Αγαπητοί,
Μέχρι στιγμής δεν έχω πάρει θέση σε όλη αυτή τη συζήτηση η οποία, ως μη ώφειλε, ξεκίνησε με αφορμή την ανακοίνωση εκ μέρους μου της απονομής του οφφικίου του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της των Αλεξανδρέων Εκκλησίας στον κ. Παύλο Φορτωμά. Προτίμησα να αφήσω την ιστορία να κυλήσει κάπου μόνη της, αν και εν τέλει μάλλον κύλησε σε λίμνη και δεν συνέχισε κάποια χειμαρρώδη πορεία. Δεν βρίσκομαι εξάλλου εδώ ούτε ως αυτόκλητος συνήγορος του κ. Φορτωμά (δεν με χρειάζεται εξάλλου…) αλλ’ ούτε και σαν φερέφωνό του, όπως κάποιοι ίσως να σπεύσουν να με χαρακτηρίσουν. Διατηρώ το δικαίωμα της επίκλησης του αυτόφωτου και του αυτοδιάθετου της προσωπικότητάς μου, μολονότι υπολείπομαι έτη φωτός του κ. Φορτωμά, ο οποίος προς τιμήν του ούτε μου ζήτησε ούτε με έβαλε στην διαδικασία να παρέμβω, μολονότι θα μπορούσε, δεδομένων των επαγγελματικών αλλά και φιλικών σχέσεών μας. Μιλάω λοιπόν και γράφω εξ ονόματός μου και μόνον χωρίς σκιές και παρασκιές να με ακολουθούν...
Αισθάνομαι λοιπόν, εν τέλει, επιτακτική την ανάγκη να τοποθετηθώ, λόγω του ότι η όλη ιστορία ξεκίνησε όπως προείπα από ένα θέμα που εγώ ξεκίνησα, και προς λύπην μου είδα με τα μάτια μου να μεταμορφώνεται σε μια αρένα αντιπαράθεσης, λες και δεν θα μπορούσαν οι όποιοι ορατοί (ή αόρατοι) επικριτές (εναντίον των οποίων δεν έχω απολύτως τίποτα…) να περιμένουν λίγο προκειμένου να ασκήσουν την όποια κριτική τους εν καιρώ ευθέτω και δέοντι.
Δεν ευτύχησα να ζήσω τα χρόνια εκείνα του Άρχοντος, ούτε ευτύχησα να ζήσω κοντά στον Άρχοντα, επομένως δεν μπορώ με ασφάλεια όπως άλλοι συνομήλικοί μου, ή μη, να δημοσιοποιώ μετά παρρησίας συμβάντα και λεχθέντα, δεδομένου ότι θα μπορούσα αργότερα να διαψευσθώ οικτρά. Έχουμε πρόσφατα παραδείγματα στο forum που μόνο ως τραγελαφικά θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν, και περιελάμβαναν από νεκραναστάσεις και νεκροδιαλόγους έως και θεραπεία παραλυτικών. «…καί τρανή έσται γλώσσα μογγιλάλων». Μακριά λοιπόν από τα δικά μου πόδια τέτοιος τόπος, ας μη σταθώ ποτέ σε τέτοιο τόπο…
Θα θέσω απλά σε όλους δυο σκέλη προβληματισμού, και ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του…
Ι) Την εποχή εκείνη, στο κρεβάτι του πόνου, ως ισχυρίζονται κάποιοι, ο αείμνηστος Άρχων (προφανώς) άκουσε κάτι από τις εκτελέσεις του Παύλου Φορτωμά που δεν του άρεσε. Δύο τρόποι υπήρχαν, ήτοι,
α) Να τα άκουσε από τις κασέττες που τότε κυκλοφορούσε ο Παύλος Φορτωμάς,
β) Να τα άκουσε από κάποια ιδιωτική ηχογράφηση που του προσκόμισαν.
Στην περίπτωση α) ο κάθε υπεύθυνα φερόμενος απέναντι στην ιστορία ψάλτης και ερευνητής γνωρίζει ότι οι πρώτες εκείνες ηχογραφήσεις έγιναν με την παραίνεση και την έγκριση του ιδίου του Άρχοντος (βλ.
εδώ) οι δε όποιες ακόλουθες μέχρι το 1987 είναι συγκεκριμένες, και όλες σε εκτέλεση είτε από έργα του αειμνήστου, είτε από μέλη εκ των βιβλίων του μαθητή του, κ. Λυκ. Πετρίδη, και είναι στην διάθεση όλων μας να κρίνουμε εάν είναι φορείς πατριαρχικού ύφους ή όχι. Νομίζω τα ακούσματα μιλούν από μόνα τους, δεν χρειάζονται συνήγορο για την πατριαρχικότητα τους…
Στην περίπτωση β) σαν απλοϊκά σκεπτόμενος άνθρωπος συλλογίζομαι τα εξής: Ο Παύλος Φορτωμάς, νέος τότε ψάλτης, σε πλήρη ανοδική πορεία, παλεύει να καθιερώσει εαυτόν και την Χορωδία του ως φορείς και γνήσιους συνεχιστές της πατριαρχικής παράδοσης στην ιεροψαλτική συνείδηση του τόπου. Θα διακινδύνευε μια τόσο ευαίσθητη περίοδο να ψάλλει «εξωπατριαρχικά», να ψάλλει «κατά το δοκούν», κοινώς (ας μου επιτραπεί η έκφραση) να ψάλλει «αρλούμπες», πολλώ δε μάλλον με τον Στανίτσα, τον δάσκαλό του εν ζωή ; Δεν νομίζω… Δεν το έπραξε αργότερα, ούτε καν τώρα που ήδη υπάρχουν στρωμένες οι δάφνες της καταξίωσης. Από προσωπική μου εμπειρία κοντά του σας διαβεβαιώνω ότι προσέχει την παραμικρή λεπτομέρεια, και «βγάζει το λάδι» σε όλους προκειμένου να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα χωρίς την ελάχιστη απόκλιση από όσα παρέλαβε. Και αυτό μαρτυρείται τόσο από τα ακούσματα που μας παρέχουν και ο ίδιος και η Χορωδία του, όσο και από τα γραπτά του, ένα ογκώδες έργο, το οποίο κινείται στα πλαίσια που θέτει η παράδοση, καινοτομώντας ταυτόχρονα σε συνθετική πρωτοτυπία και αυθυπαρξία, χωρίς να ξανα[αντι]γράφει τις παλιές θέσεις με άλλη ορθογραφία όπως πράττουν πολλοί διάττοντες αστέρες της νεώτερης βυζαντινής μελοποιΐας οι οποίοι «κάνουν μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα» …
ΙΙ) Στο δεύτερο σκέλος τώρα του προβληματισμού, σε μια γενικότερη σφαίρα… Από την πενιχρή μου εμπειρία στα ψαλτικά και την συναναστροφή με κάθε επιπέδου (ψαλτικού αλλά και ανθρωπίνου) συναδέλφους έχω ακούσει κατά καιρούς ψόγους (τους οποίους ασφαλώς και ΔΕΝ ΣΥΜΜΕΡΙΖΟΜΑΙ). Σας τους μεταφέρω:
α) «Ο Φορτωμάς δεν ήταν μαθητής του Στανίτσα» ή «εξετράπη της παραδόσεως» …
β) «Σιγά μην έμαθε ο Πρίγγος γνήσιο πατριαρχικό ύφος με τόσο λίγο που κάθισε στο Πατριαρχείο και μετά γύρισε όλες τις εκκλησίες…»
γ) «Ο Στανίτσας μόλυνε το πατριαρχικό ύφος κάνοντας διάφορα δικά του…»
δ) «Ο Παϊκόπουλος μας το παίζει πατριαρχικός επειδή διετέλεσε κάτι χρόνια βοηθός στο Πατριαρχείο»
ε) «Σιγά τώρα μην είναι μαθητής του Στανίτσα ο Παϊβανάς…»
στ) «Ο Πετρίδης ήταν άσχετος θεωρητικά και ορθογραφικά»
ζ) «Οι Κωνσταντινουπολίτες δεν έχουν ιδέα από θεωρία κλπ.»
η) «Ο Αστέρης λέει αηδίες»
…… ο κατάλογος μακρύς ..…
Κανένας δεν είναι ευχαριστημένος από κανέναν, και κάτι πάντα έχει να προσάψει στον καθένα. Σε μια τέτοια λοιπόν θολή ψαλτική ατμόσφαιρα, σας καλώ όλους να προβληματιστείτε:
Αν καθημερινά αποκαθηλώνουμε με μοναδική, απροβλημάτιστη ευκολία ένας - ένας μας, έναν – έναν αυτούς που προανέφερα και είναι οι τελευταίοι ενδεχομένως στυλοβάτες και συνεχιστές του πατριαρχικού ύφους, τότε… τι; Συμπερασματικά, όλοι σκάρτοι, κανένας καλός, άρα το πατριαρχικό ύφος έσβησε, πέθανε, πάει… Τότε τι κοβόμαστε απέναντι σε «νεωτεριστές» και τους κατηγορούμε για αυθαιρεσίες; Τι μηρυκάζουμε τον ζήλο μας για το πατριαρχικό ύφος και την παράδοση; Μήπως είμαστε σαν ένα ναυτικό πλήρωμα το οποίο αφού στασίασε, σκότωσε καπετάνιο και αξιωματικούς και τους πέταξε στη θάλασσα, τώρα κατά τα άλλα με ζήλο αγωνίζεται να σώσει (φεύ! εις μάτην!) το πλοίο από τον επερχόμενο καταποντισμό;
Πριν αναρριχηθούμε λοιπόν σε καθέδρες δικαστών και ζητήσουμε την απολογία όλων όσων προανέφερα, ας αναλογιστούμε πρώτα ποιοι είμαστε εμείς, ποιους καλούμε σε απολογία, και εάν έχουμε την δύναμη, το δίκαιο και την δυνατότητα να αναλάβουμε την ιστορική ευθύνη έναντι της Βυζαντινής Μουσικής να πράξουμε κάτι τέτοιο… Καλό είναι επίσης να αναλάβουν τις ευθύνες τους απέναντι στην Βυζαντινή Μουσική όσοι ισχυρίζονται πράγματα εις βάρος των ανθρώπων που προανέφερα και να αφήσουν το δόγμα της ανωνυμίας. Ακόμα και ο Εφιάλτης, υπήρξε επώνυμος! Το δόγμα "λέω κάτι αλλά επιθυμώ να παραμείνω ανώνυμος" και το δόγμα "έχω στοιχεία αλλά επιθυμώ να τα κρατήσω για τον εαυτό μου" δεν ισχύουν όταν έχουν να κάνουν με την ιστορία της Βυζ. Μουσικής. Ο δωρητής δύναται να παραμένει ανώνυμος, όχι ο κατήγορος, αλλιώς γίνεται απλά κοινός συκοφάντης, και χάνει το οποίο δίκιο ισχυρίζεται πως, έστω, έχει.
Συγχωρέστε μου, παρακαλώ, τόσο την παρέμβαση όσο και την μακρηγορία.
Ευχαριστώ.