) και να τελεσθεί τρισάγιο στο τέλος του εσπερινού και της Θ. Λειτουργίας.

Προσωπικά (και με κίνδυνο αυθαιρεσίας) πιστεύω οτι είναι καλό να αναφέρεται στο Συναξάρι η μνεία των κεκοιμημένων, αφού τελείται η ακολουθία "κατ΄ έθος". Απλώς να μην αναφέρεται οτι "οι Άγιοι Πατέρες εθέσπισαν" αφού δεν είναι σωστό, αλλά μόνο οτι "μνεία τελείται" ή "μνεία ποιούμεν". Οι στίχοι ας παραμείνουν οι ίδιοι. Επίσης με αυτόν τον τρόπο, στο "κλείσιμο" του συναξαρίου μπορούμε να πούμε το "Τας των προαναπαυσαμένων ψυχάς κατάταξον..." χωρίς να φαίνεται αυθαίρετο.