Συντομεύσεις ᾿Ακολουθιῶν (πότε ἐπιτρέπονται καί πῶς μποροῦν νά γίνουν)

[Nikos L.]

Τὸ κουτσούρεμα εἶναι ἀπαραίτητο λόγω τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ ἐπαχθοῦς μοναστηριακοῦ τυπικοῦ στὴν ένοριακὴ ζωὴ τοῦ κόσμου.

Τὸ μοναστηριακὸ τυπικὸ γεννήθηκε σὲ ἄλλες συνθῆκες καὶ καλεῖται νὰ ἐξυπηρετήσει σκοποὺς καὶ στόχους διαφορετικοὺς ἀπὸ τὸν κόσμο μὲ τὶς ἐκ διαμέτρου διαφορετικὲς μέριμνες καὶ χρονικὰ περιθώρια.

Ὅσο ἡ διοικοῦσα Ἐκκλησία ἀδυνατεῖ νὰ ἀποτάξει τὸ μοναστηριακὸ στοιχεῖο ἀπὸ τὴν ἑνοριακὴ λατρεία μέσω τῆς ἀναθεώρησης τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ μας τυπικοῦ καὶ ἐξ αἰτίας τῆς ἐπιρροῆς σκληροπυρηνικῶν στοιχεῖων στο ἐσωτερικό της, τὸ κατὰ βούλησιν «κουτσούρεμα» θὰ ἀποτελεῖ τὴν μόνη ἀντίδραση καλῶς ἤ κακῶς στὴν σημερινὴ ἐμβαλωματικὴ κατάσταση τῆς ἑνοριακῆς ἐκκλ. λατρείας.

Νὰ δοῦμε πότε ἐπὶ τέλους θὰ ἐνσκήψει μὲ σοβαρότητα ἡ διοικοῦσα Ἐκκλησία στὴν ἔρευνα καὶ κατάρτιση καὶ ἀναβίωση ἑνὸς πραγματικὰ ἑνοριακοῦ Τυπικοῦ βάσει τῶν στοιχείων τῆς παράδοσης πρὸ τοῦ 1453. Βέβαια τὸ βλέπω ἐξαιρετικὰ δύσκολο λόγω τῆς ὑπέρμετρης διαπλοκῆς τοῦ μοναστηριακοῦ στοιχείου σε ὅλο τὸν μηχανισμὸ της. Ἡ ἐγγενὴς συντηρητικότητά του -ποὺ ἀλλοῦ εἶναι ὠφέλιμη- ἀποτελεῖ βασικὴ τροχοπέδη σὲ κάθε προσπάθεια ἀναβίωσης καὶ ἐξέλιξης ἑνὸς διαφορετικοῦ πόλου στὴν λατρευτικὴ μας ζωὴ προερχόμενου ἀπὸ μιὰ ἐποχὴ ὅπου τὰ μοναστήρια δὲν ἦταν κυρίαρχα καὶ δεσποτικὰ σὲ ὅλο τὸ μῆκος καὶ πλάτος τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας.

Μέχρι τότε οἱ ποιμένες τοῦ κόσμου καὶ οἱ ψάλτες θὰ ψάλλουν τροπάρια ἐπὶ τροπαρίων πολλαπλῶν κανόνων στὰ ... ντουβάρια, ὁ δὲ ὄρθρος θὰ συνεχίσει νὰ ἀποτελεῖ συρραφὴ διαφόρων πραγμάτων ἀσύνδετων μεταξύ τους καὶ οἱ περισσότεροι πιστοὶ θὰ πηγαίνουν στὸ ναὸ λίγο πρὶν τὴν τέλεση ἤ στὴν ἀρχὴ τῆς Θ. Λειτουργίας. Καὶ πολὺ καλὰ κάνουν, τὸ κριτήριό τοῦ κόσμου εἶναι ἄριστο, ἄσχετα ἄν ἡ Ἐκκλησία ἐπιμένει νὰ στρουθακαμηλίζει καὶ νὰ ὀμφαλοσκοπεῖ.

Αὐτά ἀπὸ ἕναν ἀγανακτισμένο ψάλτη καὶ πατέρα.

ΥΓ. Για ρωτῆστε συναδέλφους ψάλτες ὅταν δὲν ἔχουν ἀναλόγιο νὰ ἐξυπηρετήσουν καὶ δὲν σκοπεύουν νὰ ἀνεβοῦν στὸ ἀναλόγιο, τὶ ὥρα πηγαίνουν στην ἐκκλησία ...

Δηλαδή,
1) να φέρουμε τη λατρεία στα μέτρα μας;;
2) οι έχοντες αναλόγιο, δεν ξέρουν τί υποχρεώσεις έχουν;;; αν ναί, ας σωπαίνουν...
3) να βάλουμε σε δημοσκόπηση ποιο σημείο της Θ Λειτουργίας αρέσει περισσότερο κ να κρατήσουμε μόνο αυτό, αλλά όχι πάνω από 5-7 λεπτά!!!!

ας είμαστε πιο προσεκτικοί...

 

[Nikos L.]

Ο Ταλιαδώρος μας έλεγε στη Σχολή, στο υπόγειο της Παναγίας Δέξιας, ότι στα χρόνια που ζούμε, ο κόσμος δεν είναι για μεγάλες ακολουθίες. "Θα εισηγηθώ στη Σύνοδο, να κοπούν τα τροπάρια των κανόνων. Τι τους χρειαζόμαστε τους κανόνες;" έλεγε. Κι αυτό μια άποψη είναι.

δεν είναι καλοί οι κανόνες...
απ το χερουβικό κ πέρα για ανω ΓΑ ανω ΔΙ.....
τι άλλο θα ακούσουμε;;;

 

[ΠΑΤΗΡ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ]

δεν είναι καλοί οι κανόνες...
απ το χερουβικό κ πέρα για ανω ΓΑ ανω ΔΙ.....
τι άλλο θα ακούσουμε;;;

κ. Νίκο νομίζω σ' αυτήντην περίπτωση ταιριάζει απόλυτα εδώ το ρητό του Θουκυδίδη σας...

 

[Π. Δαβίδ]

Ο Ταλιαδώρος μας έλεγε στη Σχολή, στο υπόγειο της Παναγίας Δέξιας, ότι στα χρόνια που ζούμε, ο κόσμος δεν είναι για μεγάλες ακολουθίες. "Θα εισηγηθώ στη Σύνοδο, να κοπούν τα τροπάρια των κανόνων. Τι τους χρειαζόμαστε τους κανόνες;" έλεγε. Κι αυτό μια άποψη είναι.

Σε Σερβία, Ρουμανία και Βουλγαρία αυτό συμβαίνει στους περισσότερους ενοριακούς ναούς (και το μεσώδιο κάθισμα χύμα).

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Συμφωνώ απολύτως με τον Δομέστιχο. Προτιμότερο είναι να δώσεις στον εκκλησιαζόμενο πιστό λίγα και καλά παρά ένα κυκεώνα και μάλιστα χωρίς συνοχή, που στο τέλος δεν μένει τίποτα.

 

[domesticus]

Συμφωνώ απολύτως με τον Δομέστιχο. Προτιμότερο είναι να δώσεις στον εκκλησιαζόμενο πιστό λίγα και καλά παρά ένα κυκεώνα και μάλιστα χωρίς συνοχή, που στο τέλος δεν μένει τίποτα.

Τὸ θέμα δὲν εἶναι λίγα ἤ πολλὰ, τὸ θέμα εἶναι νὰ ἀποφασίσουμε τὶ θέλουμε μοναστήρι καὶ ἔρημο (ἄν καὶ σήμερα μόνο ἔρημο δὲν θυμίζουν τὰ μοναστήρια ἀκόμη καὶ στὸ Ὄρος ἀλλὰ ἔχουν ὅλα τὰ κομφόρ) ἤ ἑνορία καὶ κόσμο;

Ἀναλόγως τὴν ἐπιλογὴ προκύπτουν καὶ τὰ ὑπόλοιπα. Κι ἐπειδὴ δὲν ἐπιλέγουμε τὸ ἐπίπονο ζύμωμα ἀρκούμαστε συνεχῶς νὰ κοσκινίζουμε τὸ μέγα ... ἐρώτημα: «ἐσεῖς πόσους κανόνες καὶ καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου διαβάσατε σήμερα;».

Τελικὰ καὶ στὸ Τυπικὸ ὅπως καὶ σὲ ἄλλα πράγματα μᾶλλον τελικὰ τὸ ... μέγεθος μετράει ...:wink:

 

[π. Μάξιμος]

[Σημ. συντ.] Μια υποσυζήτηση μεταφέρθηκε σε νέο θέμα: Διάρκεια Ὄρθρου καί ἀκολουθία Προθέσεως.

 

[domesticus]

Δηλαδή,
1) να φέρουμε τη λατρεία στα μέτρα μας;;
2) οι έχοντες αναλόγιο, δεν ξέρουν τί υποχρεώσεις έχουν;;; αν ναί, ας σωπαίνουν...
3) να βάλουμε σε δημοσκόπηση ποιο σημείο της Θ Λειτουργίας αρέσει περισσότερο κ να κρατήσουμε μόνο αυτό, αλλά όχι πάνω από 5-7 λεπτά!!!!

ας είμαστε πιο προσεκτικοί...

Φυσικὰ καὶ ἡ λατρεία εἶναι στὰ μέτρα τῶν ἀνθρώπων, γι' αὐτοὺς γίνεται, γιὰ νὰ μεθέξουν τοῦ Θεοῦ, ὄχι γιὰ νὰ βγάλει τὸ εὐσεβιστικὸ ἄχτι του ὁ ψάλτης ἤ ὁ ἱερέας ἀδιαφορῶντας ποὺ βρίσκεται καὶ τὶ κάνει καὶ σὲ ποιοὺς ἀπευθύνεται κι ὅτι εἶναι ὑπηρέτης τους κι ὄχι ἀφέντης νὰ κάνει καὶ νὰ λεέι ὅ,τι γουστάρει ...

Στὴν ἑνορία τὸ μέτρο εἶναι ὁ κόπος τῆς οἰκογένειας καὶ τῆς κοπιώδους ἐξασφάλισης τοῦ ἐπιουσίου, στὸ μοναστήρι ὁ κόπος τῆς ἐρημίας καὶ τοῦ σαρκίου ἀποκλειστικά (σύμφωνα μὲ τὸ ἀρχαῖο Γεροντικὸ φυσικά, γιατὶ σήμερα ἡ μοναστηριακὴ ἔρημος ἔχει μετατραπεῖ σὲ ὄαση τεχνολογίας καὶ αὐτοκινήτου).

 

[emakris]

Φυσικὰ καὶ ἡ λατρεία εἶναι στὰ μέτρα τῶν ἀνθρώπων, γι' αὐτοὺς γίνεται, γιὰ νὰ μεθέξουν τοῦ Θεοῦ, ὄχι γιὰ νὰ βγάλει τὸ εὐσεβιστικὸ ἄχτι του ὁ ψάλτης ἤ ὁ ἱερέας ἀδιαφορῶντας ποὺ βρίσκεται καὶ τὶ κάνει καὶ σὲ ποιοὺς ἀπευθύνεται κι ὅτι εἶναι ὑπηρέτης τους κι ὄχι ἀφέντης νὰ κάνει καὶ νὰ λεέι ὅ,τι γουστάρει ...

Πώς τα λέει αυτός ο Δομέστικος... Όλοι έχουμε ανάλογες εμπειρίες, αλλά δεν μπορούμε να τις συνοψίσουμε τόσο ωραία!

 

[domesticus]

Πώς τα λέει αυτός ο Δομέστικος...

Μᾶλλον οὐρλιάζει στὴν πανσέληνο, νοσταλγώντας τὴν χαμένη του ἀφέλεια στὸν ἐκκλησιαστικὸ χῶρο.
Ἐκεῖ ὅταν εἶσαι ἀφελὴς καθήμενος στὸ παχνί σου, περνᾶς καλὰ καὶ σ' ἀγαπᾶνε ὅλοι, διαφορετικὰ ...

 

[Νικόλαος ο Β΄]

Να καταθέσω μια εμπειρία μου, που νομίζω ότι μπορεί να βοηθήσει στη συγκεκριμένη συζήτηση.
Τον περασμένο 15αύγουστο εκκλησιάστηκα στο παρεκκλήσιο του αγίου Δημητρίου στην Πλάκα (Αθήνα). Είχα διαβάσει ότι θα ετελείτο αγιορειτική εκτενής αγρυπνία, και μιας και η επομένη ήταν αργία, αποφάσισα να πάω εκεί μολονότι είναι μακριά από το σπίτι μου, αφού δεν είχα ξαναπαρακολουθήσει τόσο εκτενή ακολουθία. Η αγρυπνία ξεκίνησε στις 20.45 και τελείωσε στις 04.00 τα ξημερώματα! Ειπώθηκαν όλα τα προβλεπόμενα του Μ. Εσπερινού (ανοιξαντάρια, κεκραγάρια Ιακώβου, αργά προσόμοια, λιτή, απόστιχα, αργά απολυτίκια, εκτενέστατος πανηγυρικός λόγος του Ι. Δαμασκηνού, του Όρθρου (πλην των δύο πρωτων στιχολογιών, πολυέλεοι, όλες οι ωδές, διπλές αργές καταβασίες, πασαπνοάρια Ιακώβου, στιχολογία αίνων, αργά προσόμοια, αργή δοξολογία) και της Θ. Λειτουργίας (τυπικά, μακαρισμοί, προκείμενα κλπ). Ο μόνος ιερέας ήταν ο εφημέριος του παρεκκλησίου και έψαλλε ο ένας πολυμελής χορός που υπάρχει εκεί. Αυτό που με εξέπληξε ήταν η συμμετοχή του κόσμου. Από νωρίς ο ναός άρχισε να γεμίζει. Ηρθαν ΟΛΟΙ: γυναίκες που θα χαρακτήριζα "θεούσες" λόγω των ενδυμάτων τους, νεαροί με "μαλλιαδούρα" και γένια, ηλικιωμένοι άνθρωποι, νεαρά ζευγάρια με τα παιδάκια τους, μωρά στα καροτσάκια ή νήπια (που κρατούσαν και τα... αρκουδάκια τους ή τις κουβερτούλες τους). Το ξαναλέω: ήρθαν όλοι, όχι μόνο μια κατηγορία ανθρώπων. Μέχρι την απόλυση, μέτρησα μόνο τρεις ανθρώπους να αποχωρούν. Τα παιδάκια που ήταν λίγο πιο ανήσυχα, έμειναν στην πίσω αυλή του ναού και μπαινόβγαιναν κατά τη διάρκεια της ακολουθίας, χωρίς να γίνεται φασαρία. Ομοίως και όποιος μεγαλύτερος κουραζόταν, έβγαινε για λίγο και ξαναρχόταν. Κατά τη διάρκεια της χρίσης όλων με έλαιο στους αίνους, κατά τη θεία Κοινωνία και τη διανομή του αντιδώρου, υπήρχε απόλυτη ησυχία και τάξη, χωρίς σπρωξίματα και βιασύνες.
Εκεί λοιπόν εφαρμόστηκε σχεδόν στο ακέραιο ένα βαρύ και αυστηρό μοναστικό τυπικό. Και όμως ο κόσμος (και οι οικογένειες) ήρθε και συμμετείχε γνωρίζοντας προφανώς και τη διάρκεια της ακολουθίας και την κούραση που θα προκαλούσε. Αντιλαμβάνομαι ότι τέτοιας έκτασης ακολουθίες δε μπορεί να γίνονται διαρκώς και παντού (αν και στο εν λόγω παρεκκλήσιο, μάλλον γίνονται συχνά). Νομίζω όμως ότι ισχύει και στις περιπτώσεις αυτές το γνωστό ότι οι άνθρωποι συμπεριφέρονται όπως τους μάθεις...
Προφανώς, οι ακολουθίες στις ενορίες πρέπει να είναι σχετικά σύντομες, ακριβώς λόγω των συνθηκών αλλά, στο τέλος τέλος, όποιος θέλει να έρθει, θα έρθει έστω με λίγο σπρώξιμο, γι' αυτό και καλύτερα να μην ισοπεδωθούν όλα, διότι "αν μπει πολύ νερό στο κρασί, το κρασί δεν πίνεται" (όπως θα έλεγε σε άλλη περίπτωση, ο π. Δοσίθεος της μονής Τατάρνης). Ο καθένας συμμετέχει στο βαθμό που μπορεί, αφού "ποιεί ο μεν εκατόν, ο δε εξήκοντα, ο δε τριάκοντα". Η πλειονότητα απλώς θα εφευρίσκει νέες κάθε φορά δικαιολογίες...

Προσωπικά, εκείνο το βράδυ είχα μείνει με το στόμα ανοιχτό...

 

[domesticus]

Να καταθέσω μια εμπειρία μου, που νομίζω ότι μπορεί να βοηθήσει στη συγκεκριμένη συζήτηση.
Τον περασμένο 15αύγουστο εκκλησιάστηκα στο παρεκκλήσιο του αγίου Δημητρίου στην Πλάκα (Αθήνα). Είχα διαβάσει ότι θα ετελείτο αγιορειτική εκτενής αγρυπνία, και μιας και η επομένη ήταν αργία, αποφάσισα να πάω εκεί μολονότι είναι μακριά από το σπίτι μου, αφού δεν είχα ξαναπαρακολουθήσει τόσο εκτενή ακολουθία. Η αγρυπνία ξεκίνησε στις 20.45 και τελείωσε στις 04.00 τα ξημερώματα! Ειπώθηκαν όλα τα προβλεπόμενα του Μ. Εσπερινού (ανοιξαντάρια, κεκραγάρια Ιακώβου, αργά προσόμοια, λιτή, απόστιχα, αργά απολυτίκια, εκτενέστατος πανηγυρικός λόγος του Ι. Δαμασκηνού, του Όρθρου (πλην των δύο πρωτων στιχολογιών, πολυέλεοι, όλες οι ωδές, διπλές αργές καταβασίες, πασαπνοάρια Ιακώβου, στιχολογία αίνων, αργά προσόμοια, αργή δοξολογία) και της Θ. Λειτουργίας (τυπικά, μακαρισμοί, προκείμενα κλπ). Ο μόνος ιερέας ήταν ο εφημέριος του παρεκκλησίου και έψαλλε ο ένας πολυμελής χορός που υπάρχει εκεί. Αυτό που με εξέπληξε ήταν η συμμετοχή του κόσμου. Από νωρίς ο ναός άρχισε να γεμίζει. Ηρθαν ΟΛΟΙ: γυναίκες που θα χαρακτήριζα "θεούσες" λόγω των ενδυμάτων τους, νεαροί με "μαλλιαδούρα" και γένια, ηλικιωμένοι άνθρωποι, νεαρά ζευγάρια με τα παιδάκια τους, μωρά στα καροτσάκια ή νήπια (που κρατούσαν και τα... αρκουδάκια τους ή τις κουβερτούλες τους). Το ξαναλέω: ήρθαν όλοι, όχι μόνο μια κατηγορία ανθρώπων. Μέχρι την απόλυση, μέτρησα μόνο τρεις ανθρώπους να αποχωρούν. Τα παιδάκια που ήταν λίγο πιο ανήσυχα, έμειναν στην πίσω αυλή του ναού και μπαινόβγαιναν κατά τη διάρκεια της ακολουθίας, χωρίς να γίνεται φασαρία. Ομοίως και όποιος μεγαλύτερος κουραζόταν, έβγαινε για λίγο και ξαναρχόταν. Κατά τη διάρκεια της χρίσης όλων με έλαιο στους αίνους, κατά τη θεία Κοινωνία και τη διανομή του αντιδώρου, υπήρχε απόλυτη ησυχία και τάξη, χωρίς σπρωξίματα και βιασύνες.
Εκεί λοιπόν εφαρμόστηκε σχεδόν στο ακέραιο ένα βαρύ και αυστηρό μοναστικό τυπικό. Και όμως ο κόσμος (και οι οικογένειες) ήρθε και συμμετείχε γνωρίζοντας προφανώς και τη διάρκεια της ακολουθίας και την κούραση που θα προκαλούσε. Αντιλαμβάνομαι ότι τέτοιας έκτασης ακολουθίες δε μπορεί να γίνονται διαρκώς και παντού (αν και στο εν λόγω παρεκκλήσιο, μάλλον γίνονται συχνά). Νομίζω όμως ότι ισχύει και στις περιπτώσεις αυτές το γνωστό ότι οι άνθρωποι συμπεριφέρονται όπως τους μάθεις...
Προφανώς, οι ακολουθίες στις ενορίες πρέπει να είναι σχετικά σύντομες, ακριβώς λόγω των συνθηκών αλλά, στο τέλος τέλος, όποιος θέλει να έρθει, θα έρθει έστω με λίγο σπρώξιμο, γι' αυτό και καλύτερα να μην ισοπεδωθούν όλα, διότι "αν μπει πολύ νερό στο κρασί, το κρασί δεν πίνεται" (όπως θα έλεγε σε άλλη περίπτωση, ο π. Δοσίθεος της μονής Τατάρνης). Ο καθένας συμμετέχει στο βαθμό που μπορεί, αφού "ποιεί ο μεν εκατόν, ο δε εξήκοντα, ο δε τριάκοντα". Η πλειονότητα απλώς θα εφευρίσκει νέες κάθε φορά δικαιολογίες...

Προσωπικά, εκείνο το βράδυ είχα μείνει με το στόμα ανοιχτό...

Δηλαδὴ θεωρεῖτε τὸ βαρὺ μοναστηρικὸ τυπικὸ κρασί καὶ τὸ ἑνοριακὸ νερό.

Δὲν καταλαβαίνω γιατὶ πρέπει σώνει καὶ καλὰ κάποιος νὰ παέι στὸ ναὸ καὶ νὰ κουραστεῖ. Δὲν φτάνει ἡ κούραση τῆς καθημερινότητας μὲ τὰ μύρια ὅσα προβλήματα;

Ἄμα δὲν κουραστεῖς στὸ ναὸ δηλαδὴ δὲν ἔχει ἁγιασμό;

 

[chanendes]

Ἄμα δὲν κουραστεῖς στὸ ναὸ δηλαδὴ δὲν ἔχει ἁγιασμό;

όχι...!!!

["ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, καὶ βιασταὶ ἁρπάζουσιν αὐτήν." (Ματθ. ια’ 12).]

 

[neoklis]

Να καταθέσω μια εμπειρία μου, που νομίζω ότι μπορεί να βοηθήσει στη συγκεκριμένη συζήτηση.
Τον περασμένο 15αύγουστο εκκλησιάστηκα στο παρεκκλήσιο του αγίου Δημητρίου στην Πλάκα (Αθήνα). Είχα διαβάσει ότι θα ετελείτο αγιορειτική εκτενής αγρυπνία, και μιας και η επομένη ήταν αργία, αποφάσισα να πάω εκεί μολονότι είναι μακριά από το σπίτι μου, αφού δεν είχα ξαναπαρακολουθήσει τόσο εκτενή ακολουθία. Η αγρυπνία ξεκίνησε στις 20.45 και τελείωσε στις 04.00 τα ξημερώματα! Ειπώθηκαν όλα τα προβλεπόμενα του Μ. Εσπερινού (ανοιξαντάρια, κεκραγάρια Ιακώβου, αργά προσόμοια, λιτή, απόστιχα, αργά απολυτίκια, εκτενέστατος πανηγυρικός λόγος του Ι. Δαμασκηνού, του Όρθρου (πλην των δύο πρωτων στιχολογιών, πολυέλεοι, όλες οι ωδές, διπλές αργές καταβασίες, πασαπνοάρια Ιακώβου, στιχολογία αίνων, αργά προσόμοια, αργή δοξολογία) και της Θ. Λειτουργίας (τυπικά, μακαρισμοί, προκείμενα κλπ). Ο μόνος ιερέας ήταν ο εφημέριος του παρεκκλησίου και έψαλλε ο ένας πολυμελής χορός που υπάρχει εκεί. Αυτό που με εξέπληξε ήταν η συμμετοχή του κόσμου. Από νωρίς ο ναός άρχισε να γεμίζει. Ηρθαν ΟΛΟΙ: γυναίκες που θα χαρακτήριζα "θεούσες" λόγω των ενδυμάτων τους, νεαροί με "μαλλιαδούρα" και γένια, ηλικιωμένοι άνθρωποι, νεαρά ζευγάρια με τα παιδάκια τους, μωρά στα καροτσάκια ή νήπια (που κρατούσαν και τα... αρκουδάκια τους ή τις κουβερτούλες τους). Το ξαναλέω: ήρθαν όλοι, όχι μόνο μια κατηγορία ανθρώπων. Μέχρι την απόλυση, μέτρησα μόνο τρεις ανθρώπους να αποχωρούν. Τα παιδάκια που ήταν λίγο πιο ανήσυχα, έμειναν στην πίσω αυλή του ναού και μπαινόβγαιναν κατά τη διάρκεια της ακολουθίας, χωρίς να γίνεται φασαρία. Ομοίως και όποιος μεγαλύτερος κουραζόταν, έβγαινε για λίγο και ξαναρχόταν. Κατά τη διάρκεια της χρίσης όλων με έλαιο στους αίνους, κατά τη θεία Κοινωνία και τη διανομή του αντιδώρου, υπήρχε απόλυτη ησυχία και τάξη, χωρίς σπρωξίματα και βιασύνες.
Εκεί λοιπόν εφαρμόστηκε σχεδόν στο ακέραιο ένα βαρύ και αυστηρό μοναστικό τυπικό. Και όμως ο κόσμος (και οι οικογένειες) ήρθε και συμμετείχε γνωρίζοντας προφανώς και τη διάρκεια της ακολουθίας και την κούραση που θα προκαλούσε. Αντιλαμβάνομαι ότι τέτοιας έκτασης ακολουθίες δε μπορεί να γίνονται διαρκώς και παντού (αν και στο εν λόγω παρεκκλήσιο, μάλλον γίνονται συχνά). Νομίζω όμως ότι ισχύει και στις περιπτώσεις αυτές το γνωστό ότι οι άνθρωποι συμπεριφέρονται όπως τους μάθεις...
Προφανώς, οι ακολουθίες στις ενορίες πρέπει να είναι σχετικά σύντομες, ακριβώς λόγω των συνθηκών αλλά, στο τέλος τέλος, όποιος θέλει να έρθει, θα έρθει έστω με λίγο σπρώξιμο, γι' αυτό και καλύτερα να μην ισοπεδωθούν όλα, διότι "αν μπει πολύ νερό στο κρασί, το κρασί δεν πίνεται" (όπως θα έλεγε σε άλλη περίπτωση, ο π. Δοσίθεος της μονής Τατάρνης). Ο καθένας συμμετέχει στο βαθμό που μπορεί, αφού "ποιεί ο μεν εκατόν, ο δε εξήκοντα, ο δε τριάκοντα". Η πλειονότητα απλώς θα εφευρίσκει νέες κάθε φορά δικαιολογίες...

Προσωπικά, εκείνο το βράδυ είχα μείνει με το στόμα ανοιχτό...

Είναι καλό να υπάρχουν αυτά. Γι' αυτούς που μπορούν. Γι' αυτούς που θέλουν. Δεν είναι όμως υποχρεωτικό να θέλουν όλοι και σίγουρα δεν μπορούν οι περισσότεροι. Υπάρχουν πολλά μονοπάτια για τον παράδεισο. Η «βία» είναι απαραίτητη, απλώς ο καθένας επιλέγει τον στίβο που θα αγωνιστεί. Και σίγουρα εκτός από τις αγρυπνίες αυτές πρέπει να υπάρχουν και άλλες ακολουθίες πιο προσιτές στους υπόλοιπους, κι ο καθένας ας διαλέξει αυτό που θέλει, χωρίς να έχουμε το δικαίωμα να αξιολογήσουμε την μία πρακτική ως a priori καλύτερη.
Όσο για τους γονείς που σέρνουν τα μικρά ανήλικα παιδιά τους σε πολύωρες ακολουθίες και αγρυπνίες, με καρότσια και αρκουδάκια, επίτρεψέ μου να έχω πολλές αμφιβολίες και για την ορθότητα και για την αποτελεσματικότητα των ενεργειών αυτών σε πολλές (αν και όχι σε όλες τις) περιπτώσεις.
Οι άνθρωποι μπορεί να συμπεριφέρονται όπως τους μάθεις, δεν είναι όμως όλα τα μαθήματα ωφέλιμα και κατάλληλα για όλους.

 

[emakris]

Η αγρυπνία είναι αγρυπνία και ανήκει ούτως ή άλλως στο μοναστηριακό τυπικό. Όποιος συμμετέχει, πηγαίνει επί τούτου, προκειμένου να ζήσει μια διαφορετική πνευματική εμπειρία. Είναι ψυχικά προετοιμασμένος για μια διαδικασία άσκησης, όπως είναι (ή πρέπει να είναι) λ.χ. και ο προσκυνητής του Αγίου Όρους. Δεν καταλαβαίνω τι σχέση έχουν όλα αυτά με τις συνήθεις ακολουθίες των ενοριών. Είναι μάλλον άστοχο να μεταφέρουμε τη λογική του ενός στο άλλο.

 

[π. Μάξιμος]

Να καταθέσω μια εμπειρία μου, που νομίζω ότι μπορεί να βοηθήσει στη συγκεκριμένη συζήτηση.

Εὐχαριστοῦμε γιά τή διήγηση τῆς ἐμπειρίας, ἀλλά εἶναι ἐκτός θέματος, ὅπως καί κάποια ἄλλα, ὄχι πρόσφατα, ἀλλά παλαιότερα. Χρειάζεται χρόνος γιά ξεκαθάρισμα...

Τό θέμα αὐτό, ὅπως διαμορφώθηκε ὁ τίτλος ἀπό παλαιότερο συντονιστή, εἶναι θεωρητικο-τυπικολογικό καί δέν ἀναφέρεται στήν κατάλυση τοῦ τυπικοῦ, ἀλλά στά «μέτρα» πού δύναται νά λάβει κάποιος προεστώς, εἴτε τοῦ βήματος εἴτε τοῦ ἀναλογίου —καί μᾶλλον εἰς συνεργασίαν—, ὅταν ὑπάρξει ἀνάγκη γιά κάποια συντόμευση (καί ἀντιθέτως γιά παράταση χρόνου).

Μόνον γνῶστες τοῦ «κορμοῦ» τῶν ἀκολουθιῶν (καί τῆς ἐξελίξεως αὐτῶν) δύνανται νά ἐπεμβαίνουν οἰκονομικῶς. Δυστυχῶς ἡ μή ἐπαρκής γνώση δημιουργεῖ τραγελαφικά προβλήματα.

Αὐτά διαδικαστικῶς.

 

[Νικόλαος ο Β΄]

Ενδεχομένως, δεν έγινα πλήρως κατανοητός και ζητώ συγγνώμη.
Έγραψα ότι τέτοιας έκτασης ακολουθίες προφανώς δε μπορούν να τελούνται συνεχώς και παντού. Άλλωστε, και στην περίπτωση που ανέφερα, επρόκειτο για παρεκκλήσιο, ενώ στον κυρίως ενοριακό ναό τελέστηκαν οι ακολουθίες με το σύνηθες ωράριο γιατί ο περισσότερος κόσμος θα εξυπηρετείτο πολύ καλύτερα με αυτό.
Ο μόνος λόγος που ανέφερα την περίπτωση, ήταν μόνο για να δείξω ότι στις μακρές ακολουθίες συμμετέχουν και άνθρωποι που μόνο "θεούσους" ή "ευσεβιστές" δεν θα μπορούσαμε να τους χαρακτηρίσουμε, και όμως αγαπούν τη λατρεία μας, ακόμη και όταν είναι "κουραστική". Μετέχουν προφανώς όποτε μπορούν και όσο μπορούν, αναλόγως των συνθηκών, μαζί με τα παιδάκια τους. Άλλωστε και σήμερα στην ακολουθία του Πάσχα που βάσει του τυπικού τελείται τη νύχτα και τελειώνει αργά, δε μετέχει αρκετός κόσμος και μικρά παιδιά; Επαθε κανείς κάτι;
Με αυτά τα δεδομένα όμως, νομίζω ότι δεν μπορούμε να προβάλλουμε ως μόνη λύση τη μεγάλη συντόμευση των ακολουθιών, τη στιγμή που αρκετός κόσμος είναι πρόθυμος να ακολουθήσει και κάτι πιο "βαρύ" και "κουραστικό", έστω σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Αυτό είναι το πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου. Τώρα, αν ενοχλούν οι εκφράσεις όπως "βαρύ", "νερό" και "κρασί", ευχαρίστως να αποσυρθούν, το ουσιαστικό πρόβλημα όμως μένει.
Μια ακόμα σκέψη. Ως Εκκλησία τιμούμε φέτος με πληθωρικές εκδηλώσεις τον Παπαδιαμάντη, πρωτίστως ως φορέα και εκφραστή της ορθόδοξης παράδοσης του λαού μας. Μα ο Παπαδιαμάντης δεν έπεσε από τον ουρανό: υπήρξε σαφέστατα γέννημα μιας αυστηρής "κουραστικής" ασκητικής παράδοσης, όπως αυτή εκφραζόταν μεταξύ των άλλων, και στον τρόπο τέλεσης των ακολουθιών και μάλιστα στον κόσμο, όχι στην έρημο. Αυτά έζησε και βίωσε, αυτά μας περιγράφει στα έργα του, αυτά διαβάζουμε και θαυμάζουμε,και για αυτό τον απέρριπταν διάφοροι λόγιοι κύκλοι και στην εποχή του και αργότερα (π.χ. Κ.Θ Δημαράς), ακριβώς διότι προτιμούσαν ένα διαφορετικό προσανατολισμό του λαού. Μήπως τότε δεν κουράζονταν οι άνθρωποι στον κόσμο; Πιθανότατα κουράζονταν πολύ περισσότερο, λόγω βαρύτερων χειρωνακτικών εργασιών, έλλειψης τεχνολογίας κλπ. Και όμως μετείχαν σε μια λατρεία πιο κουραστική από ό,τι σήμερα.

ΥΓ. Συγχωρήστε μου τις λέξεις "κουραστική" κλπ που χρησιμοποιώ, δε μου έρχονται καταλληλότερες στο νου. Δεν ξέρω όμως αν είναι τόσο εσφαλμένες, τη στιγμή που κατά κόρον ψάλλουμε στην Εκκλησία εκείνο το "νηστεία, αγρυπνία, προσευχή, ουράνια χαρίσματα λαβών"...

 

[Νικόλαος ο Β΄]

π. Μάξιμε, την ευχή σας. Είδα το σχόλιό σας εκ των υστέρων.
Έγραψα απλώς ενόψει των αμέσως προηγουμένων μηνυμάτων, χωρίς να λάβω υπόψη ότι το αρχικό θέμα ήταν άλλο. Έχετε δίκιο σε αυτά που γράψατε.

 

[π. Μάξιμος]

π. Μάξιμε, την ευχή σας. Είδα το σχόλιό σας εκ των υστέρων.
Έγραψα απλώς ενόψει των αμέσως προηγουμένων μηνυμάτων, χωρίς να λάβω υπόψη ότι το αρχικό θέμα ήταν άλλο. Έχετε δίκιο σε αυτά που γράψατε.

Δέν πειράζει.
«Οἱ ἐξηγήσεις κάνουν τούς καλούς φίλους»!

Ἐγώ πάντως σέ εὐχαρίστησα καί γι᾿ αὐτή τήν ἐμπειρία, ἁπλῶς ἐξήγησα, ὅπως ἐπίσης ἀναγνωρίζω, ὅτι κι ἐσύ εἶχες ἐξηγήσει.

 

[domesticus]

Ενδεχομένως, δεν έγινα πλήρως κατανοητός και ζητώ συγγνώμη.
Έγραψα ότι τέτοιας έκτασης ακολουθίες προφανώς δε μπορούν να τελούνται συνεχώς και παντού. Άλλωστε, και στην περίπτωση που ανέφερα, επρόκειτο για παρεκκλήσιο, ενώ στον κυρίως ενοριακό ναό τελέστηκαν οι ακολουθίες με το σύνηθες ωράριο γιατί ο περισσότερος κόσμος θα εξυπηρετείτο πολύ καλύτερα με αυτό.
Ο μόνος λόγος που ανέφερα την περίπτωση, ήταν μόνο για να δείξω ότι στις μακρές ακολουθίες συμμετέχουν και άνθρωποι που μόνο "θεούσους" ή "ευσεβιστές" δεν θα μπορούσαμε να τους χαρακτηρίσουμε, και όμως αγαπούν τη λατρεία μας, ακόμη και όταν είναι "κουραστική". Μετέχουν προφανώς όποτε μπορούν και όσο μπορούν, αναλόγως των συνθηκών, μαζί με τα παιδάκια τους. Άλλωστε και σήμερα στην ακολουθία του Πάσχα που βάσει του τυπικού τελείται τη νύχτα και τελειώνει αργά, δε μετέχει αρκετός κόσμος και μικρά παιδιά; Επαθε κανείς κάτι;
Με αυτά τα δεδομένα όμως, νομίζω ότι δεν μπορούμε να προβάλλουμε ως μόνη λύση τη μεγάλη συντόμευση των ακολουθιών, τη στιγμή που αρκετός κόσμος είναι πρόθυμος να ακολουθήσει και κάτι πιο "βαρύ" και "κουραστικό", έστω σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Αυτό είναι το πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου. Τώρα, αν ενοχλούν οι εκφράσεις όπως "βαρύ", "νερό" και "κρασί", ευχαρίστως να αποσυρθούν, το ουσιαστικό πρόβλημα όμως μένει.
Μια ακόμα σκέψη. Ως Εκκλησία τιμούμε φέτος με πληθωρικές εκδηλώσεις τον Παπαδιαμάντη, πρωτίστως ως φορέα και εκφραστή της ορθόδοξης παράδοσης του λαού μας. Μα ο Παπαδιαμάντης δεν έπεσε από τον ουρανό: υπήρξε σαφέστατα γέννημα μιας αυστηρής "κουραστικής" ασκητικής παράδοσης, όπως αυτή εκφραζόταν μεταξύ των άλλων, και στον τρόπο τέλεσης των ακολουθιών και μάλιστα στον κόσμο, όχι στην έρημο. Αυτά έζησε και βίωσε, αυτά μας περιγράφει στα έργα του, αυτά διαβάζουμε και θαυμάζουμε,και για αυτό τον απέρριπταν διάφοροι λόγιοι κύκλοι και στην εποχή του και αργότερα (π.χ. Κ.Θ Δημαράς), ακριβώς διότι προτιμούσαν ένα διαφορετικό προσανατολισμό του λαού. Μήπως τότε δεν κουράζονταν οι άνθρωποι στον κόσμο; Πιθανότατα κουράζονταν πολύ περισσότερο, λόγω βαρύτερων χειρωνακτικών εργασιών, έλλειψης τεχνολογίας κλπ. Και όμως μετείχαν σε μια λατρεία πιο κουραστική από ό,τι σήμερα.

ΥΓ. Συγχωρήστε μου τις λέξεις "κουραστική" κλπ που χρησιμοποιώ, δε μου έρχονται καταλληλότερες στο νου. Δεν ξέρω όμως αν είναι τόσο εσφαλμένες, τη στιγμή που κατά κόρον ψάλλουμε στην Εκκλησία εκείνο το "νηστεία, αγρυπνία, προσευχή, ουράνια χαρίσματα λαβών"...

Προσωπικὰ δὲν ἀναφέρομαι συγκεκριμένα σὲ συντόμευση ἤ ἐπιμήκυνση. Ἄλλωστε ἡ τελευταὶα εἶναι -δυστυχῶς- ὁ βασικὸς σκοπὸς τῆς λατρείας. Ὅποιος τὰ λέει ΟΛΑ παίζει μπάλα ὅποιος δὲν τὰ λέει τρώει κόκκινη ἀπὸ τὸ Θεό.

Ἀναφέρομαι σὲ ΑΛΛΟ τυπικὸ βάσει τῆς κατάστασης πρὸ τοῦ 1453 κατόπιν ἐνδελεχοῦς ἔρευνας καὶ προετοιμασίας μὲ ποιμαντικὸ ἐνδιαφέρον (τὸ τελευταῖο μᾶλλον ἐν ἀνεπαρκεία πλὴν ἐλαχίστων μητροπόλεων ποὺ χαρακτηρίζονται ἀρνητικότατα).

Ὅσο γιὰ τὸν παλιὸ καιρὸ μὴν ξεχνᾶτε ὁ κόσμος πήγαινε στην ἐκκλησία κυρίως γιὰ τὴν συναναστροφὴ ἤ ἐξεύρεση γαμπροῦ καὶ νύφης ἤ ἐπίδειξης ρουχισμοῦ, παρὰ γιὰ συνειδητὰ πνευματικοὺς λόγους. Δὲν ὑπῆρχαν ἄλλοι χῶροι γιὰ νὰ βρεθεῖ ὁ κόσμος.

Ἐπίσης ἡ παραπάνω φράση προέρχεται ἀπὸ τὸ ὁσιακὸ ἀπολυτίκιο Τῆς ἐρήμου πολίτης καὶ ἀναφέρεται καθαρὰ στὸν ἐρημητικὸ βίο, χωρὶς φυσικὰ νὰ ἀποκλείονται τὰ παραπάνω στοιχεία καὶ στον κοσμικὸ βίο.

Τὶ σχέση ὁ Κ.Θ.Δημαρᾶς μὲ τὸ τυπικὸ τῆς ἐκκλ. λατρείας. Ὁ Παπαδιαμάντης ἐπίσης ζοῦσε κατ' ἐπιλογὴν καλογερικὸ βίο, πρέπει νὰ ζήσω κι ἐγώ ἔτσι, ν' ἀφήσω γενειάδα καὶ μαλλιὰ πιθικίζοντας κάτι ξένο καὶ ἀδύνατο σὲ μένα λόγω συνθηκῶν;

Ὅσο γιὰ τὸ πόσοι και ποιοὶ θέλουν νὰ ἀκολουθήσουν βαριὲς καὶ κουραστικὲς ἀκολουθίες γιὰ βγεῖτε λίγο σ]την ἐπαρχία καὶ ρωτῆστε γιὰ νὰ μάθετε, μᾶλλον θὰ ἀπογοητευτεῖτε. Ἀκόμη καὶ τὰ σύγχρονα μοναστήρια ἑκτὸς Ἁγίου Ὄρους ἔχουν ἀλλάξει τὸ ὡρολόγιο πρόγραμμά τους ἀπὸ τὴν σκληρὴ μεταμεσονύκτια ἔναρξη τῆς ἀκολουθίας στὸ κοσμικότατο 0600-0700 γιὰ νὰ ἀπομυζήσουν κόσμο ἀπὸ τὶς ἑνορίες (μέχρι καὶ παιδικὲς χαρὲς τοποθετοῦν γιὰ νὰ γίνουν ἐλκυστικὲς στὶς οἰκογένειες).