π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Ὅπως εἶχα ὑποσχεθεῖ ἐδῶ θέλω νά συζητήσουμε τό θέμα τῶν στίχων τοῦ Χριστός ἀνέστη καί τοῦ ἀριθμοῦ ἐπαναλήψεώς του στίς ἐνάρξεις τῶν ἀκολουθιῶν τοῦ ὄρθρου καί τοῦ ἑσπερινοῦ.
Τό ΤΑΣ προβλέπει 6 φορές στήν ἀρχή ἄνευ στίχων, ἐναλλάξ ὑπό τοῦ ἱερέως καί τοῦ χοροῦ, κατόπιν ὑπό τριῶν στίχων, ἤτοι:
Στίχ. α'. Ἀναστήτω ὁ Θεός, καὶ διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ, καὶ φυγέτωσαν ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ οἱ μισοῦντες αὐτόν.
Στίχ. β'. Ὡς ἐκλείπει καπνός, ἐκλιπέτωσαν, ὡς τήκεται κηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρός.
Στίχ. γ'. Οὕτως ἀπολοῦνται οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ προσώπου τοῦ Θεοῦ, καὶ οἱ δίκαιοι εὐφρανθήτωσαν.
Εἶτα Δόξα...
Καὶ νῦν...
Καί πάλιν ὁ ἱερεύς: Χριστός ἀνέστη... καί ὁ χορός: καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι...
Σύνολον 12 φορές.Στίχ. β'. Ὡς ἐκλείπει καπνός, ἐκλιπέτωσαν, ὡς τήκεται κηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρός.
Στίχ. γ'. Οὕτως ἀπολοῦνται οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ προσώπου τοῦ Θεοῦ, καὶ οἱ δίκαιοι εὐφρανθήτωσαν.
Εἶτα Δόξα...
Καὶ νῦν...
Καί πάλιν ὁ ἱερεύς: Χριστός ἀνέστη... καί ὁ χορός: καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι...
Τό Πεντηκοστάριον (ἐκ τοῦ ΤΚΠ καί ΤΜΕ) προσθέτει καί
Στίχ. δ'. Αὕτη ἡ ἡμέρα, ἣν ἐποίησεν ὁ Κύριος, ἀγαλλιασώμεθα, καὶ εὐφρανθῶμεν ἐν αὐτῇ.
Σύνολον 13 φορές.Σήμερα περιορισθέντος τοῦ ἑξάκις στήν ἀρχή σέ τρίς καί ὑπολογιζομένων τεσσάρων στίχων τό λέμε δεκάκις, ὅπως προβλέπει τό ΤΜΕ (σελ. 368).
Εἴχαμε γράψει:
Τό ΤΑΣ καί τοῦ 1685 (σελ. 140 τοῦ pdf) καί τοῦ 1545 (σελ. 226) γράφει:
«Ἱστέον δέ καί τοῦτο, ὅτι ἐν μέν τῷ ὄρθρῳ, ἀπό τοῦ ριζ΄ Ψαλμοῦ οἱ προγραφέντες τρεῖς στίχοι λέγονται παρά τοῦ ἱερέως, δι᾿ ὅλης τῆς Ἑβδομάδος. Ἐν δέ τῷ Ἑσπερινῷ, ἀπό τοῦ ξζ΄ Ψαλμοῦ»
Τί νά σημαίνει ἆραγε αὐτό; Τό τηρεῖ παρακάτω; Τί ὑποκρύπτεται ἐδῶ;
Ὁ ψαλμὸς ριζ' γιὰ τοὺς ὄρθρους τῆς διακαινησίμου ἑβδομάδος μαρτυρεῖται ἀπὸ τὰ στουδιτικὰ τυπικὰ μὲ τρεῖς στίχους (Εὐεργέτιδος, Μεσσήνης καὶ Μίλι).
Μέ τρεῖς στίχους ψάλλουμε σήμερα τό Κατευθυνθήτω τῆς Προηγιασμένης καί ὄχι μέ τέσσερεις.
Σήμερα τό Χριστὸς ἀνέστη τό ψάλλουμε μέ τέσσερεις στίχους, τούς τρεῖς πρώτους ἀπό τόν 67 Ψαλμό καί τόν τέταρτο ἀπό τόν 117 Ψαλμό.
Ποιοί ἦταν οἱ στίχοι ἀπό τόν ριζ΄ Ψαλμό, πού τούς ἀναφέρει γιά τόν ὄρθρο τό ΤΑΣ ἀλλά δέν τούς διασώζει, τούς βλέπουμε ἀπό τό ΤΕ (DI, σελ. 557), μόνο πού ἐκεῖ προβλέπονται 5 στίχοι καί ἡ ψαλμωδία τοῦ Χριστὸς ἀνέστη συνολικά 10 φορές, ὅπως τό ἀντέγραψα:
Ι: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Ἐξομολογεῖσθε τῷ Κυρίῳ, ὅτι ἀγαθός, ὅτι εἰς τὸν αἰῶνα τὸ ἔλεος αὐτοῦ.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Εἰπάτωσαν δὴ πάντες οἱ φοβούμενοι τὸν Κύριον ὅτι ἀγαθός, ὅτι εἰς τὸν αἰῶνα τὸ ἔλεος αὐτοῦ.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Ἀνοίξατέ μοι πύλας δικαιοσύνης· εἰσελθὼν ἐν αὐταῖς ἐξομολογήσομαι τῷ Κυρίῳ.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Αὕτη ἡ ἡμέρα, ἣν ἐποίησεν ὁ Κύριος· ἀγαλλιασώμεθα καὶ εὐφρανθῶμεν ἐν αὐτῇ.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Συστήσασθε ἑορτὴν ἐν τοῖς πυκάζουσιν ἕως τῶν κεράτων τοῦ θυσιαστηρίου. Θεός μου εἶ σύ, καὶ ἐξομολογήσομαί σοι· Θεός μου εἶ σύ, καὶ ὑψώσω σε.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Δόξα... Καὶ νῦν... . Καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας.
Χ: Καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Ἐξομολογεῖσθε τῷ Κυρίῳ, ὅτι ἀγαθός, ὅτι εἰς τὸν αἰῶνα τὸ ἔλεος αὐτοῦ.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Εἰπάτωσαν δὴ πάντες οἱ φοβούμενοι τὸν Κύριον ὅτι ἀγαθός, ὅτι εἰς τὸν αἰῶνα τὸ ἔλεος αὐτοῦ.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Ἀνοίξατέ μοι πύλας δικαιοσύνης· εἰσελθὼν ἐν αὐταῖς ἐξομολογήσομαι τῷ Κυρίῳ.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Αὕτη ἡ ἡμέρα, ἣν ἐποίησεν ὁ Κύριος· ἀγαλλιασώμεθα καὶ εὐφρανθῶμεν ἐν αὐτῇ.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Συστήσασθε ἑορτὴν ἐν τοῖς πυκάζουσιν ἕως τῶν κεράτων τοῦ θυσιαστηρίου. Θεός μου εἶ σύ, καὶ ἐξομολογήσομαί σοι· Θεός μου εἶ σύ, καὶ ὑψώσω σε.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Δόξα... Καὶ νῦν... . Καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Χ: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Ι: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας.
Χ: Καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.
Βλέπουμε, λοιπόν, ὅτι τά Πατριαρχικά Τυπικά λαμβάνουν ὑπόψιν τους τά Στουδιτικά ὡς πρός τόν ἀριθμόν (10) συμπληρώνουν δέ καί τέταρτον στίχον ἀπό ἄλλον ψαλμόν ὅπως ἐκεῖνα, ὅπως διασώζει καί τό ΤΑΣ σέ ὁδηγία «Ἱστέον δέ...» γιά τήν ἔναρξη τοῦ ὄρθρου χωρίς νά τό προβλέπει τελικά. Γιά νά ἐπιβεβαιώνεται αὐτό πού εἶχα γράψει τότε:
Τό ΤΑΣ δέν «ἔπεσε ἀπό τόν οὐρανό». Πηγαινοερχόταν μεταξύ Παλαιστίνης καί ΚΠόλεως, δέχθηκε ἐπεξεργασία, προσθῆκες, διορθώσεις, ἀλλά ὅταν μποροῦμε νά τό διαβάζουμε (στίς διάφορες ἐκδόσεις) μέ κριτικό πνεῦμα διαπιστώνουμε καί διατήρηση ἀρχαιοτάτων (διαφαινομένων ἤ ὑποφαινομένων) διατάξεων.
Τέλος θά ἤθελα νά σημειώσω ὅτι στό ΤΑΣ δέν βλέπω νά ἀναφέρεται αὐτή ἡ ἔναρξη γιά τή θ. λειτουργία κατά τήν διακαινήσιμον ἑβδομάδα, παρά μόνον γιά τόν ὄρθρο καί τόν ἑσπερινό.